The Project Gutenberg eBook of Μάκβεθ, by William Shakespeare

Note: The tonic system has been changed from polytonic to monotonic, otherwise the spelling of the book has not been changed. Bold words are included in &. Two footnotes in the Notes section have been converted to endnotes. The book I have in my hands is a badly scanned copy. Especially in the Notes section the words towards the center of the two opposite pages are often partly missing. I was able to imagine most of them, I hope correctly. However, there were eleven words that I was unable to find and I leave them with question marks.

Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σε μονοτονικό. Κατά τα άλλα έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του βιβλίου. Λέξεις με έντονους χαρακτήρες περικλείονται σε &. Δύο υποσημειώσεις που βρίσκονται στο κεφάλαιο των Σημειώσεων έχουν μεταφερθεί στο τέλος του βιβλίου. Το βιβλίο που είχα στα χέρια μου ήταν πλημμελώς σκαναρισμένο. Ιδίως στο μέρος των σημειώσεων οι λέξεις προς το κέντρο των δυο σελίδων συχνά ήταν μερικώς ελλιπείς. Οι περισσότερες μαντεύτηκαν ελπίζω σωστά. Έντεκα όμως λέξεις ήταν αδύνατο να τις βρω και τις αφήνω με ερωτηματικά.

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ

ΣΑΙΚΣΠΕΙΡΟΥ ΔΡΑΜΑΤΑ ΕΜΜΕΤΡΩΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΘΕΝΤΑ ΕΚ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΥΠΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΒΙΚΕΛΑ

ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΡΙΤΗ

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΕΚΔΟΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΣΔΟΝΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ

ΣΑΙΚΣΠΕΙΡΟΥ ΔΡΑΜΑΤΑ

ΕΜΜΕΤΡΩΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΘΕΝΤΑ ΕΚ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΥΠΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΒΙΚΕΛΑ

Μ Α Κ Β Ε Θ

ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΡΙΤΗ

ΜΑΚΒΕΘ

ΤΑ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΩΠΑ

ΜΑΚΔΩΦ, )
ΡΩΣ, ) ευγενείς Σκώτοι.
ΜΕΝΤΗΘ, )
ΑΓΚΟΣ, )
ΚΑΙΘΝΗΣ,)

ΦΛΗΝΣ, υιός του Βάγκου.
ΣΙΒΑΡΔΟΣ, κόμης της Νορθουμβερλάνδης, στρατηγός Άγγλος.
Ο ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΣΙΒΑΡΔΟΥ.
ΣΕΥΤΩΝ, αξιωματικός του Μάκβεθ.
Ο ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΜΑΚΔΩΦ, μειράκιον.
ΙΑΤΡΟΣ ΑΓΓΛΟΣ.
ΙΑΤΡΟΣ ΣΚΩΤΟΣ.
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ ΣΚΩΤΟΣ.
ΘΥΡΩΡΟΣ.
ΓΕΡΩΝ ΣΚΩΤΟΣ.
ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ.
ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ της Λαίδης Μάκβεθ.
ΕΚΑΤΗ.
ΤΡΕΙΣ ΜΑΓΙΣΣΑΙ.
Άρχοντες, Αξιωματικοί, Στρατιώται, Δολοφόνοι,
Υπηρέται, Αγγελιαφόροι και Φάσματα.

Η σκηνή εν Σκωτία, εν τέλει δε της τετάρτης πράξεως εν Αγγλία.

ΜΑΚΒΕΘ (1)

ΠΡΑΞΙΣ ΠΡΩΤΗ

ΣΚΗΝΗ Α'

Εξοχή άδενδρος· Κεραυνοί και αστραπαί.
Εισέρχονται ΤΡΕΙΣ ΜΑΓΙΣΣΑΙ.

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Πότε θα ξαναϊδούμε μια την άλλη μας;
Με την ανεμοζάλη; μ' αστραπόβροντα;

Β’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Αφού ο κρότος παύση κ' η οχλοβοή,
κ' η μάχη τελειώση, — χάσουν ή χαθούν.

Γ’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Προτού ο ήλιος δύση τούτο θα γενή.

Γ’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Θ' απαντήσωμεν
τον Μάκβεθ εκεί πέρα.

ΑΙ ΤΡΕΙΣ ΟΜΟΥ
Είν' τα ωραία φρίκη, φρίκη τα καλά.
Άνεμοι πάρετέ μας, πάχνη κρύψε μας!

ΣΚΗΝΗ Β'

    Στρατόπεδον πλησίον της πόλεως Φόρες.
    Σάλπιγγες έσωθεν. Εισέρχονται ο ΔΩΓΚΑΝ, ο ΜΑΛΚΟΛΜ, ο ΔΟΝΑΛΒΑΙΝ, και
    ο ΛΕΝΟΞ μετά συνοδίας στρατιωτικής, συναντώσι δ' επί της σκηνής
    πληγωμένον αξιωματικόν.

ΔΩΓΚΑΝ
    Τι είν' ο άνθρωπος αυτός ο αιματοβαμμένος;
    Αν κρίνω απ' την όψιν του, να μας ειπή θα 'ξεύρη
    τα νέα από τον πόλεμον.

ΜΑΛΚΟΛΜ
            Είναι αυτός ο ίδιος,
    που μ' έσωσ' η ανδρεία του απ' την αιχμαλωσίαν.
    Καλώς σε ηύρα, φίλε μου! Ειπέ 'ς τον βασιλέα
    πώς άφησες τον πόλεμον;

ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ
            Αμφίβολον ακόμη.
    Ήτο 'σαν δυο κολυμβηταί, κ' οι δύο κουρασμένοι,
    που προσπαθούν αγκαλιαστοί τον άλλον ποιος να πνίξη.
    Ο άσπλαγχνος Μακδόβαλδος… — (ο άξιος αλήθεια
    να είν' αντάρτης! Δι' αυτό τον 'προίκισεν η φύσις
    με όλας τας κακίας του!) έλαβ' επικουρίαν
    απ' της Σκωτίας τα νησιά, οπλίτας και τοξότας·
    κ' η Τύχη γλυκοκύτταξε τα ανομήματά του
    κ' ενόμιζες πως έγεινε η πόρνη του αντάρτου!
    Τα πάντα όμως του κακού, διότι ο γενναίος
    ο Μάκβεθ, — το επίθετον Γενναίος το αξίζει, —
    ο Μάκβεθ Τύχην δεν ψηφά, φουκτόνει το σπαθί του
    από το αίμα της σφαγής ακόμη αχνισμένο,
    ανοίγει δρόμον, προχωρεί, το θρέμμα της Ανδρείας,
    ως που τον άπιστον εχθρόν τον αντιμετωπίζει·
    κ' εκεί, αντί χαιρετισμόν ή καλημέρισμά του,
    από τον ώμον 'ς την κοιλιά τον κόπτει πέρα πέρα,
    κ' επάνω εις τους πύργους μας στήνει την κεφαλήν του.

ΔΩΓΚΑΝ
Ω τον ανδρείον στρατηγόν, τον άξιόν μου φίλον!

ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ
    Καθώς ανεμοστρόβιλοι και κεραυνοί ξεσπάνουν
    εκεί απ' όπου την αυγήν ο ήλιος πρωτολάμπει,
    το ίδιον τώρα, — βάσανα καινούρια ξεφυτρόνουν
    απ' την πηγήν που έλεγες πως θάλθη η σωτηρία.
    Μόλις την ράχιν οι εχθροί μας έδειξαν, διωγμένοι
    απ' του Δικαίου το σπαθί 'ς το χέρι της Ανδρείας,
    κι' ο αρχηγός των Νορβεγών την ευκαιρίαν βλέπει,
    και με νεόπαστρα σπαθιά και με συμμάχους νέους
    αρχίζει νέαν έφοδον.

ΔΩΓΚΑΝ
Τον Μάκβεθ και τον Βάγκον
αυτό δεν τους ετάραξε;

ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ
            Ω ναι, όσον ταράζει
    το λεοντάρι ο λαγός ή αετόν σπουργίτης!
    Ήσαν κ' οι δυο, — διά να 'πώ αληθινά πώς ήσαν, —
    ωσάν κανόνια με διπλά γεμίσματα γεμάτα!
    Διπλά κ' οι δύο τον εχθρόν και τρίδιπλα 'κτυπούσαν
    ωσάν να θέλουν να λουσθούν εις αίματ' αχνισμένα,
    ή ένα νέον Γολγοθά ν' αναστηλώσουν… Όμως
    'λιγοθυμώ… Βοήθειαν γυρεύουν αι πληγαί μου.

ΔΩΓΚΑΝ
Επίσης με τα λόγια σου σ' αρμόζουν κ' αι πληγαί σου·
τιμήν μυρίζουν και τα δυο. — Χειρούργους φέρετέ του.

ΛΕΝΟΞ
Λάμπει η ορμή 'ς τα μάτια του! Αυτήν την όψιν έχει
ένας, που έρχεται να 'πη μεγάλα νέα!

ΡΩΣ
    Από το Φάιφ, βασιλεύ, από το Φάιφ, όπου
    των Νορβεγών τα φλάμπουρα με τον αέρα παίζουν
    και μας δροσίζουν τον στρατόν με το ανέμισμά των.
    Ο βασιλεύς των Νορβεγών με τ' άπειρά του πλήθη,
    με βοηθόν τον Καουδώρ, τον άτιμον προδότην,
    ήρχισε πόλεμον φρικτόν. Αλλά τον αντικρύζει
    ο Μάκβεθ ο ατρόμητος, ο ψυχοϋιός της Νίκης,
    στήθος με στήθος, το σπαθί 'ς το χέρι, έως ότου
    εκλόνισε κ' εδάμασε την τύχην του αντάρτου
    και είμεθα οι νικηταί ημείς!

ΡΩΣ
    Τώρα ζητεί συμβιβασμόν ο Νορβεγός, ο Σβένος·
    αλλά δεν τον αφίνομεν να θάψη τους νεκρούς του
    αν δεν πληρώση εις μετρητά το πρόστιμον της νίκης (4).

ΔΩΓΚΑΝ
    Δεν θα προδώση 'ς το εξής του Καουδώρ ο Θάνης!
    Πήγαινε, δόσε προσταγήν να φονευθή αμέσως,
    και να δοθή του Καουδώρ ο τίτλος εις τον Μάκβεθ.

ΔΩΓΚΑΝ
Ό,τι εκείνος χάνει,
τ' αξίζει και το αποκτά ο ευγενής ο Μάκβεθ!

ΣΚΗΝΗ Γ'.

Εξοχή άδενδρος πλησίον του Φόρες. Κεραυνοί.
Εισέρχονται αι ΤΡΕΙΣ ΜΑΓΙΣΣΑΙ.

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
            Μία ναύτισσα
    εις την ποδιά της μέσα είχε κάστανα
    κ' εμάσσα, 'μάσσα 'μάσσα. — Δος μου, λέγω της.
     — Κρημνίσου, στρίγγλα, λέγει, πήγαιν' απ' εδώ
    Και μ' έδιωξ' η βρωμούσα, η αχόρταγη!
    'Σ τα ξένα ταξειδεύει τώρ' ο άνδρας της·
    πηγαίνει 'ς το Χαλέπι (5) το καράβι του·
    κ' εγώ εκεί θα 'πάγω 'ς ένα κόσκινο·
    θα είμ' ένα ποντίκι με χωρίς ουρά (6),
    να κάμω και να κάμω, να της δείξω 'γώ!

Β’ ΜΑΓΙΣΣΑ
    Έχω κ' εγώ τους άλλους· έχω μάλιστα
    και όλους τους λιμένας όπου θα φυσούν,
    και όλα τα σημεία όθεν έρχονται,
    και όσα έχει η χάρτα των θαλασσινών,
    θα τον αποστεγνώσω 'σαν το άχυρο. —
    Ο ύπνος, νύκτα 'μέρα, δεν θα έρχεται
    'ς την κουρασμένη σκέπη των βλεφάρων του·
    ωσάν αφωρισμένος άνθρωπος θα ζη·
    εννηά φοραίς εννέα επταήμερα
    θα λυόνη, θα στραγγίζη, θα μαραίνεται!
    Θα τον ανεμοδέρνω εις τα κύματα
    κι' ας μη 'μπορώ να πνίξω το καράβι του!
    Κύτταξ' εδώ τι έχω.

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Ενός πιλότου έχω ένα δάκτυλο,
οπού ενώ γυρνούσεν εναυάγησε,

Γ’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Τα τύμπανα! Ο Μάκβεθ έρχετ', έρχεται!

ΑΙ ΤΡΕΙΣ ΟΜΟΥ
    Τρεις Μοίραις, καλομοίραις, αδελφαίς κ' αι τρεις
    της γης και του αέρος ταξειδεύτριαις,
    γυρνούν χειροπιασμέναις ολοτρίγυρα
    Τρεις γύρους δι εσένα, τρεις φοραίς εγώ,
    και τρεις φοραίς ακόμη, — έγειναν εννηά (7)!
    Τελείωσαν τα μάγια! Τώρα σιωπή!

