The Project Gutenberg EBook of De Re Coquinaria, by Apicius
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: De Re Coquinaria
Librorvm X Qvi Dicvntvr De Re Coqvinaria
Author: Apicius
Editor: Cesare Giarratano
Friedrich Vollmer
Release Date: August 4, 2005 [EBook #16439]
Language: Latin
Character set encoding: UTF-8
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE RE COQUINARIA ***
Produced by Louise Hope, Ted Garvin, David Starner and the
Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net
APICII
LIBRORVM X QVI DICVNTVR
DE RE COQVINARIA
QVAE EXTANT
EDIDERVNT
C. GIARRATANO ET FR. VOLLMER
LIPSIAE IN AEDIBVS B.G. TEVBNERI MCMXXII
Printed in Germany
De Apiciani libri fatis et codicibus exposuimus Giarratano in libello ‘I codici dei libri de re coquinaria di Celio, Napoli 1912’, Vollmer in Sitz.-Ber. d. Bayer. Akad. d. Wiss. phil.-hist. Kl. 1920 Abh. 6. pauca addenda videntur: codicem Caesenatem interim inspexit et contulit Giarratano, nullius est preti. nec maioris cod. Vat. lat. 6803 papyrius fol. 71-96, quem in Skutschii et Ihmii usum contulerat Samter. quae ad usum huius editionis maxime necessaria erunt, luculente digesta habes in indice codicum post hanc praefationem.
edidimus igitur et ipsos Apicii libros quos putant, qui tamen non pleni nec integri sunt, sed saeculo fere IVº vel Vº epitomati et vulgari sermone aliquatenus adulterati, et excerpta Vinidarii Gothi, qui saeculo fere VIº et ipse opusculum Apicianum tunc adhuc plenum suum in usum compilavit, magis etiam quam ille prior excerptor licentiis sermonis vulgaris indulgens. hos squalores et quidquid librarii insequentes similiter deturpaverunt detersimus quoad licebat: composita et aestimata sunt vulgaris sermonis vestigia apud Vollmerium l.l.
edidimus, inquimus, hos libros nec tamen ignoramus nos nihil fere agere potuisse nisi ut recenseremus ea quae tradita sunt abstersis maculis gravissimis, vere emendaturum non esse nisi qui plenam rerum scientiam habeat et tam excussis fontibus graecis et latinis quam experimentis factis cognoverit quid Apicius praecipere potuerit, quid re vera praeceperit.
plene attulimus varias lectiones codicum EV ita tamen ut discrepantias pure orthographicas praetermitteremus. restituimus contra Schuchium, cuius tamen numeros paragraphos in margine addidimus, dispositionem librorum per capita et capitula ab ipso ut opinamur auctore institutam.
indices adiecimus quales per haec tempora addere licebat, sperantes fore ut aliquando aliquis plene technica artis coquinariae verba graeca et latina colligat et explicet.
restat ut lectores moneamus optime de hac editione olim meritos esse W. Studemund et M. Ihm excutiendo codices E et V; lectiones codicis V nos exhibemus secundum photographa optima, in codice E reddimus collationem Studemundii nostrum in usum repetitam expletam correctam liberalissime a W.M. Lindsay et ab E.A. Lowe, qui nuper de hoc codice E exposuit in Berliner Philol. Wochenschrift 1920 p. 1174.
| Lucae et Monaci | C. Giarratano. Fr. Vollmer. |
APICII
<ARTIS MAGIRI>CAE <LIBRI X>
| Archetypus Fuldensis, inde descripti | ||
| V | Vaticanus Vrbinas lat. 1146 litteris Turonicis scriptus saec. IX | |
| E | Cheltenham bibl. Phillipps 275 litteris partim insularibus partim minusculis Carolinis scriptus saec. IX | |
| ex | V | descripti sunt codices saeculi XV hi: |
| P | Paris lat. 8209 | |
| / | | | ς | |
T L S C R |
Rom Vat. Vrb. lat. 1145 Florenz Laur. 73, 20 Florenz Laur. Strozz. 67 Florenz Riccard. 141 (L III 29) Florenz Riccard. 662 (M I 26) |
| | | | \ |
Oxford Bodl. Canon. lat. 168 Oxford Bodl. Add. B 110 Cesena, bibl. munic. 167, 154 Rom, Vat. lat. 6803 |
|
|
ex E descriptus est codex Hummelbergii deperditus ex VEς lectiones a Politiano collectae in |
|
| M | München lat. 756 a. 1495 a Petro Crinito scripto |
| α = | editio princeps s. a. Venetiis per Bernardinum Venetum expressa ex aliquo codice stirpis ς |
| Tor = | editio Albani Torini Basileae 1541 |
| Hum = | editio Gabrielis Hummelberg Tiguri 1542 |
| Baseggio = | editio Baseggii, Venetiis 1852 |
| Sch = | editio Chr. Theophili Schuch, 2Heidelberg 1874 |
| Gi = | Giarratano |
| Vo = | Vollmer |
| Apici Excerpta a Vinidario vir. inl. facta leguntur in | |
| A = | Paris lat. 10318 saec. VIII uncialibus litteris scripto |
| Ihm = | M. Ihm, Archiv f. lat. Lex. XV, 1908, 63 ss. |
| (1) I. CONDITVM PARADOXVM. 1. Conditi paradoxi compositio: mellis pondo XV in aeneum vas mittuntur, praemissis vini sextariis duobus, ut in coctura mellis vinum decoquas. quod igni lento et aridis lignis calefactum, commotum ferula dum coquitur, si effervere coeperit, vini 6 rore compescitur, praeter quod subtracto igni in se redit. cum perfrixerit, rursus accenditur. hoc secundo ac tertio fiet, ac tum demum remotum a foco postridie despumatur. tum <mittis> piperis uncias IV, iam triti masticis scripulos III, folii et croci dragmas singulas, dactylorum ossibus torridis quinque, isdemque dactylis vino mollitis, intercedente prius suffusione vini de suo modo ac numero, ut tritura lenis habeatur. his omnibus paratis supermittis vini lenis sextarios XVIII. carbones perfecto aderunt dum bulliat. |
pondo Sch, p̣ E, per V, cf. Exc. §2
bis §23 p̣ | praemissis E, -i V | coctura E2, -am E1V | perfixerit EV | postridie E, post pridie V | tum Gi, tunc Sch, cum EVς | mittis add. Gi | iam triti E, iam tristis (radendo in triti mutatum) V | masticis E2V, -ces E1 | dragmas singulas Hum, dragme singulae EV | isdemque E2V, iisdemque E1 | uino E, uine V | suffusione ς, -nem EV | lenis EV, leuis Sch | sextarios Sch, -ia EV | aderunt E, ade˘V | dum bulliat Vo, duo milia EV | i. antea igni aperto tractatum nunc in prunis stabit dum bulliat; cf. 3 10, 3 in prunis coques, Paxamos Geop. 18, 21, 1 πυρὶ μαλθακῷ τουτέστιν ἐπ᾽ ἀνθρακιάν | |
|
numeri uncati in margine denotant paragraphos Schuchii.
|
|
| (2) CONDITVM MELIZOMVM VIATORIVM. 2. Conditum melizomum perpetuum, quod subministratur per viam peregrinanti: piper tritum cum melle despumato in cupellam mittis conditi loco, et ad momentum quantum sit bibendum, tantum aut mellis proferas aut vini misceas. sed si <maius> vas erit, nonnihil vini melizomo mittas, adiciendum propter mellis exitum solutiorem. |
melizomum V, milizonum E | uiatorium sic EV | pereginanti E | conditi i. penoris | uini E, uinum Vς | si maius vas erit Vo, suaserit EV, suaserim Tor. | solutiorem E, solitiorem V | |
| 7 (3) II. APSINTHIVM ROMANVM. Apsinthium Romanum sic facies: conditi Camerini praeceptis, utique [pro] apsinthio cessante; in cuius vicem apsinthi Pontici purgati terebinthique uncias <singulas et unam>Thebaicam dabis, masticis <et> folii <scripulos> III, costi scripulos senos, croci scripulos III, vini vetusti sextarios XVIII. carbones amaritudo non exigit. |
apsinthium] aut scribendum aut sane accipiendum
apsinthiatum | conditi VE, condiri Sch | pro EV, del. Vo; intellege: apsinthiatum facies aut ad praecepta conditi Camerini ita ut apsinthium omnino non adhibeatur aut loco conditi Camerini adhibebis quod sequitur | absenti EV | terebinthique α, terendique EV | uncias singulas et unam Vo, unciam EV | Thebaicam scil. palmam | et add. Vo | folii scripulos Hum, folii EV | senos sic EV | vetusti Vo, eiusmodi EV, veteris iam Hum, cf. Marcell. med. 30, 55. 56 | |
| (4) 1 III. <ROSATVM ET VIOLATIVM>. 1. Rosatum sic facies: folia rosarum, albo sublato, lino inseris et sutilis facias, et vino quam plurimas infundes, ut septem diebus in vino sint. post septem dies rosam de vino tollis, et alias sutiles recentes similiter mittis, ut per dies septem in vino requiescant, et rosam eximis. similiter et tertio facies, et rosam eximis, et vinum colas, et, cum ad bibendum voles uti, addito melle rosatum conficies. sane custodito ut rosam a rore siccam et optimam mittas. Similiter, ut supra, et de <viola> violatium facies, et eodem modo melle temperabis. |
ROSATVM ET VIOLATIVM om. EV, cf. index capitum | folia E, folias V | et Hum, ut EV | sutilis sic EV | et Hum, ut EV | sutules EV | cf. Pallad. 5, 5, p. 155, 4 | et de viola violatium (-atum Sch) Hum, et de uiolacium EV | |
| 2 Rosatum sine rosa sic facies: folia citri viridia in sportella palmea in dolium musti mittes antequam ferveat, et post quadraginta dies exime. cum necesse fuerit, mel addes et pro rosato utere. |
paene ad verbum concinunt cum Pallad. 11, 15 | sportella (-tella man. 2 in loco adraso) E | |
| (5) IV. Oleum Liburnicum sic facies: in oleo Hispano mittes helenium et cyperi et folia lauri non vetusta, tunsa omnia et cribellata, ad levissimum pulverem redacta, 8 et sales frictos et tritos, et per triduum vel plus permisce diligenter. post haec aliquanto tempore patere requiescere, et Liburnicum omnes putabunt. |
cf. Pallad. 6, 18 | liburnicum hic et p. 8, 3 EV, -ium EV in ind. | spano EV | mittes V, -is E | ellenium EV, inulam Pallad. et Geopon. 9, 27, 1 | cypery et V, cyperi (om. et) E | & cribellata alleuissimum E, et criuellata ad lebissimũ V | et tritos et EV, tritos et α | permisce α, promisce EV | putabunt E, -untur V | |
| (6) V. Vinum ex atro candidum facies: lomentum ex faba factum vel ovorum trium alborem in lagonam mittis et diutissime agitas: alia die erit candidum. et cineres vitis albae idem faciunt. |
agitas alia die erit E, agita sali adierit V | cineres E, cinerem V | |
| (7) VI. De liquamine emendando: liquamen si odorem malum fecerit, vas inane inversum fumiga lauro et cupresso, et in hoc liquamen infunde ante ventilatum. si salsum fuerit, mellis sextarium mittis et move spica, et emendasti. sed et mustum recens idem praestat. |
infunde (funde α) Sch, fenunde EV | move spica Hum, moue spicas EV, nouẽ spicas α, cf. 8 1, 5 | |
| (8) 1 VII. Vt carnes sine sale quovis tempore recentes sint: carnes recentes quales volueris melle tegantur, sed vas pendeat, et, quando volueris, utere. hoc hieme melius fit, aestate paucis diebus durabit. et in carne cocta itidem facies. |
ad rem cf. Colum. 12, 42 | durabit E, -uit V | |
| (9) 2 Callum porcinum vel bubulum et unguellae coctae ut diu durent: in sinapi ex aceto, sale, melle facta mittis ut tegantur, et, quando volueris, utere: miraberis. |
ungelle cocte EV in ind., ungella et cocta (cocia E) EV
hic | facta sic EV, an tacta (i. tincta)? | |
| (10) VIII. Vt carnem salsam dulcem facias: carnem salsam dulcem facies, si prius in lacte coquas et postea in aqua. | aqua Hum, aquam EV | |
| (11) 1 IX. Vt pisces fricti diu durent: eodem momento, quo friguntur et levantur, ab aceto calido perfunduntur. |
pisces E2V, piscem E1 | perfunduntur (-fund- in loco adraso) E | |
| (12) 2 Ostrea ut diu durent: lavas ab aceto, aut ex aceto vasculum picitum lava, et ostrea compone. |
lavas Vo (scilicet ipsa ostrea), uas EV | picitum sic EV | |
| (13) X. Vt uncia laseris toto tempore utaris: laser in spatiosum doliolum vitreum mittis et nucleos pineos ut puta viginti, cumque utendum fuerit lasere, nucleos conteres, 9 et in cibis miraberis sapores; et tantundem numero nucleorum doliolo referetur. |
uncia α, unciam EV | fuerit V, fuerit ex fuit E | et in cibis miraberis sapores] ex incibis miraberis (-iris V) in sapores (-es ex -is V) EV, et in cibos miscebis et in sapores Hum | tantundem Vo, cf. p. 14, 3, tantum EV | numero V, numerum E | referetur Barth, referentur α, reserentur (resererentur V1)EV | |
| (14) 1 XI. Vt dulcia de melle diu durent: accipies quod Graeci dicunt cnecon et facies farinam et admisces cum melle eo tempore quo dulcia facturus es. |
de melle EV in indice, melle EV hic, mella ςα | cnecon Vo, nechon EV, πηνίον Sch | eo α, et EV es P, est EV | |
| (15) 2 Vt mel malum bonum facias: mel malum bonum facies ad vendendum, unam partem mali et duas boni si simul miscueris. |
vendendum praeceptum sumptum videtur ex libro aliquo de re
rustica | boni si E, bonis V | |
| (16) 3 Mel corruptum ut probes: helenium infundes in melle et incende: si incorruptum est, lucet. |
Mel V, Vt mel E | helenium α, ilunium E1, inlunium E2V; potest glossa inula graecum affecisse, nisi plane aliud latet; cf. Geopon. 15, 7, 7; conieci in lychnum infundes mel et incende | incende (-es P) si incorruptum (si in-ex sin E) EV | |
| (17) 1 XII. Vvae ut diu serventur: accipies uvas de vite inlaesas, et aquam pluvialem ad tertias decoques, et mittis in vas, in quo et uvas mittis. vas picari et gypsari facies, et in locum frigidum, ubi sol accessum non habet, reponi facies, et, quando volueris, uvas virides invenies. et ipsam aquam pro hydromelli aegris dabis. et si in hordeo obruas, inlaesas invenies. |
Accipies E, -pes V | pluuialem E, cf. Geopon. 4, 15, 13 ὄμβριον, fluuialem V | dequoques (-es ex-as corr.) V | uas picari α, uas picem EV | sol E, solj (in fine versus) V | habet reponi E, cf. p. 10, 6, habere poni V, habet poni ςα | aegris E, aegriu V | |
| (18) 2 Vt mala et mala granata diu durent: in calidam ferventem merge, et statim leva et suspende. |
mala et mala granata sic EV | in calidam sic EV, in aquam marinam calidam Sch ex Magone (Colum. 12, 44, 5), cf. Plin. 15, 60al. | |
| (19) 3 Vt mala Cydonia diu serventur: eligis mala sine vitio cum ramulis et foliis, et condes in vas, et suffundes mel et defritum; diu servabis. |
foliis et condies EV, foliis ficulnis condes Sch ex Colum. 12, 45, 1
Plin. 15, 60, sed aliud est praeceptum | diu E, et diu V | |
| (20) 4 Ficum recentem, mala, pruna, pira, cerasia ut diu serves: omnia cum peciolis diligenter legito et in melle ponito, ne 10 se contingant. | peciolis sic EV | |
| (21) 5 Citria ut diu durent: in vas vitreum mitte, gypsa, suspende. |
vitreum Gi, citrum EV | suspende P, suspendet EV | |
| (22) 6 Mora ut diu durent: ex moris sucum facito, et cum sapa misce, et in vitreo vase cum moris mitte: custodies multo tempore. |
§6 in E legitur post §9, in V post §5 | Mora EV in indice, hic om. EV, post durent add. P | moris ς, moribus EV | misce et in uitrio uase (uaso V) cum mora (morã V, moris P) EV | |
| (23) 7 Holera ut diu serventur: holera electa non satis matura in vas picitum repone. | uas picitum sic EV | |
| (24) 8 Rapae ut diu serventur: ante accuratas et compositas asperges myrtae bacis cum melle et aceto. |
ante accuratas sic EV, antea (anna R) curatas Sch, at cf. exc.
§24 | asperges Gi, perdes EV | |
| 9 Aliter: sinapi tempera melle, aceto, sale, et super compositas rapas infundes. | rapas ς, rapes EV | |
| (25) 10 Tubera ut diu serventur: tubera, quae aquae non vexaverint, componis in vas alternis, alternis scobem siccam mittis, cooperis et gypsas, et loco frigido pones. |
aquae (e erasa) V, aqua E | mittis cooperis Vo, mittis ris EV; cf. p. 17, 6 cooperies, Colum. 12, 44 operculum imponere, Pallad. 3, 25, 8. 9. 11 al. | |
| (26) 11 Duracina Persica ut diu durent: eligito optima, et mitte in muriam. postera die exime, et spongiabis diligenter, et collocabis in vas. fundes salem, acetum, satureiam. |
postera sic EV | et is fongiabis EV | |
| (29) XIII. Sales conditos ad multa: Sales conditi <faciunt> ad digestionem, ad ventrem movendum, et omnes morbos et pestilentiam et omnia frigora prohibent generari, sunt autem et suavissimi ultra quam speras. Sales communes frictos lib. I, sales Hammoniacos frictos lib. II, piperis albi unc. III, zingiberis unc. II, ammeos unc. I semis, thymi unc. I semis, apii seminis unc. I semis (si apii semen mittere nolueris, petroselini mittis unc. III), origani unc. III, erucae seminis unc. I semis, piperis nigri unc. III, croci unc. I, hysopi Cretici unc. II, folii unc. II, petroselini unc. II, anethi unc. II. |
§13 (29) post 14 (27) ordinavit Sch, vide an
recte | sales V, salis E | multa ex mulia E | conditi Tor, conditos EV | faciunt add. Vo | pestilentiã V, -iae E | lib. V, libra E | hammoniacos Hum, ammonicos VE | libras E, lib. V | uncias E, unc̃ V | gingiber (geng- V) EV | semis timi sic EV | I·s·apii EV I·s·si apii EV | eruc(a)e semen unc·I·s·EV | chrochi P, cheochi EV | folium unc. II petrosilenum EV | |
| (27) XIV. Olivas virides servare ut quovis tempore oleum facias: olivas de arbore sublatas in illud mittis, et erunt tales quovis tempore quasi mox de arbore demptae. de quibus, si volueris, oleum viride facies. |
illud EV corruptum nisi oleum intellegi voluit (cf. Plin.
nat. 15, 16), muriam Hum. ex Plin. nat. 15, 21 | demtẹ E, redemptae V | uiridem EV | |
| 11 (30) 1 XV. Cuminatum in ostrea et conchylia: piper, ligusticum, petroselinum, mentam siccam, folium, malabathrum, cuminum plusculum, mel, acetum et liquamen. | |
| 2 Aliter: piper, ligusticum, petroselinum, mentam siccam, cuminum plusculum, mel, acetum, liquamen. | mentam E, mentê V, item l. 12 et 14 | |
| (31) 1 XVI. Laseratum: laser Cyrenaicum vel Parthicum tepida dissolvis cum aceto <et> liquamine temperatum, vel piper, petroselinum, mentam siccam, laseris radicem, mel, acetum, liquamen. |
parthicum ς, partitum EV | et add. Gi | |
| 2 Aliter: piper, careum, anethum, petroselinum, mentam siccam, silfi, folium, malabathrum, spicam Indicam, costum modicum, mel, acetum, liquamen. | |
| (32) 1 XVII. Oenogarum in tubera: piper, ligusticum, coriandrum, rutam, liquamen, mel et oleum modice. | |
| 2 Aliter: thymum, satureiam, piper, ligusticum, mel, liquamen et oleum. | |
| (33) XVIII. Oxyporum: cumini unc. II, zingiberis unc. I, rutae viridis unc. I, nitri scripulos VI, dactylorum pinguium scripulos XII, piperis unc. I, mellis unc. IX. cuminum aut Aethiopicum aut Syriacum aut Libycum aceto infundes, sicca et sic tundes. postea melle comprehendis. cum necesse fuerit, <ex> oxygaro uteris. |
Oxyporum EV hic, Oxyporium EV in ind. | praeceptum redit 3 18, 3 | cumini E, cummuni V | zingiberis sic EV | mellis (i ex e) V | aut aethiopicum EV p. 21, 10, uel &hiopicum hic E, uel hiopicũ hic V | ex oxygaro Vo, oxygaro (ex oxigario corr. V) EV | |
| (34) XIX. Hypotrimma: piper, ligusticum, mentam aridam nucleos pineos, uvam passam, caryotam, caseum dulcem, mel, acetum, liquamen, oleum, vinum, defritum aut caroenum. |
Hypotrimma EV in indice, ypotrima EV hic | oleum uinum E, uinũ oleũ (sed signis /· et /: ordo correctus) V | carenum Hum, cariotam EV, cariotum Sch | |
| (35) 1 XX. Oxygarum digestibile: piperis semunciam, 12 silis Gallici scripulos III, cardamomi scripulos VI, cumini scripulos VI, folii scripulum I, mentae siccae scripulos VI tunsa cribrataque melle colligis. cum opus fuerit, liquamen et acetum addis. |
digestibilem EV hic, -le in ind. | silis Hum, silfi EV | iscripulum I E, iscripulo uno V | menta sicca EV | cribrataque V, cribataque E | |
| 2 Aliter: piperis unc. I, petroselini, carei, ligustici unc. singulas. melle colliguntur. cum opus fuerit, liquamen et acetum addes. | colliguntur Sch, colligunt ut EV | |
| (36) XXI. Moretaria: mentam, rutam, coriandrum, feniculum, omnia viridia, ligusticum, piper, mel, liquamen. si opus fuerit, acetum addes. |
Moretaria E hic, Mortaria V hic et EV in
indice | uiridia E, uiria V | ligusticum ς, libusticum E, libuticũ V | |
| (37) 1 I. ISICIA. 1. Isicia fiunt marina de cammaris et astacis, de lolligine, de sepia, de lucusta. isicium condies pipere, ligustico, cumino, laseris radice. | |
| (38) 2 Isicia de lolligine: sublatis crinibus in fulmento tundes, sicuti adsolet. pulpa et in mortario et in liquamine diligenter fricatur, et exinde isicia plassantur. |
esiciũ V, esicum E | crinibus E, criminib. V | pulpa P, pulma EV | et in EV, et cum Sch | fricatur ς, frigatur EV, friatur Sch | plassantur sic EV, etiam v. 21 | |
| (39) 3 Isicia de scillis vel de cammaris amplis: cammari vel scillae de testa sua eximuntur, et in mortario teruntur cum pipere et liquamine optimo. pulpa isicia plassantur. |
scillis et scille E, iscillis et iscille
V | pipere E, piper V | pulpa Sch, pulpe EV | |
| (40) 4 Omentata ita fiunt: assas iecur porcinum et [eum] enervas. ante tamen teres piper, rutam, liquamen, et sic superinmittis iecur et teres et misces. suitur pulpa omentata, et singula involvuntur folia lauri, et ad fumum suspenduntur quamdiu voles. cum manducare volueris, tolles de fumo et denuo assas. |
eum EV, id eum P; addidit rusticus lector (debuit id)
cf. eas 23, 14.