ΜΑΚΒΕΘ
Δεν είδα 'μέραν, 'σαν αυτήν, τόσον φρικτήν κι' ωραίαν!

ΒΑΓΚΟΣ
    Πόσον να θέλη απ' εδώ 'ς το Φόρες;… Ω! Τι είναι
    αυτά τα όντα τ' άγρια, τα καταζαρωμένα;
    Δεν 'μοιάζουν κάτοικοι της γης αν και πατούν το χώμα!
    Τι είσθε; Ζήτε; Άνθρωπος 'μπορεί να σας λαλήση;
    Αποκριθήτε! Φαίνεσθε ωσάν να μ' εννοήτε,
    διότι αναιβάζετε η κάθε μια συγχρόνως
    το ξεραμένο δάκτυλο 'ς τα μαραμένα χείλη.
    Αν έλειπαν τα γένεια σας θα έλεγα ότ' είσθε
    γυναίκες!

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Χαίρε, ω Μάκβεθ, χαίρε συ, Μάκβεθ, του Γλάμη Θάνη!

Β’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Χαίρε, ω Μάκβεθ, χαίρε συ, του Καουδώρ ο Θάνης!

Γ’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Χαίρε, ω Μάκβεθ, Βασιλεύς μετέπειτα θα γείνης!

ΒΑΓΚΟΣ
    Ω φίλε, τι ξιππάζεσαι, ωσάν να σε φοβίζουν
    ακούσματα ευχάριστα; — Εσείς, σας εξορκίζω,
    αποκριθήτε! — Πλάσματα της φαντασίας είσθε,
    ή όντα είσθ' αληθινά κ' αι τρεις, καθώς σας βλέπω;
    'ς τον σύντροφόν μου είπετε τον τωρινόν του τίτλον,
    και του επρομαντεύσετε με τους χαιρετισμούς σας
    και μέλλουσαν ευγένειαν κ' ελπίδα βασιλείας,
    ώστ' έμεινε εις έκστασιν. Δεν μου 'μιλείτ' εμένα;
    Ανίσως και προβλέπετε ο Χρόνος τι θα σπείρη,
    εάν να 'πήτε δύνασθε ποιος σπόρος θα φυτρώση
    και ποίος όχι, 'πήτε μου κ' εμέ, που δεν γυρεύω
    την χάριν ή την έχθραν σας, αλλ' ούτε την φοβούμαι!

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Του Μάκβεθ ταπεινότερε και μεγαλείτερέ του!

Β’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Όχι εξ ίσου ευτυχή, αλλ' ευτυχέστερέ του!

Γ’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Συ θα γεννήσης βασιλείς κι' αν βασιλεύς δεν γείνης.
Λοιπόν κ' οι δύο χαίρετε, ο Μάκβεθ και ο Βάγκος!

ΜΑΚΒΕΘ
    Σταθήτε, γλώσσαι σκοτειναί, και άλλα να μου' πήτε,
    Του Γλάμη Θάνην μ' έκαμεν ο θάνατος του Σίνελ (8)
    αυτό το ξεύρω· αλλά πώς του Καουδώρ ο τίτλος;
    Ο Θάνης ζη του Καουδώρ κ' είναι πολύς και μέγας!
    Το δε να γείνω βασιλεύς, απίθανον εξ ίσου
    όσον να γείνω Καουδώρ. Να μου ειπήτε πόθεν
    σας έρχετ' η ανήκουστος αυτή πληροφορία;
    και διατί 'ς αυτόν εδώ τον έρημον τον λόγγον
    μ' αυτούς σας τους προφητικούς χαιρετισμούς κ' αι τρεις σας
    τον δρόμον μας εκόψετε; Σας εξορκίζω, 'πήτε!

ΒΑΓΚΟΣ
Βγάζει κ' η γη, 'σαν το νερό κ' εκείνη, φουσκαλίδες!
Φούσκαις της γης ήσαν κι' αυταί. Τι έγειναν; πού είναι;

ΜΑΚΒΕΘ
Εις τον αέρα. 'Σκόρπισε το άυλο κορμί των
καθώς αχνός 'ς τον άνεμον. Ας έμεναν ακόμη!

ΒΑΓΚΟΣ
    Τα όντ' αυτά τα είδαμεν αληθινά εμπρός μας,
    ή μη εφάγαμεν κ' οι δυο απ' το φυτόν της τρέλλας
    κ' έφυγε ο νους μας;

ΜΑΚΒΕΘ
Και Καουδώρ προς τούτοις. Δεν το είπαν;

ΒΑΓΚΟΣ
Αυτά ήσαν τα λόγια των! — Αλλά ποιος πλησιάζει;

ΡΩΣ
    Ο βασιλεύς μας έλαβε με αγαλλίασίν του
    Την είδησιν της νίκης σου· κι' όταν ακούη, Μάκβεθ,
    πόσην ανδρείαν έδειξες 'ς τον πόλεμον, θαυμάζει
    και δεν ευρίσκει τι να 'πή διά να σ' επαινέση,
    κι' αρχίζει πάλιν να 'ρωτά της μάχης τα συμβάντα,
    κι' ακούει πώς 'ς των Νορβεγών τ' ανδρειωμένα στίφη
    αντίκρυζες ατρόμητος τα έργα των χειρών σου,
    φρικτά θεάματα σφαγής! Πυκνοί 'σαν το χαλάζι
    οι ταχυδρόμοι έρχονται, κ' ένας μετά τον άλλον
    θριάμβους σου κ' επαίνους σου του διηγούνται νέους!

ΑΓΚΟΣ
    Μας στέλλει να σ' εκφράσωμεν την ευχαρίστησίν του,
    και να σε οδηγήσωμεν ενώπιόν του. Όμως
    δεν σ' ανταμείβει με αυτό.

ΡΩΣ
            Ως πρώτην αμοιβήν σου
    διέταξεν εκ μέρους του να σ' ονομάσω Θάνην
    Του Καουδώρ. Χαίρε λοιπόν, γενναίε Θάνη, χαίρε!

ΒΑΓΚΟΣ
Πώς! Γίνεται ο δαίμονας αλήθειαν να είπε!

ΜΑΚΒΕΘ
Ο Θάνης ζη του Καουδώρ. Με δανεικά στολίδια
πώς με στολίζετε;

ΑΓΚΟΣ
            Ναι, ζη αυτός που ήτο Θάνης,
    αλλ' η ζωή του 'κρίθηκε, κι' αξίζει να την χάση!
    Ή σύμμαχος των Νορβεγών, ή φίλος του αντάρτου
    και βοηθός του μυστικός, ή με τους δυο συγχρόνως
    συνώμοσε τον τόπον του να βλάψη, δεν γνωρίζω.
    Αλλ' απεδείχθη φανερά προδότης της πατρίδος·
    ο ίδιος τ' ομολογεί, και τώρα τιμωρείται!

ΜΑΚΒΕΘ κατ' ιδίαν.
Γλάμης και Θάνης Καουδώρ! Το μέγιστον κατόπιν!

Σας είμ' ευγνώμων, άρχοντες, ευγνώμων διά βίου!

Και δεν ελπίζεις βασιλείς τα τέκνα σου να γείνουν, αφού το υπεσχέθησαν εκείναι που προείπαν ότι θα γείνω Καουδώρ;

ΒΑΓΚΟΣ
            Μη το πολυπιστεύης,
    και σου ανάψη την ψυχήν και η ελπίς του θρόνου,
    μετά τον τίτλον Καουδώρ. — Και όμως είναι θαύμα!
    Αλλά συμβαίνει κάποτε τα όργανα του Σκότους
    να λέγουν την αλήθειαν διά να μας κολάσουν,
    με τα μικρά χαρίσματα μας δελεάζουν πρώτα
    και μας ελκύουν έπειτα 'ς τα φοβερά των δίκτυα!
    Δυο λόγια, καλοί φίλοι μου.

ΜΑΚΒΕΘ καθ' εαυτόν.
                Αλήθευσαν τα δύο,
    ευάρεστα προοίμια μεγάλου επιλόγου, —
    του θρόνου προεόρτια! (προς τον ΡΩΣ κτλ.) — Ευχαριστώ, αυθένται. —

Ω! η προειδοποίησις αυτή η παρά φύσιν δεν ημπορεί να είν' κακή, ούτε καλή να είναι. Κακή αν είναι, διατί μ' αλήθειαν αρχίζει, κ' ευθύς ευθύς ενέχυρον του μέλλοντος μου δίδει; Έγεινα Θάνης Καουδώρ· ιδού! — Καλή αν είναι, ω, διατί ο πειρασμός αυτός με κυριεύει, που μου ορθόνει τα μαλλιά της φρίκης του η σκέψις, και κάμνει ώστε η καρδιά κτυπά εις τα πλευρά μου; σαν να θα 'βγή; Καλλίτερα ο φόβος του παρόντος, παρά διανοήματα απαίσια! Ο νους μου, με μόνον τώρα μέσα του το φάντασμα του φόνου, πόσον πολύ κλονίζεται, ώστ' η ενέργειά του, παρέλυσε κ' η σκέψις μου 'ς τ' ανύπαρκτα πλανάται!

ΒΑΓΚΟΣ προς τον ΡΩΣ
Την έκστασίν του βλέπετε;

ΜΑΚΒΕΘ καθ' εαυτόν
Εάν το θέλη η Τύχη
να βασιλεύσω, μόνη της η Τύχη ας με στέψη!

ΒΑΓΚΟΣ
Καθώς και τα φορέματα, τα νέα μεγαλεία,
αν δεν τα συνειθίσωμεν επάνω μας δεν στρώνουν.

ΜΑΚΒΕΘ καθ' εαυτόν
Ό,τι κι' αν έχη να συμβή, ο κόσμος να χαλάση,
να γείνη με την ώραν του!

ΜΑΚΒΕΘ
    Με συγχωρείτε! Έτρεχεν ο βαρημένος νους μου
    εις ξεχασμένα πράγματα. Αγαπητοί μου φίλοι,
    την τόσην καλωσύνην σας την γράφω εις βιβλίον,
    που μήτε 'μέρα θα περνά να μη φυλλομετρήσω.
    Είμ' έτοιμος· πηγαίνωμεν 'ς τον βασιλέα.

Σκέψου αυτά που ηκολούθησαν 'ς τον νουν σου ζύγισέ τα και με την ησυχίαν μας καμμίαν άλλην ώραν ανοίγομεν ο ένας μας 'ς τον άλλον την καρδιάν μας.

ΣΚΗΝΗ Δ'

    Τα ανάκτορα εις Φόρες.
    Εισέρχονται ο ΔΩΓΚΑΝ, ο ΜΑΛΚΟΛΜ, ο ΔΟΝΑΛΒΑΙΝ,
    ο ΛΕΝΟΞ και συνοδία.

ΔΩΓΚΑΝ
Δεν τον απεκεφάλισαν τον Καουδώρ ακόμη;
Πού είναι οι εκτελεσταί της αποφάσεώς μου;

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Ακόμη δεν επέστρεψαν, αυθέντα σεβαστέ μου,
    αλλ' όμως ένας, που παρών τον είδε ν' αποθάνη,
    μου είπ' ότι εκήρυξε το κρίμα του πανδήμως
    και ότι παρεκάλεσε να του το συγχωρήσης,
    κι' απέδειξε μετάνοιαν μεγάλην. Την ζωήν του
    τίποτε τόσον δεν τιμά όσον ο θάνατος του!
    Απέθανε 'σαν άνθρωπος καλά ετοιμασμένος
    το ό,τι πλέον ακριβόν να το αποτινάξη
    ωσάν να ήτο η ζωή πράγμα χωρίς αξίαν.

ΔΩΓΚΑΝ
Αν ήτο τρόπος την ψυχήν το πρόσωπον να δείχνη!
Είχα 'ς τον άνθρωπον αυτόν τυφλήν εμπιστοσύνην (9)!

(Εισέρχονται ο ΜΑΚΒΕΘ, ο ΒΑΓΚΟΣ, ο ΡΩΣ και ο ΑΓΚΟΣ)

ΔΩΓΚΑΝ
    Το είχα βάρος 'ς την καρδιάν ότι σου είμ' αγνώμων,
    Ξάδελφέ μου· αλλά συ τόσον γοργά πηγαίνεις,
    ώστ' όσον γρήγορα πτερά η Αμοιβή κι' αν έχη,
    να σε προφθάση δεν 'μπορεί! Να μην αξίζης τόσον
    μόνον και μόνον δι' αυτό το ήθελα, ω Μάκβεθ,
    διά να είναι δυνατόν να σου ανταποδώσω
    τους επαίνους χρεωστώ κι' όσον μισθόν σου πρέπει,
    Δεν έχω άλλο να σου 'πώ παρά πως μ' ό,τι δώσω
    την πληρωμήν του χρέους μου δεν θα την ξεπληρώσω.

ΜΑΚΒΕΘ
    Σου χρεωστώ την πίστιν μου και την εκδούλευσίν μου
    κ' είναι μισθός μου αρκετός το χρέος μου αν κάμνω.
    Συ έχεις δικαιώματα εις τα καθήκοντά μου,
    αυτά είναι του θρόνου σου τα τέκνα και οι δούλοι
    κι' ούτε σου έκαμαν ποτέ, με ό,τι και αν κάμουν
    παρ' όσον 'ς την αγάπην σου κ' εις την τιμήν οφείλουν.

ΔΩΓΚΑΝ
    Καλώς μου ήλθες! Έργον μου και πόθος μου θα είναι
    καθώς σ' επρωτοφύτευσα και να σε μεγαλώσω! —
    Ω Βάγκε, ολιγώτερον δεν χρεωστώ κ' εσένα.
    και ούτε ολιγώτερον ποθώ να σου το δείξω.
    Εις την καρδιάν μου έλα 'δώ κ' εσένα να σε σφίξω.

ΒΑΓΚΟΣ
'Εάν φυτρώσω μέσα της, 'δικός σου ο καρπός της!

ΔΩΓΚΑΝ
    Απ' την πολλήν της την χαράν 'ξεχείλισ' η καρδιά μου
    και ξεθυμαίνει με αυτούς τους σταλαγμούς της λύπης.
    Ακούσατέ με, τέκνα μου και συγγενείς και Θάναι
    και όλοι σεις πλησίον μου. Εις τον πρωτότοκόν μου,
    τον Μάλκολμ, την διαδοχήν του θρόνου μου ορίζω·
    εις το εξής θα λέγεται της Κουμβερλάνδης πρίγκηψ!
    Αλλ' ασυντρόφευτον αυτόν δεν τον τιμώ και μόνον·
    άστρα πολλά θα μοιρασθούν, σημεία ευγενείας,
    'ς τα στήθη να λαμποκοπούν εκείνων που τ' αξίζουν.
    Πηγαίνω εις το Ίνβερνες όπου θα με ξενίσης.

ΜΑΚΒΕΘ
    Να κοπιάζω διά σε ανάπαυσίς μου είναι.
    Τον ερχομόν σου μόνος πηγαίνω να αναγγείλω,
    και πρώτος την γυναίκα μου να την χαροποιήσω
    μ' αυτήν την καλήν είδησιν! Σε προσκυνώ, αυθέντα.

ΜΑΚΒΕΘ (καθ' εαυτόν)
            Της Κουμβερλάνδης πρίγκηψ!
    Αυτό είναι ανύψωμα, όπου ή θα σκοντάψω
    να κρημνισθώ, ή χρεωστώ να το υπερπηδήσω!
    Με σταματά 'ς τον δρόμον μου. — Κρύψετε την φωτιά σας,
    ω άστρα, φως να μην ιδή τον σκοτεινόν μου πόθον,
    να μην ιδή το 'μάτι μου το χέρι! — Πλην να γείνη
    ό,τι το 'μάτι να ιδή θα τρέμη, όταν γείνη!

ΔΩΓΚΑΝ
    Αλήθεια, Βάγκε αγαθέ, γενναίος είν' ο Μάκβεθ!
    Κατήντησα να τρέφομαι με τα εγκώμια του
    συμπόσιόν μου είν' αυτά! Πηγαίνωμεν! Εκείνος
    επήγ' εμπρός με τον σκοπόν να μας προϋπαντήση.
    Τι συγγενής! Το ταίρι του ο κόσμος δεν το έχει!

ΣΚΗΝΗ Ε'

Ίνβερνες. Θάλαμος εν τω μεγάρω του Μάκβεθ.
Εισέρχεται η ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ αναγινώσκουσα επιστολήν.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    «Με απήντησαν την ημέραν της νίκης, αι ασφαλέστεραι
    «δε αποδείξεις με πείθουν, ότι γνωρίζουν περισσότερα παρά
    «όσον φθάνει νους ανθρώπου. Ενώ μ' έκαιεν η επιθυμία να
    «τας ερωτήσω και άλλα, έγειναν αέρας και ανελήφθησαν εις
    «τον αέρα. Ενώ δε έμενα εκστατικός ακόμη από τον θαυμα-
    «σμόν μου, ήλθε μήνυμα του βασιλέως ότι με αναγορεύει Θά-
    «νην του Καουδώρ, καθώς με είχαν χαιρετήσει προ ολίγου αι
    «τρεις Μάγισσαι, όταν με παρέπεμψαν και εις τα μέλλοντα
    «με το: Χαίρε συ, που βασιλεύς θα γείνης. Αυτά ενόμισα
    «καλόν να τα κοινοποιήσω εις εσέ, την αγαπητήν σύντροφον
    «των μεγαλείων μου, διά να μη στερηθής ό,τι σου ανήκει
    «από την χαράν μου, μη γνωρίζουσα τι μεγαλείον ακόμη σε
    «περιμένει. Κρύψε τα αυτά εις την καρδίαν σου και υγίαινε».
    Ιδού που είσαι Καουδώρ και Γλάμης, και θα γείνης
    κι' ό,τι σου έταξαν! Αλλά φοβούμαι την καρδιά σου·
    μήπως γεμάτη απ' το γλυκύ της ευσπλαγχνίας γάλα
    τον δρόμον τον σιμότερον να πάρης δεν σ' αφήση!
    Τα μεγαλεία τα ποθείς, — φιλοδοξίαν έχεις,
    αλλά δεν έχεις με αυτήν κι' όσην κακίαν πρέπει
    να έχη ο φιλόδοξος! Με το καλόν το θέλεις
    εκείνο που επιθυμείς. Το άδικον δεν θέλεις,
    αλλά το κέρδος τ' άδικον ποθείς να τ' αποκτήσης!
    Κάτι να έχης έπρεπεν, ω Γλάμη, να σου λέγη:
    Ιδού πώς πρέπει να φερθής διά να κατορθώσης
    εκείνο, που πλειότερον φοβείσαι να το κάμης
    παρά που έχεις μέσα σου τον φόβον μη δεν γείνη!
    Ω! Έλα γρήγορα εδώ, να χύσω 'ς την ψυχήν σου
    την τόλμην μου, κ' η γλώσσα μου να σου εκμηδενίση
    όσα κι' αν είν' εμπόδια ως τον χρυσόν τον κύκλον,
    όπου η Τύχη, και μ' αυτήν Δυνάμεις υπέρ φύσιν,
    να βάλουν τ' απεφάσισαν 'ς την κεφαλήν σου στέμμα!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Τι λέγεις; Ετρελλάθηκες, ω άνθρωπε! Μαζή του
    δεν είναι κι' ο αυθέντης σου; — Θα είχα μήνυμά του
    διά να προετοιμασθώ, αν ήρχετο απόψε.

ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ
    Αλήθεια! Ο αυθέντης μου έρχετ' εδώ κ' εκείνος,
    Να τρέξη γρηγορώτερα επρόκαμ' ένας δούλος
    και μόλις έφθασεν εδώ. Αναπνοήν δεν είχε!
    Μόλις του έμειν' αρκετή να 'πή το μήνυμά του.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Περιποιήσου τον καλά. Μεγάλα νέα φέρνει!

Ακόμη ως κι' ο κόρακας εβράχνιασε κ' εκείνος που κράζει ότι έρχεται 'ς τους πύργους μου ο Δώγκαν! Ελάτε σεις, Δαιμόνια, εσείς που 'ς των φονέων τας σκέψεις παραστέκεσθε, ξεγυναικώσετέ με! Με άσπλαγχνην σκληρότητα εσείς γεμίσετέ με από τα νύχια 'ς την κορφήν, — το αίμα πήξετέ μου, — τους δρόμους όλους φράξετε εις την συνείδησίν μου, ώστε της φύσεως ορμή ευσπλαγχνική καμμία να μη μπορή τον φοβερόν σκοπόν μου να κλονίση, ούτε να φέρη δισταγμόν εις την εκτέλεσίν του! Εσείς του Φόνου όργανα, όπου και αν πλανάσθε κι' αόρατα συντρέχετε 'ς ό,τι κακόν κι' αν γείνη, ελάτε, κάμετε χολήν το γάλα των μαστών μου! Έλα και συ, Νύκτα βαθειά, σκεπάσου με του Άδου τον σκοτεινότερον καπνόν, ώστε η μάχαιρά μου να μην ιδή την μαχαιριά, και ούτε απ' επάνω να ημπορή ο Ουρανός να με παραμονεύση 'πίσ' απ' τον πέπλον της νυκτός και να φωνάξη: Στάσου!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Ω, έλα, Γλάμη ένδοξε και Καουδώρ μεγάλε,
    ω έλα, μεγαλείτερε ακόμη κι' απ' τα δύο
    κατά τον τελευταίον των χαιρετισμόν εκείνον!
    Το γράμμα σου μ' εσήκωσε απ' το παρόν, και τώρα
    το μέλλον προαισθάνομαι!

ΜΑΚΒΕΘ
Αγάπη μου, απόψε
ο βασιλεύς έρχετ' εδώ.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
            Δεν θα ιδή ο ήλιος
    αυτό το αύριον ποτέ! Αλλά το πρόσωπόν σου
    είναι βιβλίον ανοικτόν, καλέ μου Μάκβεθ, όπου
    πράγματ' αλλόκοτα 'μπορεί καθένας ν' αναγνώση.
    Θέλεις τον κόσμον να γελάς; Καθώς τον κόσμον κάμνε!
    Χαράν να λέγη η γλώσσα σου, το 'μάτι σου, το χέρι·
    να φαίνεσαι 'σαν τ' άκακο το άνθος, πλην να ήσαι
    το φίδι αποκάτω του! Εκείνος που θα έλθη
    την πρέπουσαν περίθαλψιν θα λάβη. Να μ' αφήσης
    εγώ τα πάντα μόνη μου απόψε να φροντίσω.

    Το μέγα έργον, που αυτήν θα τελεσθή την νύκτα,
    εξασφαλίζει και αρχήν και παντοδυναμίαν
    δι' όλας τας ημέρας μας και νύκτας εις το μέλλον.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
            Αλλ' απαθής να ήσαι·
    εάν αλλάζη η όψις σου, θα 'πή ότι φοβείσαι.
    Άφησε τ' άλλα εις εμέ. Εγώ θα τα φροντίσω!

ΣΚΗΝΗ ΣΤ'

    Έμπροσθεν του μεγάρου του ΜΑΚΒΕΘ.
    Αυλοί και δαυλοί. — Εισέρχονται ο ΔΩΓΚΑΝ, ο ΜΑΛΚΟΛΜ, ο ΔΟΝΑΛΒΑΙΝ, ο
    ΒΑΓΚΟΣ, ο ΛΕΝΟΞ, ο ΜΑΚΔΩΦ, ο ΡΩΣ, ο ΑΓΚΟΣ, μετά συνοδίας.

ΔΩΓΚΑΝ
Ωραίον μέρος είν' αυτό! Ο ελαφρός αέρας
πνέει εδώ γλυκά γλυκά κ' ευφραίνει τας αισθήσεις.

ΒΑΓΚΟΣ
    Και το πετροχελίδονον — ο πτερωτός μας ξένος
    που έρχεται την άνοιξιν και 'ς τους ναούς φωληάζει. —
    αυτό ακόμη μαρτυρεί με τα κτισίματά του
    ότ' η πνοή των ουρανών γλυκά εδώ μυρίζει.
    Δεν έχει σκέπης εξοχήν, δεν έχει κορωνίδα,
    δεν έχει τοίχου στύλωμα, γωνιάν δεν έχει, όπου
    να μη κρεμνιέτ' η κούνια του και κλίνη των παιδιών του.
    Εκεί που συχνοέρχεται να κάμη την φωληά του,
    είναι συνήθως καθαρός κ' ευώδης ο αέρας (10).

ΔΩΓΚΑΝ
    Ιδού και η αρχόντισσα! Κυρία, καλώς σ' ηύρα.
    Μας είναι βάρος κάποτε η φορτική φιλία
    αν κ' είμεθα ευγνώμονες 'ς το δείγμα της φιλίας,
    ώστε αν τώρα σ' ενοχλώ, εύχεσαι μολοντούτο
    να μου πληρώση ο Θεός τον κόπον οπού παίρνεις,
    και μου υποχρεόνεσαι διότι σου τον δίδω.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Όσα κι' αν κάμω, και διπλά και τρίδιπλα να είναι,
    είναι μικρά και πενιχρά και δεν αντιζυγίζουν
    όσ' αγαθά κι' όσην τιμήν μας επιδαψιλεύεις.
    Δι' όλα σου τα παλαιά ευεργετήματά σου,
    κι' όσα κοντά 'ς τα παλαιά εσώρευσες και πάλιν,
    ευχέται σου θα είμεθα παντοτεινοί, αυθέντα.