27, 11 al. | suitur Gi, sicut EV, cf. 7, 8. 9 10, 1 | defumum EV | |
| (41) 5 <Aliter> isicium: adicies in mortarium piper, ligusticum, origanum, 13 fricabis, suffundes liquamen, adicies cerebella cocta, teres diligenter, ne assulas habeat. adicies ova quinque et dissolves diligenter, ut unum corpus efficias. liquamine temperas et in patella aenea exinanies, coques. cum coctum fuerit, versas in tabula munda, tessellas concides. adicies in mortarium piper, ligusticum, origanum, fricabis in se, commisces, <mittes> in caccabum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, tractum confringes, obligas, coagitabis, et exinanies in boletari. piper asperges et appones. |
Aliter esicium Gi, et sicium EV | astulas EV | habeat EV, -ant Sch | tesselles corr. in -as V, tesselas E | mittes add. Vo | caccabum E, accubum V | ferbuerit E, feruu- V, sic saepissime | tractu EV | |
| (42) 6 Isicia ex sphondylis: elixatos sphondylos conteres et nervos eorum eximes, deinde cum eis alicam elixatam <et> ova conteres, pipere <posito> in omento assabis, oenogaro perfundes, et pro isicus inferes. |
praeceptum 2 1, 6 repetitur 3
20, 7 | fondilis et fondilos EV | contere EV hic, -es p. 22, 6 | et om EV hic, habent p. 22, 7 | posito add. Gi, cf. tamen p. 22, 7 pleniora | in omento Hum, momento EV, cf. p. 22, 8 | oenagaro E | perfundes Hum, profundes (p- E) EV, cf. p. 22, 9 continges | |
| (43) 7 Isicia omentata: pulpam concisam teres cum medulla siliginis in vino infusi. piper, liquamen, si velis, et bacam myrtae exenteratam simul conteres. pusilla isicia formabis, intus nucleis et pipere positis involuta omento subassabis cum caroeno. |
siliginis Tor, siligine EV | infusi EV, vix opus erit scribere -sae; infusa Helmreich | myrtae Sch, mirta (erasa supra a virgula in V) EV, mirteam P | extenteratam EV | omento (ex em- E) EV | careno (e ex o V) EV | |
| (44) II. HYDROGARATVM ET APOTHERMVM ET AMVLATVM. 1. Isicia plena: accipies adipes fasiani recentes, praeduras et facis ex eo tessellas. cum pipere, liquamine, caroeno in isicio includes, ex hydrogaro coques et inferes. |
Hydrogaratum Hum, Hidrogarum EV et hic et in
indice | apotermũ V, apthermum E 21 ex Sch, et EV | |
| (45) 2 Hydrogarata isicia sic facies: teres piper, ligusticum, pyrethrum minimum, suffundes liquamen, temperas aqua cisternina, dum inducet, exinanies in caccabo, et cum isicio ad vaporem ignis pones, et caleat, et sic sorbendum inferes. |
mininum E | aqua cisternina Hum, aquam cisterninam (cisternam E) EV | inducet sic EV, scil. tritura; possis ducet | |
| (46) 3 In isicia de pullo: olei floris 14 lib. I, liquaminis quartarium, piperis semunciam. |
cum isicio Sch, cum esicia EV, tum isicia α | de pullo α, topullo EV, cf. Exc. §2 | olei E, oleo corr. in -ei V | semuncia V, semiuncia E | |
| (47) 4 Aliter de pullo: piperis grana XXXI conteres, mittis liquaminis, optimi calicem, caroeni tantundem, aquae XI mittes, et ad vaporem ignis pones. |
intellege Aliter in esicia de pullo | undecim EV, VI Sch | mittes E, -is V | |
| (48) 5 Isicium simplex: ad unum liquaminis acetabulum aquae septem mittes, modicum apii viridis, triti piperis cocleare. isiciola incoques, et sic ad ventrem solvendum dabis. hydrogaro faeces conditi addes. |
inquoques (conc- Sch) et sic (si Lister)
EV | feces V, facies E | |
| (49) 6 Isicia de pavo primum locum habent ita si fricta fuerint ut callum vincant. Item secundum locum habent de fasianis item tertium locum habent de cuniculis, item quartum locum habent de pullis, item quintum locum habent de porcello tenero. | fuerint E, -it V | |
| (50) 7 Isicia amulata ab aheno sic facies: teres piper, ligusticum, origanum, modicum silfi, zingiber minimum, mellis modicum; liquamine temperabis, misces; adicies super isicia, facies ut ferveat. cum bene bullierit, amulo obligas spisso, et sorbendum inferes. |
amulata Hum, multa EV | aheno Sch, alieno EV cf. §420 | bullierit Hum, boluerit V, oluerit E | inferes Sch, feres EV | |
| (51) 8 Amulatum aliter: piper teres pridie infusum, cui subinde liquamen suffundes ita ut bene tritum ac lutulentum facias piperatum. cui defritum admisces, quod fit de cotoniis, quod sole torrente in mellis substantiam cogitur. quod si non fuerit, vel Caricarum defritum mittes, quod Romani ‘colorem’ vocant. ac deinceps amulum infusum adicies vel oryzae sucum et lento igni fervere facias. |
amulatum Hum, amulum EV | infusu V, infasu E | lutulentum sic E | facias V, facies E | cotoniis P, coctomiis (-mus E) EV | caricarum Hum, camcarum V, carum corr. in camcarum E, caunearum Sch | colorem sic EV, loram (cf. Plin. nat. 14, 86) Tor. vix recte, aut ante quod inserendum vel | ac deinceps P, accede inceps EV, accipe deinceps α; latere aliud videtur veluti ac cepam siccam | orize sic EV | igni ς, igniti EV | |
| (52) 9 Amulatum aliter: ossucla de pullis exbromas. deinde mittis in caccabum porros, anethum, salem. cum cocta fuerint, addes piper, apii semen, deinde oryzam infusam teres, addes liquamen et passum vel defritum. omnia misces et cum isiciis inferes. |
ossucla de pullis exbromas sic EV | fuerint P, fuerit EV | addes sic EV | oridiam EV | |
| (53) 10 Apothermum sic facies: 15 alicam elixa cum nucleis et amygdalis depellatis et in aqua infusis et lotis ex creta argentaria, ut ad candorem pariter perducantur. cui ammiscebis uvam passam, caroenum vel passum, desuper <piper> confractum asparges et in boletari inferes. |
Apotermu EV | elixa cum Gi, elixa Sch, elixã V, elixatam E | amindalis depilatis EV | cui ammiscebis Vo, cum iam (cũ iam iam V) miscebis (c ex s in V) EV | piper add. Gi (cf. 7 14, 2) | et om V1 | |
| (54) III. VVLVVLAE BOTELLI. 1. Vulvulae isiciatae sic fiunt: piper tritum et cuminum, capita porrorum brevia duo ad molle purgata, ruta, liquamen admiscentur pulpae bene tunsae et fricatae. denuo ipso subtrito ita ut commisceri possit, mittas piperis grana et nucleos, et calcabis cabis in † materia bene lota. et sic coquuntur ex aqua, oleo, liquamine, fasciculo porrorum et anetho. |
Bulbule esiciata (esiaciata V) et sic EV | rutam EV | denuo denuo V, denuo (e † denuo add. E2) E | cõmisceari V | mittas α, mittat EV | nucleos Tor, nuclei EV | materia (matrice Lister) bene lota EV, mortario bene loto Hum | |
| (55) 2 Botellum sic facies: sex ovi vitellis coctis, nucleis pineis concisis cepam, porrum concisum, ius crudum misces, piper minutum <asparges>, et sic intestinum farcies. adicies liquamen et vinum, et sic coques. |
sic VE2, om. E1 | sex ovi Sch, ex oui E, exeouis V | ius Hum, tus EV | asparges add. Gi | farcies α, facies EV | |
| (56) IV. LVCANICAE. Lucanicas similiter ut supra scriptum est: [Lucanicarum confectio] teritur piper, cuminum, satureia, ruta, petroselinum, condimentum, bacae lauri, liquamen, et admiscetur pulpa bene tunsa, ita ut denuo bene cum ipso subtrito fricetur. cum liquamine admixto, pipere integro et abundanti pinguedine et nucleis inicies in intestinum perquam tenuatim productum, et sic ad fumum suspenditur. |
Luc. confectio glossam del. Sch | bacae ex baca E, bace V | integro E, -gre V | tenuatim E, -tĭ ex -tun corr. V | productum Hum, perductum EV | ad E1, ad (sed a radendo in i mutata) V | |
| (57) 1 V. FARCIMINA. Ova et cerebella teres, nucleos pineos, piper, liquamen, laser modicum, et his intestinum implebis. elixas; postea assas et inferes. | |
| (58) 2 Aliter: coctam alicam et tritam cum pulpa concisa et trita una cum pipere et liquamine et nucleis. farcies intestinum et elixabis, 16 deinde cum sale assabis et cum sinapi inferes, vel sic concisum in disco. |
tritã α, trita EV | piper EV | farcies in testinum E, farcie sint testinũ V | cum sale EV, cumino sale Sch | sic i. elixum, non assatum | |
| (59) 3 Aliter: alicam purgas et cum liquamine intestini et albamine porri concisi minutatim simul elixas. elixa tolles, pinguedinem concides et copadia pulpae, in se omnia commisces. teres piper, ligusticum, ova tria, haec omnia in mortario permisces cum nucleis et pipere integro. liquamen suffundes, intestina imples, elixas et subassas, vel elixa tantum: appones. |
albamine E, abamine V | porri E, porro V | elixas. Elixa tolles P, elixas elixato tolles EV | conpadia V | piper integro EV | elixam tantum EV, elixas tantum P | |
| (60) 4 Aliter circellos isiciatos: reples intestinum impensa isicii et circellum facies rotundum; fumas. cum miniaverit, subassas, exornas, oenogaro fasiani perfundes, sed cuminum addes. |
inpensam EV | miniauerit EV, fumauerit Hum | de re cf. p. 14, 7 | perfundes Sch, profundes EV | cuminum EV, cuminatum Gi | addes Hum, ates EV | |
| (61) I. DE HOLERIBVS. Vt omne holus smaragdinum fiat: omne holus smaragdinum fiat, si cum nitro coquatur. |
fiat V, fit E | nitro coquatur E, nitroquatur V | |
| (62) 1 II. PVLMENTARIVM AD VENTREM: 1. betas minutas et porros requietos elixabis, in patina compones. teres piper, cuminum, suffundes liquamen, passum, ut quaedam dulcedo sit. facias ut ferveat. cum ferbuerit, inferes. | ferbuerit E, feruuerit (erasa u priore) V | |
| 2 Similiter: polypodium in tepidam mittes. ubi mollierit, rades, et minutum cum pipere et cumino trito in patinam ferventem mittes et uteris. |
cuminum tritum EV | patenam E, -ena V | |
| (63) 3 Aliter ad ventrem: facies 17 betaciorum fasces; deterge, ne laves. in eorum medium nitrum asparges et alligas singulos fasces. mittes in aquam. cum coxeris, condies patinam, cum eadem passum vel caroenum et cuminum et piper asparges et oleum modicum. ubi ferbuerit, polypodium et frusta nucum cum liquamine teres, <in> ferventem patinam fundes, cooperies. statim depones et uteris. |
fasces Hum, facies EV | deterge, ne] detergine EV, deterges Hum, at cf. simillimum praeceptum Marcell. med. 30, 47 | nitrum Hum, nigrum EV | caroenim E, -nĩ (sic) V | et piper Hum, et super EV | frustra EV | in Hum, om. EV | et Hum, ut EV | |
| (64) 4 [Aliter betacios Varronis. Varro: ‘betacios, sed nigros, quorum detersas radices et mulsa decoctas cum sale modico et oleo vel sale, aqua et oleo in se coctas iusculum facere et potari, melius etiam si in eo pullus sit decoctus’.] |
Varronis ς, uarrones EV | Varro vere fragmentum esse arguere videtur sententiarum structura imperfecta; saturae περὶ ἐδεσμάτων iam attribuit Hum; addidit doctus lector | mulsu decoctas EV | coctas Gi, cocta EV, coctos Sch, cocto Tor | potari sic EV | melius eqs: iocus interlocutoris apud Varronem | |
| (65) 5 Aliter ad ventrem: apios virides cum suis radicibus lavabis et siccabis ad solem. deinde albamen et capita porrorum simul elixabis in caccabo novo, ita ut aqua ad tertias deferveat [id est ut ex tribus eminis aquae una remaneat]. postea teres piper, liquamen et aliquantum mellis humore temperabis, et aquam apiorum decoctorum colabis in mortario, et superfundes apio. cum simul ferbuerit, appones, et, si libitum fuerit, apios adicies. |
albamen Hum, albã EV, allia Tor | ca///cabo (c erasa) V | id est—remaneat glossam agnovit Hum, cf. 1 12, 1 | cum simul sic EV; i. ‘simulac’ | appones EV, abpones Sch (cf. l. 7 et p. 18, 2 depones) | |
| (66) III. ASPARAGOS. Asparagos siccabis, rursum in calidam summittes: callosiores reddes. |
siccabis V, -it E | rursum ς, sursum bis EV (qui verba sursum in calidam repetunt) | summittas (-itas V) EV | Callossiores EV qui hinc novum praeceptum ordiuntur | |
| (67) IV. CVCVRBITAS. 1. Gustum de cucurbitis: cucurbitas coctas expressas in patinam compones. adicies in mortarium piper, cuminum, silfi modice, [id est laseris radicem], rutae modicum, liquamine et aceto temperabis, 18 mittes defritum modicum ut coloretur, ius exinanies in patinam. cum ferbuerint iterum ac tertio, depones et piper minutum asparges. |
gustum de cucurbatas cucurbitas coctas EV | piper ς, pipere EV | id—radicem EV, del. ς | rutam modicum EV | defreto EV | ferbuerint E, feruuerit V | |
| (68) 2 Aliter cucurbitas iure colocasiorum: cucurbitas coques ex aqua in modum colocasiorum. teres piper, cuminum, rutam, suffundes acetum, liquamen, temperabis, <mittes> in caccabum, cui adicies .... et eas cucurbitas incisas, expressas in ius mittes ut ferveant. amulo obligas, piper asparges et inferes. |
iure colocesiorum EV | mittes add. Gi, qui et vidit post adicies excidisse verbum aut verba | |
| (69) 3 <Aliter> cucurbitas more Alexandrino: elixatas cucurbitas exprimis, sale asparges, in patina compones. teres piper, cuminum, coriandri semen, mentam viridem, laseris radicem, suffundes acetum, adicies caryotam, nucleum, teres, melle, aceto, liquamine, defrito et oleo temperabis, et cucurbitas perfundes. cum ferbuerint, piper asparges et inferes. |
Aliter add. Hum | cariotam E, caroetã V | aceto Tor. et oleo Hum, acetum et oleum EV | |
| (70) 4 Aliter cucurbitas elixatas: ex liquamine, oleo, mero. | |
| (71) 5 Aliter cucurbitas frictas: oenogaro simplici et pipere. |
frictas bis scripsit V | piperem EV | |
| (72) 6 Aliter cucurbitas elixatas et frictas: in patina compones, cuminatum superfundes, modico oleo super adiecto. fervere facies et inferes. | |
| (73) 7 Aliter cucurbitas frictas tritas: piper, ligusticum, cuminum, origanum, cepam, vinum, liquamen et oleum. amulo obligabis in patina, et inferes. | |
| (74) 8 Aliter cucurbitas cum gallina: duracina, tubera, piper, careum, cuminum, silfi, condimenta viridia, mentam, apium, coriandrum, puleium, † caromentam, mel, vinum, liquamen, oleum et acetum. |
mentam c̣ẹpạm E, menta V | caromentam (-memtam V) EV, calamintham Hum et V, om. E | |
| (75) V. CITRIVM. Sil montanum, silfi, mentam siccam, acetum, liquamen. | citrium V, citrum E, cidrium EV in indice | |
| (76) 1 VI. CVCVMERES. 1. Cucumeres rasos: sive ex liquamine, sive ex oenogaro: sine ructu et gravitudine teneriores senties. | enogaro VE2, onegaro E1 | |
| (77) 2 Aliter cucumeres rasos: elixabis cum cerebellis elixis, cumino et melle modico, <vel> apii semine, liquamine et oleo. ovis obligabis, piper asparges et 19 inferes. |
elixis V, elixạḅis E | cumino E, cucumino (cu-erasis) V | vel apii semine Hum, apii semen EV | ovis Sch, bis EV | |
| (78) 3 Aliter cucumeres: piper, puleium, mel vel passum, liquamen et acetum. interdum et silfi accedit. | et acetũ bis scriptum in V | |
| (79) VII. PEPONES ET MELONES. Piper, puleium, mel vel passum, liquamen, acetum: interdum et silfi accedit 4 |
Pepones E, Pemones V; item in indice | uel om. V1 | |
| (80) VIII. MALVAS. Malvas minores <in> oenogaro ex liquamine oleo, aceto. —Malvas maiores in oenogaro, pipere, liquamine, caroeno vel passo. |
<in Gi> oenogaro Hum, degrano EV, de garo
Tor | acetum EV | in oenogara piper EV | |
| (81) 1 IX. CYMAS ET CAVLICVLOS. 1. Cymas: cuminum, salem, vinum vetus et oleum. si voles, addes piper et ligusticum, mentam, rutam, coriandrum, folia cauliculorum, liquamen, vinum, oleum. |
coliclos EV hic; cf. index | et V, om. E | menta V | colicorum EV | culiculos E2V, col- E1 | foliarum EV | |
| (82) 2 Aliter: cauliculos elixatos mediabis summa foliorum teres cum coriandro, cepa, cumino, pipere, passo vel caroeno et oleo modico. | piper EV | |
| (83) 3 Aliter: cauliculi elixati in patina compositi condiuntur liquamine, oleo, mero, cumino. piper asparges, porrum, cuminum, coriandrum viride super concides. |
cauliculi E, cul- V, item 16.
17 | elixati E, exati V | conpositi E, -ta V | piper Hum, super EV | |
| (84) 4 Aliter: cauliculi conditi ut supra cum elixis porris coquantur. | |
| (85) 5 Aliter: cauliculos condies ut supra, admisces olivas virides et simul ferveant. |
admisces E, -cis V | olibas EV | simul sic EV | |
| (86) 6 Aliter: cauliculis conditis ut supra superfundes alicam elixam cum nucleis et uva passa; piper asparges. |
culiculis E, -los V | piper Vo, super EV | |
| (87) 1 X. PORROS. 1. Porros maturos fieri: pugnum salis, aquam et oleum: mixtum facies et ibi coques et eximes. cum oleo, liquamine, mero [et] inferes. |
liquamine bis scriptum in EV | et inferes EV, condies et inf. Gi; et delendum (cf. l. 24) aut abl. supplendus ut et passo inf. | |
| (88) 2 Aliter porros: opertos foliis cauliculorum [et] in prunis coques, ut supra, et inferes. |
opertos E, apertos V, operias Sch; maluimus delere
et | coliculorum et in EV | |
| (89) 3 Aliter porros: in † baca coctos ut supra inferes. |
baca EV, caccabo Hum. an aqua? cf. Plin. nat. 20,
49 | inferes V, et inferes E | |
| (90) 4 Aliter porros: <si> in aqua elixati erunt, fabae nondum conditae plurimum admisce conditurae, in qua eos manducaturus es. |
si in Sch, in EV, cum in Hum | aquam EV | |
| 20 (91) 1 XI. BETAS. Concides porrum, coriandrum, cuminum, uvam passam † farinam, et omnia in medullam mittes. ligabis et ita inferes ex liquamine, oleo et aceto. | farinam EV, Varianam Sch ex Plin. 14, 29, Phariam Baseggio | |
| (92) 2 Aliter betas elixas: ex sinapi, oleo modico et aceto bene inferuntur. | exsinapi E, et in api V | |
| (93) XII. HOLISERA. holisera in fasciculum redacta <a> manu ex liquamine, oleo et mero bene inferuntur, vel cum piscibus assis. |
olisera bis EV, hic et in indice | a add. Vo, cf. l. 31 | oleo E, et oleo (et erasum) V | |
| (94) 1 XIII. RAPAS SIVE NAPOS. 1. Rapas sive napos: elixatos exprimes, deinde teres cuminum plurimum, rutam minus, laser parthicum, mel, acetum, liquamen, defritum et oleum modice. fervere facies et inferes. | rutam E, ratã V, an rutae? | |
| (95) 2 Aliter rapas sive napos: elixas, inferes. oleum superstillabis; si voles, acetum adde. | super istillabis EV | |
| (96) XIV. RAFANOS. Rafanos cum piperato, ita ut piper cum liquamine teras. |
rafanos bis EV, hic et in indice | teras E, tereas V, cf. p. 30, 2 | |
| (97) XV. HOLVS MOLLE. 1. Holus molle ex holisatro: coctum ex aqua nitrata expressum concides minutatim, et teres piper, ligusticum, satureiam siccam cum cepa sicca, liquamen, oleum et vinum. |
holus molle bis EV hic, olus molles in indice
EV | olisatro EV | coctum Sch, cocto EV | minutatim Hum, minutum EV, minutim Tor | |
| (98) 2 Aliter holus molle: apium coques ex aqua nitrata, exprimes et concides minutatim. in mortario teres piper, ligusticum, origanum, cepam, vinum, liquamen et oleum. coques in pultario, et sic apium commisces. | |
|
(99)
3
Aliter holus molle ex
foliis lactucarum cum cepis:
coques ex aqua nitrata, expressum concides minutatim. in mortario teres piper,
ligusticum, apii semen, mentam siccam, cepam, liquamen, oleum et
vinum. (100) —[Aliter] Holus molle ne arescat, summa quaeque amputantur, et purgamenta et caules madefactos in aqua apsinthi contegito. |
ẹx̣ ạq̣ụẹṣ ex aqua E | expressum Hum, expressa EV | Holus Sch, Aliter. Holus EV | arescat EV, acescat cod. Hummelbergii | absenti EV | |
| (101) XVI. HERBAE RVSTICAE. Liquamine, oleo, aceto a manu vel in patina pipere, cumino, bacis lentisci. | piper EV | |
| 21 (102) XVII. VRTICAE. Vrticam feminam, sole in ariete posito, adversus aegritudinem sumes, si voles. | |
| (103) 1 XVIII. INTVBA ET LACTVCAE. 1. Intuba ex liquamine, oleo modico, † medere cepa concisa. pro lactucis vero 4 hieme intuba ex embammate vel melle et aceto acri. |
INTVBAE ET (l̷ E) EV cf. ind. | ex liq. E, et liq. V | oleo V, et oleo E | modico medere EV, modico modicaque (modice Hum) Tor, modico comedere Sch | incube (t ex c corr. E2) exembammate E, intibẹ ex enbãmate V | acri E, agri V | |
| (104) 2 Lactucas cum oxyporio et aceto et modico liquamine. |
oxyporio et E, exyporio (om. et) V | 3 18, 2 cf. 1, 18 de oxyporo | |
| (105) 3 Ad digestionem et inflationem et ne lactucae laedant: cumini unc. II, zingiberis unc. I, rutae viridis unc. I, dactylorum pinguium scripulos XII, piperis unc. I, mellis unc. IX; cuminum aut Aethiopicum aut Syriacum aut Libycum. tundes cuminum et postea infundes in aceto, cum siccaverit; postea melle omnia comprehendes. cum necesse fuerit, dimidium cocleare cum aceto et liquamine modico misces aut post cenam dimidium cocleare accipies. |
digestione V | cumini V, cuminum E | gingiberis E2 ex -ber E1, gengib̷ V | cuminum aut EV, cf. p. 11, 23 | tundes V, tundis E | cuminum delendum? infundes V, -dis E | necesse E, nece V | cocleare cum Sch, coclearium E, cloclearũ V, cochlearium cum Tor | coclearem E, cloclearẽ V | |
| (106) 1 XIX. CARDVI. 1. Carduos: liquamine, oleo et ovis concisis. | |
| 2 Aliter carduos: rutam, mentam, coriandrum, feniculum, omnia viridia teres. addes piper, ligusticum, mel, liquamen et oleum. | faeniculum ς, fenicum EV | |
| 3 Aliter carduos elixos: piper, cuminum, liquamen et oleum. | |
| (107) 1 XX. SPHONDYLI [vel fundili]. 1. Sphondyli fricti ex oenogaro simplici. |
Sphondili (Sf- V) uel fundili. Sphondili (Sf- V) EV, cf.
index | funguli suo Marte substituit Hum, potius vulgaris glossa vel fundili delenda. deinceps V exhibet semper sfond-, E vel sphond- (sphund- E2 21) vel sfond- vel spond- | |
| 2 Aliter: Sphondyli elixi ex sale, oleo, mero, coriandro viridi conciso et pipere integro. | piper EV | |
| (108) 3 Aliter: sphondylos elixos perfundes amulato infra scripto: apii semen, rutam, mel, piper teres, passum, liquamen et oleum modice. amulo obligas, piper asperges et inferes. | elixos E3, -xo E1V | |
| (109) 4 Aliter sphondylos: teres cuminum, rutam, liquamen, caroenum modice, oleum, coriandrum viride et porrum. et sphondylos inferes pro salso. |
uiridem EV | salso sic EV | |
| 22 (110) 5 Aliter: sphondylos elixatos praedurabis, mittes in caccabum oleum liquamen, piper. passo colorabis et obligas. | passo Hum, passum EV | |
| (111) 6 Aliter sphondylos oleo, liquamine complebis, vel oleo et sale assabis. piper asparges et inferes. | oleo liq. P, oleum liq. EV | |
| (112) 7 [Aliter: sphondylos elixatos conteres et nervos eorum eximes. deinde cum eis alicam elixatam et ova conteres, liquamen, piper isicia ex his facies cum nucleis et pipere in omento. assabis, oenogaro continges et pro isiciis inferes]. |
praeceptum 3 20, 7 male repetitur ex 2 1, 6 | alicam E, -ca V | augmento EV i. omento cf. p. 13, 12 | oenogairo V | |
| (113) XXI. CAROETAE SEV PASTINACAE. 1. Caroetae frictae oenogaro inferuntur. |
Caroetae (Caro oetae V) seu pastinace (-ci E). Caroetae (Carotẹ E)
fricta sic EV | oenagaro E | |
| (114) 2 Aliter caroetas: sale oleo puro et aceto. | |
| (115) 3 Aliter: caroetas elixatas concisas in cuminato oleo modico coques et inferes. cuminatum colorium facies. | colorium Sch, coliorum EV, colicorum Tor; addendumne passo vel croco? | |
| (116) I. SALA CATTABIA. (?) 1. Sala cattabia: piper, mentam, apium, puleium aridum, caseum, nucleos pineos, mel, acetum, liquamen, ovorum vitella, aquam recentem panem ex posca maceratum exprimes, caseum bubulum, cucumeres in caccabulo compones, interpositis nucleis. mittes concisi capparis minuti.... iocusculis gallinarum. ius perfundes, super frigidam collocabis et sic appones. |
cattabia EV semper hic et deinceps; caccabia (melius
-bina) Hum, cottabia Baseggio | nucleo EV | aquã α, quam EV | interponesitis E | concisi capparis minuti iocusculis (loc- V) EV quae certe lacunosa sunt; concisas cepas aridas minute iocuscula (cum -lis Gi) Hum ex p. 23, 2 | perfundes Sch, profundes EV | |
| (117) 2 Aliter sala cattabia Apiciana: adicies in mortario apii semen, puleium aridum, mentam aridam, zingiber, coriandrum viride, uvam passam enucleatam, mel, acetum, oleum 23 et vinum. conteres. adicies in caccabulo panis Picentini frusta, interpones pulpas pulli, glandulas haedinas, caseum Vestinum, nucleos pineos, cucumeres, cepas aridas minute concisas. ius supra perfundes. insuper nivem sub ora asparges et inferes. |
puleio EV | coriandrum E, -dro V | uiridem EV | picemtini V | frustra EV, III frustra ς (male ex -ni) | pineos nucleos E | perfundes V, fundes corr. in perf- E | niuem ς nuem EV | sub ora (hora E): ‘a latere et in margine’ Hum | |
| (118) 3 Aliter sala cattabia: panem Alexandrinum excavabis, in posca macerabis. adicies in mortarium piper, mel, mentam, alium, coriandrum viride, caseum bubulum sale conditum, aquam, oleum. insuper nivem, et inferes. |
alexandrinum V, ạͤle- E | mel E, om. V | uiridem EV | nivem Baseggio, uinum EV | |
| (121) 1 II. PATINAE PISCIVM HOLERVM POMORVM. 1. Patina cotidiana: cerebella elixata teres cum pipere. cuminum, laser cum liquamine, caroeno, lacte et ovis. ad ignem lenem vel ad aquam calidam coques. |
Patine EV hic, Pastine EV in indice | holerum utrubique E, oleũ et hic et in indice V | piper EV | carenum EV | ouis E, obis corr. in ouis V | lenẽ V, leụem E {*above ụ: n} | aquã V, quam E | |
| (122) 2 Aliter patina versatilis: nucleos, nuces fractas; torres eas et teres cum melle, pipere, liquamine, lacte et ovis. olei modicum. |
praeceptum 4 2, 2 redit fere 4
2, 16 | torres Hum, teres EV cf. p. 27, 11 | |
| (123) 3 Aliter patina: thyrsum lactucae teres cum pipere liquamine, caroeno, aqua, oleo. coques, ovis obligabis; piper asparges et inferes. |
tyrsum EV | aquam EV | asparges V, -is E | |
| (124) 4 Aliter patina fusilis: accipies holisatra, purgas, lavas, coques, refrigerabis, restringes. accipies cerebella IV, enervabis, coques. adicies in mortario piperis scripulos VI, suffundes liquamen, fricabis. postea adicies cerebella, fricabis iterum. adicies holisatra et simul conteres. postea franges ova VIII, adicias cyathum liquaminis, vini cyathum, passi cyathum, contrita simul temperabis. patinam perunges, impones in thermospodio. postea cum coctum fuerit, piper asparges et inferes. |
restringues EV, et friges Hum | piper EV | intermospodio V, interimospodio E | cum Sch, cf. 6 9, 15, quod EV, quam Hum. 26 | asparges V, -is E | |
| (125) 5 Aliter patina de asparagis frigida: accipies asparagos purgatos, in mortario fricabis, aqua suffundes, perfricabis, 24 per colum colabis. Et mittes <in caccabum> ficedulas curatas. teres in mortario piperis scripulos VI, adicies liquamen, fricabis, <postea adicies> vini cyathum unum, passi cyathum unum, mittes in caccabum olei uncias III, illic ferveant, perunges patinam, in ea ova VI cum oenogaro misces, cum suco asparagi impones cineri calido, mittes impensam supra scriptam. tunc ficedulas compones coques, piper asperges et inferes. |
asparagis V, aspargis E | in caccabum add. Gi | fecitulas EV | curatas Hum, curtas EV | sex Hum, sed EV | postea adicies add. Gi, ex l. 22 p. 23, 22 | I passi E uni passi V | asparagi α, -gis EV | inpensam V -as E | ficetulas sic EV | compones V, conpones (corr ex -poe nes) E | |
| (126) 6 Aliter patina de asparagis adicies in mortario asparagorum praecisuras, quae proiciuntur, teres, suffundes vinum, colas teres piper, ligusticum, coriandrum viride, satureiam, cepam, vinum, liquamen et oleum sucum transferes in patellam perunctam et, si volueris, ova dissolves ad ignem, ut obliget piper minutum asperges <et inferes> |
asparges V, aspergis E | quae proiciuntur quasi glossam del Sch | uiridem EV | transferes V, -ens E | et inferes add. Gi | |
| (127) 7 Patinam ex rusticis, sive tamnis sive sinapi viridi sive cucumere sive cauliculis item facies si voluens, substernes pulpas piscium vel pullorum. |
rusticis herbis quae secuntur tannis EV | cucumeres EV | item Vo, ita EV | |
| (128) 8 [Aliter] Patina de sabuco calida et frigida accipies semen de sabuco, purgabis, ex aqua decoques, paulum ex siccabis, patinam perunges et in patinam compones ad surcellum adicies piperis scripulos VI, suffundes liquamen, <fricabis>, postea adicies liquaminis cyathum unum, vini cyathum, passi cyathum, teres, tandem in patinam mittes olei unc IV, pones in thermospodio et facies ut ferveat. cum ferbuerit, franges postea ova VI, agitabis et patinam sic obligabis cum obligaveris, piper asparges et inferes. |
Aliter patina EV | sabuco V, sabulo E | sabuco V, sambuco E | paulum Sch, speculum EV | ad surcellum ‘ad ignem sarmenticium, cf. Macrob. Sat. 7, 16, 23’ Sch; intellegimus surculatum, surcello agitatum | suffunde EV | fricabis add. Hum ‘ex scripto codice’, nisi ille hunc locum conmiscuit cum p. 23, 21, vel p. 25, 2. 30, 3, neque enim in ullo inter ς codice legitur hic fricabis | tandem Sch, tantum EV | olei V oleum E | |
| (129) 9 Patinam de rosis accipies rosas et exfoliabis 25 album tolles, mittes in mortarium, suffundes liquamen, fricabis postea mittes liquaminis cyathum unum semis, et sucum per colum colabis accipies cerebella IV, enervabis et teres piperis scripulos VIII suffundes ex suco, fricabis postea ova VIII frangis, <mittis> vini cyathum unum semis et passi cyathum unum, olei modicum postea patinam perunges et eam impones cineri calido, et sic impensam supra scriptam mittes. cum cocta fuerit in thermospodio piperis pulverem super asperges et inferes. |
rosis Hum coris EV | rosas Tor rosis EV | tolles V tollis E | unu s V, IS E | ex V, et E | mittis add. Vo | perunges E, perunges et eam perunges V | cinere EV cf. p. 24, 6 | |
| (130) 10 Patina de cucurbitis: cucurbitas elixas et frictas in patina compones, cuminatum superfundes, modico oleo super adiecto, fervere facias et inferes. | cucurbitis ς, -tas EV | |
| (131) 11 Patina de apua: apuam lavas, ex oleo maceras, in Cumana compones, adicies oleum, liquamen, vinum alligas fasciculos rutae et origam et subinde fasciculos apa † babtidiabis. cum cocta fuerit, proicies fasciculos, et piper asperges et inferes. |
apua abuam EV | rute et origanum et subinde <fasciculos rute et origanum et subinde iteravit V> fasciculos apa babti diabis (apababdiabis V) dum (cum ς) cocta EV, unde fasc cum apua (et apuam Gi) elixabis. cum Hum | fortasse fasc et apuam <elixabis et aceto> baptizabis cum | |
| (132) 12 Patina de apua sine apua: pulpas piscis assi vel elixi minutatim facies ita abundanter, ut patinam qualem voles implere possis. teres piper et modicum rutae, suffundes liquamen quod satis erit et olei modicum, et commisces in patina cum pulpis, sic et ova cruda confracta, ut unum corpus fiat. desuper leniter compones urticas marinas, ut non cum ovis misceantur. impones ad vaporem, ut cum ovis ire non possint, et, cum siccaverint, super aspergis piper tritum et inferes ad mensam. nemo agnoscet quid manducet. |
de abua sine abua EV | quale EV | possit EV | erit VE2, erat E1 | patina E, tina V | unũ corpus V corpus unum E | leniter E euiṭ V | ire EV, coire Sch ex 9 4, 2 | non E, om V | et Hum, ut EV | |
| (133) 13 Patinam ex lacte: nucleos infundes et siccas echinos recentes iam praeparatos habebis. accipies patinam, et in eam compones singula infra scripta. mediana 26 malvarum et betarum et porros maturos, apios, holus molle et viridia elixa, pullum carptum ex iure coctum, cerebella elixa, Lucanicas, ova dura per medium incisa. mittes longaones porcinos ex iure Terentino farsos, coctos, concisos, iecinera pullorum, pulpas piscis aselli fricti, urticas marinas pulpas ostreorum, caseos recentes. alternis compones, nucleos et piper integrum asparges. ius tale perfundes: piper, ligusticum, apii semen, silfi. coques. at ubi cocta fuerit, lacte colas, cui cruda ova commisces, ut unum corpus fiat, et super illa omnia perfundes. cum cocta fuerit, <addes> echinos recentiores, piper asperges et inferes. |
echinos Baseggio, eos EV | iam praeparatos Baseqgio, inpreparatos EV | habebis ς habetis (ab- F) EV} | scripta EV | holus molles EV | carptum ex Sch ex 6 9, 13, raptum et EV | lucanicas Sch, lucania EV | coctos V, -us E | pollorum EV | aselli Hum, ascelli EV | at E, ad V, item l. 19 | lactem EV | addes vel mittes add. Vo | echinos Tor, echino V, enchino (-ono E1) E | |
| (134) 14 Patinam Apicianam sic facies: <accipies> frusta suminis cocti, pulpas piscium, pulpas pulli, ficedulas vel pectora turdorum cocta et quaecumque optima fuerint; haec omnia concides diligenter praeter ficedulas. ova vero cruda cum oleo dissolvis. teres piper, ligusticum, suffundes liquamen, vinum, passum, et in caccabum mittis ut calefiat, et amulo obligas. antea tamen pulpas concisas universas illuc mittes, et sic bulliat. at, ubi coctum fuerit, levabis cum iure suo et in patellam alternis de trulla refundes cum piperis granis integris et nucleis pineis, ita ut per singula coria substernas diploidem, dein laganum similiter; quotquot lagana posueris, tot trullas impensae desuper adicies. unum vero laganum fistula percuties et super impones. piper asparges. ante tamen illas pulpas ovis confractis obligabis, et sic in caccabum mittes cum impensa. patellam aeneam qualem debes habere infra ostenditur. |
accipies add. Vo ex
l. 28 | frustra EV | dissoluẹṇḍis E | patella EV | grana integra EV | an pro singulis coriis? | dein Sch, in EV, inde Furlanetto | quotquot ς, quodquo EV | impensae Hum. ex p. 27, 7, imples EV | inpensam E, impensã (m adrasa in n) V | aeneã V, aeneum E | infra] ubi? | |
| (135) 15 Patina cotidiana: accipies frusta suminis cocti, pulpas piscium coctas, pulpas pulli coctas. haec omnia concides diligenter. accipias patellam aeneam, ova confringes 27 in caccabum et dissolves. adicies in mortarium piper, ligusticum, fricabis, suffundes liquamen, vinum, passum, oleum modice, reexinanies in caccabum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, et obligas. pulpas, quas subcultrasti, in ius mittis. substerne diploides.... patinam aeneam, et trullam plenam pulpae, et disparges oleum, <et> laganum pones similiter. quotquot lagana posueris, tot trullas impensae adicies. unum laganum fistula percuties, a superficie versas in discum, in superficiem pones. piper asperges et inferes. |
frustra EV | cocti l. 13, coctam E, coctum V, cocta ς | concides Hum ex l. 15, condies EV cf. p. 30, 28 | accipias V, -es E | mortarium V, -io E | fortasse ferveat, et amulo obligas. cum fervuerit, pulpas | substerne E, -nere V | diplodies EV; deest verbum; an diploides: <confundes>? | et ς om. EV | quotquot E, quodquo V | lagana α cf. 26, 23, lagas EV | in superficiem E, insuper insup̣ficiem V | |
| (136) 16 Patina versatilis vice dulcis: nucleos pineos, nuces fractas et purgatas, attorrebis eas, teres cum melle, pipere, liquamine, lacte, ovis, modico mero et oleo. |
praeceptum 4 2, 16 fere i.q. 4
2, 2 | dulcis Hum, dulci V, dulce E | attorebis α, atorrebas EV | |
| (137) 17 Patellam tyrotaricham ex quocumque salso volueris: coques ex oleo, exossabis. et cerebella cocta, pulpas piscium, iocuscula pullorum, ova dura, caseum mollem excaldatum, haec omnia calefacies in patella. teres piper, ligusticum, origanum, rutae bacam, vinum, mulsum, oleum, <in> patella ad lentum ignem <pones> ut coquatur. ovis crudis obligabis, adornabis, cuminum minutum asparges et inferes. |
thirotarricam EV | salso EV, pisce salso cod. Hummelbergii, at cf. p. 28, 12. 16 al. | pulpas V1, pulpis EV2 | in et pones add. Gi | adornabis Baseggio, adordinabis EV | |
| (138) 18 Patellam siccam: isicia de thursione: enervabis, concides minutatim. teres piper, ligusticum, origanum, petroselinum, coriandrum, cuminum, rutae bacam, mentam siccam, ipsum thursionem. isicia deformabis. <Adicies> vinum, liquamen, oleum. coques. coctum in patellam collocabis, ius in ea facies: piper, ligusticum, satureiam, cepam, vinum, liquamen, oleum. <In> patellam pones ut coquatur. ovis obligabis, piper asparges et inferes. |
siccam esicia EV, esitiatam Gi; adi. desidero quale
Siculam | tursone EV | eneruabis EV, exspectabam exossabis | turtionem EV | an inde formabis? | adicies add. Gi | in Hum (an ex suo codice?), om. EV | |
| (139) 19 Patellam ex holisatro: elixas ex aqua nitrata, exprimis in patellam. teres piper, ligusticum, coriandrum, 28 satureiam, cepam, vinum, liquamen, acetum, oleum transferes in patellam, coques, amulo obligas. thymum et piper minutum asparges et de quacumque herba, si volueris facies ut supra. | patellam E, -a V | |
| (140) 20 Patina de apua fricta: apuam lavas, ova confringes et cum apua commisces. adicies liquamen, vinum, oleum, facies ut ferveat, et cum ferbuerit, mittes apuam. cum duxerit, subtiliter versas. facies ut coloret, oenogarum simplex perfundes piper asparges et inferes. |
admodum simile praeceptum de lagitis 4
2, 26 | apua lauas EV | apia EV | |
| (141) 21 Patina ex lagitis et cerebellis: friges ova dura, cerebella elixas et enervas, gigeria pullorum coques. haec omnia divides praeter piscem, compones in patina, praemixta salsum coctum in medio pones. teres piper, ligusticum, suffundes <passum>, ut dulce sit. piperatum mittes in patinam, facies ut ferveat cum ferbuerit, ramo rutae agitabis et amulo obligabis. |
lagitis EV2, lagatis V1 | dura sic EV | gigeria Hum, cizeria E, cizema V | quoques V, coquis E | passum vel mulsum add. Hum | dulce E, dulcis V | |
| (142) 22 Patina mullorum loco salsi: mullos rades, in patina munda compones, adicies <olei quod satis est et salsum interpones. facies> ut ferveat. cum ferbuerit, mulsum mittes aut passum. piper asparges et inferes. |
mullos EV2, mullo V1 | olei—facies add. Sch ex l. 20 | |
| (143) 23 Patina piscium loco salsi: pisces qualeslibet curatos friges, in patinam compones, adicies olei quod satis est et salsum interpones. facies ut ferveat. cum ferbuerit, mittes mulsam et ius agitabis. |
Patina V, -am E | loco salsi E, locos alfi V | mulsam sic EV | ius agitabis ς, insagitabis EV, an in se agitabis? cf. p. 30, 16 | |
| (144) 24 Patina piscium: pisces qualeslibet rades et curatos mittes. cepas siccas Ascalomas vel alterius generis concides in patinam et pisces super compones. adicies liquamen, oleum. cum coctum fuerit, salsum coctum in medio pones. addendum acetum asparges et coronam bubulam. |
curatos Hum, duratos EV | ascalomas a, -nas EV | coronam EV, cunilam Sch ex Plin 19, 165 bubulã V, -lum corr. in -lam E | |
| (145) 25 Patellam Lucretianam: cepas pallachanas purgas (viridia earum proicies), in patinam concides liquaminis modicum, oleum et aquam dum coquitur, salsum crudum in medium ponis. at ubi cum salso prope cocta fuerit, mellis cocleare asparges, aceti et 29 defriti pusillum. gustas. si fatuum fuerit, liquamen adicies, si salsum, mellis modicum. et coronam bubulam aspergis, et bulliat. |
pallachanas (pala- E) EV, cf. 9
1, 1 et Plin. nat. 19, 105 | et VE2, ex E1 | mellis Tor melle EV | defreti E, -thi V | fuerit Hum, efuerit EV, exuerit ς, exierit Sch | et bulliat Sch, ut bulliat EV | |
| (146) 26 Patinam de lagitis: lagitas rades, lavas, ova confringis et cum lagitis commisces. adicies liquamen, vinum, oleum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, oenogarum simplex perfundis. piper asperges et inferes. |
cf. 4 2, 20 | conmiscis EV | |
| (147) 27 Patina zomoteganon: a crudo quoslibet pisces lavas, in patina compones. adicies oleum, liquamen, vinum, cocturam, fasciculum porri, coriandri. dum coquitur, teres piper, ligusticum, origanum <et coctum> fasciculum, de suo sibi fricabis, suffundes ius de suo sibi, ova cruda dissolves, temperas. exinanies in patinam, facies ut obligetur. cum tenuerit, piper asparges et inferes. |
idem praeceptum praebent excerpta Vinithari in codice Salmasiano §13 | zomoteganona (-ne E) crudos EV, pisces inotogonon exc. Salm. bis in indice, pisces inotocano §11, pisces inotogono a crudo §13, cf. §361 | lavas exc., om. EV | cocturam Brandt, coctum EV, om. exc. | ligisticum exc., libustici E2V, liuestici E1 | origanum et coctum Vo ex exc. (et fasciculos quos elixasti), origani EV | fricabis E, frigabis V, om. exc. | obligetur (-&’ V) EV, obliget exc. | tenuerit EV, bene tenuerit exc. | aspergis E, aspargas V | |
| (148) 28 Patina solearum: soleas battues et curatas compones in patina. adicies oleum, liquamen, vinum. dum coquitur, teres piper, ligusticum, origanum, fricabis, suffundes ius, ova cruda et unum corpus facies. super soleas refundes, lento igni coques. cum duxerit, piper asparges et inferes. |
§28 idem praeceptam in exc. Salm. §19
| solearum EV, soliarum ex obis exc. | battues et curatas EV, rades purgas exc.; cf. Plin. nat. 9, 68 ferula verberatus | post vinum addunt exc. fasciculum porri et coriandri semen | ligusticum EV, modicũ exc. | fricabis EV, om. exc. | ius EV, iux suo sibi exc. | oua cruda EV, adicies iuri dicim cruda oua exc. | et in unum exc., ut unum EV | facies EV exc. | |
| (149) 29 Patina de piscibus: piperis unciam, caroeni heminam, conditi heminam, olei unc. II. | |
| (150) 30 Patina de pisciculis: uvam passam, piper, ligusticum, origanum, cepam, vinum, liquamen, oleum. transferes in patellam. cum cocta fuerit, adicies in ipsam pisciculos coctos. amulo obligas et inferes. | uuam E, uuas V | |
| 30 (151) 31 Patina de piscibus dentice, aurata et mugile: accipies pisces, curatos subassabis, postea eos in pulpas carpes. deinde ostrea curabis. adicies in mortarium piperis scripulos VI, suffundes liquamen, fricabis, postea adicies liquaminis cyathum unum, vini cyathum unum, mittes in caccabum et olei unc. III et ostrea. oenogarum facies fervere. cum ferbuerit, patinam perunges et in pulpam supra scriptam mittes et in condituram de ostreis. facies ut ferveat. cum ferbuerit, franges ova XI, infundes super ostrea. cum strinxerint, piper asparges et inferes. |
dentice aurata et mugile Hum, denticem auratam et mugillem
EV | carpeas EV (i. carpẹs archetypi) cf. p. 20, 16 | et ostrea ς, ea hostrea EV | feruiere E | perungis EV | XI Sch XL V, quadraginta E; p. 24, 25 in simili iure oua VI | |
| (152) 32 Patina de pisce lupo: teres piper, cuminum, petroselinum, rutam, cepam, mel, liquamen, passum, olei guttas. | |
| (166) 33 Patina de sorbis calida et frigida: accipies sorba, purgas, in mortario fricabis, per colum colabis, cerebella enervabis IV cocta, mittes in mortario piperis scripulos VIII, suffundes liquamen, fricabis. adicies sorba, in se contemperabis, franges ova VIII, adicies cyathum liquaminis unum. patinam mundam perunges et in thermospodio pones, et sic eam impensam mittes, ac subtus supra thermospodium <calidam> habeat cum cocta fuerit, piper minutum asparges et inferes. |
sorbas EV | frangis EV | unum ς uinum EV | calidam add. Vo ex l. 33 | aspargis EV | |
| (167) 34 Patina de Persicis: Persica duriora purgabis, frustatim concides, elixas, in patina compones, olei modicum superstillabis et cum cuminato inferes. |
persicis E, piscis V | frustratim EV | |
| (168) 35 Patina de piris: pira elixa et purgata e medio teres cum pipere, cumino, melle, passo, liquamine, oleo modico. ovis missis patinam facies, piper super asparges et inferes. | super E2V, om. E1 | |
| (169) 36 Patina urticarum calida et frigida: urticam accipies, lavas, colas per colum, exsiccabis in tabula, eam concides. teres piperis scripulos X, suffundes liquamen, fricabis. postea adicies liquaminis cyathos II, olei uncias VI. caccabus ferveat. cum ferbuerit, coctum tolles ut refrigescat postea patinam mundam perunges, franges ova VIII et agitabis. perfundes, subtus supra cinerem calidam habeat. <cum> cocta <fuerit>, piper 31 minutum asparges et inferes. |
concides V, condies E, cf. p. 26,
30 | perungues sic EV | agitabis V, -tas E | calidam sic EV | cum cocta fuerit Gi ex l. 19, coctam EV | |
| (170) 37 Patina de Cydoneis: mala Cydonia cum porris, melle, liquamine, oleo, defrito coques et inferes, vel elixata ex melle. |
cidoneis, at 2 cydonia EV | defrito Brandt, defricato EV | |
| (171) 1 III. MINVTAL DE PISCIBVS VEL ISICIIS. 1. Minutal marinum: <pones> pisces in caccabum, adicies liquamen, oleum, vinum, cocturam. porros capitatos, coriandrum minutatim concides, isiciola de pisce minuta facies et pulpas piscis cocti concerpis, urticas marinas bene lotas mittes. haec omnia cum cocta fuerint, teres piper, ligusticum, origanum, fricabis, liquamen suffundes, ius de suo sibi, exinanies in caccabum. cum ferbuerit, tractam confringes, obligas, coagitas. piper asparges et inferes. |
<pones> add. Gi | pulpas pisces E, pul pasces (pis ss. man. rec.) V | concerpis Hum, concapis EV, cum cepis ς male | coagitas Gi ex l. 27, cum ferbuerit (feruu- V) agitas EV | aspargis EV | |
| (172) 2 Minutal Terentinum: concides in caccabum albamen de porris minutatim, adicies oleum, liquamen, cocturam, isiciola valde minuta, et sic temperas ut tenerum sit. isicium Terentinum facies: inter isicia confectionem invenies. ius tale facies: piper, ligusticum, origanum, fricabis, suffundes liquamen, ius de suo sibi, vino et passo temperabis. mittes <in> caccabum. cum ferbuerit, tractam confringes, obligas. piper asparges et inferes. |
ualde minuta Sch, uel deminuta (-ta ex -ttĩ
corr. V) EV | inter esiciam EV | invenies: in nostra epitoma non legitur | in ς, om. EV | tracta EV | piperis aspergis EV | |
| (173) 3 Minutal Apicianum: oleum, liquamen, vinum, porrum capitatum, mentam, pisciculos, isiciola minuta, testiculos caponum, glandulas porcellinas. haec omnia in se coquantur. teres piper, ligusticum, coriandrum viride vel semen, suffundis liquamen, adicies mellis modicum et ius de suo sibi, vino et melle temperabis. facies ut ferveat. cum ferbuerit, tractam confringes, obligas, coagitas. piper asparges et inferes. |
caponum α, capronum EV cf. Varro rust. 3, 9, 3; caprorum
suo iure sprevit Sch | quoquatur EV | facies E, -as V | aspargis EV | |
| (174) 4 Minutal Matianum: adicies in caccabum oleum, liquamen, cocturam, concides porrum, coriandrum, isicia minuta. spatulam porcinam coctam tessellatim concides cum sua sibi tergilla. facies ut simul coquantur. media coctura mala 32 Matiana purgata intrinsecus, concisa tessellatim mittes. dum coquitur, teres piper, cuminum, coriandrum viride vel semen, mentam, laseris radicem, suffundes acetum, mel, liquamen, defritum modice et ius de suo sibi, aceto modico temperabis. facies ut ferveat. cum ferbuerit, tractam confringes et ex ea obligas. piper asparges et inferes. |
matianum sic EV | coctã, -am ex -im corr. E | maziana EV | uiridem EV | suffundes E, -is V | asparges V, -is E | |
| (175) 5 Minutal dulce ex citriis: adicies in caccabo oleum, liquamen, cocturam, porrum capitatum, concides coriandrum minutatim, spatulam porcinam coctam et isiciola minuta. dum coquitur, teres piper, cuminum, coriandrum <viride> vel semen, rutam viridem, laseris radicem, suffundis acetum, defritum, ius de suo sibi, aceto temperabis. facies ut ferveat. cum ferbuerit, citrium purgatum intro foras, tessellatim concisum et elixatum in caccabum mittes. tractam confringes et ex ea obligas. piper asparges et inferes. |
cocturum EV | et isiciola ς, et siciola EV | dum V, item, sed d in loco adraso, E | cumino EV | viride(m) add. Tor | post uel erasae duae litterae (ap ?) in V | ruta EV | radicem bis scripsit E | purgatum V, -utum E | tracta V, tracṭạtum E | aspargis EV | inferes V, -as corr. in -es E | |
| (176) 6 Minutal ex praecoquis: adicies in caccabum oleum, liquamen, vinum, concides cepam Ascaloniam aridam, spatulam porcinam coctam tessellatim concides. his omnibus coctis teres piper, cuminum, mentam siccam, anethum, suffundis mel, liquamen, passum, acetum modice, ius de suo sibi, temperabis. praecoqua enucleata mittis, facies ut ferveant, donec percoquantur. tractam confringes, ex ea obligas. piper asparges et inferes. |
praecoquis Hum, praecoques EV, -que α | caccabo EV | concides (i ex e in E) EV | ascaloniam E, ascoliniam V | concides EV2, om. V1 | omnib. V, hominibus E | cumi inum E | praecoqua Hum, p̅coqui EV | tractam Tor, fracta EV | confringis E, -es V | ex EV, et ex Sch | aspargis EV | |
| (177) 7 Minutal ex iecineribus et pulmonibus leporis: invenies inter lepores quemadmodum facies. adicies <in> caccabum liquamen, vinum, oleum, cocturam, porrum et coriandrum concisum, isicia minuta, spatulam porcinam coctam tessellatim concisam, et in eundem caccabum inmittes. dum coquitur, teres piper, ligusticum, origanum, ius de suo sibi, 33 vino et passo temperabis. facies ut ferveat. cum ferbuerit, tractam confringes et ex ea obligas. piper asparges et inferes. |
inter lepores scil. 8 8,
5 | adicies V, adies E | in om. EV hic | coctura EV hic | porrorum EV hic, cf. p. 31, 29 | inmittes (inme- E1) EV hic | ligustium E | fractã (fratitam E1) EV | aspargis EV | |
| (178) 8 Minutal ex rosis: eodem iure supra scripto, sed passum plus adicies. | adicies V, -as E | |
| (179) IV. TISANAM VEL SVCVM. 1. Tisanam sic facies: tisanam lavando fricas, quam ante diem infundes. impones supra ignem [calidum]. cum bullierit, mittes olei satis et anethi modicum fasciculum, cepam siccam, satureiam et coloefium, ut ibi coquantur propter sucum. mittes coriandrum viride et salem simul tritum et facies ut ferveat. cum bene ferbuerit, tolles fasciculum et transferes in alterum caccabum tisanam sic, ne fundum tangat propter combusturam. lias <bene> et colas in caccabulo super acronem coloefium. teres piper, ligusticum, pulei aridi modicum, cuminum et silfi frictum, ut bene tegatur. suffundis <mel>, acetum, defritum, liquamen, refundis in caccabum super coloefium acronem. facies ut ferveat super ignem lentum. |
fere idem praeceptum redit 5 5,
1 | calidum inepta correctio, cf. ad p. 40, 23 | coloefium Tor, coloedium EV hic, coleuium (-inum E1) p. 40, 25 EV, colocasium Hum | sale EV | lyas Hum, ligas EV | bene EV p. 40, 29, om. EV hic | super EV p. 40, 30, supra EV hic | coloefrium EV, cf. p. 40, 30 | mel EV p. 41, 2, om. EV hic | super Gi, sed EV et hic et p. 41, 3 | coloefium EV cf. p. 41, 3 | facias EV | |
| (180) 2 Tisanam barricam: infundis cicer, lenticulam, pisam. defricas tisanam et cum leguminibus elixas. ubi bene bullierit, olei satis mittis et super viridia concidis porrum, coriandrum, anethum, feniculum, betam, malvam, cauliculum mollem. haec viridia minutatim concisa in caccabum mittis. cauliculos elixas et teres feniculi semen satis, origanum, silfi, ligusticum. postquam triveris, liquamine temperabis, et super legumina refundis et agitas. cauliculorum minutas super concidis. |
barricam EV, taricham Hum, farricam Sch; deest hoc nomen p. 41, 4 ubi idem praeceptum
redit | pisa EV | defricas EV p. 41, 5, defrixas EV hic | feniculum EV p. 41, 7, nuculum EV hic | culiculum molle et uiridi minuta concisa EV, cf. p. 41, 8 | haec EV p. 41, 8, et EV hic | elixas p. 41, 9, -xos EV hic | triueris p. 41, 10, tribueris EV hic | et agites ς, iagites EV (i. ⁊agites archetypi), agitas p. 41, 11 | colicolorum EV | minutas EV et hic et p. 41, 12, minuta Hum, minutias Tor | |
| 33 V. GVSTVM. (181) 1 1. Gustum versatile: albas betas minutas, porros requietos, apios, bulbos, cocleas elixas, gigeria pullorum <et> ascellas, isicia coques ex iure. perungis patinam et folia malvarum substernis et praemixta holera componis sic ut laxa <mentum habeant>, permisces bulbos inversos, Damascena, cocleas, isicia, Lucanicas breves concidis, liquamine, oleo, vino, aceto ponis ut ferveat. cum ferbuerit, teres piper, ligusticum, zingiber, pyrethrum modicum, fricabis, suffundis et facies ut bulliat patina. ova complura confringis et ius mortarii reliquum commoves, commisces, patinam obligabis. dum ducit, oenogarum ad eam sic facies: teres piper, ligusticum, fricabis, suffundis liquamen et vinum, passo temperabis vel vino dulci. temperabis in caccabulo, mittis olei modicum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas. patinam versas in lancem, folia malvarum ante tollis, oenogaro perfundis, insuper piper aspargis et inferes. |
requetos V, requietas E | cocleas elixas V, coclios alixas E | gigeria pullorum Hum, gingibera pullorum V, iap- an lapullorum E | et add. Vo, cf. l. 19 | axillas Tor. i. ascellas cf. l. 19, aucellas EV | proungis EV | folia V, filia E | praemixta E2V, perm- E1 | laxamentum habeant Gi ex p. 53, 10 al., laxa EV | bulbos V, pulbos E | damascenas EV | conmiscis EV | ducit Hum, ducis EV | dulce VE2, dulces E1 | mittis olei modicum V, olei modicum mittis E | uersas V, uersa E | profundis EV | |
| (182) 2 Gustum de holeribus: condies bulbos liquamine, oleo et vino. cum cocti fuerint, iecinera porcelli et gallinarum et ungellas et ascellas divisas <adicies>. haec omnia cum bulbis ferveant. cum ferbuerint, teres piper, ligusticum, suffundis liquamen, vinum et passum, ut dulce sit, ius de suo sibi suffundis, revocas in bulbos. cum ferbuerint, ad momentum amulo obligas. |
holeribus (ol- V) EV vix recte; exspectamus bulbis | et om. E1 | fuerint E2V, -it E1 | ascellas (axillas iam Tor) Vo, scellas EV, aucellas Hum | adicies add. Gi | bubis ferueat EV | |
| (183) 3 Gustum de cucurbitis farsilibus: cucurbitas a latere subtiliter ad modum tessellae oblongae decidis et excavas et mittis in frigidam. impensam ad eas sic facies: teres piper, ligusticum, origanum, suffundis liquamen, cerebella cocta teres, ova cruda dissolves et mittes ut unum 35 corpus efficias; liquamine temperabis. et cucurbitas supra scriptas non plene coctas ex ea impensa imples. de tessella sua recludis, surclas et coctas eximis et frigis. oenogarum sic facies: teres piper, ligusticum, suffundis vinum et liquamen passo temperabis, olei modicum mittis in caccabum et facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas, et cucurbitas frictas oenogaro perfundis et piper aspargis et inferes. |
cucurbitas EV | decidas EV | eas Sch, eam EV | mittes EV, misces Sch exp. 48, 14 pariter mittes Tor | ex E, et ex V | eximes E, exhimes (ime in loco adraso) V | facies V, -as E | et cucurbitas—oenogaro per et et piper—inferes et v. 8 De praeco in V scripsit manus altera in spatiis adrasis | |
| (184) 4 Gustum de praecoquis: duracina primotina [pusilla praecoquia] purgas, enucleas, in frigidam mittis, in patina componis. teres piper, mentam siccam, suffundis liquamen, adicies mel, passum, vinum et acetum. refundis in patinam super praecoqua, olei modicum mittis et lento igni ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas. piper aspargis et inferes. |
precoquiis dureina (-acina ς) primotica EV | pusilla precoquia EV, sed glossa videtur apposita ad primotica | conṭẹṛẹṣ (ss. ponis) E | patina EV | precoquia EV | |
| (186) I. PVLTES. 1. Pultes Iulianae sic coquuntur: alicam purgatam infundis, coques, facies ut ferveat. cum ferbuerit, oleum mittis, cum spissaverit, lias diligenter. adicies cerebella duo cocta et selibram pulpae quasi ad isicia liatae, cum cerebellis teres et in caccabum mittis. teres piper, ligusticum, feniculi semen, suffundis liquamen et vinum modice, mittis in caccabum supra cerebella et pulpam. ubi satis ferbuerit, cum iure misces. ex hoc paulatim alicam condies, et ad trullam permisces et lias. ut quasi sucus videatur. |
5 1,
1 fere idem praeceptum redit 5 1,
4 | alica purgata EV | lias Sch, ligas EV | liate sic EV | ferbuerit Hum, fuerit EV cf. p. 36, 14 | lias sic EV | |
| (187) 2 Pultes cum iure oenococti: pultes oenococti iure condies, copadia, similam sive alicam 36 coctam hoc iure condies, et cum copadiis porcinis apponis aenococti iure conditis. |
oenococti EV, oenogari cocti Tor | pultes bene (beno V) cocti EV, pultes oenogari bene (bene om. Hum) cocti | oeno cocti EV, oenogari cocti Hum; cf. 8 7, 11. 16 Exc. §21 Petron. 47, 10. 74, 4 | |
| (188) 3 Pultes tractogalatae: lactis sextarium et aquae modicum mittes in caccabo novo et lento igni ferveat. tres orbiculos tractae siccas et confringis et partibus in lac summittis. ne uratur, aquam miscendo agitabis. cum cocta fuerit, ut est, super agninam mittis. |
tractogalatae Hum, tractogalẹ EV, cf. 6 9, 13 | mittes V, -is E | sorbiculos EV | agitabis ς, sagittabis EV | agninam Gi, ignem EV, inguen Sch | |
| (189) ex melle et musteis cum lacte similiter facies, salem et oleum minus mittis. | ex melle et Gi, melle ex EV | |
| (185) 4 Pultes: alicam purgatam infundis, coques. cum ferbuerit, oleum mittis. cum spissaverit, adicies cerebella duo cocta et selibram pulpae quasi ad isicia liatae, cum cerebellis teres et in caccabum mittes. teres piper, ligusticum, feniculi semen, suffundis liquamen et meri modicum, et mittis in caccabum supra cerebella et pulpam. ubi satis ferbuerit, cum iure misces. ex hoc paulatim alicam condies, et lias ut quasi sucus videatur. |
alicam E, alicã (virgula erasa) V | dum EV | liate sic EV | ferbuerit Hum, fuerit EV, cf. p. 35, 23 | misces V1 -is V2E | et lias p. 35, 24, sed us EV hic | |
| (190) 1 II. LENTICVLA. 1. Lenticula ex sfondylis [sive fondilis]: accipies caccabum mundum, <mittes, coques>. adicies in mortarium piper, cuminum, semen coriandri, mentae, rutae, puleium, fricabis, suffundis acetum, adicies mel, liquamen et defritum, aceto temperabis, reexinanies in caccabo. sfondylos elixatos teres et mittis ut ferveant. cum bene ferbuerint, obligas. adicies in boletari oleum viride. |
ex fondilos siue fondilis (post ex erasa s in E)
EV | mittes coques add. Hum | inmortarium V, imor- E | menta EV | pulei EV, at cf. l. 27 et p. 37, 5 | spyondilos EV | ferbuerint V, -it E | uiridem EV | |
| (191) 2 Lenticulam de castaneis: accipies caccabum novum, et castaneas purgatas diligenter mittis. adicies aquam et nitrum modice, facies ut coquatur. cum coquitur, mittis in mortario piper, cuminum, semen coriandri, mentae, rutae, laseris radicem, puleium, fricabis. suffundis acetum, <adicies> mel, liquamen, aceto temperabis, et super castaneas coctas refundis. adicies oleum, facies ut ferveat. 37 cum bene ferbuerit, tudiclabis [ut in mortario teres]. gustas: si quid deest, addes. cum in boletar miseris, addes oleum viride. |
de castaneis bis scriptum in EV | coquitur V, -atur E | mentae E, mentã V | adicies add. Gi | tudiclabis Hum (cf. Varro Men. 287 Cels. 4, 25, 6 Marcell. med. 14, 44 Plin. med. p. 104, 1. 6), tutunclabis EV, turundabis Sch; cf. p. 38, 26 | ut (sic EV)—teres ut glossema inclusit Vo | gustas V, guttas E | addes V, -is E | |
| (192) 3 Aliter lenticulam: coquis. cum despumaverit, porrum et coriandrum viride supermittis. <teres> coriandri semen, puleium, laseris radicem, semen mentae et rutae, suffundis acetum, adicies mel, liquamine, aceto, defrito temperabis, adicies oleum, agitabis. si quid opus fuerit, mittis. amulo obligas, insuper oleum viride mittis, piper aspargis et inferes. |
uiridem EV | despumaveris EV, at cf. l. 10. p. 38, 5. 39, 5. 22. 28 | teres add. Gi | mel P, melle EV | uiridem EV | |
| (193) 1 III. PISA. 1. Pisam coques. cum despumaverit, porrum, coriandrum et cuminum supra mittis. teres piper, ligusticum, [careum hoc est caravita] careum, anethum, ocimum viride, suffundis liquamen, vino et liquamine temperabis, facies ut ferveat cum ferbuerit, agitabis. si quid defuerit, mittis et inferes. |
Pisa. pisum EV | careum hoc est carauita (sic V, caruitam E) careum EV, glossema eiecit Sch | ocymum uiridem EV | |
| (194) 2 Pisam farsilem: <pisam> coques. cui oleum mittis. <accipies> abdomen, et mittis in caccabum liquamen et porrum capitatum, coriandrum viride. imponis ut coquatur. isicia minuta facies quadrata, et coques simul turdos vel aucellas vel de pullo concisa et cerebella prope cocta cum iuscello coques. Lucanicas assas, petasonem elixas, porros ex aqua coques, nucleorum heminam frigis. teres piper, ligusticum, origanum, zingiber, ius abdominis fundis, lias. angularem accipies, qui versari potest, et omentis tegis. oleo perfundis, deinde nucleos aspargis et supra pisam mittis ut tegas fundum angularis, et sic componis supra petasonis pulpas, porros, Lucanicas concisas. iterum pisam supermittis. item alternis aptabis obsonia, quousque impleatur angularis. novissime pisam mittis, ut intus omnia contineat. coques in furno vel lento igni imponis, ut ducat ad se deorsum. ova dura facies, vitella 38 eicies, in mortario mittis cum pipere albo, nucleis, melle, vino candido et liquamine modico. teres et mittis in vas ut ferveat. cum ferbuerit, pisam mittis in lancem, et hoc iure perfundis. hoc ius candidum appellatur |
pisam add. Gi | accipies add. Vo | concisa Sch, conciso V, deconciso E | porros Hum, porro EV | gingiber E, geng- V | qui versari Baseggio, conuersari (cou- V) EV | perfundis Gi, prof- EV | et Hum, ut EV | pisadmittis EV | liquamines (s erasa) E | hoc ius E, ocius V | |
| (195) 3 Pisam Indicam: pisam coques. cum despumaverit, porrum et coriandrum concidis et mittis in caccabum ut ferveat et accipies sepias minutas, sic quomodo sunt cum atramento suo, ut simul coquantur. adicies oleum, liquamen et vinum, fasciculum porri et coriandri. facies ut coquantur. cum coctum fuerit, teres piper, ligusticum, origanum, carei modicum, suffundis ius de suo sibi, vino et passo temperabis sepias minutatim concidis et in pisam mittis. piper asparges <et inferes. |
Pisum (-am V) Indicum pisum EV | pisum EV | asparges V, -gis E | et inferes add. Gi | |
| (196) 4 Aliter:> pisam coques, agitabis et mittis in frigidam. cum refrigeraverit, denuo agitabis. concidis cepam minutatim et albamentum ovi, oleo et sale condies, aceti modicum adicies. in boletari vitellum ovi cocti colas, insuper oleum viride mittis et inferes. |
Aliter add. Gi | pisum V, ipsum E | denuo Vo, deinde EV; cf. p. 50, 24. 53, 13. 62, 10 | ouiṇoleo E | boletari Hum, boletam EV | uiridem EV | |
| (197) 5 Pisam Vitellianam sive fabam: pisam coques, lias. teres piper, ligusticum, zingiber, et super condimenta mittis vitella ovorum, quae dura coxeris, mellis unc. III, liquamen, vinum et acetum. haec omnia mittis in caccabum et condimenta quae trivisti. adiecto oleo ponis ut ferveat. condies pisam, lias, si aspera fuerit. mel mittis et inferes. |
uitellianam EV, uitellinam ς | gingiber E, geng- V | III E, III teres V | uinum ex uirium E | acetum E, aceta V condi///menta (erasae men; -ta corr. ex tum?) E, condimentum V | quae EV, quod ς | mel Tor, melle EV | |
| (198) 6 Aliter pisam sive fabam: ubi despumaverit, teres mel, liquamen, caroenum, cuminum, rutam, apii semen, oleum et vinum. tudiclabis. cum pipere trito et cum isiciis inferes. |
pisa siue faba EV | dispumauerit EV | tudiculabis Hum, tutunclabis EV, turundabis Sch; cf. p. 37, 1 | |
| (199) 7 Aliter pisam sive fabam: despumatam subtrito lasere Parthico, liquamine et caroeno condies. oleum modice superfundis et inferes. |
lasare EV | liquamine P, -men EV | |
| (200) 8 Pisam adulteram versatilem: coques pisam. cerebella vel aucellas vel turdos 39 exossatos a pectore. Lucanicas, iecinera, gigeria pullorum in caccabum mittis, liquamen, oleum. fasciculos porri capitati, coriandrum viride concidis, et cum cerebellis coques. teres piper, ligusticum et liquamen. |
adulteram (d ex 1) E | cerebellam EV | pec///tore (erasae ca) E | gizeria EV | fascilos E | porri corr. in -o E | |
| (201) 9 Pisam sive fabam Vitellianam: pisam sive fabam coques. cum despumaverit, mittis porrum, coriandrum et flores malvarum. dum coquitur, teres piper, ligusticum, origanum, feniculi semen, suffundis liquamen et vinum, <mittis> in caccabum, adicies oleum. cum ferbuerit, agitas. oleum viride insuper mittis et inferes. |
f̣ẹfabam coques E | mittis add. Gi | uiridem EV | |
| (202) 1 IV. CONCHICLA. 1. <Conchiclam> cum faba: coques. teres piper, ligusticum, cuminum, coriandrum viride, suffundis liquamen, vino et liquamine temperabis, mittis in caccabum, adicies oleum. lento igni ferveat et inferes. |
Concicla EV, et semper conci- deinceps | <conchiclam> add. Vo | liquamine Hum, liquamen in ea EV | |
| (203) 2 Conchiclam Apicianam: accipies Cumanam mundam, ubi coques pisam, cui mittis Lucanicas concisas, isiciola porcina, pulpas, petasonem. teres piper, ligusticum, origanum, anethum, cepam siccam, coriandrum viride, suffundis liquamen, vino et liquamine temperabis. mittis in Cumanam, cui adicies oleum, pungis ubique, ut combibat oleum. igni lento coques ita ut ferveat et inferes. |
pisum EV | petasonem EV, -nis Sch ex p. 37, 26 | ut combibat Hum, et cum bibat EV cf. v. 30 | |
| (204) 3 Conchiclam de pisa simplici: pisam coques. cum despumaverit, fasciculum porri et coriandri mittis. dum coquitur teres piper, ligusticum, origanum, fasciculum, de suo sibi fricabis, suffundis <liquamen, vino et> liquamine temperabis, mittis <in Cumanam>. super adicies oleum, et lento igni ferveat, et inferes. |
dispumauerit E | coandri E | origani P, at cf. p. 29, 10 | liquamen vino et add. Hum ex v. 29; cf. add. | in cumanam Gi, in caccabum add. Hum; cf. p. 40, 1 | |
| (205) 4 Conchicla Commodiana: pisam coques. cum despumaverit, teres piper, ligusticum, anethum, cepam siccam, suffundis liquamen, vino et liquamine temperabis. mittis in caccabum ut combibat. deinde ova quattuor solves, in sextarium pisae mittis, agitas, 40 mittis in Cumanam, ad ignem ponis, ut ducat, et inferes. |
dispumauerit (-rit in loco adraso) E | cum bibat V, bibat E, cf. v. 20 | Deinde E2V, Dein E1 | cumana EV | |
| (206) 5 Aliter conchiclam sic facies: concidis pullum minutatim, liquamine, oleo et vino ferveat. concidis cepam, coriandrum minutum, cerebella enervata, mittes in eundem pullum. cum coctus fuerit, levas et exossas. concides minutatim cepam et coriandrum, colas ibi pisam coctam non conditam. accipies conchiclarem, pro modo componis varie. deinde teres piper, cuminum, suffundis ius de suo sibi. item in mortario ova duo dissolves, temperas, ius de suo sibi suffundis pisae integre elixae, vel nucleis adornabis, et lento igni fervere facies et inferes. |
concidis E2V, condis E1 | cepa EV | eneruatas EV | levas Sch, lauas EV | mortario (-io ex -ia) E | nuncleis E | |
| (207) 6 Aliter conchiclatus pullus vel porcellus: exossas pullum a pectore, femora eius iungis in porrectum, surculo alligas, et impensam [concicla farsilis] paras. et farcies alternis pisam lotam, cerebella, Lucanicas et cetera. teres <piper>, ligusticum, origanum et zingiber, liquamen suffundis, passo et vino temperabis. facies ut ferveat, et, cum ferbuerit, mittis modice. et impensam cum condieris, alternis in pullo componis, omento tegis et in operculo deponis et in furnum mittis, ut coquantur paulatim, et inferes. |
concicla conciclatus EV, conchicla farsilis sive conchiclatus Hum cf.