ΔΩΓΚΑΝ
    Πού είν' ο Θάνης; Έτρεχα τα ίχνη του να φθάσω,
    με τον σκοπόν εγώ εδώ να τον προϋπαντήσω·
    αλλά μ' επρόλαβεν αυτός. Ως άλλο φτερνιστήρι
    τον έσπρωχν' η αγάπη του, και έφθασεν ο πρώτος.
    Φιλοξενίαν σου ζητώ την νύκτ' αυτήν, Κυρία.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Αυθέντα μου, οι δούλοι σου, ό,τι καλόν κι' αν έχουν,
    ανθρώπους, χρήματα, παιδιά, και την ζωήν ακόμη,
    τα έχουν εις την θέλησιν και την διάθεσίν σου
    και δεν σου δίδουν μ' όλ' αυτά παρ' ό,τι σου ανήκει.

ΔΩΓΚΑΝ
    Πηγαίνομεν να εύρωμεν λοιπόν τον σύζυγόν σου.
    Τον αγαπώ παραπολύ κι' ούτε ποτέ θα παύση
    η εύνοιά μου προς αυτόν! Οδήγησέ μ' αν θέλης.

ΣΚΗΝΗ Ζ'

    Εν τω μεγάρω του ΜΑΚΒΕΘ.
    Δούλοι και δαυλοί. Διέρχεται επιστάτης ακολουθούμενος υπό υπηρετών
    φερόντων σκεύη και φαγητά από της τραπέζης. Μετ' αυτούς ο ΜΑΚΒΕΘ.

ΜΑΚΒΕΘ
    Αν ήτο να εγίνετο και να τελειόνη, τότε
    ας γείνη το ταχύτερον! — Αν η δολοφονία
    συνέπαιρνε 'ς τα βρόχια της τα επακόλουθά της,
    αν η επιτυχία της ησφάλιζε τα τέλη,
    αν ήτο ένα κτύπημα ν' αρκή αυτό και μόνον,
    αυτό να είναι και αρχή και τέλος εδώ κάτω,
    εδώ 'ς αυτό το άβαθο του Χρόνου περιγιάλι, —
    τότε την μέλλουσαν ζωήν την αψηφώ! Αλλ' όμως
    τα έργ' αυτά έχουν κ' εδώ την ανταπόδοσίν των.
    Γίνετ' εις άλλους μάθημα το αίμα το χυμένον,
    και στρέφεται το μάθημα και τιμωρεί εκείνον
    που πρώτος το εδίδαξε. Η δε Δικαιοσύνη
    μας παίρνει το φαρμάκι μας 'ς τα σύμμετρά της χέρια
    και έπειτα 'ς τα χείλη μας προσφέρει το ποτήρι. —
    Αυτόν εδώ η σκέπη διπλά τον προστατεύει·
    εν πρώτοις είμαι συγγενής, κ' υπήκοός του είμαι·
    δεσμοί μεγάλοι και οι δυο· προς τούτοις τον ξενίζω
    κ' εγώ την θύραν χρεωστώ να κλείσω 'ς τον φονέα,
    όχι επάνω του εγώ μαχαίρι να σηκώσω!
    Αλλά και εις τον θρόνο του ήμερος ήτο τόσον,
    εφάνη τόσον αγαθός 'ς την υψηλήν του θέσιν,
    ώστ' αι πολλαί του αρεταί τόσαι φωναί θα γείνουν,
    ωσάν αγγέλων σάλπιγγες, να καταμαρτυρήσουν
    ως έργον καταχθόνιον την εξολόθρευσίν του!
    Κ' εις τον ανεμοστρόβιλον επάνω καθισμένος,
    'σαν βρέφος νεογέννητον κι' ολόγυμνον, ο Οίκτος, —
    ή με μορφήν των Χερουβείμ, που σχίζουν τον αιθέρα
    'ς τους αοράτους τ' ουρανού επάνω ταχυδρόμους, —
    την φρίκην του ακούσματος θα την διασκορπίση
    με ήχον τόσον φοβερόν 'ς τα 'μάτια των ανθρώπων,
    ώστ' ο αέρας θα πνιγή απ' το πολύ το δάκρυ!

Άλλο αυτός μου ο σκοπός δεν έχει φτερνιστήρι να του κεντήση τα πλευρά, ειμή φιλοδοξίαν, που το σημάδι ξεπερνά 'ς το πήδημα και πέφτει (11)…

ΜΑΚΒΕΘ
    Δεν θέλω να το σπρώξωμεν μακρύτερα το πράγμα.
    Τόσας τιμάς του χρεωστώ· τον έπαινόν μου λέγει
    ο κόσμος όλος. Την χρυσήν αυτήν υπόληψίν μου
    να την φορώ 'ς την λάμψιν της ως στολισμόν προκρίνω,
    και όχι απ' επάνω μου ευθύς να την πετάξω.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Και η Ελπίς που 'φόρεσες μην ήτο μεθυσμένη;
    ή μη απεκοιμήθηκε 'ς το μεταξύ, και τώρα
    ξυπνά και βλέπει κίτρινη και κατατρομαγμένη,
    εκείνο που εχαίρετο προτήτερα να βλέπη;
    Το μέτρον της αγάπης σου με τούτο μου το δίδεις!
    Εκείνο πώχεις 'ς την καρδιά, δεν έχεις και την τόλμην
    να φανερώσης μ' έργα σου, με την παλληκαριά σου;
    Θέλεις αυτά που εκτιμάς ως στολισμόν του βίου,
    και άνανδρος 'ς την ίδια σου εκτίμησιν να ήσαι;
    θέλεις ν' αφίνης πάντοτε κατόπιν απ' το &θέλω&
    ν' ακολουθή το &δεν τολμώ&;

ΜΑΚΒΕΘ
            Παρακαλώ, σιώπα!
    Τολμώ να κάμω κάθε τι οπού αρμόζει 'ς άνδρα.
    Εκείνος που πλειότερον τολμά, δεν είναι άνδρας!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Λοιπόν τι ζώον σ' έκαμε να μου ανακαλύψης
    τα σχέδιά σου; Τότε δα ήσο αλήθεια άνδρας,
    όταν δεν σ' έλειπ' η καρδιά και να τα εκτελέσης!
    Και όσον μεγαλείτερος ζητείς να γείνης, τόσον
    είσ' άνδρας! Δεν συνέτρεχε τόπος ή ώρα τότε,
    αλλ' όμως ήθελες εσύ να φέρης και τα δύο.
    Ιδού πού ήλθαν μόνα των! Αλλά ενώ τα ηύρες,
    συ χάνεσαι! — Το γάλα μου το έδωκα και 'ξεύρω
    πώς τ' αγαπά το βρέφος της μια μάννα που βυζάνει·
    πλην κι' αν μ' εγλυκοκύτταζε 'ς τα 'μάτια το παιδί μου
    θα ήρπαζα την ρώγα μου απ' τ' απαλά του γούλια
    να του συντρίψω τα μυαλά, αν είχα κάμει όρκον,
    καθώς εσύ τ' ωρκίσθηκες αυτό!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Ποιος θ' αποτύχη; Στύλωσε την γενναιότητά σου
    και δεν αποτυγχάνομεν. Ενώ κοιμάτ' ο Δώγκαν, —
    κ' ύπνον βαρύν του ταξειδιού ο κόπος θα του φέρη, —
    τους δυο θαλαμηπόλους του θα τους δαμάσω τόσον
    με τα συχνοκεράσματα, που το μνημονικόν των,
    ο φύλακας του λογικού, ένας ατμός θα γείνη,
    και μέσ' από την θήκην του ο νους θα ξεθυμάνη.
    Ενώ εκείνοι κοίτονται ωσάν αποθαμένοι
    'ς τον ύπνον τον κτηνώδη των, και τι δεν ημπορούμεν
    οι δυο μας ανεμπόδιστοι να κάμωμεν τον Δώγκαν,
    και ν' αποδώσωμεν το παν 'ς τους δύο φύλακάς του,
    ώστε αυτοί να φορτωθούν του έργου μας το βάρος;

ΜΑΚΒΕΘ
    Να μου γεννάς αρσενικά, διότι μόνον άνδρες
    αξίζει απ' τ' αδάμαστα τα σπλάγχνα σου να 'βγαίνουν!
    Και ποιος τω όντι δεν θα 'πή, — τους δύο κοιμισμένους
    αφού τους πασαλείψωμεν με αίμα, και συγχρόνως
    αν κάμωμεν των μαχαιριών των ιδικών των χρήσιν, —
    ποιος δεν θα 'πή ότ' είν' αυτοί οι ένοχοι και μόνοι;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Ποιος θα τολμήσει να ειπή ή να πιστεύση άλλο,
όταν ιδούν τους θρήνους μας διά τον θάνατόν του;

ΜΑΚΒΕΘ
    Επήρα την απόφασιν, κι' όλαι μου αι δυνάμεις
    εις τούτο μόνον θα στραφούν το φοβερόν το έργον.
    Πηγαίνωμεν! Ας ήμεθα φαιδροί 'ς τον κόσμον όλον,
    ας κρύψη ο δόλος του 'ματιού του στήθους μας τον δόλον!

ΠΡΑΞΙΣ ΔΕΥΤΕΡΑ

ΣΚΗΝΗ Α'

    Πρόδομος εν τω μεγάρω του Μάκβεθ.
    Εισέρχεται ο ΦΛΗΝΣ φέρων εις χείρας δαυλόν, ακολουθούμενος δε υπό
    του ΒΑΓΚΟΥ.

ΦΛΗΝΣ
Δεν ήκουσα την ώραν,
αλλ' η σελήνη έδυσε.

ΒΑΓΚΟΣ αφοπλιζόμενος.
    Να το σπαθί μου· πάρε το. — Ο ουρανός απόψε
    δεν εξοδεύεται. Σβυστοί οι λύχνοι του είν' όλοι. —
    Πάρε και τούτο. — Μ' έρχεται ο ύπνος 'σαν μολύβι
    και όμως ν' αποκοιμηθώ δεν ήθελα. Ω Θείαι
    Δυνάμεις, διώξετ' από 'μέ τους στοχασμούς τους μαύρους
    που κυριεύουν την ψυχήν 'ς του ύπνου την γαλήνην!

(Εισέρχεται ο ΜΑΚΒΕΘ, προπορευομένου υπηρέτου δαυλούχου).

ΒΑΓΚΟΣ
Δος το σπαθί μου γρήγορα! — Εκεί ποιος είναι!

ΒΑΓΚΟΣ
    Ακόμη δεν επλάγιασες; Ο βασιλεύς κοιμάται.
    Ήτο 'ς το άκρον εύθυμος και ευχαριστημένος.
    εφιλοδώρησ' άφθονα τους δούλους σου, και τούτο
    το δακτυλίδι μ' έδωκε διά την σύζυγόν σου,
    κι' απεκοιμήθηκ' ήσυχος.

ΜΑΚΒΕΘ
            Μας ηύρε ανετοίμους
    την δε καλήν μας θέλησιν εδέσμευαν ελλείψεις,
    δεν μας ήτο δυνατόν να γείνουν όσα πρέπει.

ΒΑΓΚΟΣ
    Τα πάντα έγειναν καλά! — Την περασμένην νύκτα
    ταις τρεις εκείναις μάγισσαις ταις είδα 'ς τ' όνειρόν μου
    ήσαν όλα ψεύματα εκείνα που σου είπαν!

ΜΑΚΒΕΘ
    Μου είχαν έβγει απ' τον νουν! Αλλά καμμίαν ώραν,
    οπόταν έχης τον καιρόν, αλλάζομεν δυο λόγια
    περί της υποθέσεως αυτής.

ΜΑΚΒΕΘ
Αρκεί να σ' εύρω σύμφωνον όταν θα έλθη η ώρα
και θα κερδίσης εις τιμήν.

ΒΑΓΚΟΣ
            Από αυτήν που έχω
    να χάσω δεν επιθυμώ ζητών να την αυξήσω.
    Θα κάμω ό,τι χρεωστώ εις τρόπον να φυλάξω
    την πίστιν μου αμόλυντον και καθαράν καρδίαν.

ΜΑΚΒΕΘ προς τον υπηρέτην Ειπέ εις την κυρίαν σου, εσύ, να μου σημάνη όταν μου κάμη το πιοτόν, και πέσε να πλαγιάσης (12).