v. 14 | exossas Hum, exossatus EV | inpensam concicla farsilis paras EV; glossema eiecit Sch, titulo praefixerat Hum | piper add. V3, om. EV1 | gingiber EV | impensam Sch, ipsam EV, pisam Hum | cum condieris E2V, cum dieris E1 | coquantur sic EV | |
| (208) 1 V. TISANAM ET ALICAM. 1. Alicam vel sucum tisanae sic facies: tisanam vel alicam lavando fricas, quam ante diem infundis. Imponis supra ignem. cum bullierit, mittis olei satis et anethi modicum fasciculum, cepam siccam, satureiam et coloefium, ut ibi coquantur. propter sucum mittis coriandrum viride et salem simul tritum et facies ut ferveat. cum bene ferbuerit, tollis fasciculum et transferes in alterum caccabum tisanam, sic ne fundum tangat propter combusturam. lias bene et colas in caccabo super acronem coloefium. teres piper, ligusticum, pulei 41 aridi modicum, cuminum silfi frictum, ut bene tegatur. suffundis mel, acetum, defritum, liquamen, refundis in caccabum super coloefium acronem. facies ut ferveat super ignem lentum. |
cf. 4 4, 1 p. 33,
5-17 | cum] ueldum cum EV (i. cum ss. uel dum); ex p. 33, 7 calidum. cum Hum | coloefium cf. p. 33, 9, coleuium E2V, coleuinum E1 | alterum E, -ro V | ligas bene et colas EV | acronem colouium (-inum E1) EV | silfi p. 33, 15, sil EV hic | super Gi, sed EV et hic et p. 33, 16 | coloefrim EV cf. p. 33, 17 | |
| (209) 2 Aliter tisanam: infundis cicer, lenticulam pisam, defricas tisanam et cum leguminibus elixas. ubi bene bullierit, olei satis mittis et super viridia concidis porrum, coriandrum, anethum, feniculum, <betam, malvam cauliculum> mollem. haec viridia minutatim concisa in caccabum mittis. cauliculos elixas et teres feniculi semen satis, origanum, silfi, ligusticum. postquam triveris, liquamine temperas et super legumina refundis. agitas. cauliculorum minutas super concidis. |
idem praeceptum p. 33, 18
seqq. | elix///as (erasai) E | betam maluam culiculum molle EV p. 33, 22, omiserunt hic | haec EV hic, et p. 33, 22 | uiridla E1 ut vid. | minutatim Hum utrubique, minuta EV p. 33, 22, mina hic | coliculos EV, item col- v. 11 | silfi EV et hic et p. 33, 24, silfi piper ς | agitas EV hic, iagites EV p. 33, 25 | minutas sic EV et hic et p. 33, 26 | |
| (210) VI. FABACIAE VIRIDES ET BAIANAE. 1. Fabaciae virides ex liquamine, oleo, coriandro viridi, cumino et porro conciso coctae inferuntur. |
baianae E, baganae V, cf. capitula | conciso V, concis E | |
| 2 Aliter: fabaciae frictae ex liquamine inferuntur. | |
| 3 Aliter: fabaciae ex sinapi trito, melle, nucleis, ruta, cumino et aceto inferuntur. | et Hum, ex EV | |
| 4 Baianas elixas minutatim concidis. ruta, apio viridi, porro, aceto, oleo, liquamine, caroeno vel passo modico inferes. | apio V, opio E | |
| (211) VII. FAENVM GRAECVM. Faenum graecum ex liquamine oleo et vino. | |
| 1 VIII. FASEOLI ET CICER. l. Faseoli virides et cicer ex sale, cumino, oleo et mero modico inferuntur. | faseoli (-li ex -les) uirides E | |
| 2 Aliter faseolus sive cicer: frictos ex oenogaro et pipere gustabis. et elixati, sumpto semine cum ovis, in patella feniculo viridi, pipere, liquamine et caroeno modico pro salso inferuntur, vel simpliciter, ut solet. |
fasiolus E | elixatis (eax- E1) EV ouis EV, lobis Hum (λοβοῖς) vocabulo apud Romanos inaudito | uiride EV | pipere et Hum, piper et EV | simpliciter V, simpliter E | ut Tor, et EV | |
| (212) I. IN STRVTHIONE. 1. In struthione elixo: piper, mentam, cuminum assum, apii semen, dactylos vel caryotas, mel, acetum, passum, liquamen et oleum modice et in caccabo facies ut bulliat. amulo obligas, et sic partes struthionis in lance perfundis, et desuper piper aspargis si autem in condituram coquere volueris, alicam addis. |
IN STRVTIONE V, IN STRVCTIONE E, post (item l. 6. 8) struti- EV | menta EV | lance V, lace E | conditurã V, -rum corr. in -ram E | |
| 2 Aliter <in> struthione elixo: piper, ligusticum, thymum aut satureiam, mel, sinape, acetum, liquamen et oleum. |
in om. EV | sinaper (r erasa) E | |
| (213) 1 II. IN GRVE VEL ANATE PERDICE TVRTVRE PALVMBO COLVMBO ET DIVERSIS AVIBVS. 1. Gruem vel anatem lavas et ornas et includis in olla. adicies aquam, salem, anethum, dimidia coctura decoques, dum obduretur, levas et iterum in caccabum mittis cum oleo et liquamine, cum fasciculo origani et coriandri. prope cocturam defritum modice mittis, ut coloret. teres piper, ligusticum, cuminum, coriandrum, laseris radicem, rutam, caroenum, mel, suffundis ius de suo sibi, aceto temperas. in caccabo reexinanies ut calefiat, amulo obligabis. imponis in lance et ius perfundis. |
12 columbo V, om. E | et ornas Gi, uel ornas EV, ornas Hum | leuas V, lauas E | coloret V, coleret E | |
| (214) 2 In grue <vel> in anate vel in pullo: piper, cepam siccam, ligusticum, cuminum, apii semen, pruna [uel] Damascena enucleata, mulsum, acetumi liquamen, defritum, oleum et coques gruem. |
grue vel in] grue in EV, grue uel ς | cepam V, capam E | cumiminum E | pruna Hum, pruna uel EV, cf. 10 2, 1 | mulsum Gi, mustum EV cf. 10 2, 1 | grue EV | |
| (215) cum coquis, caput eius aqua quam non contingat, sed sit foris ab aqua. cum cocta fuerit, de sabano calido involves gruem et caput eius trahe: cum nervis sequetur, ut pulpae vel 43 ossa remaneant; cum nervis enim manducare non potes. |
aqua quam non contingat (non tingat V) EV; quam non i ‘quam
minime’ | ab aqua (aquã V) EV | sauano EV | ut pulpe (-pe ex -be) E, ut in pulpe V | potest V, poṣtest E; cf. p. 50, 20 | |
| (216) 3 Gruem vel anatem ex rapis: lavas, ornas et in olla elixabis cum aqua, sale et anetho dimidia coctura. rapas coque, ut exbromari possint. levabis de olla, et iterum lavabis, et in caccabum mittis anatem cum oleo et liquamine et fasciculo porri et coriandri. rapam lotam et minutatim concisam desuper mittis, facies ut coquatur. modica coctura mittis defritum ut coloret. ius tale parabis: piper, cuminum, coriandrum, laseris radicem, suffundis acetum et ius de suo sibi, reexinanies super anatem ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligabis, et super rapas adicies. piper aspargis et adponis. |
elixabis P, exiliabis EV | leuabis de V, lauabis de E | modica EV, media Sch | |
| (217) 4 Aliter in gruem vel anatem elixam: piper, ligusticum, cuminum, coriandrum siccum, mentam, origanum, nucleos, caryotam, liquamen, oleum, mel, sinape et vinum. |
grue E | elixam E, in elixam V | piper ligusticum E, ligusticum piper V | |
| (218) 5 Aliter gruem vel anatem assam: eas de hoc iure perfundis: teres piper, ligusticum, origanum, liquamen, mel, aceti modicum et olei. ferveat bene. mittis amulum et supra ius rotulas cucurbitae elixae vel colocasiae ut bulliant. si sunt, et ungellas coques et iecinera pullorum. in boletari piper minutum aspargis et inferes. |
assam Hum, assas EV | colocasiae E, colocas V | ungellas Sch, ungellae EV | iecinera V, iocinerẹa | E boletari V, -rio E | |
| (219) 6 Aliter in grue vel anate elixa: piper, ligusticum, apii semen, erucam vel coriandrum, mentam, caryotam, mel, acetum, liquamen, defritum et sinape. idem facies et si in caccabo assas. |
elixa V, alixa E | erucam E, -ca V | uel ς, et EV | coriandri EV | mentam E, -a V | facies P, faciet EV | |
| (220) 1 III. IN PERDICE ET ATTAGENA ET IN TVRTVRE ELIXIS. 1. <In perdice>: piper, ligusticum, apii semen, mentam, myrtae bacas vel uvam passam, mel, vinum, acetum, liquamen et oleum. uteris frigido. |
perd ic///ẹ (erasa r vel i) E | attagena V, adtagenẹa E | in perdice add. Vo | mirtae Sch, mirtam et EV | mel Hum, uel EV | |
| (221) 1 <Aliter> perdicem: cum pluma sua elixabis et madefactam depilabis. [perdices coctura]. occisa perdix potest ex iure coqui, ne 44 indurescat; si † dierum fuerit, elixa coqui debet. |
Aliter add. Gi | 29 elixabis Hum, elixas (-ias E) ibi EV; vide tamen an ibi sit pro deinde ut p. 40, 6 et et delendum | perdices EV, perdicẽ P; glossam marginalem agnovit Brandt; cf. Sitz.-Ber. p. 23 s. | ne E, ñ V | dierum EV, dura P, latet aliud | |
| (222) 3 In perdice et attagena et in turture: piper, ligusticum mentam, rutae semen, liquamen, merum et oleum. calefacies. | |
| (223) 1 IV. IN PALVMBIS COLVMBIS [auibus in altile et in fenicoptero]. 1. In assis: piper, ligusticum, coriandrum, careum, cepam siccam, mentam, ovi vitellum, caryotam, mel, acetum, liquamen, oleum et vinum. |
palumbus E | auibus—fenicoptero delevit Sch; illud altile videtur ortum ex p. 45, 11 aliter avem vel ex p. 45, 9 altiliorem | |
| (224) 2 Aliter <in> elixis: piper, careum, apii semen, petroselinum, condimenta moretaria, caryotam, mel, acetum, vinum, oleum et sinape. |
in P, om. EV | condimenta Hum, -tam E, -tũ V | moretaria E, mortaria V | |
| (225) 3 Aliter: piper, ligusticum, petroselinum, apii semen, rutam, nucleos, caryotam, mel, acetum, liquamen, sinape et oleum modice. | Aliter E2V, Alite E1 | |
| (226) 4 Aliter: Piper, ligusticum, laser vivum, suffundis liquamen, vino et liquamine temperabis, et mittis super columbum vel palumbum. pipere aspersum inferes. |
laser uiuum E, laserum uinum V, cf. 46,
13.
25 exc. Salm. §25,
Niedermann ad Marcell. med. p. 157, 29 | liquamen E, -ine V | piper EV | |
| (227) 1 V. IVS IN DIVERSIS AVIBVS. 1. Piper, cuminum frictum, ligusticum, mentam, uvam passam enucleatam aut Damascena, mel modice. vino myrteo temperabis, aceto, liquamine et oleo. calefacies et agitabis apio et satureia. |
damascena E, -nã V | myrtheo Hum, myrto EV | liquamine E, -men V et satureia E2V, om. E1 | |
| (228) 2 Aliter ius in avibus: piper, petroselinum, ligusticum mentam siccam, cneci flos, vino suffundis, adicies Ponticam vel amygdala tosta, mel modicum <cum> vino et aceto, liquamine temperabis. oleum in pultarium super ius mittis, calefacies, ius agitabis apio viridi et nepeta. incaraxas et perfundis. |
cneci flores Sch, eneci flos EV quod videtur pro indeclinabili
vel pro neutro in usu fuisse, cf. aeris flos Marcell. med. ed.
Niedermann p. 297 II | cum add. Gi | api///o E uiridi V, -de ex -do vel -d& E | |
| (229) 3 Ius candidum in avem elixam: piper, ligusticum, cuminum, apii semen, Ponticam vel amygdala tosta vel nuces depellatas, mel modicum, liquamen, acetum et oleum. |
amigdalam tostam EV | depelatas V, depilatas E | |
| (230) 4 Ius viride in avibus: piper, 45 careum, spicam. Indicam, cuminum, folium, condimenta viridia omne genus, dactylum, mel, acetum, vinum modice, liquamen et oleum. | spica indica EV | |
| (231) 5 Ius candidum in ansere elixo: piper, careum, cuminum, apii semen, thymum, cepam, laseris radicem, nucleos tostos, mel, acetum, liquamen et oleum. | |
| (232) 6 Ad aves hircosas omni genere: piper, ligusticum, thymum, mentam aridam, calvam, caryotam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleum, defritum, sinape. avem sapidiorem et altiliorem facies et ei pinguedinem servabis, si eam farina oleo subacta contextam in furnum miseris. |
genere Sch, gere EV | mentã V, menta E | altiliorem Sch, altiorem EV dubito an probe | farina oleo subacta Hum, farinam oleo subactam EV | |
| (233) 7 Aliter avem: in ventrem eius fractas olivas novas mittis et consutam sic elixabis. deinde coctas olivas eximes. | eximens EV | |
| (234) 1 VI. IN PHOENICOPTERO. 1. Phoenicopterum eliberas, lavas, ornas, includis in caccabum, adicies aquam, salem, anethum et aceti modicum, dimidia coctura alligas fasciculum porri et coriandri, et coquatur. prope cocturam defritum mittis, coloras. adicies in mortarium piper, cuminum, coriandrum, laseris radicem, mentam, rutam, fricabis, suffundis acetum, adicies caryotam, ius de suo sibi perfundis. reexinanies in eundem caccabum, amulo obligas, ius perfundis et inferes. idem facies et in psittaco. |
fenicoptero. fenicopterum EV | eliberas EV, elixabis α, elixas Hum | et coquatur Sch, ut c. EV | psittato EV | |
| (235) 2 Aliter: assas avem, teres piper, ligusticum, apii semen, sesamum frictum, petroselinum, mentam, cepam siccam, caryotam; melle, vino, liquamine, aceto, oleo et defrito temperabis. | cepã V, capem E | |
| (236) VII. AVES OMNES NE LIQVESCANT: cum plumis elixare omnibus melius erit. prius tamen exenterantur per guttur vel a navi † as sublata. |
elixare Gi, elixate EV, -to Sch | vel a navi (sic Baseggio) ac sub latera Gi, uel in abias sublata EV, vel in ambigas sublatae Hum; cf. p. 46, 10. 24 | |
| (237) VIII. <IN ANSERE.> Anserem elixum calidum ex iure frigido Apiciano: teres piper, ligusticum, coriandri semen, mentam, rutam, refundis liquamen et oleum modice, temperas. anserem elixum ferventem sabano mundo exsiccabis, ius perfundis et inferes. |
IN ANSERE add. Vo | ex α, et EV | liquãm V, -men ex -mine E1 | |
| 46 (238) 1 IX. <IN PVLLO.> 1. In pullo elixo ius crudum: adicies in mortarium anethi semen, mentam siccam, laseris radicem, suffundis acetum, adicies caryotam, refundis liquamen, sinapis modicum et oleo <et> defrito temperas et sic mittis. |
IN PVLLO add. Vo | fortasse ex 7 6, 13, praecepto simillimo post mortarium addendum piper et v. 3 mel ante liquamen | oleo et Vo ex 7 6, 13 p. 52, 30, oleum EV | |
| (239) pullum anethatum mellis modico <et> liquamine temperabis. levas pullum coctum et sabano mundo siccas, caraxas et ius scissuris infundis, ut combibat, et cum combiberit, assabis et suo sibi iure penitus tangis. pipere aspersum inferes. |
a pullum anetatum novum praeceptum ordiuntur EV, vide
an recte; totum sic constituit Hum: mittis <in> pullum
anetatum (scil. ius ante descriptum). <Aliter pullus>.
Mellis modice eqs. | modico et Vo, modice EV | levas Sch, lauas EV | conuiuat et cũ conuiuerit (uiuerit om. con E) EV | penitus tangis Vo, pertangis Hum, pinnis tongis (ton_̵̅̅gis E) EV | pipere E, pip V | |
| (240) 2 Pullum Parthicum: pullum aperies a navi et in quadrato ornas. teres piper, ligusticum, carei modicum; suffunde liquamen; vino temperas. componis in Cumana pullum et condituram super pullum facies. laser [et] vivum in tepida dissolvis, et in pullum mittis simul, et coques. pipere aspersum inferes. |
particum E, partiũ V | suffunde sic EV | vivum Vo, et uinum EV cf. p. 44, 14 | in tepida Baseggio, interidas EV | piper EV | |
| (241) 3 Pullum oxyzomum: olei acetabulum maius, <laseris> satis modice, liquaminis acetabulum minus, aceti acetabulum perquam minus, piperis scripulos sex, petroselini scripulum, porri fasciculum. |
oxizomum EV | olei V, oleum E | maiorem EV | laseris satis Gi, satis EV | minorem EV | scripulos E, -lis V | petrosilenum (-lin-E) EV | scriptulum EV | porros EV | |
| (242) 4 Pullum Numidicum: pullum curas, elixas, lavas, lasere ac pipere <aspergis> et assas. teres piper, cuminum, coriandri semen, laseris radicem, rutam, caryotam, nucleos, suffundis acetum, mel, liquamen et oleum, temperabis. cum ferbuerit, amulo obligas, pullum perfundis, piper aspergis et inferes. |
numidicum E, -dum V | lasere ac pipere aspergis et Gi, laseras piper et EV, lasere et pipere aspersum Hum | |
| (243) 5 Pullum laseratum: pullum aperies a navi, lavabis, ornabis et <in> Cumana ponis. teres piper, ligusticum, laser vivum, suffundis 47 liquamen, vino et liquamine temperabis, et mittis pullo. coctus si fuerit, pipere aspersum inferes. |
laseratum E, rasseratum V | aperies a navi Hum, asperges anabi EV in P, om. EV | laser uiuum sic EV, cf. ad p. 44, 14 | pullo Sch, pullum EV | piper EV | |
| (244) 6 Pullum paroptum: laseris modicum, piperis scripulos sex, olei acetabulum, liquaminis acetabulum, petroselini modice. | paroptum sic EV | |
| (245) 7 Pullum elixum ex iure suo: teres piper, cuminum, thymi modicum, feniculi semen, mentam, rutam, laseris radicem, suffundis acetum, adicies caryotam et teres; melle, aceto, liquamine et oleo temperabis <et in> pullum refrigeratum et siccatum mittis; quem perfusum inferes |
et α, ex EV et in add. Vo | a pullum nova sectio orditur in EV | siccatum mittis Hum, mittis siccatum EV | |
| (246) 8 Pullum elixum cum cucurbitis elixis: iure supra scripto, addito sinapi, perfundis et inferes. | sinape perfundis Hum, sinape piper fundis EV | |
| (247) 9 Pullum elixum cum colocasiis elixis: supra scripto iure perfundis et inferes. <idem> facis et in elixum cum olivis columbadibus.... |
cologasiis EV | idem facis Vo, facit EV | elixum cum Hum, elixam et in EV | columbadibus Hum, columbaribus (-bir E) EV; post hoc verbum lacunam indicavit Vo, deest praecepti initium cf. p. 48, 16. 53, 10 | |
| (248) 10 non valde, ita ut laxamentum habeat, ne dissiliat dum coquitur in olla, submissus in sportella. cum bullierit, frequenter levas et ponis ne dissiliat. |
ollam et sportellam EV | levas Sch, lauas EV | |
| (249) 11 Pullus Vardanus: pullum coques iure hoc: liquamine, oleo, vino, <cui mittis> fasciculum porri, coriandri, satureiae. cum coctus fuerit, teres piper, nucleos, <adicies liquaminis> cyathos duos et ius de suo sibi suffundis et fasciculos proicies. lacte temperas, et reexinanies mortarium supra pullum, ut ferveat. obligas eundem albamentis ovorum tritis, ponis in lance et iure supra scripto perfundis. hoc ius candidum appellatur. |
uardanus EV, Varianus Hum, cf. Sitz.-Ber. p. 34, 1 | cui mittis add. Gi | satureie P, -reia EV | adicies liquaminis add. Gi | lacte Hum, lac EV | mortarium Sch, inmortarium EV | ut EV, et Sch | tritis EV, tribus Sch | candidum V, item, sed altera d a man. 2 in loco adraso E | |
| (250) 12 Pullum Frontonianum: pullum praedura, condies liquamine, oleo mixto, cui mittis fasciculum anethi, porri, satureiae et coriandri viridis, et coques. ubi coctus fuerit, levabis eum, in lance defrito perunges, piper aspargis et inferes. |
frontonianum E2V, frotito- E1 | satureie P, -reia EV | levabis Hum, lauabis EV, item p. 48, 2. | |
| (251) 13 Pullus tractogalatus: pullum coques 48 liquamine, oleo, vino, cui mittis fasciculum coriandri, cepam. deinde, cum coctus fuerit, levabis eum de iure suo et mittis in caccabum novum lac et salem modicum, mel et aquae minimum, id est tertiam partem. ponis ad ignem lentum ut tepescat, tractum confringis et mittis paulatim, assidue agitas, ne uratur. pullum illic mittis integrum vel carptum, versabis in lancem, perfundis ius tale: piper ligusticum, origanum, suffundis mel et defritum modicum, et ius de suo sibi, temperas. in caccabulo facies ut bulliat. cum bullierit, amulo obligas et inferes. |
oleo E, oleum V | aquę minimum E, aquã eminimum V, aquae eminam α | carptum Hum, cariotum EV | lancem Brandt, lance quem EV | defrito EV | |
| (252) 14 Pullus farsilis: pullum sicuti liquaminatum a cervice expedies. teres piper, ligusticum, zingiber, pulpam caesam, alicam elixam, teres cerebellum ex iure coctum, ova confringis et commisces, ut unum corpus efficias. liquamine temperas et oleum modice mittis, piper integrum, nucleos abundanter. fac impensam et imples pullum vel porcellum, ita ut laxamentum habeat. (253) similiter in capo facies. ossibus eiectis coques. |
farsilis Hum, fusilis EV | sicuti liquaminatum Brandt, sicut ilique cuminatũ EV, sic ne aliquid in eo remaneat Hum, sic ut aliquae pulpae in eo remaneant Gi ex p. 63, 27; breviter sicut aliqui cuminatum To; cf. p. 63, 27 | gingiber E, geng- V | pulpam P, pulpem EV | aliquam EV | commiscis EV | abundanter E, -tes V | capo α, capso EV | |
| (254) 15 Pullus leucozomus: accipies pullum et ornas ut supra. aperies illum a pectore. accipiat aquam et oleum Hispanum abundans. agitatur ut ex se amulet et humorem consumat. postea, cum coctus fuerit, quodcumque porro remanserit inde levas. piper aspargis et inferes. |
titulum Pullus leucozomus (leocozomus E, leocezumus V), qui
in EV abiit post | pectore, suo loco restituit Baseggio | spanum EV | amulet Baseggio, ambulet EV | porro P, porri EV | leuas V, leues E | |
|
(258)
1
I. VVLVAE STERILES, CALLVM, LIBELLI, COTICVLAE
ET VNGELLAE. 1. Vulvae steriles: lasere Cyrenaico vel Parthico, aceto et liquamine temperato appones. |
coticule E, co///ticule (erasa c vel t)
V | ungellae E, ungulae V | laser (lasare Sch) uuluas et apices politeles liber VII cirenaicum sic EV, in E verba uuluas—VII expuncta sunt | cirenaicum uel parthicum (particũ V) EV | |
| 2 In vulva [et] sterili: piper, apii semen, mentam siccam, laseris radicem, mel, acetum et liquamen. |
et sterile EV | mentẹm (a supra ẹ) E | |
| 3 Vulvae [et] steriles: pipere et liquamine, cum lasere Parthico apponis. |
et steriles EV | piper et EV | cum E, om. V | lasere E, laceri V | |
| 4 Vulvae steriles: pipere, liquamine et condito modico apponis. |
steriles V, ẹṭ steriles E | pipere E, pip V | |
| (259) 5 Callum, libelli, coticulae, ungellae: cum pipere, liquamine, lasere apponis. |
libelli sic EV hic et in indice: ferculum potest a forma
convoluta nomen habuisse | coticulae E, cocticule V, videtur forma vulgaris pro costiculae | ungelle EV | cum pipere E, pip V | |
| (260) 6 Vulvam ut tostam facias, in cantabro involve et postea in muriam mitte et sic coque. |
facias α facies EV cf. p. 53,
16 | muria EV | |
| (261) 1 II. SVMEN. 1. Sumen elixas, de cannis surclas, sale aspargis et in furnum mittis vel in craticulam. subassas. teres piper, ligusticum, liquamen, mero et passo <temperabis>. amulo obligas et sumen perfundis. |
craticulam E, grat- V, item p. 50, 3 et
saepius | temperabis add. Gi | |
| (262) 2 Sumen plenum: teritur piper, careum, echinus salsus. consuitur et sic coquitur. manducatur cum allece <et> sinapi. |
hecinus EV | consuitur Hum, quo suitur EV | cummaleco (cũma- V) sinape EV | |
| (263) 1 III. FICATVM. 1. In ficato oenogarum: piper, thymum, ligusticum, liquamen, vinum modice, oleum. | timũ V, timu E | |
| (264) 2 Aliter: 50 ficatum praecidis ad cannam, infundis in liquamine. <teres> piper, ligusticum, bacas lauri duas. involves in omento et in craticula assas et inferes. |
ad V, ut E cf. p. 35, 24 ad
trullam | teres add. Gi | aucmento sic EV; cf. omento p. 22, 8. 53, 22. 57, 4 Athen. 3, p. 106E τῷ καλουμένῳ ἐπίπλῳ | |
| (265) 1 IV. OFELLAE. 1. Ofellas Ostienses: [in ofillam] designas ofellas in cute, ita ut cutis sic remaneat. teres piper, ligusticum, anethum, cuminum, silfium, bacam lauri unam, suffundis liquamen, fricas, in angularem refundis simul cum ofellis. ubi requieverint in condimentis biduo vel triduo, promis, surclas decussatim, et in furnum mittis. cum coxeris, ofellas, quas designaveras, separabis et teres piper, ligusticum, suffundis liquamen et passum modicum, ut dulce fiat. cum ferbuerit, ius amulo obligas. ofellas satias et inferes. |
ostienses Hum, otienses EV | in ofillam EV, del. Baseggio; cave legas in ovilla | designas Hum, -ans EV | silfium sic EV | obellis EV | requieuerint P, -rit EV | promis Sch, ponis EV | |
| (266) 2 Ofellas Apicianas: ofellas exossas, in rotundum complicas, surclas, ad furnum admoves. postea praeduras, levas et, <ut> humorem exspuant, in craticula igni lento exsiccabis, ita ne urantur. teres piper, ligusticum, cyperi, cuminum; liquamine et passo temperabis. cum hoc iure ofellas in caccabum mittis. cum coctae fuerint, levas et siccas, sine iure, pipere asperso, et inferes. si pingues fuerint, cum surclas, tollis cutem, potes et de abdomine huiusmodi ofellas facere. |
et ut Gi, et EV, ut α | exspuant Tor, -at EV | urantur Hum, uratur EV | ciperis EV | liquamen et EV | ouellas EV | piper EV | potes α, potest EV; cf. p. 43, 1 | |
| (267) 3 Ofellae aprugineo more: ex oleo <et> liquamine condiuntur, et mittitur eis condimentum, cum coctae fuerint. et super adicitur his, cum in foco sunt, conditura, et denuo bulliunt. piper tritum, condimentum, mel, liquamen, amulum, cum iam bulliunt. et sine liquamine et oleo elixantur, coquuntur et sic pipere perfunduntur. <mittis> ius supra scriptum, et sic bulliunt. |
Ofelle aprogeneo EV | et add. Gi | piper EV | mittis add. Vo | |
|
(268)
4
Aliter
ofellae:
recte friguntur ut paene assae reddantur.
Liquaminis sumis cyathum, aquae cyathum,
aceti cyasothum, olei cyathum. simul mixtis
et immissis in patellam
51
fictilem, frigis et inferes. (269) 5 Aliter ofellas: in sartagine abundanti oenogaro. piper asparges et inferes. 6 Aliter ofellas: ofellae prius sale et cumino infusae in aquam recte friguntur. |
assae Tor, reddantur Hum, asso (ossa E) rodantur
EV | sumis cyathum Hum, summi ciato EV | aquae ciatum V, aquae E | mixtis α, mixti EV | |
| (271) 1 V. ASSATVRAE. 1. Assaturam: assam a furno simplicum salis plurimo conspersam cum melle inferes. |
salis plurimi EV, sale plurimo Tor | consp̣sam V, -sa E | |
| (272) 2 Aliter assaturas: petroselini scripulos VI, asareos scripulos VI, zingiberis scripulos VI, lauri bacas V, condimenti <satis>, laseris radicis scripulos VI, origani scripulos VI, cyperis scripulos VI, costi modice, pyrethri scripulos III, apii seminis scripulos VI, piperis scripulos XII, liquaminis et olei quod sufficit. |
petrosilene EV | asareos Gi, cf. l. 19 laser EV, laseris P | ging- EV | satis ex. gr. add. Vo | radicem EV | |
| (273) 3 Aliter assaturas: myrtae siccae bacam exenteratam cum cumino, pipere, melle, liquamine, defrito et oleo teres, et fervefactum amulas. carnem elixam sale subassatam perfundis, piper aspargis et inferes. |
extenteratum EV | cumino V, -ne E | mel liquamen EV | |
| (274) 4 Aliter assaturas: piperis scripulos VI, ligustici scripulos VI, petroselini scripulos VI, apii seminis scripulos VI, anethi scripulos VI, laseris radicis scripulos VI, asareos scripulos VI, pyrethri modice, cyperis scripulos VI, carei scripulos VI, cumini scripulos VI, zingiberis scripulos VI, liquaminis heminam, olei acetabulum. |
ligusticũ EV | petrosileni E, -num V | seminis E, semen V | radicem EV | piretri E, peretri V | cuminis E | ging- E, geng- V | ọḷẹị eminam olei V | |
| (275) 5 Assaturas in collari: elixatur et infunditur in fretali piper, condimentum, mel, liquamen, et attorretur in clibano quousque coquatur. elixum vero collare, si voles, sine conditura assas, et siccum calidum perfundis. |
elixaṇtur E | attorretur Hum, atteritur EV | siccum EV, cf. p. 45, 32, sucum P | |
| (276) VI. IN ELIXAM ET COPADIA. 1. Ius in elixam, omnem: piper, ligusticum, origanum, rutam, silfium, cepam siccam, vinum, caroenum, mel, acetum, olei modicum. persiccatam et sabano expressam elixam perfundis. |
IN ELIXAM ET COPADIA EV hic, cf. index | silfium sic EV | persiccatam Hum, -tum EV | |
| (277) 2 Ius in elixam: piper, petroselinum, liquamen, acetum, caryotam, cepulam, olei modicum. perfundis calido iure. |
petrosilenem EV | cepullam EV, item p. 52, 7; cf. p. 58, 27 | |
| 52 3 Ius in elixam: teres piper, rutam aridam, feniculi semen, cepam, caryotam, liquamen et oleum. | |
| (278) 4 Ius candidum in elixam: piper, liquamen, vinum, rutam, cepam nucleos, conditum, modicum de buccellis maceratis unde stringat, oleum. cum coxerit, ius perfundis. | coxerit scil. elixa EV, -is ς | |
| (279) 5 Aliter ius candidum in elixam: piper, careum, ligusticum, thymum, origanum, cepulam, dactylum, mel, acetum, liquamen, oleum. | |
| (280) 6 In copadiis ius album: piper, cuminum, ligusticum, rutae semen, Damascena. infundis vinum, oenomeli et aceto temperabis. <agitabis> thymo et origano. |
damascenas EV | agitabis add. Hum | origano E, pri- V | |
| (281) 7 Aliter ius candidum in copadiis: piper, thymum, cuminum, apii semen, feniculum, mentam, bacam myrtae, uvam passam mulso temperas. agitabis ramo satureiae. | mentam EV, rutam ς | |
| (282) 8 Ius in copadiis: piper, ligusticum, careum, mentam, nardostachyum, folium, ovi vitellum, mel, mulsam, acetum, liquamen et oleum. agitabis satureia et porro, amulabis. |
careo EV | nardostacium EV | satureiã V | amulauis EV, amula ius ς | |
| (283) 9 Ius album in copadiis: piper, ligusticum, cuminum, apii semen, thymum, nucleos infusos, nuces infusas et purgatas, mel, acetum, liquamen et oleum. | |
| (284) 10 Ius in copadiis: piper, apii semen, careum, satureiam, cneci flos, cepulam, amygdala tosta, caryotam, liquamen, oleum, sinapis modicum. defrito coloras. | cneci (cnechi V) flos EV, cneci flores Hum | |
| (285) 11 Ius in copadiis: piper, ligusticum, petroselinum, cepulam, amygdala tosta, dactylum, mel, acetum, liquamen, defritum, oleum. | petrosilenem EV, item 25 | |
| (286) 12 Ius in copadiis: ova dura concidis, piper, cuminum, petroselinum, porrum coctum, myrtae bacas, plusculum mel, acetum, liquamen, oleum. |
concidis Sch, incidis EV cf. p. 53,
1. 20 | myrte (mirte V) uacas (aacas E) EV | |
| (287) 13 <Ius> in elixam anethatum crudum: piper, anethi semen, mentam siccam, laseris radicem, suffundis acetum. adicies caryotam, mel, liquamen, sinapis modicum, defrito <et> oleo temperabis. et hoc in collari porcino. |
Ius P, om. EV | elixã V, elixum E | praeceptum simillimum 6 9, 1 | anethatum Tor, anetatam EV | et add. Gi | an <bene uteris> et hoc vel simile? cf. p. 58, 12. 59, 24 | |
| (288) 14 Ius in elixam allecatum: piper, ligusticum, careum, apii semen, thymum, cepulam, dactylum, allecem colatum; 53 melle et vino temperas; apium viridem concisum super aspargis, oleum mittis et inferes. |
alecatum Hum, allegatam (-lig- V) EV careo EV | uino E, uinũ V | concisum Sch, incisum EV cf. p. 52, 25 | |
| (289) 1 VII. VENTRICVLA. 1. Ventrem porcinum bene exinanies, aceto et sale, postea aqua lavas, et sic hac impensa imples: pulpam porcinam tunsam tritam, ita ut enervata commisceas cerebella tria et ova cruda, cui nucleos infundis et piper integrum mittis et hoc iure temperas. teres piper, ligusticum, silfium, anesum, zingiber, rutae modicum, liquamen optimum et olei modicum. reples aquaticulum sic ut laxamentum habeat, ne dissiliat in coctura. surclas, amulas et in ollam bullientem summittis. levas et pungis acu, ne crepet cum ad dimidias coctus fuerit, levas et ad fumum suspendis ut coloretur. et denuo eum perelixabis, ut coqui possit, deinde liquamine, mero, oleo modico <temperabis> (290) et cultello aperies et cum liquamine et ligustico apponis. |
hac inpensa Tor, hanc inpensam EV | tunsa (tonsa V) trita EV | eneruiata EV | silfium sic EV | ging- E, geng- V | aqualiculum Tor, aqualicum EV | amulas Hum, ambas EV | cum ad Hum, qua EV | coctus Tor, coctum EV | coloretur (o altera corr. in e) V, coleretur E | temperabis add. Gi | cum ς, eum EV | |
| (291) 2 Ventrem ut tostum facias, in cantabro involve, postea in muriam mittis et sic coque. | mittis EV, cf. p. 49, 12 | |
| (292) 1 VIII. LVMBI ET RENES. Lumbuli assi ita fiunt: aperiuntur in duas partes ita ut expansi sint, et aspergitur eis piper tritum, nuclei et coriandrum concisum, minutatim factum et semen feniculi tritum. deinde lumbuli recluduntur [assi] et consuuntur et involvuntur omento et sic praedurantur in oleo et liquamine, inde assantur in clibano vel craticula. |
Lumbi et renes sic EV hic; cf. cap.
VIII | lumbuli recluduntur E, lumbolis ecluduntur V | assi EV, del. Gi | |
| (293) 1 IX. PERNA. 1. Pernam, ubi eam cum Caricis plurimis elixaveris et tribus lauri foliis, detracta cute tessellatim incides et melle complebis. deinde farinam oleo subactam contexes et ei corium reddis. et, cum farina cocta fuerit, eximas furno et ut est inferes. |
tessellatim Tor, tessellam EV | incidis EV | contexes Sch ex p. 45, 10, conteres EV | coreum EV | et Hum, ut EV | et ut est et feres E, ut est et inferes V | caroeno P, -ni EV | si cum Baseggio, sicut EV | |
| (294) 2 Pernae cocturam: ex aqua cum Caricis cocta simpliciter, ut solet, inlata 54 cum buccellis, caroeno vel condito. melius, si cum musteis. | |
| (295) X. PETASONEM EX MVSTEIS: petasonem elixas cum bilibri hordei et Caricis XXV. cum elixatus fuerit, decarnas et arvillam illius candenti vatillo uris et melle contingis. quod melius, missum in furnum, melle obligas. cum coloraverit, mittis in caccabum passum, piper, fasciculum rutae, merum, temperas. cum fuerit temperatum, dimidium in petasonem profundis et alia parte piperati buccellas musteorum factas perfundis. cum sorbuerint, quod mustei recusaverint, petasoni refundis. |
bilibre EV | caricis E, cacis V | decarnas EV, decorias Sch ς | aruillam Baseggio, armillam EV | profundis Hum, perf- EV | alia parte Hum, aliam partem EV | factas P, fractas EV | sorbuerint Gi, -rit EV | recusaverint Hum, -rit EV | |
| (296) XI. LARIDI COCTVRA: Tectum aqua cum multo anetho coques, oleum modicum destillabis et modicum salis. | distillabis EV | |
| (297) XII. IECINORA SIVE PVLMONES. 1. Iecinera haedina vel agnina sic coques: aquam mulsam facies, et ova <et> partem lactis admisces eis ut incisa iecinera sorbeant. coques ex oenogaro, pipere asperso, et inferes. |
Iecinora (-era E1) siue pulmones EV, sed in E
adscriptum ante v. 12, signis huc relegatum | agnina ς, agmina EV | et ova et Gi, et oua EV | admiscis EV | ex Brandt, et EV | piper EV | |
|
(298)
2
Aliter [iecinera] in pulmonibus:
ex lacte lavas pulmones et colas quod capere possunt, et confringis ova duo cruda,
salis grana pauca, mellis ligulam, et simul commisces et imples pulmones. (299) elixas et concidis. teres piper, suffundis liquamen, passum, merum. pulmones confringis et hoc oenogaro perfundis. |
iecinera EV, del. Hum | confringis Sch, infringis EV; cf. p. 25, 21. 26, 26. 27, 1 al. | dua V, dura E | conmiscis EV | confringis EV, conpungis Sch ex p. 55, 2. 57, 3 | |
| (300) 1 XIII. DVLCIA DOMESTICA ET MELCAE. 1. Dulcia domestica: palmulas vel dactylos excepto semine, nuce vel nucleis vel pipere trito infercies. sale foris contingis, frigis in melle cocto, et inferes. |
et melce EV hic et in indice, ex melle Hum. at cf. ad p. 55, 26 | excoepto P, et cepto EV, an exempto? | vel pipere trito Hum, uel piper tritum EV | sale Hum, sales EV | |
| (301) 2 Aliter dulcia: musteos Afros optimos rades et in lacte infundis. cum biberint, in 55 furnum mittis, ne arescant, modice. eximes eos calidos, melle perfundis, compungis ut bibant piper aspergis et inferes. | |
| (302) 3 Aliter dulcia: siligineos rasos frangis, et buccellas maiores facies. in lacte infundis, frigis, ex [in] oleo, mel superfundis et inferes. | ex Vo, et in EV | |
| (303) 4 <Aliter> dulcia: piperato mittis mel, merum, passum, rutam. eo mittis nucleos, nuces, alicam elixatam. concisas nuces Abellanas tostas adicies, et inferes. |
Aliter add. Gi | piperato (cf. p. 20, 15) Sch, piperata EV | auellanas EV | |
| (304) 5 Aliter dulcia: piper, nucleos, mel, rutam et passum teres, cum lacte et tracta coques. coagulum coque cum modicis ovis. perfusum melle, aspersum <pipere> inferes. |
tractam EV | coques EV, coges Sch | coagulum EV, coagulatum Hum | pipere add. Baseggio | |
| (305) 6 Aliter dulcia: accipies similam, coques [et] in aqua calida, ita ut durissimam pultem facias, deinde in patellam expandis. cum refrixerit, concidis quasi <ad> dulcia et frigis in oleo optimo. levas, perfundis mel, piper aspergis et inferes. melius feceris, si lac pro aqua miseris. |
coques et E1V, et del E2 | aqua calida E, aquã calidã V | durissimam pultem facias E, durissima pulte facies V | ad add. Sch cf. v. 17. p. 35, 24. 36, 10 | aquam EV | |
| (306) 7 Tyropatinam: accipies lac, quod adversus patinam aestimabis, temperabis lac cum melle quasi ad lactantia, ova quinque ad sextarium mittis, si ad heminam, ova tria. in lacte dissolvis ita ut unum corpus facias, in Cumana colas et igni lento coques. cum duxerit ad se, piper aspargis et inferes. |
tiropatinam EV | aduersus V, aduersus quod E; quod adversus Vo, potest enim quod in archetypo supra scriptum fuisse | eminam E, imina V | cumana Hum, cuminata EV | colas EV, collocas Sch | |
| (307) 8 Ova spongia ex lacte: ova quattuor, lactis heminam, olei unciam in se dissolvis, ita ut unum corpus facias. in patellam subtilem adicies olei modicum, facies ut bulliat, et adicies impensam quam parasti. una parte cum fuerit coctum, in disco vertes, melle perfundis, piper aspargis et inferes. |
sfongia V, sfhongia E | quam parasti E, cõparasti (quã ss. V3) V | |
| (308) 9 Melca. ... stum pipere et liquamine, vel sale, oleo et coriandro. |
Mel castum EV corrupte; Melca. lac acidum Sch; cf. Janko,
Glotta II 38 ss. | praeceptum totum valde decurtatum, cf. Paxamos in Geopon. 18, 21, Colum. 12, 8, nisi breviter dixit Melcas: cum (Brandt) | pipere et liquamine E, pip et liquam̃ V | uel EV, mel Sch cum P | |
| 56 (309) XIV. BVLBOS. 1. Bulbos oleo, liquamine, aceto inferes, modico cumino asperso. |
oleo E, olei V | inferes E, -re V | cumino E2V, cumuino E1 | |
| 2 Aliter: bulbos tundes atque ex aqua coques, deinde oleo frigis. ius sic facies: thymum, puleium, piper, origanum, mel, acetum modice et si placet, et modice liquamen. piper aspargis et inferes. |
tundis EV, tondes Gi | atque Hum, a quo EV, aqua α | placet et EV, placet Hum | |
|
(310)
3
Aliter:
bulbos elixas in pultarium
pressos, mittis thymum,
origanum, mel, acetum, defritum, caryotam,
liquamen et oleum modice. piper aspargis et inferes. (311) [Varro: ‘si quid de bulbis, dixi: "in aqua, qui Veneris ostium quaerunt", deinde ut legitimis nuptiis in cena ponuntur, sed et cum nucleis pineis aut cum erucae suco et pipere’]. |
elixas Sch, -xos EV | pulturium E, -orium V | caroetam EV | liquamen et Sch, liquamine EV | Varro—pipere recte marginale fuisse archetypi dixit Sch; cf. Sitz.-Ber. p. 24 | si quid EV, si quidem Sch | buluis V, puluis E | dixi EV, dixit ς | in aquam EV, iniquum aliquos legisse refert Hum | ostium EV, otium Sch | ut EV, in ς | suco E, sucũ V | |
| (312) 4 Aliter. bulbos frictos: oenogaro inferes. | oenogaro Hum, in garo EV | |
| (313) 1 XV. FVNGI FARNEI VEL BOLETI. 1. Fungi farnei: elixi, calidi, exsiccati oenogaro pipere accipiuntur, ita ut piper cum liquamine teras. |
piper EV | teres EV | |
| (314) 2 In fungis farneis: piper, caroenum, acetum et oleum. | |
| (315) 3 Aliter fungi farnei: elixi ex sale, oleo, mero, coriandro conciso inferuntur. | |
| (316) 4 Boletos fungos: caroenum, fasciculum coriandri viridis. ubi ferbuerint, exempto fasciculo inferes. | ferbuerint E, -rit V | |
| (317) 5 Boletos aliter: calyculos eorum liquamine vel sale aspersos inferunt. |
buletos E | caliculos EV | inferunt V, -rum E | |
| (318) 6 Boletos aliter: thyrsos eorum concisos in patellam novam perfundis, addito pipere, ligustico, modico melle. liquamine temperabis. oleum modice. | nouam varia lectio ap. Hum, ouam EV | |
| (319) 1 XVI. TVBERA. 1. Tubera radis, elixas, sale aspergis, et surculo infiges. subassas, et mittes in caccabum oleum, liquamen, caroenum, vinum, piper et mel. cum ferbuerit, amulo obligas. tubera exornas et inferes. | radis V, radix E | |
| (320) 2 Aliter tubera: elixas et, asperso sale, in surculis adfigis et subassas. et mittes in caccabum liquamen, oleum viride, 57 caroenum, vinum modice et piper confractum et mellis modicum, et ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas, et tubera compunges, ut combibant illud. exornas. cum bene sorbuerint, inferes. si volueris, eadem tubera omento porcino involves et assabis et sic inferes. |
uridem EV | conpungens EV | ut V, et E | sorbuerint Sch, ferbuerint EV | |
| (321) 3 Aliter tubera: oenogarum, piper, ligusticum, coriandrum, rutam, liquamen, mel, vinum, oleum modice. calefacies. | oleum modice V, ·/modice ·/oleum (signis ordine restituto) E | |
| (322) 4 Aliter tubera: piper, mentam, rutam, mel, oleum, vinum modicum. calefacies et inferes. | |
| (323) 5 Aliter tubera: elixa cum porro, deinde sale, pipere, coriandro conciso, mero, oleo modico inferes. | oleo modico Brandt, obomo EV, optimo Hum | |
| (324) 6 Aliter tubera: piper, cuminum, silfi, mentam, apium, rutam, mel, acetum vel vinum, salem vel liquamen et oleum modice. | |
| (325) XVII. IN COLOCASIO. In colocasio: piper, cuminum, rutam, mel, liquamen, olei modicum. cum ferbuerit, amulo obligas. | |
| (326) 1 XVIII. COCLEAS. 1. Cocleas lacte pastas: accipies cocleas, spongizabis, membranam tolles, ut possint prodire. adicies in vas lac et salem uno die, ceteris diebus [in] lac per se, et omni hora mundabis stercus. cum pastae fuerint, ut non possint se retrahere, ex oleo friges. mittes oenogarum. similiter et pulpa pasci possunt. |
fongizabis EV | sale EV | lac Sch, in lac EV | oĩ hora α, ommora EV | ex E, et ex V ad rem cf. Marcell. med. 20, 35 | pulpas EV, pulte Hum cf. Plin. nat. 9, 174 | |
| (327) 2 Cocleas: sale puro et oleo assabis cocleas: lasere, liquamine, pipere, oleo suffundis. | suffundis V, -es E | |
| 3 Cocleas assas: liquamine, pipere, cumino, suffundis assidue. | |
| (328) 4 Aliter cocleas: viventes in lac siligineum infundes: ubi pastae fuerint, coques. | |
|
(329)
1
XIX. OVA.
1.
Ova frixa:
oenogarata. 2 Ova elixa: liquamine, oleo, mero vel ex liquamine, pipere, lasere. 3 In ovis hapalis: piper, ligusticum, nucleos infusos. suffundes mel, acetum: liquamine temperabis. |
enogarata E, oeno- (sed priore o erasa) V | ova elixa Hum, ob elixa EV | apalis EV | |
| (330) I. IN APRO. 1. Aper ita conditur: Spongiatur, et sic aspergitur ei sal et cuminum frictum, et sic manet. alia die mittitur in furnum. cum coctus fuerit, perfunditur piper tritum, [condimentum aprunum] mel, liquamen, caroenum et passum. |
sfungiatur EV | sal et Sch, sale V, sal E | frictum Sch ex v. 14, tritum EV | condimentum aprimum (-inum E) EV delevit Sch marginale | |
| (331) 2 Aliter in apro: aqua marina cum ramulis lauri aprum elixas quousque madescat. corium ei tolles. cum sale, sinapi, aceto inferes. | |
| (332) 3 Aliter in apro: teres piper, ligusticum, origanum, bacas myrtae exenteratas, coriandrum, cepas, suffundes mel, vinum, liquamen, oleum modice, calefacies, amulo obligas. aprum in furno coctum perfundes. hoc et in omne genus carnis ferinae facies. |
exenteratas Hum, extenteras EV | calefacies α, sale- EV | ferine V, farine E | facies V, -as E | |
| (333) 4 In aprum assum iura ferventia facies sic: piper, cuminum frictum, apii semen, mentam, thymum, satureiam, cneci flos, nucleos tostos vel amygdala tosta, mel, vinum, liquamen, acetum, oleum modice. |
iura P, iure EV | cnici (vel anethi) flores Hum, enechi flos EV | acetum Brandt, acetabulum EV | |
| (334) 5 Aliter in aprum assum iura ferventia: piper, ligusticum, apii semen, mentam, thymum, nucleos tostos, vinum, acetum, liquamen et oleum modice. cum ius simplex bullierit, tunc triturae globum mittes et agitas cepae et rutae fasciculo. si volueris pinguius facere, obligas ius albo ovorum liquido, moves paulatim, aspergis piper tritum et inferes. |
cepae Gi, cepam EV, cepa Hum | fasciculo Hum, -os EV | pinguius E, pingui ius V | obligas ius Hum, obliga siuis (siuọͥs E) EV, obligabis Tor | |
| (335) 6 Ius in aprum elixum: piper, ligusticum, cuminum, silfi, origanum, nucleos, caryotam, mel, sinape, acetum, liquamen et oleum. | |
| (336) 7 Ius frigidum in aprum elixum: piper, careum, ligusticum, coriandri semen frictum, anethi semen, apii semen, thymum, origanum, cepulam, mel, acetum, sinape, liquamen, oleum. |
cepulam E, -ullam V | oleum E2V, et oleum E1, item p. 59, 6 | |
| 59 (337) 8 Aliter ius frigidum in aprum elixum: piper, ligusticum, cuminum, anethi semen et thymum, origanum, silfi modicum, erucae semen plusculum, suffundes merum, condimenta viridia modica, cepam, Ponticas vel amygdala fricta, dactylum, mel, acetum, merum modicum, coloras defrito, liquamen, oleum. |
eruce E2V, euruce E1 | cepa pontica EV | |
| (338) 9 Aliter <ius> in apro: teres piper, ligusticum, origanum, apii semen, laseris radicem, cuminum, feniculi semen, rutam, liquamen, vinum, passum. facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas. aprum intro foras <tanges> et inferes. |
Aliter EV, Ius aliter P | tanges add. Baseggio ex l. 23 | |
|
(339)
10
Perna apruna ita impletur
Terentina:
per articulum pernae palum mittes ita ut cutem a carne separes, ut
possit condimentum accipere per cornulum et
universa impleatur. teres piper, bacam lauri, rutam; si volueris, laser
adicies, liquamen optimum, caroenum et olei viridis guttas. (340) cum impleta fuerit, constringitur illa pars, qua impleta est, ex lino et mittitur in zemam. elixatur in aqua marina cum lauri turionibus et anetho. |
apruna V, aprina E | terentina Sch ex p. 63, 16 (cf. p. 26, 4), recentina EV, recentis Tor, recens Hum | et Sch, ut EV | guttas ς, gustas EV (in V man. recens fecit guctas) | aquam marinam EV | |
| (341) II. IN CERVO. 1. Ius in cervum: teres piper, ligusticum, careum, origanum, apii semen, laseris radicem, feniculi semen, fricabis, suffundes liquamen, vinum, passum, oleum modice. cum ferbuerit, amulo obligas. cervum coctum intro foras tanges et inferes. | |
| (342) 2 In platonem similiter et in omne genus venationis eadem conditura uteris. | platone EV, platicerote α | |
| (343) 3 Aliter: cervum elixabis et subassabis. teres piper, liquamen, careum, apii semen, suffundes mel, acetum, liquamen, oleum. calefactum amulo obligas et carnem perfundes. | |
| (344) 4 Ius in cervo: piper, ligusticum, cepulam, origanum, nucleos, caryotas, mel, liquamen, sinape, acetum, oleum. | |
| (345) 5 Cervinae conditura: piper, cuminum, condimentum, petroselinum, cepam, rutam, mel, liquamen, mentam, passum, caroenum et oleum modice. amulo obligas, cum iam bulliit. |
cepa ruta V | amulo E2V, -los E1 | bulliit sic EV | |
| (346) 6 Iura ferventia in cervo: piper, ligusticum, petroselinum, cuminum, nucleos tostos aut 60 amygdala suffundes mel, acetum, vinum, oleum modice, liquamen, et agitabis. | suffundes ante nucleos habent EV, ante mel posuit Hum | |
| (347) 7 Embamma in cervinam assam: piper, nardostachyum, folium, apii semen, cepam aridam, rutam viridem, mel, acetum, liquamen, †adiectam caryotam, uvam passam et oleum. |
embamma Tor, embambam EV | nardostacium EV, cf. 7 6, 8 | adiectam (-um V) caretam (ca— _retã V) EV, ad rectum cariotae Sch, defritum careotam Gi | |
| (348) 8 Aliter in cervum assum iura ferventia: piper, ligusticum, petroselinum, Damascena macerata, vinum, mel, acetum, liquamen, oleum modice agitabis porro et satureia. | ceruum E, ceruom V | |
| (349) 1 III. IN CAPREA. 1. Ius in caprea: piper, ligusticum, careum, cuminum, petroselinum, rutae semen, mel, sinape, acetum, liquamen et oleum. | |
| (350) 2 Ius in caprea assa: piper, condimentum, rutam, cepam, mel, liquamen, passum, oleum modice amulum, <cum> iam bulliit. |
amulum EV, amylas Hum | cum add. Hum ex p. 59, 33 | bulliet EV cf. p. 59, 33 | |
| (351) 3 Aliter ius in caprea: piper, condimentum, petroselinum, origanum modicum, rutam, liquamen, mel, passum et olei modicum amulo obligabis. | |
| (352) 1 IV. IN OVIFERO. [hoc est ovis silvatica] 1. Ius in ovifero fervens: piper, ligusticum, cuminum, mentam siccam, thymum, silfi, suffundes vinum, adicies Damascena macerata, mel, vinum, liquamen, acetum, passum ad colorem, oleum. agitabis fasciculo origani et mentae siccae. |
glossam hoc—silvatica del P, habent
EV | uino EV | damascenam EV | macerata V, merata (ce supra er, sic) E | |
| (353) 2 Ius in venationibus omnibus elixis et assis: piperis scripulos VIII, rutam, ligusticum, apii semen, iuniperum, thymum, mentam aridam scripulos senos, pulei scripulos III. haec omnia ad levissimum pulverem rediges et in uno commisces et teres. adicies in vasculum mel quod satis erit, et his uteris cum oxygaro. |
scrp̃ sic bis V scrp̃ tum scrip̃
E | melle EV | |
| (354) 3 Ius frigidum in ovifero: piper, ligusticum, thymum, cuminum frictum, nucleos tostos, mel, acetum liquamen et oleum piper asperges. | aspergis EV | |
| (355) V. BVBVLA SIVE VITELLINA. 1. Vitellina fricta: piper, ligusticum, apii semen, cuminum, origanum, cepam siccam, 61 uvam passam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleum, defritum. | uitellina EV hic bis uitulina in indice EV | |
| (356) 2 Vitulinam sive bubulam cum porris <vel> Cydoneis vel cepis vel colocasiis: liquamen, piper, laser et olei modicum. |
uitulinam EV, item 4 et 7 | vel ante cidoneis (sic EV) add. Gi, succidaneis Hum | colocaseis EV | |
| (357) 3 In vitulinam elixam: teres piper, ligusticum, careum, apii semen, suffundes mel, acetum, liquamen, oleum. calefacies, amulo obligas et carnem perfundes. | |
| (358) 4 Aliter in vitulina elixa: piper, ligusticum, feniculi semen, origanum, nucleos, caryotam, mel, acetum, liquamen, sinapi et oleum. | et oleo V, om. E1, oleo E2 | |
| (359) 1 VI. IN HAEDO VEL AGNO. 1. Copadia haedina sive agnina: pipere <et> liquamine coques cum faseolis faratariis, liquamine, pipere, lasere cum † inbracto, buccella panis et oleo modico. |
et add. Sch. | faratariis EV, paratariis Hum | cum inbracto V, cum bracto E, cum embracto P, cuminum tritum Hum; confracto Brandt | bocellas EV | |
| (360) 2 Aliter haedinam sive agninam excaldatam: mittes in caccabum copadia. cepam, coriandrum minutatim succides, teres piper, ligusticum, cuminum, liquamen, oleum, vinum. coques, exinanies in patina, amulo obligas. | minutatim Gi, minutum EV, minutim Hum | |
| (361) 3 [Aliter haedinam sive agninam excaldatam] <agnina> a crudo trituram mortario accipere debet, caprina autem cum coquitur accipit trituram. |
Aliter—excaldatam titulum male repetitum del.