Τι είναι τούτο, μάχαιρα, που βλέπω αντικρύ μου, με την λαβήν της προς εμέ. Ω έλα να σε πιάσω!… Δεν σ' έπιασα, αλλά εκείνα τα 'μάτια μου σε βλέπουν!… Ω φάντασμα απαίσιον, δεν είσαι κ' εις το χέρι καθώς ς' τα μάτια αισθητόν; ή μη δεν είσαι άλλο παρά μαχαίρι φανταστόν, απάτης μόνον πλάσμα που το γεννά η κεφαλή 'ς την έξαψιν της θέρμης; Όμως σε βλέπω πάντοτε, ψηλαφητόν σε βλέπω καθώς αυτό, που το τραβώ από την θήκην τώρα! Τον δρόμον όπου έμελλα να πορευθώ μου δείχνεις, και όμοιόν σου σύνεργον θα είχα εις το χέρι!… Μη παίζουν με τα 'μάτια μου αι άλλαι μου αισθήσεις, μη τα πάντα ξεπερνά η όρασίς μου μόνη; δε βλέπω, να! κ' εις την λαβήν κ' επάνω 'ς την λεπίδα αίματος είναι σταλαγμοί, όπου δεν ήσαν πρώτα! Όχι! απάτη μου το παν! Ο φονικός σκοπός μου το σχήμ' αυτό τ' ανύπαρκτον 'ς τα 'μάτια μου λαμβάνει!… αυτήν την ώραν της νυκτός 'ς το ήμισυ της σφαίρας η φύσις φαίνετ' ως νεκρά, — κ' εξαπατούν τον ύπνον όνειρα τώρα τρομερά μέσ' 'ς τα σκεπάσματά του. Τώρα γυρνούν Εξωτικά, κ' εις την χλωμήν Εκάτην προσφέρουν την λατρείαν των. Κι' ο άσαρκος ο Φόνος ακούει τα ουρλιάσματα του λύκου, του φρουρού του, και ξεκινά, κι' αργοπατεί 'ς το σκότος, με το βήμα που 'πήγαιν' ο Ταρκίνιος 'ς το έργον του… 'σαν φάσμα! — Εσύ ω Γη ακίνητη, γερά θεμελιωμένη, τα βήματά μου μη τ' ακούς εκεί όπου πηγαίνουν, μη τύχη και οι λίθοι σου βαλθούν να φλυαρήσουν και διώξουν έξαφν' απ' εδώ την φρίκην, που αρμόζει ς' αυτής της ώρας τον σκοπόν! — Ενώ τον φοβερίζω εκείνος ζη. Τέτοια φωτιά με λόγια δεν ανάπτει!

    Πηγαίνω, και τετέλεσται! Το σήμαντρον με κράζει!
    Σημαίνει, Δώγκαν, διά σε! Νεκρώσιμα σημαίνει!
    Μη το ακούς! Ή Ουρανός ή Άδης σε προσμένει!

ΣΚΗΝΗ Β'

Εν τω αυτώ προδόμω.
Εισέρχεται η ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Εκείνο που τους 'μέθυσε, καρδιά 'ς εμένα δίδει·
    εκείνο που τους 'δρόσισεν, εμένα με φλογίζει!…
    Τι είναι τούτο; — Σιωπή!… Η κουκουβάγια ήτον,
    ο κράκτης ο απαίσιος, που άγρια φωνάζει
    την μαύρην καλήν-νύκτα του! — Ο Μάκβεθ είναι μέσα,
    η θύρα είναι ανοικτή, κ' οι δούλοι μεθυσμένοι
    εμπαίζουν το καθήκον των με τα ροχαλητά των.
    Εδόλωσα με βότανα το βραδυνόν πιοτόν των,
    ώστ' η Ζωή κι' ο Θάνατος μαλλόνουν, και δεν 'ξεύρουν
    αν ζουν ή αν απέθαναν!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
                Τι λέγει;
    Φοβούμαι μη εξύπνησαν και τίποτε δεν γείνη!
    Ω! είναι η εκτέλεσις ο φόβος, όχι η πράξις!
    Άκουε!… Έτοιμα εκεί τα είχα τα μαχαίρια,
    Αδύνατον να μη τα ιδή! — Μ' εφάνη 'σάν να βλέπω
    εμπρός μου τον πατέρα μου εκεί που εκοιμάτο,
    αλλέως εγώ μόνη μου το έκαμνα!… Ο Μάκβεθ!

ΜΑΚΒΕΘ
Τετέλεσται! — Δεν ήκουσες κανένα κρότον;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
                Μόνον
    της κουκουβάγιας την φωνήν και την βοήν των γρύλλων.
    Δεν ήσο συ που 'φώναξες;

ΜΑΚΒΕΘ βλέπων τας χείρας του.
Ω θέαμα φρικτόν!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Ανοησίαι,
να λέγης: θέαμα φρικτόν!

ΜΑΚΒΕΘ
            'Σ τον ύπνον του ο ένας
    εγέλασε, κι' ο δεύτερος εφώναξε «Σκοτόνουν»
    κ' ένας τον άλλον 'ξύπνησε. Εστάθηκα ν' ακούσω,
    κι' αφού επροσευχήθηκαν τους ξαναπήρε ο ύπνος.

ΜΑΚΒΕΘ
                Ο ένας είπε:
    Βοήθειά μου ο Θεός! κ' είπε «Αμήν» ο άλλος,
    ωσάν να μ' έβλεπαν μ' αυτά τα φονικά τα χέρια!
    Τους ήκουα που 'τρόμαζαν, αλλά δεν ημπορούσα
    να 'πώ «Αμήν», που έλεγαν «Θεέ, βοήθειά μας»,

ΜΑΚΒΕΘ
            Διατί κ' εγώ δεν ημπορούσα
    να το προφέρω το Αμήν; Είχα πολλήν ανάγκην
    από την χάριν του Θεού, και όμως εκολνούσε
    'ς τον λάρυγγά μου το Αμήν!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Μη συλλογείσαι τόσον
αυτά τα πράγματα, ειδέ ίσως μας έλθη τρέλλα!

ΜΑΚΒΕΘ
    Μ' εφάνη 'σάν να ήκουα μίαν φωνήν να κράζη:
    «Ύπνον δεν έχεις 'ς το εξής! Εσκότωσε τον Ύπνον
    ο Μάκβεθ, τον εσκότωσε τον Ύπνον τον αθώον,
    αυτόν που το κουβάριασμα ξεπλέκει των φροντίδων,
    τον θάνατον εις την ζωήν της κάθε μας ημέρας
    λουτρόν του κόπου, βάλσαμον του νου του πονεμένου,
    το άρτυμα της φύσεως, τον μέγαν τροφοδότην
    'ς του βίου το συμπόσιον (13).»

ΜΑΚΒΕΘ
    «Δεν έχεις ύπνον 'ς το εξής», εβόυζε. « Τον Ύπνον
    ο Γλάμης τον εσκότωσεν, ώστε δεν έχει πλέον
    να κοιμηθή ο Καουδώρ, να κοιμηθή ο Μάκβεθ!»

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Ποίος τα έκραξεν αυτά; — Αγαπητέ μου Θάνη,
    λυγά και χαλαρόνεται η ανδρική καρδιά σου,
    εάν αφίνης εις αυτά να χάνεται ο νους σου.
    Πήγαιν' ευθύς, εύρε νερόν και ξέπλυνε αμέσως
    από τα χέρια σου αυτόν τον μαύρον καταδότην. —
    Τι μου τα έφερες εδώ τα δύο τα μαχαίρια;
    Πρέπει εκεί 'ς το πλάγι του να μείνουν! Πήγαινέ τα
    και άλειψε με αίματα τους κοιμισμένους δούλους!

ΜΑΚΒΕΘ
Δεν 'πάγω! Το τι έκαμα, να το σκεφθώ και μόνον
με πιάνει τρόμος. Δεν τολμώ να το ιδώ και πάλιν!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Μικρόψυχε! Δος τα εδώ εμένα τα μαχαίρια!
    Οι κοιμισμένοι κ' οι νεκροί είναι ωσάν εικόνες.
    Τον διάβολον ζωγραφιστόν μόνον παιδιά τον τρέμουν.
    Αν τρέχη αίμ' απ' την πληγήν, το πρόσωπον των δούλων
    θα πασαλείψω, να φανούν ως ένοχοι εκείνοι.

(Εξέρχεται. Ακούεται έξωθεν κρότος θύρας κρουομένης).

ΜΑΚΒΕΘ
    Ποιος να κτυπά; Τι έπαθα και με κατατρομάζει
    κάθε βοή που ακουσθή; — Τι είν' αυτά τα χέρια;
    Α! με στραβόνουν! Ημπορεί του Ποσειδώνος όλος
    ο άπειρος Ωκεανός αυτό ποτέ το αίμα
    να πλύνη απ' το χέρι μου; Όχι! Το χέρι τούτο
    το πέλαγος τ' απέραντον θα καταπορφυρώση,
    να κάμη κατακόκκινα τα γαλανά νερά του (14)!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ επιστρέφουσα.
Τα χέρια μου κοκκίνισαν 'σάν τα δικά σου· όμως
θα εντρεπόμην την καρδιάν αχνήν να έχω τόσον!

Κάποιος την θύραν μας κτυπά· ακούεις; — Έλα μέσα· 'λίγο νερό την πράξιν μας αρκεί να την ξεπλύνη· τόσον αρκεί! Τι έγεινε το παλαιόν σου θάρρος; Άκουε! Εξακολουθεί ο κρότος εις την θύραν! Το νυκτικόν σου φόρεσε, μη πρέπει να φανώμεν κ' ιδούν πως δεν 'πλαγιάσαμεν. — Μη χάνεσαι εις σκέψεις!

ΜΑΚΒΕΘ
Να 'ξεύρω το τι έκαμα! Ας ήτο να μη 'ξεύρω
την ύπαρξίν μου!

Κτύπα συ! Μη θέλης να 'ξυπνήσης τον Δώγκαν με τον κρότον σου; Ω! Είθε να 'μπορούσες!

ΣΚΗΝΗ Γ'

Εν τω αυτώ προδόμω. Κρούεται έξωθεν η θύρα.
(Εισέρχεται θυρωρός).

ΘΥΡΩΡΟΣ
    Να κτύπημα, αλήθεια κι' αλήθεια! Αν ήτο να κάμνη κανείς
    τον θυρωρόν εις την κόλασιν, ησυχίαν δεν θα είχεν· όλο
    θα εγύριζε το μάνδαλο. (Κρούεται η θύρα). Κτύπα, κτύπα,
    κτύπα! — Ποίος είν' εκεί, δι' όνομα του Βελζεβούλ! — Ίσως
    είναι κανείς μυλωνάς, που εκρεμάσθηκε διότι περιμένει ευφορίαν
    της γης. Καλώς ώρισες! Φέρε μαζή σου προσόψια πολλά·
    θα έχης να ιδροκοπήσης εδώ δι' αυτό που έκαμες. (Εξακολουθεί
    ο κρότος). Ποίος είν' εκεί, μα του άλλου διαβόλου το όνομα!
     — Θα ήναι μα την πίστιν μου, κανείς διπρόσωπος, απ' εκείνους
    οπού σου πέρνουν όρκον, ότι το άσπρο είναι μαύρο και
    το μαύρο άσπρο, — κανείς άξιος να πωλήση και την ψυχήν
    του διά την αγάπην του Θεού, και όμως δεν κατώρθωσε να
    τον γελάση τον Θεόν διά να του ανοίξη την πύλην των Ουρανών.
    Κόπιασε μέσα, διπρόσωπε! (Κρούεται η θύρα). Κτύπα,
    κτύπα, κτύπα! — Ποίος είναι; — Θα ήναι, μα την πίστιν
    μου, κανείς ράπτης Άγγλος, κ' έρχεται εδώ διότι έκλεψε πανί
    από βράκαν Γαλλικήν (15). Έλα, ράπτη, να πυρώσης εδώ το
    σίδερό σου. (Κρούεται η θύρα). Κτύπα, κτύπα! — Ησυχίαν δεν
    με αφίνουν! — Ποίος είσαι του λόγου σου;… Όμως κάμνει
    κρύον! Δεν είναι η κόλασις εδώ· εκεί κάμνει ζέστην. Λοιπόν,
    δεν κάμνω κ' εγώ τον θυρωρόν του διαβόλου. — Μου είχεν έλθει
    'ς τον νουν ν' ανοίξω την θύραν του εις ένα από κάθε
    συντεχνίαν, απ' εκείνους οπού πηγαίνουν εις το αιώνιον πυρ μέσα
    από των ανθών τον δρόμον. (Εξακολουθεί ο κρότος). Να με, να με!
    Έφθασα! Μη ξεχνάτε τον θυρωρόν, παρακαλώ.

(Ανοίγει την θύραν. Εισέρχονται ο ΜΑΚΔΩΦ και ο ΛΕΝΟΞ).

ΜΑΚΔΩΦ
Πάρα πολύ θα ήργησες, καλέ μου, να πλαγιάσης,
και δεν σου έκαμνε καρδιά το στρώμα σου ν' αφήσης.

ΘΥΡΩΡΟΣ
Μα την πίστιν μου, Κύριε, το εδιασκεδάσαμεν ως που
έκραξεν ο πετεινός.

ΜΑΚΔΩΦ
Καλέ μου Θάνη,
ακόμη δεν εξύπνησεν ο βασιλεύς;

ΜΑΚΔΩΦ
Να τον ξυπνήσω 'πρόσταξε πρωί πρωί. Φοβούμαι
μην ήργησα.

ΜΑΚΔΩΦ
Τον κόπον μ' ευχαρίστησιν θα λάβης, το γνωρίζω,
αλλ' όμως κόπος πάντοτε θα ήναι.