Vo | agnina add. Hum | a crudo sic EV | tritura EV | |
| (362) 4 Haedum sive agnum assum: haedi cocturam <cura>. ubi eum ex liquamine et oleo coxeris, incisum infundes in pipere, lasere, liquamine, oleo modice, et in craticula assabis. eodem iure continges. piper asparges et inferes. |
cura add. Gi; haedi cocturam del. Sch | graticula EV | |
| (363) 5 Aliter haedum sive agnum assum: piperis semunciam, asareos scripulos VI, zingiberis modicum, petroselini scripulos VI, laseris modice, liquaminis optimi heminam, olei acetabulum. |
semiunciam E | asereos EV | ging- E geng- V | petroselinis EV | |
| (364) 6 Haedus sive agnus syringiatus [id est † mammotestus]: exossatur diligenter a gula, sic ut uter fiat, et intestina eius integra 62 exinaniuntur, ita ut in caput intestina sufflentur, et per novissimam partem stercus exinanibitur. aqua lavantur diligenter et sic implentur admixto liquamine, et ab umeris consuitur et mittitur in clibanum. cum coctus fuerit, perfunditur ius bulliens: lac, piper tritum, liquamen, caroenum, defritum modice, sic et oleum, et iam bullienti mittis amulum. vel certe mittitur in reticulo vel in sportella et diligenter constringitur et bullienti zemae cum modico salis summittitur. cum bene illic tres undas bullierit, levatur, et denuo bullit cum umore supra scripto. bulliente conditura perfunditur. |
syringladus id est mammotestus EV cf. p.
62, 12; coniecerunt mammothreptos Dufresne, amnocistis
Baseggio, possis mammothelastes; sed glossam iam Hum
agnovit | exsorsatur V | a gula Tor, agilla EV | sicut uter E, sic̃ uτ̃ V | exinaniantur (/// /// ex- E) EV | in caput intestina suffletur EV, per caput int. sufflentur P | lacte EV | certe sic EV | retiaculo EV | zemae Sch, zema EV | modice corr. in -co E | |
| (365) 7 Aliter haedus sive agnus syringiatus: lactis sextarium unum, mellis unc. IV, piperis unc. I, salis modicum, laseris modicum. ius in † ipsius: olei acetabulum, liquaminis acetabulum, mellis acetabulum, dactylos tritos octo, vini boni heminam, amulum modice. |
syringiatus (sir- V) EV | in ipsius EV, spissius Sch, in ipsum Gi | olei E, oleũ V | verba liq. acet. mellis acet. dabat E1 post octo, suo loco restituit E2 | |
| (366) 8 Haedus sive agnus crudus: oleo, pipere fricabis et asparges foris salem purum multo cum coriandri semine. in furnum mittis, assatum inferes. |
pipere E, pip V | foris E, fores V | semine E, semen V | |
| (367) 9 Haedum sive agnum Tarpeianum: antequam coquatur, ornatus consuitur. piper, rutam, satureiam, cepam, thymum modicum. et liquamine collues haedum, macerabis in furno <aut> in patella, quae oleum habeat cum percoxerit, perfundes in patella impensam, teres satureiam, cepam, rutam, dactylos, liquamen, vinum, caroenum, oleum. cum bene duxerit impensam, in disco pones, piper asperges et inferes. |
tarpeianum R, tatarpeianum EV | coquatur P, -antur EV | aut P, om. EV | |
| (368) 10 Haedum sive agnum Parthicum: mittes in furnum. teres piper, rutam, cepam, satureiam, Damascena enucleata, laseris modicum, vinum, liquamen, et oleum [uinum]. fervens colluitur in disco, ex aceto sumitur. |
particum Sch, pasticum EV, cf. 6
9, 2 | laseris E, leseris V | modicum uinum liquamen et oleum uinum (om. P) feruens EV, modicum vivi liq. et vinum Sch | |
| (369) 11 Haedum laureatum ex lacte: haedum curas, exossas, interanea eius 63 cum coagulo tolles, lavas. adicies in mortarium piper, ligusticum, laseris radicem, bacas lauri duas, pyrethri modicum, cerebella duo vel tria. haec omnia teres, suffundes liquamen, temperabis ex sale. super trituram colas lactis sextarios duos, mellis ligulas duas. hac impensa intestina reples et super haedum componis in gyro, et omento <vel> charta cooperis, surclas. in caccabum vel patellam compones haedum, adicies liquamen, oleum, vinum. cum ad mediam cocturam venerit, teres <piper>, ligusticum, et ius de suo sibi suffundes. mittes defriti modicum, teres, reexinanies in caccabum. cum percoctus fuerit, exornas, amulo obligas et inferes. |
Haedus laureatus Tor ex 8 7,
9, Hedo laurum EV | exorsas E | coagulo ς, quagulo EV | pirethi EV | teres E2V, om. E1 | giro EV, zirbo (i. omento) Hum omento vel Gi, omento corr. in -ũ V, omentum (om- ex m-) E | cooperes EV | cocturam P, cora EV | piper ς, om. EV | defriti E, -to V | |
| (372) 1 VII. IN PORCELLO. 1. Porcellum farsilem duobus generibus: curas, a gutture exenteras, a cervice ornas. antequam praedures, subaperies auriculam sub cutum, mittes impensam Terentinam in vesicam bubulam et fistulam aviarii rostro vesicae alligabis, per quam exprimes in aurem quantum ceperit. post a charta praecludes et infiblabis et praeparabis aliam impensam. sic facies: teres piper, ligusticum, origanum, laseris radicem modicum, suffundes liquamen, adicies cerebella cocta, ova cruda, alicam coctam, ius de suo sibi, <si> fuerint, aucellas. nucleos, piper integrum; liquamine temperas. imples porcellum, charta obduras et fiblas. mittes in furnum. cum coctus fuerit, exornas, perunges et inferes. |
generibus ς, generis EV | praedures Hum, perdures EV | bubulã α, -lum EV | rustro EV | post a EV, postea ς | si fuerit (debebat -int) Sch, fuerit EV, ferueat, cum ferbuerit Hum | obduras EV, -cas Sch, cf. p. 64, 14 | fiblas ex fibreas corr. E | mittes ς, mitteres (-ris E) EV | fornum E | |
| (373) 2 Aliter porcellum: Salem, cuminum, laser. | |
| 3 Porcellum liquaminatum: de porcello eicis utriculum, ita ut aliquae pulpae in eo remaneant. teres piper, ligusticum, origanum, suffundes liquamen, adicies unum cerebellum, ova duo, misces in se. porcellum praeduratum imples, fiblabis, in sportella ferventi ollae summittis. cocto fiblas tolles, ut 64 ius ex ipso manere possit. pipere aspersum inferes. |
utriculum EV cf. p. 64, 2,
ventriculum Hum | alique V; -em E | unum ς, uinum EV | duo sic EV | manere EV, manare Hum | piper EV | |
| (374) 4 Porcellum elixum farsilem: de porcello utriculum eicies, praeduras. teres piper, ligusticum, origanum, suffundes liquamen, cerebella cocta quod satis sit, similiter ova dissolves, liquamine temperabis, farcimina cocta integra praecides. sed ante porcellum praeduratum liquamine delavas, deinde imples, infiblas, in sportella ferventi ollae summittes. coctum spongizas, sine pipere inferes. | suffẹndes (u supra e) E | |
| (375) 5 Porcellum assum tractomelinum: porcellum curatum a gutture exenteras, siccas. teres piperis unciam, mel, vinum, impones ut ferveat, tractam siccatam confringes et partibus caccabo permisces. agitabis surculo lauri viridis, tam diu coques, donec levis fiat et impinguet. hac impensa porcellum imples, surculas, obduras duras charta, in furnum mittes, exornas et inferes. |
tractomelinum Sch, -itum Hum (debebant -itinum),
tracto mel in EV | tractam Hum, tactam EV | lêvis Sch, lenis EV | surculas sic EV | obduras EV, -cas Sch cf. p. 63, 24 | |
| (376) 6 Porcellum lacte pastum elixum calidum iure frigido crudo Apiciano: adicies in mortarium piper, ligusticum, coriandri semen, mentam, rutam, fricabis, suffundes liquamen, adicies mel, vinum, et liquamine <temperabis>. porcellum elixum ferventem sabano mundo siccatum perfundes et inferes. |
calidum iure frigidum EV, calidum siue frigidum iure Hum, at cf. p.
45, 29 | menta ruta V | liquam̃ V, liquidum E | temperabis add. Gi | p̣fundes V, profundes E | |
| (377) 7 Porcellum Vitellianum: porcellum ornas quasi aprum, sale asperges, in furno assas. adicies in mortarium piper, ligusticum, suffundes liquamen, vino et passo temperabis. in caccabo cum olei pusillo ferveat. et porcellum assum iure asperges, ita ut sub cute ius recipiat. |
in caccabo cum olei (oleo E) pusillũ (pussillum E) ferueat
(ante ferueat duae erasae, fortasse et, in V) EV,
in caccabum olei pusillum ferueat ς | ita ut E, ita et V | ius E, eius V | |
| (378) 8 Porcellum Flaccianum: porcellum ornas in modum apri, sale asperges et in furnum mittes. dum coquitur, adicies in mortarium piper, ligusticum, careum, apii semen, laseris radicem, rutam viridem, fricabis, suffundes liquamen, vino et passo temperabis. 65 In caccabo cum olei modico ferveat. amulo obligas. porcellum cocto ab ossibus tanges, apii semen teres ita ut fiat pulvis, asperges et inferes. |
flacianum EV | liquamine EV | passo E, passio V | in caccabum cum olei modicum EV | cocto Vo cf. v. 9, coctum EV | fiat E2V, faciat E1 | |
| (379) 9 Porcellum laureatum: porcellum exossas, quasi oenogaratum ornas, praeduras. laurum viridem in medio franges satis, in furno assas, et mittes in mortarium piper, ligusticum, careum, apii semen, laseris radicem, bacas lauri. fricabis, suffundes liquamen, et vino et passo temperabis. adicies in caccabo cum olei modico, ut ferveat. obligas. porcellum lauro eximes et iure ab ossibus tanges et inferes. |
furnum EV | et uino et V, et uino E | in caccabo cum olei modicum ut EV | iure Sch, ius EV | ossa EV, osse ς | |
| (380) 10 Porcellum Frontinianum: exossas, praeduras, ornas. adicies in caccabum liquamen, vinum, obligas fasciculum porri, anethi, media coctura mittes defritum. coctum lavas et siccum mittes. piper asperges et inferes. |
Frontinianum porcellum EV, porc. Fronton- ς | obligas sic EV, item 16, alligas Sch ex p. 17, 2 | cocturam EV | |
| (381) 11 Porcellum aenococtum: porcellum praeduras, ornas; adicies in caccabum oleum, liquamen, vinum, aquam, obligas fasciculum porri, coriandri, media coctura colorabis defrito. adicies in mortarium piper, ligusticum, careum, origanum, apii semen, laseris radicem, fricabis, suffundes liquamen, ius de suo sibi; vino et passo temperabis; exinanies in caccabum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas. porcellum compositum in patina perfundes, piper asperges et inferes. |
oenococtum EV, cf. p. 66, 13 et exc.
Salm. ind. 21 in occuctu, §21
unococto; at oenogaratus Hum | produras EV | obligas E, -izas V | |
| (382) 12 Porcellum Celsinianum: ornas, infundes pipere, ruta, cepa, satureia, sicuto † suo, et ova infundes per auriculam, et ex pipere, liquamine, vino modico in acetabulum temperas, et sumes. |
sicuto EV, succo α | teriperas EV | |
| (383) 13 Porcellum assum: teres piper, rutam, satureiam, cepam, ovorum coctorum media, liquamen, vinum, oleum, conditum. bulliat. conditura porcellum in boletari perfundes et inferes. | |
| (384) 14 Porcellum hortolanum: porcellus hortolanus exossatur per gulam in modum utris. mittitur in eo pullus isiciatus particulatim concisus, turdi, ficedulae, isicia de pulpa sua, Lucanicae, dactyli exossati, 66 fabriles bulbi, cocleae exemptae, malvae, betae, porri, apium, cauliculi elixi, coriandrum, piper integrum, nuclei, ova XV superinfunduntur, liquamen piperatum, ova mittuntur trita. et consuitur et praeduratur. in furno assatur. deinde a dorso scinditur, et iure hoc perfunditur. piper teritur, ruta, liquamen, passum, mel, oleum modicum. cum bullierit, amulum mittitur. |
hortolanum et hortolanus sic EV | gulam E, ungulã (un erasae) V | particulatim ς, -lam EV | mittantur EV | trita Gi, tria EV | |
| (385) 15 Ius frigidum in porcellum elixum ita facies: teres piper, careum, anethum origanum modice, nucleos pineos, suffundes acetum. liquamen, caryotam, mel, sinape factum, superstillabis oleum, piper asperges et inferes. |
elixum ita facies Hum, ita facies in elixum EV | careotam EV, caraenum Hum | |
| (386) 16 Porcellum Traianum sic facies: exossas porcellum et aptabis sicuti aenococtum et ad fumum suspendes, et adpendeas, et quantum adpendeas, tantum salis in ollam mittes. et elixas ut coquatur, et siccum in lance inferes <pro> salso recente. |
traganum EV, Troianum Sch ex Macrob. 3, 13, 13 vel
taricanum (α τάριχος) | siccum EV cf. p. 47, 9. 51, 25. 65, 13, sic eum α | inferes E, efferes V | pro add. Baseggio | |
| (387) 17 In porcello lactante: piperis unc. I, vini heminam, olei optimi acetabulum maius, liquaminis acetabulum, aceti acetabulum minus. |
lactante sic EV | ut supra V, optimi acetabulum [aceti acetabulum del. E2] maius liquaminis minus E | |
| (395) VIII. LEPOREM. 1. Leporem madidum: in aqua praecoquitur modice, deinde componitur in patina, [ac] coquendus <ex> oleo in furno, et cum prope sit coctus ex alio oleo. pertangito de conditura infra scripta: teres piper, <ligusticum>, satureiam, cepam, rutam, apii semen, liquamen, laser, vinum et modice olei. aliquotiens versatur, in ipsa percoquitur conditura. |
madidum EV, acidum Sch | coquendus Sch, accoquendus EV, ad coquendum Tor, ac coquitur Hum | ex add. Gi | ligusticum add. P, om. EV | |
| (396) 2 Item aliam ad eum impensam: cum prope tolli debeat, teres piper, dactylum, laser, uvam passam, caroenum, liquamen, oleum. suffundes, et, cum bullierit, piper asperges et inferes. |
alia E | eum ς, eam EV | |
| (397) 3 Leporem farsum: nucleos integros, amygdala, nuces sive glandes concisas, piperis grana solida, pulpam de ipso lepore. et ovis fractis obligatur, de<inde tegitur> omento porcino, 67 in furno <assatur>. sic iterum impensam facies: rutam, piper satis, cepam, satureiam, dactylos, liquamen, caroenum vel conditum. diu combulliat donec spisset, et sic perfunditur. sed lepus in piperato liquamine et lasere maneat. |
pulpa EV | deinde tegitur Sch et Gi, de EV | assatur add. Gi | et lasere V, om. E | |
| (398) 4 Ius album in assum leporem: piper, ligusticum, cuminum, apii semen, ovi duri medium. trituram colligis et facies globum ex ea. in caccabulo coques liquamen, vinum, oleum, acetum modice, cepulam concisam, postea globulum condimentorum mittes et agitabis origano vel satureia. si opus fuerit, amulas. |
ex ea Hum, extra EV | caccabulo E, caccabo (lo add. V2) V1 | globolum EV | |
| (399) 5 Aliter in leporem: ex sanguine et iecinere et pulmonibus leporinis minutal: adicies in caccabum liquamen et oleum <et> cocturam, porrum et coriandrum minutatim concides, iecinera et pulmones in caccabum mittes. cum cocta fuerint, teres piper, cuminum, coriandrum, laseris radicem, mentam, rutam, puleium, suffundes acetum, adicies iecinera leporum et sanguinem, teres. <adicies> mel et <ius> de suo sibi, aceto temperabis, exinanies in caccabum, pulmones leporum minutatim concisos in eundem caccabum mittes, facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas, piper asperges et inferes. |
minutal Hum ex p. 32, 23, minuta
EV | et cocturam Gi, cocturam EV | fuerint ς, -rit EV | adicies et ius add. Hum | |
| (400) 6 Aliter leporem ex suo iure: leporem curas, exossas, ornas, mittes in caccabo, adicies oleum, liquamen, cocturam, fasciculum porri, coriandrum, anethum. dum coquitur, adicies in mortarium piper, ligusticum, cuminum, coriandri semen, laseris radicem, cepam aridam, mentam, rutam, apii semen, fricabis, suffundes liquamen, adicies mel, ius de suo sibi, defrito, aceto temperabis. facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligabis. exornas, ius perfundes, <piper> asperges et inferes. |
adicies—cocturam om. V1, add.
V2 in marg. inf. | oleum E, oleo V2 | mel ius EV, melius ius Sch | piper ς, om, EV | |
| (401) 7 Leporem Passenianum: leporem curas, exossas, extensum ornas, suspendes ad fumum. cum coloraverit, facies ut dimidia coctura coquatur. levas, asperges salem, † massam oenogaro tanges, adicies in mortarium piper, ligusticum, fricabis, suffundes liquamen, vino et liquamine temperabis in caccabum. adicies 68 oleum modicum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, amulo obligas. leporem assum a dorso tangis, piper asperges et inferes. |
ut E2V, et E1 | levas Gi, lauas EV | oenogara EV | massam EV, assas Brandt cf. p. 68, 2 | uinum EV | |
| (402) 8 Leporem isiciatum: eadem conditura condies pulpam, nucleos infusos admisces, omento teges vel charta, colliges lacinias et surcula. |
eadem ς, eandem EV | omente V | lacinias EV, laminas Sch | |
| (403) 9 Leporem farsilem: leporem curas, ornas, quadratum imponis. adicies in mortarium piper, ligusticum, origanum, suffundes liquamen, adicies iecinera gallinarum cocta, cerebella cocta, pulpam concisam, ova cruda tria, liquamine temperabis, omento teges et charta et surclas. lento igni subassas. adicies in mortarium piper, ligusticum, fricabis, suffundes liquaram, vino et liquamine temperabis, facies ut ferveat cum ferbuerit, amulo obligas, et leporem subassatum perfundes. piper asperges et inferes. |
cruda EV2, dura (erasa) V1 | et carta et surclas V, et surclas et carta E | |
| (404) 10 Aliter leporem elixum: ornas, adicies in lance oleum, liquamen, acetum, passum, cepam concides et rutam viridem, thymum subcultratum, et sic adpones. |
Leporem aliter EV | ornas V, oenas E | |
| (405) 11 Leporis conditura: teritur piper, ruta, cepula, [et] iecur leporis, liquamen, caroenum, passum, olei modicum. amulum, cum bullit. | et iecur (-or E) EV | |
| (406) 12 Leporem <pipere> sicco sparsum: et hunc praecondies sicut haedum Tarpeianum. antequam coquatur, ornatus suitur. piper, rutam, satureiam, cepam, thymum modicum, liquamine collues, postea in furnum <mittes>, coques et impensa tali circumsparges: piperis semunciam, rutam cepam, satureiam, dactylos IV, uvam passam, coloratum super vatillum, vinum, oleum, liquamen, caroenum frequenter tangitur ut condituram suam omnem tollat. postea ex pipere sicco in disco sumitur. |
pipere add. Gi cf. v. 28 | Tarpeianum cf. 8 6, 9 | coquantur E | mittes add. Gi | inpensam tall EV | iusculum Gi, iustam EV | |
| (407) 13 Aliter leporem conditum: coques ex vino, liquamine, aqua, sinapi modico, anetho, porro cum capillo suo. cum <in> se coxerit, condies: piper, satureiam, cepae rotundum, dactylos, Damascena duo, vinum, liquamen, caroenum, olei modice. 69 stringatur amulo, modicum bulliat. conditura lepus in patina perfunditur. |
modicum EV | in se Sch, cf. p. 17, 10. 31, 23, se EV, per se Tor | piper V, pipere E | satureia EV | cepae rutundum sic EV | damascenae (dasm- E2) EV, -na V3 | conditura Sch ex p. 62, 11, conditur EV | |
| (408) IX. GLIRES. Glires: isicio porcino, item pulpis ex omni membro glirium trito, cum pipere, nucleis, lasere, liquamine farcies glires, et sutos in tegula positos mittes in furnum aut farsos in clibano coques. |
trito EV, tritis Hum | coque EV | |
| (409) I. [IVS] IN LVCVSTA. 1. Ius in lucusta et capari: indura cepam pallachanam concisam. † eius piper, ligusticum, careum, cuminum, caryotam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleum, defritum. hoc ius adicito sinapi in elixuris. |
IVS IN LOCVSTA EV cf. tit. ind. | pallacanam sic EV, cf. p. 28, 28 | eius EV, teres Gi; an facies ei ius? | |
| (410) 2 Lucustas assas sic facies: aperiuntur lucustae, ut adsolet, cum testa sua et infunditur eis piperatum, coriandratum, et sic in craticula assantur. cum siccaverint, adicies ius in craticula quotiens siccaverint quousque assantur bene, <et> inferes. |
{bis} graticula EV | ius Gi, eis EV | verba bene inferes in EV abierunt post 17 cuminato; suo loco restituit et et inseruit Hum | |
| (411) 3 Lucustam elixam cum cuminato: piper, ligusticum, petroselinum, mentam siccam, cuminum plusculum, mel, acetum, liquamen. si voles, folium et malabathrum addes. |
locusta elixa EV | malabratum EV | |
| (412) 4 Aliter lucustam: isicia de cauda eius sic facies: folium noci † uvam prius demes et elixas deinde pulpam, concides, cum liquamine, pipere et ovis isicia formabis. |
lucusta (loc- E) EV | esicia EV2, om. V1 | folium noci uuam prius EV, folliclum [nocivam uvam] prius Sch, an follem nocivum prius? | |
| (413) 5 In lucusta elixa: piper, cuminum, rutam, mel, acetum, liquamen et oleum. | ruta V, oleum V, uinũ (del. et oleum ss. E2) E cf. v. 25 | |
| (414) 6 Aliter in lucusta: piper, ligusticum, cuminum, mentam, rutam, nucleos, mel, acetum, liquamen et vinum. | uinum V, oleum (del. et uinum ss. E2) E cf. v. 23 | |
| 70 (415) II. IN TORPEDINE. 1. In torpedine: teritur piper, ruta, cepula arida. <addes> mel, liquamen, passum, vinum modice, olei boni guttas. cum bullire coeperit, amulo obligas. |
IN V, om. E | addes add. Gi | |
| (416) 2 In torpedine elixa: piper, ligusticum, petroselinum, mentam, origanum, ovi medium, mel, liquamen, passum, vinum, oleum. si voles, addes sinape, acetum. si calidum volueris, uvam passam addes. | |
| (417) III. IN LOLLIGINE. 1. In lolligine in patina: teres piper, rutam, mel modicum, liquamen, caroenum, olei guttas. | |
| 2 In lolligine farsili: piper, ligusticum, coriandrum, apii semen, ovi vitellum, mel, acetum, liquamen, vinum et oleum. obligabis. |
farsile EV, item 13 | coliandrum EV | |
| (418) IV. IN SEPIIS. 1. In sepia farsili: piper, ligusticum, apii semen, careum, mel, liquamen, vinum, condimenta coctiva. calefacies, et sic aperies sepiam et perfundes. | |
| (419) 2 Sic farcies eam sepiam coctam: cerebella elixa enervata teres cum pipere, cui commisces ova cruda quod satis erit, piper integrum, isicia minuta, et sic consues et in bullientem ollam mittes ita ut coire impensa possit. |
farcies Tor, facies EV | lixa EV | enerulata EV | quod V, q̣ E | pipere EV | sic consues Hum, sicco sues EV | |
| (420) 3 Sepias elixas ab aheno: in frigidam missas cum pipere, lasere, liquamine, nucleis. ova <addes>, et condies ut voles. |
aeno P, alieno EV cf. p. 14,
12 | addes add. Gi | |
| (421) 4 Aliter sepias: piper, ligusticum, cuminum, coriandrum viride, mentam aridam, ovi vitellum, mel, liquamen, vinum, acetum et oleum modicum. et, ubi bullierit, amulo obligas. | |
| (422) V. IN POLYPO. In polypo: pipere, liquamine, lasere. inferes. | |
| (423) VI. IN OSTREIS. In ostreis: piper, ligusticum, ovi vitellum, acetum, liquamen, oleum et vinum. si volueris, et mel addes. | et uinum om. E1, add. in marg. E1 an E2 | |
| (424) VII. IN OMNE GENVS CONCHYLIORVM. In omne genus conchyliorum: piper, ligusticum, petroselinum, mentam siccam, cuminum plusculum, mel, liquamen. si voles, folium et malabathrum addes. | {bis} conciliorum EV | |
| 71 (425) VIII. IN ECHINO. 1. In echino: accipies pultarium novum, oleum modicum, liquamen, vinum dulce, piper minutum. facies ut ferveat. cum ferbuerit, in singulos echinos mittes, agitabis, ter bulliat. cum coxeris, piper asperges et inferes. |
echino bis E2V, enicho bis E1
item 5.
7.
10.
11 | an coxerit? | |
| (426) 2 Aliter <in> echino: piper, cosium modice, mentam siccam, mulsum, liquamen, spicam Indicam et folium. |
in om. EV | mulsum V, -am E | liquamine EV | |
| (427) 3 Aliter <in> echino: lotum mittes in aqua calida, coques, levas, in patella compones, addes folium, piper, mel, liquamen, olei modice, ova, et sic obligas. in thermospodio coques, piper asperges et inferes. |
in P, om. EV | echino V, enichum corr. in echinum E | lotum Baseggio, colum EV, totum Hum, solum Tor | termospodio E2V, -spodi E1 | |
| (428) 4 In echino salso: echinum salsum cum liquamine optimo, caroeno, pipere, temperabis et adpones. |
enicho et enichum E1 | salso V, salsum E | liquamen optimum EV | |
| (429) 5 Aliter: echinis salsis liquamen optimum admisces, et quasi recentes apparebunt, ita ut a balneo sumi possint. |
eṇịchinis E | salsis Sch, salis EV | apparebunt E, aptabunt V | |
| (430) IX. IN MITVLIS. In mitulis: liquamen, porrum concisum, cuminum, passum, satureiam, vinum. mixtum facies aquatius et ibi mitulos coques. |
metulis bis EV |
aquatius Hum, aquati ius EV | mitulos sic EV | |
| (431) X. IN SARDA CORDVLA MVGILE. 1. In Sardis: Sardam farsilem sic facere oportet: Sarda exossatur, et teritur puleium, cuminum, piperis grana, menta, nuces, mel. impletur et consuitur. involvitur in charta et sic supra vaporem ignis in operculo componitur, conditur ex oleo, caroeno, allece. |
sardã exossatur EV | et teritur EV, attorretur Sch | pulpeium EV | cuminum Hum, cum EV | mentam EV | allece Hum, allego EV | |
| (432) 2 Sarda ita fit: coquitur sarda et exossatur. teritur piper <cum> ligustico, thymo, origano, ruta, caryota, melle, et in vasculo ovis concisis ornatur impensa: vinum modice, acetum, defritum et oleum viride. |
piper cum Hum, pipere EV, piper ex Sch | rutã careotã V | concisis Sch, incisis EV cf. p. 72, 1 | uiridem EV item p. 72, 18 | |
| (433) 3 Ius in Sarda: piper, origanum, mentam, cepam, aceti modicum et oleum. | |
| (434) 4 Ius in Sarda: piper, ligusticum, mentam aridam, cepam coctam, mel, acetum, oleum. perfundes, 72 asperges ovis duris concisis. | |
| (435) 5 Ius in cordula assa: piper, ligusticum, apii semen, mentam, rutam, caryotam, mel, acetum, vinum et oleum. convenit et in Sarda. |
in om. V | sem̃ V, sepe E | careotam V, caroetam E | et in V, in E | |
| (437) 6 Ius in mugile salso: piper, ligusticum, cuminum, cepam, mentam, rutam, calvam, caryotam, mel, acetum, sinape et oleum. | cepa (cepė et a supra e E) menta ruta calua careotam EV | |
| (438) 7 Aliter ius in mugile salso: piper, origanum, erucam, mentam, rutam, calvam, caryotam, mel, oleum, acetum et sinape. |
origanũ V, -no E | eruca EV | ruta V | calua EV | |
| (439) XI. IVS IN SILVRO, IN PELAMYDE ET IN THYNNO SALSIS: piper, ligusticum, cuminum, cepam, mentam, rutam, calvam, caryotam, mel, acetum, sinape, oleum. |
pelamide E, pelapide V | tinno EV | |
| (440) XII. IVS IN MVLLO TARICHO: piper, rutam, cepam, dactylum, sinapi, trito commisces echino <et> oleo, et sic perfundes piscem frictum vel assatum. |
mulo tarico EV | et oleo Sch, oleo EV | |
| (441) XIII. SALSVM SINE SALSO: 1. Iecur coques, teres, et mittes piper aut liquamen aut salem. addes oleum. iecur leporis aut haedi aut agni aut pulli; et, si volueris, in formella piscem formabis. oleum viride supra adicies. | mittes ς, inities EV, inicies ς | |
| (442) 2 Aliter vice salsi: cuminum, piper, liquamen teres, et passum modice vel caroenum et nuces tritas plurimas misces et simul conteres et salsari defundes. oleum modice superstillabis et inferes. |
caroeni EV | salsare defundes sic EV | |
| (443) 3 Aliter salsum sine salso: cumini tantum quantum quinque digitis tollis, piperis ad dimidium eius et unam spicam alei purgatam teres, liquamen superfundes, oleum modice superstillabis. hoc aegrum stomachum valde reficit et digestionem facit. |
sine Sch, in EV | cuminum EV | |
| (444) XIV. EMBRACTVM BAIANVM. Embractum Baianum: ostreas minutas, sphondylos, urticas in caccabum mittes, nucleos tostos concisos, rutam, apium, piper, coriandrum, cuminum, passum, liquamen, caryotam, oleum. |
orticas EV | careotam EV, caroenum Hum, cariotum Sch; cf. 10 1, 1 | |
| (445) I. IN PISCIBVS. 1. Ius diabotanon in pisce frixo: piscem quemlibet curas, salsas, friges. teres piper, cuminum, coriandri semen, laseris radicem, origanum, rutam, fricabis, suffundes acetum, adicies caryotam, mel, defritum, oleum, liquamen, temperabis, refundes in caccabum, facies ut ferveat. cum ferbuerit, piscem frictum perfundes, piper asperges et inferes. | salsas Gi, saluas EV, salias Hum | |
| (446) 2 Ius in pisce elixo: piper, ligusticum, cuminum, cepulam, origanum, nucleos, caryotam, mel, acetum, liquamen, sinapi, oleum modice. ius calidum. si velis, uvam passam. | |
| (447) 3 Aliter in pisce elixo: teres piper, ligusticum, coriandrum viride, satureiam, cepam, ovorum vitella cocta, passum, acetum, oleum et liquamen. |
uiridem EV | cocta EV, duo cocta P; cf. v. 31 | |
| (448) 4 <Aliter> ius in pisce elixo: piscem curabis diligenter, mittes in mortarium salem, coriandri semen, conteres bene, volves eum, adicies in patinam, cooperies, gypsabis, coques in furno. cum coctus fuerit, tolles, aceto acerrimo asperges et inferes. |
Aliter P, om. EV | acerrimo EV, asperrimo P | |
| (449) 5 Aliter ius in pisce elixo: cum curaveris piscem, adicies in sartaginem <coriandri> semen, aquam, anethum viride et ipsum piscem. cum coctus fuerit, asperges aceto et inferes. |
coriandri semen Tor, sem (in V virgula supra m
erasa) EV | uiridem EV, item v. 26, 28, p. 74, 10 | |
| (450) 6 Ius Alexandrinum in pisce asso: piper, cepam siccam, ligusticum, cuminum, origanum, apii semen, pruna Damascena enucleata, mulsum, acetum, liquamen, defritum, oleum, et coques. | mulsum Gi, cf. p. 74 l. 14 al., mittis E, mus V | |
| (451) 7 Aliter ius Alexandrinum in pisce asso: piper, ligusticum, coriandrum viride, uvam passam enucleatam, vinum, passum, liquamen, oleum, et coques. | alexandrum E | |
| (452) 8 Aliter ius Alexandrinum in pisce asso: piper, ligusticum, coriandrum viride, cepam, Damascena enucleata, passum, liquamen, acetum, oleum, et coques. | |
| (453) 9 Ius in gongro asso: piper, ligusticum, cuminum frictum, origanum, cepam siccam, ovorum vitella 74 cocta, vinum, mulsum, acetum, liquamen, defritum, et coques. | grongo assa EV | |
| (454) 10 Ius in cornutam: piper, ligusticum, origanum, cepam, uvam passam enucleatam, vinum, mel, acetum, liquamen, oleum, et coques. |
cornutam Hum, carnutam EV | passam et nucleatam EV | |
| (455) 11 Ius in mullos assos: piper, ligusticum, rutam, mel, nucleos, acetum, vinum, liquamen, oleum modice. calefacies et perfundes. | |
| (456) 12 Aliter ius in mullos assos: rutam, mentam, coriandrum, feniculum, omnia viridia, piper, ligusticum, mel, liquamen et oleum modice. | |
| (457) 13 Ius in pelamyde assa: piper, ligusticum, origanum, coriandrum viride, cepam, uvam passam enucleatam, passum, acetum, liquamen, defritum, oleum, et coques. hoc ius convenit et in elixa. si vis, et mel addes. | passam et nucleatam passam EV | |
| (458) 14 Ius in percam: piper, ligusticum, cuminum frictum, cepam, pruna Damascena enucleata, vinum, mulsum, acetum, oleum, defritum, et coques. | |
| (459) 15 Ius in pisce rubellione: piper, ligusticum, careum, serpyllum, apii semen, cepam siccam, vinum, passum, acetum, liquamen, oleum. amulo obligas. | |
| (460) II. <IN MVRENAM>. 1. Ius in murena assa: piper, ligusticum, satureiam, crocomagma, cepam, Damascena enucleata, vinum, mulsum, acetum, liquamen, defritum, oleum, et coques. |
IN MVRENAM om. EV | morena EV item v. 22 (-as V) 25, 27, 30, 33 | croco magna EV | cepa EV | et nucleata EV | |
| (461) 2 Aliter ius in murena assa: piper, ligusticum, pruna Damascena, vinum, mulsum, acetum, liquamen, defritum, oleum, et coques. | |
| (462) 3 Aliter ius in murena assa: piper, ligusticum, nepetam montanam, coriandri semen, cepam, nucleos pineos, mel, acetum, liquamen, oleum, et coques. | 10 2, 4 (463) post 10 3, 2 (466), habent ςα, post 10 2, 6 (465) PM | |
| (463) 4 Aliter ius in murena elixa: piper, ligusticum, anethum, apii semen, rhus Syriacum, caryotam, mel, acetum, liquamen, oleum, sinape, defritum. |
Aliter P, om. EV | anethum Hum, acetum EV | rus syriacum sic EV, item p. 76, 2 et 4 (sir- E) | |
| (464) 5 Aliter ius in murena elixa: piper, ligusticum, careum, apii semen, coriandrum, mentam aridam, nucleos pineos, rutam, mel, acetum, vinum, liquamen, oleum modice. calefacies et amulo obligas. | |
| (465) 6 <Aliter> ius in murena elixa: piper, ligusticum, careum, cuminum, nucleos, 75 caryotam, sinape, mel, acetum, liquamen et oleum et defritum. |
sinapẽ V | et oleum et sic EV | |
| (467) III. 1. Ius in lacertos elixos: piper, ligusticum, cuminum, rutam viridem, cepam, mel, acetum, liquamen, oleum modice. cum bullierit, amulo obligas. | |
| (466) 2 Ius in pisce elixo: piper, ligusticum, petroselinum, origanum, cepam aridam, mel, acetum, liquamen, vinum, oleum modice. cum bullierit, amulo obligas. et in lance inferes. | 10 3, 1 (467) post 10 3, 2 (466) + 10 2, 4 (463) habent ς (non MP) α | |
| (468) 3 Ius in pisce asso: piper, ligusticum, thymum, coriandrum viride, mel, acetum, liquamen, vinum, oleum, defritum. calefacies et 10 agitabis rutae surculo et obligabis amulo. |
uiridem EV | agitabis P, zitabis EV | |
| (469) 4 Ius in thynno: piper, cuminum, thymum, coriandrum, cepam, uvam passum, acetum, mel, vinum, liquamen, oleum. calefacies; amulo obligabis. |
10 3, 4 (469) in E locum
habet ante 10 3, 3 (468), sed
scripta est a manu E1 in loco adraso; ceterum
ipsa
E2 signis ordinem eum quem praestat V
restituisse
videtur | obligabis E, -gas V | |
| (470) 5 Ius in thynno elixo: piper, ligusticum, thymum, condimenta moretaria, cepam, caryotam, mel, acetum, liquamen et oleum et sinape. |
mortaria (-ea E) EV | cepa V | et oleum et V, oleum E | |
| (471) 6 Ius in dentice asso: piper, ligusticum, coriandrum, mentam, rutam aridam, malum Cydorium coctum, mel, vinum, liquamen, oleum. calefacies, amulo obligabis. | mel EV, uel ς | |
| (472) 7 In dentice elixo: piper, anethum, cuminum, thymum, mentam, rutam viridem mel, acetum, liquamen, vinum, oleum modice. calefacies et amulo obligabis. | |
| (473) 8 Ius in pisce aurata: piper, ligusticum, careum, origanum, rutae bacam, mentam, myrtae bacam, ovi vitellum, mel, acetum, oleum, vinum, liquamen. calefacies et sic uteris. | bacã ouitellũ V | |
| (474) 9 Ius in pisce aurata assa: piper, coriandrum, mentam aridam, apii semen, cepam, uvam passam, mel, acetum, vinum, liquamen et oleum. | apii E, api V hoc solo loco | |
| (475) 10 Ius in scorpione elixo: piper, careum, petroselinum, caryotam, mel, acetum, liquamen, sinape, oleum, defritum. | |
| (476) 11 In pisce oenogarum: teres piper, rutam, mel commisces, passum, liquamen, caroenum, et igni mollissimo calefacies. |
ruta V | signi EV | |
| 12 <Aliter> in pisce oenogarum: ut supra facies. cum bullierit, amulo obligabis. |
Aliter add. Tor | obligabis V-, gas E | |
| 76 (477) IV. <IN ANGVILLAM.> 1. Ius in anguillam: piper, ligusticum, apii semen, anethum, rhus Syriacum, caryotam, mel, acetum, liquamen, oleum, sinape et defritum. | IN ANGVILLAM om. EV anguilla EV | |
| (478) 2 <Aliter> ius in anguillam: piper, ligusticum, rhus Syriacum, mentam siccam, rutae bacas, ovorum vitella cocta, mulsum, acetum, liquamen, oleum. coques. |
Aliter om. EV | EXPLICIT FELICITER AMEN E, EXPLICIT LIBER X V | |
| Breuis pimentorum que in domo esse debeant ut condimentis nihil desit: crocu, piper, zingiber, lasar, foliu, baca murre, costu, cariofilu, spica indica, addena, cardamomu, spica nardi. |
accipe pigmentorum i. specierum | debuit baca mirte | i. caerefolium vel chaerephyllon | addena ignota | |
| De seminibus hoc: papaber, semen rude, baca rute, baca lauri, semen aneti, semen api, semen feniculi, semen ligustici, semem eruce, semen coriandri, cuminu, anesu, petrosilenu, careu, sisama. | i. semen rutae | |
| De siccis hoc: lasaris radices, menta, nepeta, saluia, cupressu, origanũ, zyniperum, cẹpa gentima, bacas timmi, coriandrum, piretru, citri, fastinaca, cẹpa ascalonia, radices iunci, anet, puleiu, ciperum, aliu, ospera, samsucu, innula, silpiũ, cardamomũ. |
i. iuniperum | gentima interpretabatur getia vel gethya Salmasius | i. pastinaca | ascolonia corr. in -cal- A1 | i. osprea | |
| De liquorib. hoc: mel, defritu, carinu, apiperiu, passu. | apiperiu videtur esse piperatum | |
| De nucleis hoc: nuces maiores, nuclos pineos, acmidula, aballana. | amygdala, Abellanae | |
| De pomis siccis hoc: damascena, datilos, uba passa, granata. Hęc omnia in loco sicco pone, ne odorem et uirtutem perdant. | uba ex uua fecit A1 | |
| Brevis cyborũ. | |
| I. | caccabina minore |
| II. | caccabina fusile |
| III. | ofellas garatas |
| IV. | ofellas assas |
| <V.> | aliter ofellas |
| VI. | ofellas graton |
| VII. | pisces scorpiones rapulatus |
| VIII. | pisces frixos cuiuscumq. generis |
| IX. | item pisces frixos |
| X. | pisces assos |
| XI. | pisces inotogonon |
| XII. | sardas |
| XIII. | item pisces inotogonon |
| XIV. | mullos anetatos |
| XV. | aliter mullos |
| XVI. | murenas et anguillas |
| XVII. | lucustas et isquillas |
| XVIII. | pisces elixos |
| XIX. | patinas oborum |
| XX. | porcello coriandratu |
| XXI. | porcello in oc cuctu |
| XXII. | porcello eo iure |
| XXIII. | porcello tymmo crapsu |
| XXIV. | porcellu exozome |
| XXV. | porcellu lasaratu |
| XXVI. | porcello fuscellu |
| XXVII. | agnu simplice |
| XXVIII. | hędu lasaratu |
| XXIX. | turdos apontomenus |
| XXX. | turtures |
| XXXI. | ius in perdices |
|
78
(119)
I.
Caccabinam
minorem: olera
diversa elixa compone
et pullinam inter se, si volueris, condis
liquamine et
oleo, et bulliat. teres piper modicum et folium et cum
tritura
conmisces ovum et tribulas. (2) Alias: tritura, unde perfundes caccabinam: teres ergo folium quantum conpetat cum caerefolii una et quarta parte de lauri baca et medium caulis elixi et folia coriandri et solves de iuscello eius et vaporabis in cinere calido et adorna. ante quam fundas in vasculo, perfundis conditum et sic ponis. |
Cacabina A | interse A, intersere Sch (cf. interponere p. 22, 20. 23, 2); at inter se vulgariter est inter ea scil. holera | conpedat A | cerifolio uno A | una scil. parte | medium ‘i. dimidium’ Sch | uaborabis A | adorna Sch, adora A | |
|
m finalem male omissam in his excerptis non adnoto, neque alia mere
orthographica
|
|
| (120) II. Caccabinam fusilem: malvas, porros, betas sive cauliculos elixatos, turdos atque isicia de pullo, copadia porcina sive pullina et cetera quae in praesenti habere poteris, conpones variatim. teres piper, ligusticum cum vini veteris pondo duo, liquaminis pondo I, mellis pondo I, olei aliquantum. gustata, item permixta et temperata mittis in patinam et fac ut modice ferveat. et cum coquitur, adicies lactis sextarium unum, ova dissoluta cum lacte perfundes, patinam, mox constrinxerit, inferes. |
coliclos A | esicia de pullo Ihm, esiciate pullu A; cf. p. 13, 26. 14, 1-2 | lycisticum A | liquamen et mel A | pd. duo, deinde bis p̣ A | item Vo, id A, id est Sch | temperatam A | lacte ‘ss’ uno A | |
| (270) III. Ofellas garatas: ponis ofellas in sartagine, adicis liquaminis libram unam, olei similiter, mellis aliquantum et sic frigis. | adices liquamen A | |
| (270) IV. Ofellas assas: exbromabis diligenter et in sartagine mittes. friges oenogaro. postea simul cum ipso oenogaro inferes et piper aspargis. |
mittis A | inogaru bis A | ipsu A | |
| (270) V. Aliter ofellas: [si] in liquamine frigantur et calidae melle unguantur et sic inferantur. | si del. Sch | |
| (270) VI. Ofellas garatas: lasar, zingiber, cardamomum et unum acetabulum liquaminis misces cum his omnibus tritis et ibi ofellas coques. |
garaton hic et graton in indice A, lasaratas
Sch | uno acitabulo liq. A | |
| (153) VII. Pisces scorpiones rapulatos: coquis in liquamine 79 et oleo et cum mediaverit coctura, tolles. rapas elixas madidas et minutissime concisas manibus depressabis, ut umorem non habeant, et cum pisce obligas, et bulliat cum oleo abunde. et, iam bullivit, teres cuminum, lauri bacam dimidiam, addes propter colorem crocum. amulabis de oryza propter spissitudinem. superfundes et tunc inferes. addes modicum acetum. |
mediauerint (-it Ihm) coctura A, in mediam venerint cocturam
Sch ex p. 65, 17 | oridia A | |
| (154) VIII. Pisces frixos cuiuscumque generis sic facies: teres piper, coriandri semen, lasaris radices, origanum, rutam, caryotam, suffundes acetum, oleum, liquamen, adicis defritum. haec omnia temperabis et in caccabulo mittis et ferveat. cum calefeceris, eodem pisces superfundes. asparso pipere inferes. |
adices A | eosdem A | piper et A | |
| (155) IX. Item pisces frixos sic facies: teres piper, ligusticum, bacam lauri, coriandrum, mel, liquamen, vinum, passo vel caroeno temperas. coques igni lento, amulo oryzae obligas et inferes. |
melliq; uinu passu uel carenu A | lentu et orizie A | |
| (156) X. Pisces assos: teres piper, ligusticum, satureiam, cepam siccam, suffundes acetum, adicies caryotam, anethum, ovorum vitella, mel, acetum, liquamen, oleum, defritum. haec omnia in uno mixta perfundes. | ligisticum saturegia cipam A | |
| (157) XI. Pisces oenoteganon: friges pisces, teres piper, ligusticum, rutam, condimenta viridia, cepam siccam. adicis oleum, <vinum>, liquamen et inferes. |
oenoteganon Ihm, inotocano hic et inotogonon in
indice A, cf. v. 28 | adices oleo A | vinum om. A cf. v. 30 | |
| (158) XII. Sardas sic facies: teres piper, ligustici semen, origanum, cepam siccam, ovorum coctorum vitella, acetum, oleum. haec in unum temperas et perfundes. | cottor(um) A | |
| (159) XIII. Pisces oenoteganon: a crudo pisces quos volueris lavas, conponis in patinam, mittis oleum, liquamen, vinum, fasciculos porri et coriandri, coquitur. teres piper, origanum, ligusticum et fasciculos quos elixasti, teres et suffundes inpensam de patina. facis ut obliget. cum bene tenuerit, pipere asparso inferes. |
oenoteganon Ihm, inotogono hic et inotogonon in
indice A, cf. v. 22 | inpesa A | obliget ultimum paginae verbum in A, obligetur EV p. 29, 12, at cf. p. 24, 14 | piper asparso inferebis A |
| 80 (160) XIV. Mullos anethatos sic facies: rades pisces, lavabis, in patinam conpones, adicies oleum, liquamen, vinum, fasciculos porri et coriandri, mittes ut coquatur. adicies piper in mortario, fricabis, adicies oleum et partem aceti, vino passo temperabis. traicies in caccabo, pones ut ferveat. amulo obligabis et patinam piscium perfundis. insuper piper aspargis. |
frecabis A | in cabo ponis A | amolo A | | |
| (161) XV. Aliter mullos: radis, lavas, conponis in patinam. adicis oleum, liquamen, vinum, in coctura fasciculum porri et coriandri, inponis ut coquatur. teres piper, ligusticum, origanum, adicies de iure suo [hoc de patella], vino passo temperas, mittis in caccabo, ponis ut ferveat, amulo obligabis et patellam postea perfundes, piper asparges et inferes. |
rades A | patinim (i altera in loco adraso) A | adices oleo liq; uinu A | fasculum A | hec (sic A) de patella ut glossema del. Sch | aspargis et inferis A | |
| (162) XVI. Murenam aut anguillas vel mullos sic facies: purgabis, conpones in patinam diligenter. adicies in mortario piper, ligusticum, origanum, mentam, cepam aridam, infundes vini acetabulum, liquaminis dimidium, mellis tertiam partem, modice defritum ad cocleare. debent autem hoc iure cooperiri, ut super cocturam supersit aliquid iuris. |
anguilas A | conponis A | legisticum A | effundes A, et fundes Sch, item v. 23 | vini acetabulum Sch, uinu acetabuli A | ad clucliare A i. adhibito cocleari | cooperiri Sch, coperi A | cotturã supersit (i ex e) A | |
| (163) XVII. Locustam <et scillam>: teres piper, ligusticum, api semen, infundes acetum, liquamen, ovorum vitella et mixta in unum perfundes et inferes. |
Locusta hic, at Lucustas et isquillas (i. scillas)
in indice A | lique ouorã A | perfundis A | |
| (164) XVIII. In piscibus elixis: teres piper, ligusticum, api semen, origanum, suffundes acetum, adicies nucleos pineos, caryotae quod satis sit, mel, acetum, liquamen, sinape. temperabis et uteris. |
elexis A | appi A | pineus cariota A | liq; sinapem A | |
| (165) XIX. Patinam solearum ex ovis: radis, purgas, conponis in patinam, adicies liquamen, oleum, vinum, fasciculum porri et coriandri semen, mittis ut coquatur. teres 81 piper modicum, origanum, suffundis ius <de> suo sibi, adicies iuri decem cruda ova, dissolves et in unum corpus facies. traicies in patinam super soleas. ad ignem lentum pones ut decoquat, et cum duxerit, piper adspargis. |
soliarum A cf. p. 29, 13 | rades A ius de Sch, iux A | dissoluis A | solias A | |
| (388) XX. Porcellum coriandratum: assas porcellum diligenter, facies moretarium sic, in quod teres piper, anethum, origanum, coriandrum viride, admisces mel, vinum, liquamen, oleum, acetum, defritum. haec omnia calefacta perfundes et asparges uvam passam, nucleos pineos et cepam concisam et sic inferes. |
moretarium et quod Vo, mortarium et quo
A | acetum Sch, anetũ A | aspargis A | |
|
(389)
XXI. Porcellum aenococtum:
porcellum accipies, ornabis, coque in oleo
et liquamine. cum coquitur, adicies in mortario piper, rutam, bacam
lauri, liquamen, passum sive caroenum, vinum
vetus, simul omnia teres, temperas et traicies in patinam aheneam. mittis eum.
(390) (XXII) porcellum eo iure percoque, cum autem levas, amulo obligabis et sic in vas transferes et inferes. |
Porcello uno cocto (in oc cuctu ind.) A | quoq; A | uino A | heneã A | eo hic et in indice A, ex suo Ihm, qui dubitabat an §22 cum §21 in unum praeceptum iungenda sit, id quod mihi certum est | |
| (391) XXIII. Porcellum thymo sparsum: porcellum lactentem pridie occisum elixas sale et anetho et in aqua frigida adsidue intingis, ut candorem habeat. deinde condimenta viridia, thymum, puleium modicum, ova dura, cepam concisam minutatim, ea omnia superspargis et condis liquaminis hemina una, olei pondo uno, passi pondo uno, et sic ministras. |
timo crapsum (sparsum Sch.) hic, tymmo crapsu in
indice A cf. p. 68,
20 | anetu A | timmũ polleium A | ciba concisa minuta A | liquamen emina (em- ex im-) A | passo A | |
| (392) XXIV. Porcellum oxyzomum: porcellum accuratum ornabis et mittes in iuscellum sic conditum: adicies in mortario piperis grana L, mellis quantum conpetat, cepas siccas III, coriandri viridis sive sicci modicum, liquaminis heminam, olei sextarium I, aquae heminam I, simul temperas in caccabulo. mittis in eo porcellum. dum bullire coeperit, saepius agitabis, ut spissum fiat. si aliquid minus 82 iuris facere coeperit, tunc adicies heminam unam aquae. sic percoque et sic porcellum inferes. |
Porcello exodiomũ et Porcellu exozome in indice
A | mittis et condito aicies A | piper A | quan conpedat A | liq; emina A | ·S· I aq; emina A | |
| (393) XXV. Porcellum lasaratum: teres in mortario piper, ligusticum, careum, misces cuminum paululum, lasar vivum, lasaris radicem, suffundis acetum, addis nucleos pineos, caryotam, mel, acetum, liquamen, sinape factum. oleo omnia temperas et perfundis. | lasaris radicem ut glossema del. Sch. | |
| (394) XXVI. Porcellum iuscellatum: mittis in mortario piper, ligusticum aut anethum, coriandrum, rutam, bacam lauri, fricabis, suffundes liquamen, porrum, passi sive mellis modicum, vinum modicum, olei aliquantum. cum coxeris, amulo obligabis. |
iuscellatu hic, iuscellu in indice A | anetum Sch, anesũ A | suffundis A | porro A | oblicauis A | |
| (370) XXVII. Agnum simplicem: de agno decoriato facies copadiola, lavabis diligenter, mittes in caccabo. adicies oleum, liquamen, vinum, porrum, coriandrum cultro concisum. cum bullire coeperit, saepius agitabis et inferes. | cupadiola A | |
| (371) XXVIII. Haedum lasaratum: haedi intestina bene purgata imples pipere, liquamine, lasare, oleo et intra haedum mittes et bene consues et cum haedo simul coquuntur. et cum decoxerit, adicies in mortario rutam, bacam lauri et levatum haedum atque exsucatum ipso iure perfundis et sic ponis. |
intestinas et purgatas A | piper liquamen lasar oleũ A, corr. Brandt. | lebato ędi adq. exugato A, cf. Ihm | |
| (255) XXIX. Turdos hapantamynos: teres piper, lasar, bacam lauri, admisces cumino garum et sic turdum per guttur imples et filo ligabis. et facies ei impensam, in qua decoquatur, quae habeat oleum, sales, aquam, anethum et capita porrorum. |
hapantamynos Vo, apantomoenos hic et apontomenos
in indice A, intellego ἁπαντάμυνος qui omnia vitia stomachi
abarcet (cf. Marcell. med. 20, 26) | turdo per guttor A | impesa A | decocantur A | |
| (256) XXX. Turtures: aperies, ornabis diligenter, teres piper, lasar, liquamen modicum, infundis ipsas turtures ut conbibant sibi, ei sic assas. |
ipsas sic A | siui A, cf. Ihm | |
| (257) XXXI. Ius in perdices: teres in mortario piper, apium, mentam et rutam, suffundis acetum, addis caryotam, mel, acetum, liquamen, oleum. simul coques et inferes. | apio A | |
Expli(cit) breuis ciborum.
831. Athenaeus XII 516c πρῶτοι δὲ Λυδοὶ καὶ τὴν καρύκην ἐξεῦρον, περὶ ἧς τῆς σκευασίας οἱ τὰ Ὀψαρτυτικὰ συνθέντες εἱρήκασιν, Γλαῦκός τε ὁ Λοκρὸς (PW VII 1421 n. 41) καὶ Μίθαικος καὶ Διονύσιος (PW V 977 n. 133) Ἡρακλεῖδαι (PW VIII 496 n. 58. 59) τε δύο γένος Συρακόσιοι καὶ Ἆγις (Oder PW I 822 n. 10) καὶ Ἐπαίνετος (PW V 2672 n. 9) [καὶ Διονύσιος], ἔτι τε Ἡγήσιππος (PW VII 2611 n. 5) καὶ Ἐρασίστρατος (PW VI 333-350 n. 2) καὶ Εὐθύδημος (PW VI 1505 n. 15) καὶ Κρίτων, πρὸς τούτοις δὲ Στέφανος, Ἀρχύτας (PW II 602 n. 5. 6) [Ἀκέστιος], Ἀκεσίας (PW I 1163 n. 1), Διοκλῆς (PW V 802 n. 53), Φιλιστίων‧ τοσούτους γὰρ οἶδα γράψαντας Ὀψαρτυτικά.
2. Ath. XIV 662c ἀοιδίμων δ᾽ ὀψαρτυτὼν ὀνόματα καταλέγει Βάτων ἐν Εὐεργέταις (Com. III p. 327 Kock) οὕτως
cf. coquorum catalogum apud Euphronem com. frg. 1, 5-9 (Kock III p. 317): Agis Rhodius, Nereus Chius, Chariades Atheniensis, Lamprias, Apthonetus, Euthynus 11, 1: Soterides; Sosipatrem com. fr. 1, 11. 19 (Kock III p. 314) al. Geoponica 20, 6.
3. Anaxippos com. fr. 1, 1 (III p. 296 Kock):
4. Pollux onom. VI 70 p. 245 Bekker πολλὰ δ᾽ ἂν εἴη τῶν περὶ τὴν ἡδυντικὴν σκευασίαν ἐξευρεῖν ἐκ τῶν ὀψοποιικῶν συγγραμμάτων Παντολέοντος καὶ Μιθαίκου καὶ Ζωπυρίνου καὶ Σόφωνος καὶ Ἡγησίππου καὶ Παξάμου (cf. Athen. IX 376d) καὶ Ἐπαινέτου συναριθμοῖτο δ᾽ ἂν τούτοις Ἡρακλείδης τε ὁ 84 Συρακούσιος καὶ Τυνδάριχος ὁ Σικυώνιος καὶ Σιμωνακτίδης ὁ Χῖος καὶ Γλαῦκος ὁ Λοκρός, ὀψοποιητικῆς πραγματείας σοφισταί.