ΜΑΚΒΕΘ
                Όχι, όχι!
    Οπόταν είν' ευχάριστος ο κόπος ξεκουράζει.
    Ιδού, η θύρα είν' αυτή.

ΛΕΝΩΞ
Λοιπόν ο βασιλεύς σκοπεύει
ν' αναχωρήση σήμερον;

ΛΕΝΩΞ
    Τι νύκτ' απόψε τρομερά! Εις το κατάλυμά μας
    έρριξε κάτω ταις γωνίαις η βία του ανέμου!
    Μου λέγουν ότ' ηκούσθησαν εις τον αέρα θρήνοι,
    κραυγαί θανάτου φοβεραί, ωσάν να προμηνύουν
    ελεεινήν καταστροφήν κι' ανήκουστα συμβάντα
    'ς την δυστυχή πατρίδα μας. Κ' η Γη, καθώς μου είπαν,
    είχε κι' αυτή παροξυσμόν και έτρεμε!

ΛΕΝΩΞ
Η νεαρά μου μνήμη
δεν ενθυμείται 'σάν αυτήν να ξαναείδε άλλην.

ΜΑΚΔΩΦ
Ω! Φρίκη! Φρίκη! Να το 'πη δεν δύναται η γλώσσα,
να το χωρέση και ο νους δεν ημπορεί!

ΜΑΚΔΩΦ
    Ο Άδης εξεπέρασε τα κατορθώματά του!
    Με χέρια ιερόσυλα εχώθηκεν ο Φόνος
    εις του Κυρίου τον ναόν και έκλεψ' από μέσα
    του κτίσματος την ύπαρξιν (16)!

ΜΑΚΔΩΦ
            Ελάτε να ιδήτε,
    ελάτε, νέα Μέδουσα το φως σας να τυφλώση!
    Μη μου ζητήτε να τα 'πώ, πηγαίνετε, ιδέτε,
    και έπειτα λαλήσετε.

Ξυπνήστε! Σηκωθήτε! Σημάνετε το σήμαντρον! Ω! Φόνος! Προδοσία! Ξυπνήστε, Βάγκε, Δοναλβαίν και Μάλκολμ! Σηκωθήτε, τινάξετ' απ' επάνω σας τον ήσυχον τον ύπνον, — τον θάνατον τον ψεύτικον, — κ' ελάτ' εδώ να ιδήτε τον θάνατον αληθινόν! Ξυπνήστε, σηκωθήτε της τελευταίας Κρίσεως να ιδήτε την εικόνα! Ελάτε! Μάλκολμ, Δοναλβαίν και Βάγκε! Σηκωθήτε, ωσάν να εσηκόνεσθε μέσ' απ' τα σάβανά σας, ωσάν νεκροφαντάσματα ελάτ', αυτήν την φρίκην να την ιδούν τα 'μάτια σας! — Τα σήμαντρα κτυπάτε!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Τι τρέχει, και το σήμαντρον με την φρικτήν κραυγήν του
    μας κράζει απ' τον ύπνον μας όλους εδώ; Ομίλει.
    ειπέ!

ΜΑΚΔΩΦ
    Καλή Κυρία μου, δεν είναι να τ' ακούσης
    εκείνο πώχω να ειπώ· ο ήχος του σκοτόνει,
    αν έμβη εις γυναικός αυτί.

ΜΑΚΔΩΦ
Ω Βάγκε, Βάγκε, Βάγκε!
Τον Δώγκαν τον εσκότωσαν!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Ω, συμφορά! ω, φρίκη!
Εδώ 'ς την στέγην μου!

ΒΑΓΚΟΣ
Φρικτόν όπου και αν συνέβη!
'Πέ ότι έσφαλες, Μακδώφ, 'πέ μου πως ήτο ψεύμα.

ΜΑΚΒΕΘ
    Αν ήτο και απέθνησκα πριν τούτου μίαν ώραν,
    θα έλεγα πως έζησα ζωήν ευτυχισμένην!
    Τώρα εις τα εγκόσμια ουσίαν δεν ευρίσκω·
    τα πάντα μάταια· νεκρά και η χαρά κ' η δόξα·
    'πάγει ο οίνος της ζωής — το καταπάτι μένει,
    του πίθου μόνον καύχημα εις το εξής (17).

ΜΑΚΒΕΘ
            Εσύ! Εσύ, και δεν το 'ξεύρεις.
    Του αίματός σου η πηγή, η κεφαλή, η βρύσις,
    εστείρευσεν! Εκόπηκε το ρεύμα της ζωής σου!

ΜΑΚΔΩΦ
Τον Δώγκαν, τον πατέρα σου τον 'σκότωσαν!

ΜΑΚΔΩΦ
    Οι φύλακές του, φαίνεται. Αιματωμένα ήσαν
    τα πρόσωπα, τα χέρια των, καθώς και τα μαχαίρια
    που ηύραμεν ασκούπιστα εις τα προσκέφαλά των.
    Εφαίνοντο εμβρόντητοι και παραζαλισμένοι.
    Σ' αυτούς ζωή δεν έπρεπε να πιστευθή ανθρώπου!

ΜΑΚΒΕΘ
Και όμως μετενόησα πώς εις την έξαψίν μου
να τους φονεύσω και τους δυο!

ΜΑΚΒΕΘ
    Ποιος δύνατ' έξω εαυτού και φρόνιμος να ήναι,
    ήμερος κι' άγριος, — ψυχρός και αφωσιωμένος,
    όλα 'ς τον ίδιον καιρόν; Κανείς! 'ς την έξαψίν μου
    ο χαλινός του λογικού δεν μ' εκρατούσε πλέον.
    Νεκρός εκεί ο βασιλεύς, με καταπλουμισμένο
    το ασημένιο δέρμα του απ' το χρυσό του αίμα,
    κ' αι ανοικταί του αι πληγαί μ' εφαίνοντο να ήσαν,
    είσοδοι τόσαι της φθοράς, της φύσεως χαλάστραι! —
    Κ' εκεί οι δολοφόνοι του, 'ς το χρώμα βουτημένοι
    του φόνου, — τα μαχαίρια των αιματοτυλιγμένα…
    Ποίος εκεί την δύναμιν να κρατηθή θα είχε,
    καρδιάν αν είχε ν' αγαπά, κ' εις την καρδιάν την τόλμην
    να δείξη την αγάπην του;

ΔΟΝΑΛΒΑΙΝ κατ' ιδίαν προς τον ΜΑΛΚΟΛΜ
Την γλώσσαν τι κρατούμεν,
ενώ προ πάντων εις ημάς εδώ ανήκει λόγος;

ΜΑΛΚΟΛΜ κατ' ιδίαν,
    Εδώ τι λόγος ωφελεί, που μας παραμονεύει
    κρυμμένη μέσ' 'ς την τρύπαν της η Μοίρα η κακή μας,
    και να χυθή επάνω μας ζητεί, να μας αρπάξη;
    Να φύγωμεν! Δεν 'μέστωσε το δάκρυ μας ακόμη!

ΔΟΝΑΛΒΑΙΝ κατ' ιδίαν
Κι' ακόμη δεν εξύπνησεν ο πόνος της ψυχής μας!

Κ' ημείς, τα σώματά μας αφού τα προφυλάξωμεν απ' την γυμνότητά των, εδώ ενταμονόμεθα να κάμωμεν ερεύνας, αυτό να εξετάσωμεν το φρικαλέον πράγμα. Τώρα τον νουν μας δισταγμοί και φόβοι τον κλονίζουν. Αλλά εδώ, εις τον Θεόν ενώπιον, ομνύω να πολεμήσω τους κρυφούς σκοπούς της προδοσίας!

ΜΑΚΒΕΘ
                Πηγαίνωμεν αμέσως
    την ανδρικήν να βάλωμεν στολήν μας, και κατόπιν
    εδώ ενταμονόμεθα όλοι μαζί.

(Εξέρχονται πάντες, εκτός του ΜΑΛΚΟΛΜ και του ΔΟΝΑΛΒΑΙΝ)

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Συ τι σκοπεύεις; Απ' αυτούς ν' απέχωμεν προκρίνω.
    'Σ τον άπιστον είν' εύκολον να προσποιήται λύπην.
    Εις την Αγγλίαν 'πάγω 'γώ.

ΔΟΝΑΛΒΑΙΝ
            Κ' εγώ 'ς την Ιρλανδίαν.
    Ασφαλεστέρα χωριστά η τύχη καθενός μας.
    Εδώ μαχαίρια κρύπτονται 'ς τα χαμογέλοια μέσα·
    τα δε συγγενικώτερα βαθύτερα πληγόνουν.

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Το βέλος 'ς το σημάδι του δεν έπεσεν ακόμη·
     — καλόν να τ' αποφύγωμεν, εμπρός του μη μας εύρη! —
    Εις τ' άλογα! Χαιρετισμοί κ' ευγένειαι ας λείψουν·
    ωσάν τους κλέπτας φεύγωμεν. Κλοπή συγχωρημένη
    κανείς να κλέπτετ' απ' εκεί, όπου ελπίς δεν μένει.

ΣΚΗΝΗ Δ΄

Έξωθεν του μεγάρου του ΜΑΚΒΕΘ.
(Εισέρχονται ο ΡΩΣ και είς ΓΕΡΩΝ).

ΓΕΡΩΝ
    Θυμούμαι όσα έγειναν προ εβδομήντα χρόνων,
    κ' εις όλον το διάστημα της μακρινής μου πείρας
    είδα και ώραις φοβεραίς κι' αλλόκοτα συμβάντα·
    αλλ' η φρικτή αυτή νυκτιά 'ξεπέρασε τα πάντα!

ΡΩΣ
    Καλέ μου γέρε κι' αγαθέ, ο Ουρανός, ιδέ τον,
    ωσάν να τον ετάραξαν τα έργα του ανθρώπου,
    το σκήνωμά του απειλεί το αιματοβαμμένον.
    Να λάμπη τώρα έπρεπε φως της ημέρας, κι' όμως
    σβύνει το σκότος της νυκτός τον ταξειδιάρην λύχνον.
    Η 'μέρα μην εντρέπεται; ή θριαμβεύει η Νύκτα,
    κι' αντί ν' ασπάζεται την γην το φως το ζωογόνον,
    το πρόσωπόν του έκρυψε 'ς τα σάβανα του σκότους;

ΓΕΡΩΝ
    Και τούτο είν' αφύσικον, κ' επίσης παρά φύσιν
    το έγκλημα που έγεινε. — Την περασμένην Τρίτην
    εκεί που υπερήφανα 'πετούσ' ένα ιεράκι
    μια κουκουβάγια τάρπαξε και τόκαμε κομμάτια!

ΡΩΣ
    Κι' αυτά του Δώγκαν τ' άλογα, — παράδοξον και όμως
    αληθινόν, — ζώα λαμπρά, το άνθος των αλόγων,
    αγρίευσαν, και έσπασαν τους σταύλους των, κ' εβγήκαν
    κ' εχύθηκαν ακράτητα κ' επαναστατημένα,
    'σάν νάθελαν τον πόλεμον να κάμουν 'ς τους ανθρώπους!

ΡΩΣ
Είν' αλήθεια!
Το είδα με τα μάτια μου και μ' έπιασε τρομάρα!

ΡΩΣ
Να κι' ο Μακδώφ! — Αι, φίλε μου, ο κόσμος πώς τα 'πάγει;

ΜΑΚΔΩΦ
            Άλλοι τους είχαν βάλλει. —
    Του βασιλέως τα παιδιά, ο Δοναλβαίν κι' ο Μάλκολμ,
    κρυφά κ' οι δύο έφυγαν, ώστ' είναι υποψία
    ότ' είν' εκείνοι ένοχοι.

ΡΩΣ
            Και τούτο παρά φύσιν!
    Φιλοδοξί' απρόβλεπτη, την μέλλουσαν τροφήν σου
    την κατατρώγεις μόνη σου! — Και βασιλεύς θα γείνη
    ο Μάκβεθ ίσως;

ΜΑΚΔΩΦ
Έγεινε, και εις το Σκων επήγε
διά την στέψιν.

ΜΑΚΔΩΦ
Στ' αγιασμένα χώματα κ' εκείνον τον επήγαν
εκεί που μένουν τα οστά των πρώην βασιλέων.

ΜΑΚΔΩΦ
Όχι, εξάδελφέ μου.
Διά το Φάιφ ξεκινώ.

ΜΑΚΔΩΦ
    Είθε να έβγουν εις καλόν όσα εκεί θα γείνουν!
    Υγίαινε, και άμποτε να στρώση 'ς τα κορμιά μας
    καλλίτερ' απ' την πρώτην μας η νέα φορεσιά μας.

ΓΕΡΩΝ
            Νάν' ο Θεός μαζί σου,
    και μ' όποιον 'ξεύρει το κακόν εις αγαθόν να τρέψη
    και τον εχθρόν του δύναται εις φίλον του να στρέψη.

ΠΡΑΞΙΣ ΤΡΙΤΗ

ΣΚΗΝΗ Α'

Εν τω βασιλικώ ανακτόρω εις Φόρες.
(Εισέρχεται ο ΒΑΓΚΟΣ).

ΒΑΓΚΟΣ
    Ιδού, τα έχεις: Βασιλεύς και Καουδώρ και Γλάμης,
    τα πάντα όσα έταξαν αι τρεις των. Και φοβούμαι
    ότι το παν επρόδωκες διά να τ' αποκτήσης!
    Αλλ' είπαν δεν θα τα χαρή αυτά η γενεά σου,
    κ' εγώ θα γείνω κεφαλή και ρίζα βασιλέων.
    Εάν από το στόμα των εξέρχεται αλήθεια, —
    καθώς σου το απέδειξαν τα λόγια των, ω Μάκβεθ, —
    εάν αι προφητείαι των αλήθευσαν 'ς εσένα,
    και εις εμένα διατί να μην επαληθεύσουν;
    Και διατί καθώς εσύ κ' εγώ να μην ελπίζω;
    Αλλ' όμως σιωπή!

    Σάλπιγγες. Εισέρχονται ο ΜΑΚΒΕΘ ως βασιλεύς, η Λαίδη
    ΜΑΚΒΕΘ ως βασίλισσα, ο ΛΕΝΩΞ, ο ΡΩΣ,
    Άρχοντες, αρχόντισσαι και συνοδία.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Αν έλειπε, μέγα κενόν θα είχε η εορτή μας,
ωσάν να έλειπε το παν!

ΜΑΚΒΕΘ
Θα έχωμεν απόψε
συμπόσιον επίσημον. Παρακαλώ να έλθης.

ΒΑΓΚΟΣ
Σ' τους ορισμούς σου! Μ' έχεις δε εις τα προστάγματά σου
δεμένον μ' άλυτα δεσμά.

ΜΑΚΒΕΘ
        Ήθελα πολύ την γνώμην σου εις κάτι.
    Την ηύρα πάντοτε σωστήν και γνωστικήν. Αλλ' όμως
    δεν είναι βία· αύριον ζητώ να μου την δώσης. —
    Κι' ως πού πηγαίνεις;

ΒΑΓΚΟΣ
            Ως εκεί που να περάση η ώρα
    έως το δείπνον. Αλλ' εάν δεν τρέχη τ' άλογόν μου,
    τότε μιαν ώραν ή και δυο θα κλέψω απ' την νύκτα.

ΜΑΚΒΕΘ
    Μανθάνω ότι έφυγαν οι δυο εξάδελφοί μου,
    'ς την Ιρλανδία ο ένας των, ο άλλος 'ς την Αγγλίαν,
    κι' αντί την αμαρτίαν των να εξομολογήσουν,
    άλλα των άλλων φλυαρούν εις όσους τους ακούουν!
    Αλλ' αύριον τα λέγομεν. Θα έχωμεν συγχρόνως
    και άλλα να κυττάξωμεν συμφέροντα του Κράτους.
    Πήγαινε τώρα, και καλήν επιστροφήν το βράδυ!
    Μαζί σου τώρα και ο Φληνς θα έλθη;

ΜΑΚΒΕΘ
Γοργά να είναι τ' άλογά σας
και ασφαλή τα πόδια των. Η ώρα η καλή σας!

    Ως τας επτά καθένας σας ας κάμη ό,τι θέλει.
    Διά να μ' είν' η συντροφιά ακόμη γλυκυτέρα,
    κι' εγώ σκοπεύω μόνος μου να μείνω ως το βράδυ.
    Λοιπόν, μαζί σας ο Θεός!

(Εξέρχονται πάντες πλην του ΜΑΚΒΕΘ και ενός υπηρέτου).

ΜΑΚΒΕΘ
Εσύ, — εσένα λέγω·
ακόμη δεν εφάνησαν οι άνθρωποι εκείνοι;

ΥΠΗΡΕΤΗΣ
'Σ του παλατιού, αυθέντα μου, την θύραν περιμένουν.

Να είμ' αυτό που είμαι δεν είναι τίποτε, — εκτός και ασφαλής αν ήμαι! Ο φόβος μ' εκυρίευσε του Βάγκου. Έχει κάτι βασιλικόν επάνω του, που προκαλεί τον φόβον. Τα πάντα είναι άξιος αυτός να τα τολμήση, κ' εις την ακαταδάμαστην ανδρείαν της ψυχής του υπάρχει και η φρόνησις, που οδηγεί το χέρι πού να κτυπήση ασφαλώς. Μόνον αυτόν φοβούμαι, μόνον αυτόν! — Ο δαίμων του εμένα μ' αμαυρόνει καθώς και τον Αντώνιον του Καίσαρος ο δαίμων (19)! οπόταν μ' εχαιρέτισαν αι τρεις ως βασιλέα εθύμωσε, κ' εζήτησε κι' αυτόν να του λαλήσουν· κ' εκείναι τον 'προφήτευσαν πατέρα βασιλέων, Διάδημα μου έβαλαν 'ς την κεφαλήν μου στείρον, — άκαρπον σκήπτρον να κρατώ μου έδωκαν 'ς το χέρι, διά να μου αφαιρεθή κατόπιν από ξένους, χωρίς να έχω τέκνον μου εγώ διάδοχόν μου! Λοιπόν, προς χάριν της σποράς του Βάγκου, την ψυχήν μου εγώ την εκηλίδωσα, κ' εσκότωσα τον Δώγκαν, κ' εγέμισα τον κάλυκα της συνειδήσεώς μου φαρμάκια; 'ς τον αντίπαλον του ανθρωπίνου γένους παρέδωκα τ' αθάνατον εγώ κειμήλιόν μου, διά να γείνουν βασιλείς μετέπειτα εκείνοι; Οι υιοί του Βάγκου βασιλείς! Παρά να γείνη τούτο, έλα ω Τύχη, πρόβαλε καλλίτερα εμπρός μου, να πολεμήσωμεν μαζί, όσον ζωή μου μένει!… Ποιος είν' εκεί;

(Εισέρχεται ο ΥΠΗΡΕΤΗΣ ακολουθούμενος υπό δύο ΔΟΛΟΦΟΝΩΝ)

ΜΑΚΒΕΘ
Πήγαινε συ· περίμενε 'ς την θύραν
ως που να κράξω.

ΜΑΚΒΕΘ
            Λοιπόν, 'σκεφθήκετ' όσα είπα;
    Εκείνος σας κατέτρεξε τα περασμένα χρόνια,
    εκείνος, να το 'ξεύρετε· όχι εγώ ποτέ μου,
    καθώς το ενομίζετε! Εγώ είμαι αθώος!
    Αυτό σας το απέδειξα· φως φανερόν σας είπα
    το ποιος και πώς σας έπαιξε, τι μέσα, τι απάτην·
    τα πάντα σας εξήγησα εις τρόπον που καθένας
    όσον κι' αν έχη 'λίγον νουν, 'μισήν ψυχήν κι' αν έχη
    να 'πή: Αυτά τα έκαμεν ο Βάγκος!

ΜΑΚΒΕΘ
    Επήγα και μακρύτερα. Και δι' αυτόν τον λόγον
    σας ξαναέφερα εδώ. — Ειπέτε μου να 'ξεύρω:
    τόσον μεγάλη υπομονή σας κυριεύει, ώστε,
    να παραβλέψετε αυτό, ή μη κ' οι δύο είσθε
    τόσον καλοί Χριστιανοί ώστε 'ς την προσευχήν σας
    παρακαλείτε δι' αυτόν και διά τα παιδιά του,
    αυτόν τον καλόν άνθρωπον, που ήνοιξε τον τάφον
    και έφερε την ζητανιά εις 'σας και τους 'δικούς σας;

ΜΑΚΒΕΘ
            Ω ναι· 'ς τους καταλόγους
    ως άνδρες λογαριάζεσθε, καθώς κ' οι σκύλοι όλοι, —
    αυλόσκυλοι, μανδρόσκυλοι, λαγωνικά, ζαγάρια,
    θαλασσινοί, μισόλυκοι, μικρά σκυλάκια, μούργοι,
    όλοι των σκύλοι λέγονται. Αλλά τους ξεχωρίζει
    καθένα η αξία του· γοργός ο ένας είναι,
    αργός ο άλλος, κυνηγός, πιστός, ανοικτομμάτης,
    καθείς κατά το χάρισμα πού έχει απ' την φύσιν·
    ώστε προσθήκην ο καθείς ξεχωριστήν λαμβάνει
    'ς την γενικήν καταγραφήν, όπου με μίαν λέξιν
    όλους τους έγραψαν μαζί. Το ίδιον κ' οι άνδρες. —
    Λοιπόν και σεις, απ' τον σωρόν αν σας χωρίζη κάτι,
    εάν 'ς την ανθρωπότητα οι έσχατοι δεν είσθε,
    ειπήτε μου το· — τότ' εγώ θα σας ξεμυστερεύσω
    πράγμα, που αν εκτελεσθή, θα φάγη τον εχθρόν σας,
    και σας εις την καρδίαν μου θα σας αλυσσοδέση
    κ' εις την αγάπην μου, — εμού, που η ζωή του είναι
    αρρώστια μου, κ' υγεία μου θα ήν' ο θάνατός του (20)!

Β’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
    Είμ' άνθρωπος, αυθέντα μου, αγριωμένος τόσον
    από του κόσμου τ' άδικα κι' απ' την καταδρομήν του,
    ώστε τα πάντα τ' αψηφώ 'ς το πείσμα του!

Α’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
                Κ'εμένα
    η συμφορά μ' απέκαμε, μ' έδειρ' η Τύχη τόσον,
    που δεν το έχω τίποτε να παίξω την ζωήν μου,
    και ή την ξεφορτώνομαι ή την καλλιτερεύω.

ΜΑΚΒΕΘ
Κ' οι δύο το γνωρίζετε: εχθρός σας είν' ο Βάγκος!

ΟΙ ΔΥΟ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ
Εχθρός μας είν', αυθέντα μου!

ΜΑΚΒΕΘ
            Κ' εχθρός 'δικός μου είναι!
    Τόσον εχθρός, που όσον ζη και όσον αναπνέει,
    κάθε στιγμή του μαχαιριά 'ς τα σωθικά μου είναι!
    Από το πρόσωπον της γης 'μπορούσα να τον 'βγάλω
    'ς το φανερόν, και νόμος μου να ήν' η θέλησίς μου.
    Πλην δεν συμφέρει, επειδή κάποιοι 'δικοί του φίλοι,
    είναι και φίλοι μου. Λοιπόν διά να μη τους χάσω.
    θα φαίνωμ' ότι τον θρηνώ, ενώ τον καταστρέφω.
    Ιδού ο λόγος διατί ζητώ την συνδρομήν σας,
    ώστε το πράγμα να κρυφθή απ' των πολλών τα 'μάτια,
    διά πολλάς και σοβαράς αιτίας.

Β’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
Ό,τι θέλεις,
αυθέντα, θα το κάμωμεν!

ΜΑΚΒΕΘ
    Λάμπει η καρδιά 'ς τα 'μάτια σας! Μια ώρα πριν περάση
    θα σας ειπώ πού έχετε να κάμετε καρτέρι,
    ποιαν ώραν να διαλέξετε, ποίαν στιγμήν, — τα πάντα!
    Το πράγμα πρέπει άφευκτα την νύκτ' αυτήν να γείνη,
    κάπως μακράν από εδώ· διότι, μη ξεχνάτε
    οτ' είν' ανάγκη να φανώ αθώος. Και μαζί του, —
    μη μείνη εις το έργον μας ή ρόζος ή σχισμάδα, —
    πρέπει συγχρόνως και ο Φληνς, που θα τον συνοδεύη,
    μαζί με τον πατέρα του να έβγη απ' την μέση!
    Συγχρόνως ναύρη και αυτόν η Μοίρα η κακή του!
    Λοιπόν, αποφασίσετε. — Πηγαίνω κ' επιστρέφω.

ΟΙ ΔΥΟ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ
Αυθέντα, την απόφασιν την έχομεν παρμένην.

ΜΑΚΒΕΘ
Μέσα πηγαίνετε, κ' ευθύς θα έλθω να σας εύρω.

Τετέλεσται! 'ς τους ουρανούς, ω Βάγκε, αν θ' αναίβης, νάχης απόψε 'ς τα εκεί τον δρόμον να γυρεύης!

ΣΚΗΝΗ Β'

Εν τω μεγάρω.
(Εισέρχεται η ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ και υπηρέτης)·

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Σ' τον βασιλέα πήγαινε κ' εκ μέρους μου ειπέ του
ότ' ήθελα, αν ευκαιρή, να του ειπώ δυο λόγια.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
        Κέρδος μάταιον, ωφέλεια χαμένη,
    να έχη τις ό,τι ποθεί, κι' ανήσυχος να μένη.
    Καλλίτερα να ήμ' εγώ εκείνος οπού 'πάγει,
    παρά να τον κατέστρεψα κ' η λύπη να με φάγη!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Τι γίνεσαι, αυθέντα μου; Κατάμονος τι μένεις,
    με συντροφιάν τα θλιβερά φαντάσματά σου μόνον;
    Τι τρέφεσαι με στοχασμούς, που έπρεπε να ήσαν
    μ' αυτούς που συλλογίζεσαι μαζί κι' αυτοί θαμμένοι;
    Όσα δεν έχουν ιατρικόν, να λησμονούνται πρέπει!
    Το ό,τι έγειν', έγεινε!