5. Suidas Πάξαμος... Ὀψαρτυτικὰ κατὰ στοιχεῖον.
6. Ath. VII p. 325f.: Μίθαικος δ᾽ ἐν Ὀψαρτυτικῷ ‘ταινίαν’ φησίν ‘ἐκκοιλίξας, τὰν κεφαλὰν ἀποταμὼν, ἀποπλύνας καὶ ταμὼν τεμάχεα κατάχει τυρὸν καὶ ἔλαιον.’ —7. Ath. II 58b: Ἐπαίνετος δὲ καὶ Ἡρακλείδης ὁ Συρακούσιος ἐν Ὀψαρτυτικῷ τῶν ᾠῶν φασι (φησι trad.) πρωτεύειν τὰ τῶν ταῶν‧ μεθ᾽ ἃ εἶναι τὰ χηναλωπέκεια‧ τρίτα καταλέγοντες (-γει E, non C) τὰ ὀρνίθεια. —8. Ath. III 88c τὸ δ᾽ ἐντὸς τῆς πίνης Ἐπαίνετος ἐν <Ὀψ>αρτυτικῷ καλεῖσθαί φησι μήκωνα. —9. Ath. VII 294d Ἐπαίνετος δ᾽ ἐν Ὀψαρτυτικῷ ἐπινωτιδέα καλεῖ (scil. γαλεόν), χείρονα δ' εἶναι τὸν κεντρίνην καὶ δυσώδη‧ γνωρίζεσθαι δ᾽ ἐκ τοῦ πρὸς τῇ πρώτῃ λοφιᾷ ἔχειν κέντρον τῶν ὁμοειδῶν οὐκ ἐχόντων‧ οὔτε δὲ στέαρ οὔτε πιμελὴν ἔχειν τοὺς ἰχθῦς τούτους διὰ τὸ χονδρώδεις εἶναι.
10. Ath. VII 297c μνημονεύει δ᾽ αὐτοῦ (scil. τοῦ γναφέως piscis) καὶ Ἐπαίνετος ἐν Ὀψαρτυτικῷ. —11. Ath. VII 304d Ἐπαίνετος δ᾽ ἐν Ὀψαρτυτικοῖς κορύφαιναν αὐτόν (scil. τὸν ἵππουρον) φησιν ὀνομάζεσθαι. —12. Ath. VII 305e τοῦ δὲ κάπρου piscis μνημονεύει καὶ Δωρίων καὶ Ἐπαίνετος. —13. Ath. VII 312b ἐστὶ δὲ λευκόσαρκος (scil. ὁ λειόβατος piscis), ὡς Ἐπαίνετος ἐν Ὀψαρτυτικῷ. —14. Ath. VII 313b Ἐπαίνετος δ᾽ ἐν Ὀψαρτυτικῷ φησι‧ ῾σμαρίδα, ἣν ἔνιοι καλοῦσι κυνὸς εὐναί᾽. —15. Ath. IX 371e Ἐπαίνετος δ᾽ ἐν Ὀψαρτυτικῷ τὰ κεφαλωτὰ herbas καλεῖσθαί φησι γηφυλλίδας. —16. Ath. IX 387d Ἀρτεμίδωρος δὲ ὁ Ἀριστοφάνειος ἐν ταῖς ἐπιγραφομέναις Ὀψαρτυτικαῖς γλώσσαις καὶ Πάμφιλος ὁ Ἀλεξανδρεὺς ἐν τοῖς περὶ ὀνομάτων καὶ γλωσσῶν Ἐπαίνετος παρατίθεται λέγοντα ἐν τῷ Ὀψαρτυτικῷ ὅτι ὁ φασιανὸς ὄρνις τατύρας καλεῖται.
—17. Ath. IX 395f οἱ καλούμενοι παραστάται, ὧν μνημονεύει Ἐπαίνετος ἐν Ὀψαρτυτικῷ.—18. Ath. XIV p. 662d Ἐπαίνετος δ᾽ ἐν Ὀψαρτυτικῷ λέγει ταῦτα‧ ‘μῦμα δὲ παντὸς ἱερείου, καὶ ὄρνιθος δὲ χρὴ ποιεῖν τὰ ἁπαλὰ τῶν κρεῶν μικρὰ συντεμόντα καὶ τὰ σπλάγχνα καὶ τὸ ἔντερον καὶ τὸ αἷμα διαθρύψαντα καὶ ἀρτύσαντα ὄξει, τυρῷ ὀπτῷ, σιλφίῳ, κυμίνῳ, θύμῳ χλωρῷ καὶ ξηρῷ, θύμβρᾳ, κοριάννῳ χλωρῷ τε καὶ ξηρῷ καὶ γητίῳ καὶ κρομμύῳ καθαρῷ πεφωσμένῳ ἢ μήκωνι καὶ σταφίδι ἢ μέλιτι καὶ ῥόας ὀξείας κόκκοις. εἶναι δέ σοι τὸ αὐτὸ [μῦμα] καὶ ὄψον.’ —19. Ath. VII 324a ἐστὶ δὲ τὸ ὑπόσφαγμα ὡς Ἐρασίστρατός 85 φησιν ἐν Ὀψαρτυτικῷ, ὑπότριμμα. γράφει δὲ οὕτως, ‘ὑπόσφαγμα δ᾽ εἶναι κρέασιν ὀπτοῖς ἐκ τοῦ αἵματος τεταραγμένου μέλιτι, τυρῷ, ἁλί, κυμίνῷ, σιλφίῳ, ὄξει ἑφθοῖς’. καὶ Γλαῦκος δ᾽ ὁ Λοκρὸς ἐν Ὀψαρτυτικῷ οὗτως γράφει‧ ‘ὑπόσφαγμα δ᾽ αἷμα ἑφθὸν καὶ σίλφιον καὶ ἕψημα ἢ μέλι καὶ ὄξος καὶ γάλα καὶ τυρὸς καὶ φύλλα εὐώδη τετμημένα.’ —20. Ath. IX 369b τὴν δὲ ῥάφυν Γλαῦκος ἐν τῷ Ὀψαρτυτικῷ διὰ τοῦ Π ψιλῶς καλεῖ ῥάπυν. —21. Ath. XIV 661e καὶ οἱ τὰ Ὀψαρτυτικὰ δὲ συγγράψαντες Ἡρακλείδης τε καὶ Γλαῦκος ὁ Λοκρὸς οὐχ ἁρμόττειν φασὶ ‘<δούλοισι> τὴν μαγειρικήν, ἀλλ᾽ οὐδὲ τοῖς τυχοῦσι τῶν ἐλευθέρων.’ —22. Ath. III 105e κολύβδαιναν piscem δ᾽ εἴρηκεν Ἐπίχαρμος... ὡς δ᾽ ὁ Ἡρακλείδης ἐν Όψαρτυτικῷ, τὴν καρῖδα. —23. Ath. III 114a πόθεν ὑμῖν <ἂν εἴη> εἰδέναι ὅτι καὶ ‘κύβοι’, οὐχ οὓς ἀεὶ μεταχειρίζεσθε (-ζεσθαι trad.), ἄρτοι εἰσὶ τετράγωνοι, ἡδυσμένοι ἀννήθῳ καὶ τυρῷ καὶ ἐλαίῳ, ὥς φησιν Ἡρακλείδης ἐν Ὀψαρτυτικῷ; —24. Ath. VII 328d διαφέρει δὲ τῆς χαλκίδος ὁ χαλκεύς piscis, οὗ μνημονεύει Ἡρακλείδης ἐν Ὀψαρτυτικῷ. —25. Ath. XII 516d γίνεσθαι δ᾽ αὐτόν (scil. τὸν κάνδαυλον placentam Lydiam) φησιν ὁ Ταραντῖνος Ἡγήσιππος ἐξ ἑφθοῦ κρέως καὶ κνηστοῦ ἄρτου καὶ Φρυγίου τυροῦ ἀνήθου τε καὶ ζωμοῦ πίονος. —26. Ath. VII 308e Εὐθύδημος δ᾽ ἐν τῷ περὶ ταρίχων τὸν κορακῖνόν piscem φησιν ὑπὸ πολλῶν σαπέρδην προςαγορεύεσθαι‧ ὁμοίως δ᾽ εἴρηκε καὶ Ἡρακλέων ὁ Ἐφέσιος (PW VIII 514 n. 6), ἔτί δὲ Φιλότιμος (nisi legendum Φυλ-) ἐν Ὀψαρτυτικῷ. ὅτι δὲ καὶ πλατιστα[τι]κὸς καλεῖται ὁ σαπέρδης, καθάπερ καὶ ὁ κορακῖνος, Παρμένων φησὶν ὁ Ῥόδιος ἐν πρώτῳ μαγειρικῆς διδασκαλίας. — 27. Ath. VII 326f καὶ Διονύσιος δ᾽ ἐν Όψαρτυτικῷ τῆς ὑαίνης μνημονεύει.
28. Ath. XIV 643e οἶδα δὲ καὶ Καλλίμαχον ἐν τῷ τῶν παντοδαπῶν συγγραμμάτων πίνακι ἀναγράψαντα πλακουντοποιικὰ συγγράμματα Αἰγιμίου (PW I 964 n. 3) καὶ Ἡγησίππου καὶ Μητροβίου, ἔτι δὲ Φαίτου (Φαίστου Meineke) —nominantur: Ἁρποκρατίων ὁ Μενδήσιος (PW VII 2416 n. 8) ἐν τῷ περὶ πλακούντων Ath. XIV 648b cum praecepto. —Ἰατροκλῆς (PW IX 801 n. 3) ἐν Ἀρτοποιικῷ Ath. VII 326e. XIV 646a ἐν τῷ περὶ πλακούντων. 646b fragmentum. 646f. 647b fragmentum. —Φιλιστίων ὁ Λοκρός Ath. III 115d τῶν χονδριτῶν (ἄρτων) τοὺς σεμιδαλίτας πρὸς ίσχύν φησι μᾶλλον πεφυκέναι‧ μεθ᾽ οὓς τοὺς χονδρίτας τίθησιν, εἶτα τοὺς ἀλευρίτας. —Χρύσιππος ὁ Τυανεύς (PW III 2511 n. 21) Ath. III 113a-d 86 ἀρτοποιικόν fragmentum longum. ἐν τῷ άρτοκοπικῷ Ath. XIV 647c-648a fragmentum longum cum praeceptis variis.
29. Εὐθύδημος ὁ Ἀθηναῖος ἐν τῷ περὶ λαχάνων Ath. II 58f. III 74b. IX 369e Εὔδημος trad. fragmentum. 371a Εὔδημος trad. —ἐν τῷ περὶ ταρίχων Ath. III 116a fragmentum cum versibus (Hesiodi?). 118b. VII 307b. 308c. 315f. 328d. —Schol. in Nicandri Ther. 585 p. 46 Schneider (βουπλεύρου) μνημονεύει .... καὶ Ἐπαίνετος ἐν τῷ περὶ λαχάνων.
30. Geoponica ed. Beckh 18, 21 p. 499 Μέλκης σκευασία σύντομος‧ Παξάμου (potius ex georgicis quam ex opsartyticis, modo verum sit nomen). ἡ καλουμένη μέλκη αὐτοσχέδιος καὶ καλλίων ἔσται εἰ κεραμέοις άγγείοις καινοῖς ὄξος ἐμβάλῃς δριμὺ καὶ ἐπιθῇς αὐτὰ θερμοσποδιᾷ ἢ πυρὶ μαλθακῷ, τουτέστιν ἐπ᾽ ἀνθρακιάν‧ καὶ ἐὰν ὀλίγον ἀναζέσῃ τὸ ὄξος, ἵνα μὴ ἀπὸ τῶν σκευαρίων ἀναποθῇ, ἑλκύσας ἀπὸ τῆς ἀνθρακιᾶς, εἰς τὰ αὐτὰ σκευάρια βάλε γάλα καὶ θὲς αὐτὰ εἰς κιβωτάριον ἢ ἀρμάριον ἢ ἔνθα ἀκίνητον μένει‧ καὶ τῇ ὑστεραίᾳ ἕξεις πολλῷ καλλίους μέλκας τῶν πολλῇ τέχνῃ κατασκευαζομένων τὰ μὲντοι σκευάρια μετὰ πρώτην ἢ δευτέραν χρῆσιν ἄλλασσε. cf. Columella 12, 8 Apic. 7, 1 (308).
31. Ath. XIV 663d ὁ Ἀρτεμίδωρος ἐν ταῖς Ὀψαρτυτικαῖς γλώσσαις τὴν ματτύην ἀποφαίνει κοινὸν εἲναι πάντων ὄνομα τῶν πολυτελῶν ἐδεσμάτων (ἡδυσ- trad.), γράφων οὕτως‧ ‘ἔστι τις (εἴτις τῆς trad.) ὄρνιθος ματτύης. ἐσφάχθω μὲν διὰ τοῦ στόματος εἰς τὴν κεφαλήν. ἔστω δὲ ἕωλος καθάπερ ὁ πέρδιξ. ἐὰν δὲ θὲλῃς, ὡς ἔχει αὐτοῖς πτεροῖς ἐᾶν τετιλμένην.’ εἶτα τὸν τρόπον ἐκθεὶς τῆς ἀρτύσεως καὶ τῆς ἑψήσεως ἐπιφέρει εὐθύς. ‘καὶ νομάδα παχεῖαν ἕψε καὶ νεοσσοὺς τῶν ἤδη κοκκυζόντων, ἐὰν θέλῃς παρὰ πότον χρῆσθαι. εἶτ᾽ ἐξελὼν τὰ λάχανα εἰς τρυβλίον καὶ τῆς ὄρνιθος τῶν κρεῶν ἐπιθεὶς παρατίθει‧ τοῦ θέρους ἀντὶ τοῦ ὄξους τῆς ὄμφακος ἐμβαλὼν εἰς τὸν ζωμὸν ὡς ἔχει τοὺς βότρυς‧ ἐπειδὰν δὲ ἑφθὴ γένηται, ἔξελε μετὰ τοῦ βοτρυδίου πρὸ τοῦ τὸ γίγαρτον ἐξαφεῖναι. εἶθ᾽ οὗτως τὸ λάγανον κατάθρυπτε. οὗτος <ὁ> ματτύης ἐν τοῖς ἡδίστοις.’
32. Pollux Onom. VI 57 p. 242 Bekker τὸ δὲ θρῖον ὧδε ἐσκεύαζον‧ στέαρ ὕειον ἑφθόν μετὰ γάλακτος μίγνυ χόνδρῳ παχεῖ, συμφυράσας δ᾽ αὐτὰ τυρῷ χλωρῷ καὶ λεκίθοις ᾠῶν καὶ ἐγκεφάλοις. περιβαλὼν συκῆς φύλλῳ εὐώδει, ζωμῷ ὀρνιθείῳ ἢ ἐρεφείῳ ἔνεψε, ἔπειτα ἐξελὼν καὶ τὸ φύλλον ἀφελὼν ἔμβαλε εἰς ἀγγεῖον γέμον μέλιτος ξέοντος, καὶ τὸ μὲν ὄνομα τῷ ἐδέσματι 87 προςέθηκε τὸ φύλλον. ἡ δὲ μεῖξις πάντα ἐξ ἴσου δέχεται, τῶν δὲ λεκίθων πλέον, ὅτι πηγνύουσι καὶ συνιστᾶσιν. —33. Schol. Aristoph. eq. 954 p. 66 Dindorf: θρῖον‧ χόνδρος ἢ ὄρυζα ἕψεται ἢ σεμίδαλις ἀρκούντως. εἶτα ἐπιχεῖται τὸ ὕδωρ καὶ φυρᾶ καὶ τὸ ήψημένον μετὰ ἁπαλοῦ τυροῦ καὶ ᾠῶν ὀλίγων. εἶτα περιλαμβάνεται φύλλοις συκίνοις ὅλον καὶ περιειλεῖται καννάβῳ ἢ παπύρῳ ἢ λίνῳ καὶ καθίεται εἰς ζωμὸν κρέων ἡψημένων ἄχρι τοῦ λαβεῖν ἱκανὴν ἕψησιν. εἶτα ἐξαίρεται καὶ τῶν φύλλων περιαιρεθέντων εἰς λοπάδα νέαν ζέοντος μέλιτος ἐμβάλλεται καὶ ἕψεται. στρεφόμενον δὲ, ὅταν ἰκανῶς ἔχῃ καὶ ξανθὸν γένηται. ἐξαιρεθὲν παρατίθεται μέλιτος περιχυθέντος ἢ ἀπὸ τοῦ ἑφθοῦ ἢ ἀπὸ τοῦ ἄλλου. θρῖον δὲ καλεῖται ἀπὸ τῶν φύλλων τῆς συκῆς. ἅτινα οὕτω καλεῖται. duo similia praecepta, alterum Didymi, leguntur in scholiis ibidem I p. 608 Dindorf.
34. Papyrus Heidelberg (inv. 1701 a. b. c) ed. Fr. Bilabel Sitz.-Ber. Heid. Akad. philos.-hist. Kl. 1919 Abh. 23
A. pagina anterior
| Col. ς | <... ......>ω‧ ἔνιοι δὲ τη<......> <τ>ρείβουσιν ἀλλα<..... .........> .κλην καὶ ὠμη η<........ ώσ-> αύ>τως ζεννύου<σι καὶ τὰ ἄλλα> πο>ιοῦσιν ὡς πρό<κειται. |
5 |
| ⁊ | Ζωμὸς ἰχθύος‧ εἰ<ς θυίας ἔμβαλε> χόνδρον. κόρι. πρ<άσον...........> κρόμμια, ἄνηθον <........ ... ὠ-> κιμον, ἄννησον λε<πτὸν ........ . > ἕψε ἐπ᾽ ἀνθράκων κα̣<ὶ καταβρέ-> χων ὕδατι. οἴνῳ, γάρῳ, <ὄξει συμμε-> μειγμένοις‧ ὅταν ἑψ<εθῇ καὶ μέλ-> λῃς αἰρειν, ἐπίπασσε πίπερ <λεῖ- ον‧ μετ᾽ ὄξους δρειμέως κα<θιστ- 88 ᾶσιν ὀλίγον συμπεσεῖν, εἶ<τα με- τ<αί>ρουσιν ἀπὸ τοῦ πυρός‧ οἱ δ<ὲ ὄξ- ους ἐπιχέαντες πάντα ἕψ<ουσι προςυποστρώσαντες τὰ χ<λω- ρὰ καὶ τὰ ἄλλα ποι̣<ο>ῦσιν ὡς π<ρό- κειται. |
10 15 20 |
| ⁊ | Κρέα ταρειχηρὰ ἢ περνῶν τε<μά- χη‧ κρέα ὁμοίως ὠμά‧ τὰ μ<ὲν τα- ρειχηρὰ προζεννύουσιν ἵ<να ἐ- ξαλμίσῃ μόνον‧ εἶτα πάντ<α εἰς λοπάδα‧ οἴνου μέρη δ̅, γλυκέ<ως μέρη β̅, ὄξους μέρος α̅, κόρι ξ<&ρὸν, θύμον, ἄννησον, μάραθον‧ φρῦ- ξον, πάντα ἐξ ἀρχῆς όμο<ῦ ἐ>πιβα- λών. ἕψει‧ μεσάζουσιν ἐπι<βα>λὼν μέλι καὶ κύμεινον λεῖο<ν, ἄλ>λοι καὶ πίπερ, καὶ βαλό<ν>τες εἰ<ς ἀγγ>εῖ- ον θερμὸν τὸν ζωμὸν ἐ<πιβ>άλ- λουσιν ψωμοὺς ψοι<ῶν καὶ> ἄρ- των θερμῶν. |
25 30 |
| ⁊ | Λαγανοφακῆ‧
λάγαν<ον ὀπτὸ>ν κα- λῶς [μ]ἐν ζωμῷ κρεῶν <ὀρ>νεί- θων κατάθρυβε, ἕψε‧ ἢ ἐ<ν οἴ>νῳ, ὕδατι, ἀννήσῳ, κυμείν<ῳ λεί>οις ἄνηθον ξηρὸν, κύμε<ινον>, χω- ρὶς δἐ ἕψε φακῆν‧ κρόμμ<υα τρ>ῖψον |
35 40 |
| Col. η | <........ κύ>μ<ει>νον, ὄξος, ἔλαι- <ον..........>α χλωρὰ, ὕδωρ‧ εἶτα <........ ἑ>φθὰ καλῶς ἀμφό- <τερα....... κ>αὶ ἔλαιον χρ<η>στὸν <...........> ἐπ᾽ ἀνθράκων ἔα <ζέσαι πάντα> ἕως συμπίῃ. |
5 |
| <⁊ | ...........φ>ακοὺς μετὰ χλωρῶν <..........>ὅταν ἑψεθῇ, βάλε <.......... ἄν>νησον, κρόμμυ- <α.........>ι̣α, ἅλας ἢ γάρον ἐκ |
10 |
|
η 6 explevi ex. gr.
|
||
| 89 | <..........>υ‧ ὅταν ἑψε<θῇ>, τὰ <.... .... κ>ατάθρυβ<ε.....>υ καὶ αὐ<τ... ...>ν |
|
versus 15-25 toti perierunt
| <..... ......ἐ>λαίῳ καὶ ὄ- <ξει.......βλασ>τὰ ἀμπέλων ἔα εἰς φ<ῶ>ς γενέσθαι, πλύνας. ξύσας σίναπι, μέλι, εἶτ᾽ ἔμβαμμα. |
26 | |
| ⁊ | Ἥπαρ καλὸν‧ τεμὼν ἀναποίει με- τ᾽ ἐλαίου ἁλὶ, κόρι, θύμῳ, ὀπῳ, ὄξει‧ εἰς ὀβελίσκον‧ ὄπτα θερμὸν καὶ χρῳ. |
30 |
| ⁊ | Ψόας καὶ τὰ σαρκώδη‧ λογιστὶ ἀνα- ποιήσας <ἐ>ν ἁλὶ, κόρι, ὀπῷ ὄπτα ἕως μόνον συμπίῃ‧ ἔστω δέ σοι ἐν κύθρᾳ ζωμὸς θερμός‧ ὄξος. ἔ- λαιον ἀνὰ μέρος α̅, οἴνου γλυκέ- ως ἀνὰ μέρη β̅, ἁλὸς βραχύ‧ ἂν ζέ- σῃ, βάλε ὀρειγάνου κορύμβους. κα- |
35 40 |
| Col. θ | τασπάσας τ<......... . . .> ἐμβαλὼν <.............. ...> αὐτῶν. |
|
| ⁊ | Ἥπαρ καλόν‧ τ<εμὼν....... μελί-> κρατον ζεν<νυ................ ἀ-> ποστραγγιζ<.. .. ............ μέ-> λιτί καλῷ κα<................> νῳ ἔμβαμμα <...............> γάρον, οἴνο<ν ...............> ἔα‧ ἄλλοι λεπ<τ..............> <κ>νῆκον. |
5 10 |
| ⁊ | Ἀθήρα...ν̣ |
in reliquis versibus non servata sunt nisi brevia principia, in his duo initia praeceptorum v. 30 Εἰς ψ<όας? et v. 38
B. pagina posterior, non eiusdem cuius fuit A libri.
| Col. ε | <..πάντα β>αλὼν εἰς μέγα βατάνιον <θὲς εἰς τὸ>ν̣ κλείβα<ν>ον‧ ἐὰν μεσάσῃ. <τὸν ζωμὸν> ἀπόχαιε καὶ τὰ κρέα δάε. <.... ...>ἐ<ς> κύθραν. ἐπιβαλὼν ἔλεο<ν> <. . ..>βάλε ἄνωθεν εἰς τὸν κλεί- <βανον‧ ἐ>ὰν ἑψεθῇ, ὄξος μετὰ τῶν <ἀρωμάτ>ων τῶν προκειμένων <....... ἐπίχ>ει ἅλα ὀλίγον‧ ὅταν εἰς <.. ..... >ν ὑγρὸν μεταθῇς καὶ <β>α- <λὼν....τ>ὰ κρέα καὶ εἰς τετρημέ- <νον πίθ>ον καὶ άλῶν βώλου οὐ <........>τως ἵνα τὸ ἀπὸ τῶν κρε- <ῶν .... >ν̣ καὶ τὰ ἄλλα ὁμοίως‧ ἕνιοι <.. .. > μεικρὸν πρὸ τοῦ ὅξους <.... τὸ >κρέας. |
5 10 15 |
| <⁊ | . ... . >σελίνου σπέρμα, γάρ<ο>ν‧ ἐὰν <........ ...>υν <ἐ>ξαίρει <. ......... ..>ον, κύμεινον. |
|
| <⁊ | ... ......>ς, κόρι ξηρὸν, κύμινον <.........>κόρι ξηρὸν. ἀννήθου (διπλοὺν) <....... γ>άρον‧ ἐὰν ἑψεθῇ, πίπερ <........ ἔ>λεον, οἶνον, δεσμὸν ὀρε̣<ι- <γάνου. σ>κορίδιον, ἕψεμα. |
20 |
| <⁊ | .... ...ἔ>λεον, λιγυστικὸν, δεσ<μ...> <.............>ε̣ ἀκόριον χλ<ωρόν. <............δ>εσμίδιον οἰ̣<νάγ- |
25 |
| Col. ς | ρας. ἀκόριον, κάρο<ν, ὄ>ξος. | |
| ⁊ | ἀκόριον ξηρὸν. σ<ελ>ίνο<υ> σπέρμα. ὄξος εἰς θυῒας‧ ἀνα ποίη<σ>ον‧ καὶ ὀπὸν ὀλίγο<ν> καὶ γ<λ>υκὺν μετὰ τοῦ ὄξους‧ ὀλίγον ἄφες ἐφ᾽ ὥρας δύο εἶτα εἰς κύθραν‧ γάρον καλὸν τὸν 91 αὐτάρκη‧ εἰς κλείβανον‧ ἐὰν ἑψε- θῇ, πίπερ. | Λιγυστικόν. κύμεινον, οἴνου διπλοῦ(ν). γάρου ἁπλοῦν, σπουδαῖα ἀμφότερα‧ ἐὰν ἑψεθῇ, πίπερ. ὀπὸν. κόρι ξηρόν‧ αὐτὸ μόνον φρύσσ<ε>τα<ι>. | Τ̣ρ̣ι̣π̣τ̣ο̣ν̣ .... πλ..βανι τυραν ἀλη- α.. αν.υα |
5 10 |
extant praeterea versuum 19-26 aliquot verba finalia et columnae ζ aliquot principia, in his vocabulum εἰμιέφθω<ν> i. ἡμι-
35. addo fragmenta praeceptorum latinorum nuper a Bilabelio ex papyro Heidelberg (inv. n. 1001ab) cum photographis edita quamquam ad rei rusticae potius quam coquinariae librum pertinere videntur. papyrus sat bonae aetatis, apices haud rari, semper recte positi, litteratura uncialis
fragmentum a
|
5 |
. . . . . . . . . . . . . . <adip>ẹm . . . . . . . . mitt>e in vini sextári(um) <au>t Albáni aut Pra<etut- iani odoráti. deinde cum lique facta erit ade<ps, percolato in irin et ita cocito. signum aut<em erit hoc verum coctum <e>sse simul quam < . . . lis erit iris et adeps guttás ostendat . < . . . . . tollito vás aéneum et pónito in aquá fr<igida pe>r quadriduum, iis autem diebus macera<to . . c̣c̣ṣ ṇ . . ạẹ in vino Albáno habito a . . e . . . . |
fragmentum b
|
5 |
. . . . . . . . . . . . . . . . pondo sextantem . . . drachm . I ob . υλ . . . aniem. Hyginus . . . ṃiicuius liḅe<t . . cal>amisco . . . . . . . . . . . . dioṛ . . . . . . . . . . . . . ab áreant . . . . . . > . . . albo. |
. . . . . . . . . . . . . am iaciunt in solẹ<m súcum uvae acerba<e deinde reliqua et . . nul spisso n . . . . . . rito oḅe . . . . . . . . . intro su< . . . . . di- ebus ír<in . . . . . . . . eudde alio . m . . . . |
indices ampliores paratos habebamus, temporum barbaries vetuit imprimi. addimus maxime necessaria de nominum technicorum orthographia (cf. Sitz.-Ber. p. 36ss.) in apparatu passim praetermissa cum consilio et vocabula quaedam rara vel dubia
verba intransitiva
p. 12, 24 {2 1, 4}
misces sicut pulpam omentatam scripsit et ad 2 1, 7 spectare putat E. Brandt, qui sedulo
et strenue mecum plagulas correxit
p. 13, 26 {2 2, 3}
nunc magis placet retinere In isiciato pullo et p. 78, 11
{Exc. 2} legere item isiciatum
pullum
p. 19, 25 {3 10,
3}
in baca interpretatur ‘cum olivis’ Brandt cf. 3 9, 5
p. 21, 5-14 {3 18,
2-3}
mavolt pro uno praecepto haberi Brandt
p. 25, 21 {4 2,
12}
verba et ova cruda confracta ante verba v. 20
{previous
line} et olei modicum transponi iubet Brandt
p. 26, 12
{4 2, 14}
Patinam bis scriptum, prius suco rubro, in V
" 22 {4 2, 14}
dein] in intellegi volt id est Brandt
" 27 {4 2, 14}
Infra ostenditur spectare ad declinationem in codd. omissam putat
Brandt
p. 27, 9 {4 2, 15}
legit a superficie insuper pones et verba versas in discum
in v. 13 {4 2, 16} post
oleo reponi iubet Brandt
p. 29, 10s. {4 2,
27}
proponit origanum, suffundes ius de suo sibi, fricabis, ova cruda
dissolves, de suo sibi temperas cf. infra ad p. 39, 24 ss.
p. 32, 25 {4 3, 7}
ante adicies excidisse titulum novum velut Aliter minutal
dulce coniecit Brandt
p. 39, 24 {5 4, 3}
sic legi volt Brandt (cf. ad p. 29, 10): origanum, suffundis
<ius> de suo sibi, fricabis, liquamine temperabis, mittis supra
<pisam>. adicies oleum eqs
p. 43, 28 {6 3, 1-2}
vide an post frigido non novum praeceptum sit incipiendum, sed
pergendum: perdicem cum pluma—dipilabis. <pridie> occisa (cf.
p. 81, 19 {Exc.
23}) perdix eqs, tum p. 44, 1 {6 3, 2} si <III> dierum
eqs
p. 51, 5 {7 5, 1}
Assaturam simplicem: assam a furno salis eqs Brandt
p. 68, 25 {8 8, 12}
uvam passam ustam coloratam Brandt cf. p. 54, 5 {7 10}
End of the Project Gutenberg EBook of De Re Coquinaria, by Apicius
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE RE COQUINARIA ***
***** This file should be named 16439-h.htm or 16439-h.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
https://www.gutenberg.org/1/6/4/3/16439/
Produced by Louise Hope, Ted Garvin, David Starner and the
Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
https://gutenberg.org/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at https://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
gbnewby@pglaf.org
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit https://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including including checks, online payments and credit card
donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
https://www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.