ΜΑΚΒΕΘ
            Εκόψαμεν το φίδι
    αλλά δεν το 'σκοτώσαμεν. Θα ιατρευθή η πληγή του,
    θα στυλωθή, κι' ο κίνδυνος και πάλιν του 'δοντιού του
    τον δόλον μας τον μάταιον θα ξαναφοβερίζη.
    Αλλά το σύμπαν ας χαθή, οι κόσμοι ας χαλάσουν,
    παρά να κρυφοτρώγωμεν με φόβους το ψωμί μας,
    κι' ο ύπνος να μας έρχεται την νύκτα, ταραγμένος
    απ' τ' άγρια ονείρατα που μας τρομάζουν! Όχι!
    Καλλίτερα να ήμεθα με τους αποθαμένους, —
    μ' εκείνους που εστείλαμεν 'ς του τάφου την ειρήνην
    διά να ζήσωμεν ημείς τον βίον εν ειρήνη, —
    παρά τον νουν μας βάσανα αιώνια να τρώγουν
    Ο Δώγκαν αναπαύεται 'ς το μνήμα του. Κοιμάται·
    του βίου τον παροξυσμόν τον 'γλύττωσεν εκείνος·
    η προδοσία έκαμε ό,τι είχε να του 'κάμη.
    Εκεί που είναι, μάχαιρα, φαρμάκι δεν τον φθάνει,
    ούτε ο δόλος συγγενών, ούτε η έχθρα ξένων·
    τίποτ' εκεί να φοβηθή αυτός δεν έχει!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
                    Έλα,
    αυτά τ' αγριωμένα σου τα μάτια πράυνέ τα·
    'ς το δείπνον κύτταξ' εύθυμος και ζωηρός να ήσαι.

ΜΑΚΒΕΘ
    Θα ήμ', αγάπη μου. Και συ προσπάθησε να ήσαι.
    Να έχης δε κατ' εξοχήν τον νουν σου εις τον Βάγκον.
    Σ' το 'μάτι σου, 'ς την γλώσσαν σου εκείνος να πρωτεύη.
    Ο κίνδυνος δεν έλειψεν, ενόσω είν' ανάγκη
    να πλύνωμεν την δόξαν μας εις τα νερά του δόλου
    και πάντοτε να έχωμεν κ' οι δυο το πρόσωπόν μας
    ως προσωπίδα της καρδιάς, διά να μας την κρύπτη.

ΜΑΚΒΕΘ
Ω! την ψυχήν έχω σκορπιούς γεμάτην!
Κι ο Βάγκος και το τέκνον του ακόμη ζουν, το 'ξεύρεις;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Αιώνιον συμβόλαιον με την ζωήν δεν έχουν!

ΜΑΚΒΕΘ
    Τα πάντα δεν εχάθηκαν. Αθάνατοι δεν είναι.
    Λοιπόν και συ κάμε καρδιά. Απόψε, πριν αρχίση
    μέσ' 'ς ταις καμάραις να πετά τυφλά η νυκτερίδα,
    πριν κράξη τον ασκάθαρον η σκοτεινή Εκάτη
    το νυσταγμένον σήμαντρον της Νύκτας να βοΰση,
    πράγμα φρικτόν και φοβερόν θα γείνη!

ΜΑΚΒΕΘ
    Αγάπη μου, καλλίτερα εσύ να μη το 'ξεύρης,
    ως που να έχης να χαρής αφού θα γείνη! — Έλα,
    έλα ω Νύκτα σκοτεινή, τον πέπλον σου να ρίξης
    'ς τα 'μάτια τα ευαίσθητα της αγαθής Ημέρας!
    Ω έλα με αόρατον αιματωμένον χέρι
    να σχίσης το συμβόλαιον, κομμάτια να το κάμης
    το μέγα το συμβόλαιον που με κερόνει εμένα (21)!
    Πήζει το φως, ο κόρακας παίρνει το πέταγμά του
    'ς το δάσος του. Τα πλάσματα τ' αθώα της Ημέρας
    αρχίζουν να κουρνιάζονται να γλυκοησυχάσουν,
    ενώ τα μαύρα εξυπνούν δαιμόνια του σκότους
    'ς το άρπαγμά των να χυθούν! — Θαυμάζεις μ' όσα λέγω;
    Ησύχασε, ησύχασε! Ό,τι και αν αρχίση
    με το κακόν να σπείρεται, με το κακόν θ' αυξήση! —

ΣΚΗΝΗ Γ'

Δάσος παρά τα ανάκτορα.
(Εισέρχονται τρεις ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ)

Α’ Δολοφόνος
Ποιος να μας κάμης συντροφιά σ' έστειλ' εδώ;

Β’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
    Τι τον υποπτευόμεθα αφού σωστά τα λέγει,
    ποιοι είμεθα, τι έχομεν να κάμωμεν, τα πάντα
    καθώς μας τα παρήγγειλαν;

Α’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
            Μείνε λοιπόν μαζί μας. —
    Το φως ακόμη πού και πού την δύσιν χαρακόνει.
    Τώρα 'ς τον δρόμο τ' άλογο κεντά ο ταξειδιώτης
    να φθάση γρήγορα εκεί όπου θα ξενυκτίση.
    Όπου κι' αν ήναι θα φανή κι' αυτός που καρτερούμεν.

Β’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
Εκείνος είναι βέβαια! Οι άλλοι ήλθαν όλοι!

Γ’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
Συνήθειά του είναι.
Πεζός πηγαίνει απ' εδώ 'ς του παλατιού την θύραν.

(Εισέρχονται ο ΒΑΓΚΟΣ, και ο ΦΛΗΝΣ κρατών δαυλόν.)

ΒΑΓΚΟΣ
Ωσάν να φαίνετ' ο καιρός προς την βροχήν.

ΒΑΓΚΟΣ
Ω! προδοσία! Φύγε, Φληνς! Ω, φύγε, φύγε, φύγε!
Ίσως εσύ μ' εκδικηθής! Ω! φύγε! — Ω προδότη!

Γ’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
Ο ένας μόνον έπεσε. Μας έφυγε ο υιός του (23).

Β’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
Τότ' η μισή μας η δουλειά πηγαίνει 'ς τα χαμένα.

Α’ ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
Εκείνο τώρα πώγεινε ας' πάμε να το πούμε.

ΣΚΗΝΗ Δ'

    Συμπόσιον εν τοις ανακτόροις.
    (Εισέρχονται ο ΜΑΚΒΕΘ, η ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ, ο ΡΩΣ, ο ΛΑΙΝΩΞ, ΜΕΓΙΣΤΑΝΕΣ
    και υπηρέται).

ΜΑΚΒΕΘ
Λάβετε θέσιν. Ο καθείς γνωρίζει τον βαθμόν του.
Καλώς ωρίσετ' όλοι σας, κι' ο έσχατος κι' ο πρώτος!

ΜΑΚΒΕΘ
            Θα μείνω μεταξύ σας,
    ωσάν να ήμαι ταπεινός κ' εγώ προσκεκλημένος,
    και όλους η βασίλισσα ας μας φιλοξενήση,
    και το &καλώς μας ήλθετε& ας το ειπή εκείνη.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Ειπέ το συ εκ μέρους μου εις τους καλούς μας φίλους.
Το λέγει 'ς όλους των μαζί εμένα η καρδιά μου.

ΜΑΚΒΕΘ
    Ιδέ, κι' αυτοί με την καρδιάν ευχαριστώ σου λέγουν.
    Καθίσετ' όλοι σας. Εδώ 'ς την μέσην θα καθίσω,
    Χαρήτε, ξεφαντώσετε. — Τώρα ευθύς θα έλθω
    να πιω εις την υγείαν σας. (Βαδίζει προς την θύραν).
            Γεμάτο αίμα είνε
    το πρόσωπόν σου, άνθρωπε!

ΜΑΚΒΕΘ
Καλλίτερα επάνω σου ή μέσα 'ς το κορμί του!
Τον εξεκάμετε;

ΜΑΚΒΕΘ
    Α! λαιμοκόπος το λοιπόν κανείς καλλίτερός σου!
    καλός κ' εκείνος που του Φληνς του έκαμε τα ίδια.
    Αν συ το έκαμες κι' αυτό, τότε δεν έχεις ταίρι!

ΜΑΚΒΕΘ (καθ' εαυτόν)
            Τότε λοιπόν και πάλιν
    άρρωστος είμαι! Ειδεμή εξαίρετα θα ήμουν (24),
    'σάν μάρμαρον ακέραιος και στερεός 'σάν βράχος,
    'σάν τον αέρα ελαφρός ολόγυρά μου! Τώρα
    είμαι σφιγμένος, δέσμιος, κλεισμένος, πλακωμένος,
    δεμένος χειροπόδαρα με φόβους κ' υποψίας! —
    Αλλά, είπε μου, έχομεν τουλάχιστον τον Βάγκον;

ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ
    Τον έχομεν, αυθέντα μου, 'ς ένα χανδάκι μέσα,
    με είκοσι ορθάνοικταις πληγαίς 'ς την κεφαλήν του,
    Από αυταίς του έφθανε και μια!

ΜΑΚΒΕΘ καθ' εαυτόν
                Καλόν και τούτο!
    Το μέγα φίδι έλειψε. Εσώθη το σκουλήκι
    και έχει μέσα του ζωήν ως που να έλθ' η ώρα
    να χύση το φαρμάκι του· τώρα δεν έχει 'δόντια!
    Φύγε! Σε βλέπω αύριον.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
            Πώς δεν μας ζωηραίνεις,
    αυθέντα; Το συμπόσιον δεν έχει πλέον χάριν
    εάν ενόσω γίνεται, κανείς δεν συχνοβλέπη
    ότι φιλεύει με χαράν εκείνος που φιλεύει.
    Αν ήναι μόνον το φαγί, τρώγει κανείς και μόνος·
    του φαγητού καρύκευμα είν' η φιλοφροσύνη· —
    χωρίς αυτήν η συντροφιά δεν έχει νοστιμάδα.

ΜΑΚΒΕΘ
Εσύ γλυκέ μου σύμβουλε! — Λοιπόν, 'ς την όρεξίν σας
εύχομαι χώνευσιν καλήν, και εις τα δύο υγείαν!

(Εισέρχεται η σκιά του ΒΑΓΚΟΥ και κάθηται εις την θέσιν του ΜΑΚΒΕΘ)

ΜΑΚΒΕΘ
            Η στέγη μας απόψε
    δόξαν θα εσκέπαζεν αυτού του τόπου όλην,
    εάν εδώ ήτο παρών κι' ο Βάγκος μας. — Αλλ' όμως
    καλλίτερα να έπταισε και μάλλωμα ν' αξίζη,
    παρά να εκακόπαθε ώστε να αξίζη λύπην.

ΡΩΣ
Τον εαυτόν του αδικεί αν έλειψε να έλθη.
Δεν κάθεσαι, αυθέντα μου, και συ, να μας τιμήσης;

ΛΕΝΩΞ
Να, εδώ. — Τι έπαθες και είσαι ταραγμένος;

ΜΑΚΒΕΘ προς το φάσμα.
Δεν ημπορείς να μου ειπής ότι εγώ σου πταίω!..,
Μη τα μαλλιά σου μου κινής τα αιματοβαμμένα!

ΡΩΣ
Δεν είναι, άρχοντες, καλά ο Μάκβεθ! Σηκωθήτε!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Καθήσετε, ω άρχοντες. Αυτά συχνά τα έχει,
    και από νέος μάλιστα! Κανείς σας μη σαλεύση!
    Είναι το πράγμα της στιγμής! Θα του περάση τώρα.
    Ανίσως τον προσέχετε και τον παρατηρείτε
    θα πειραχθή, και το κακόν χειρότερον θα γείνη!
    Αφήτε τον και τρώγετε, ω φίλοι. —
    (Πλησιάζουσα προς τον Μάκβεθ) Άνδρας είσαι;

ΜΑΚΔΩΦ
Ναι! Κ' είμαι άνδρας τολμηρός, αφού τολμώ και βλέπω
εκείνο που θα 'τρόμαζε κι' ο Σατανάς να βλέπη!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Ανοησίαι! Πλάσματα του φόβου σου είν' όλα!
    Και τούτο σαν την μάχαιραν θα ήναι 'ς τον αέρα,
    που έλεγες πως σ' έδειχνε τον δρόμον προς τον Δώγκαν!
    Αυτά τα σπαρταρίσματα και τα ξιππάσματά σου,
    αυτά τ' αναγελάσματα του φόβου, άφησέ τα
    κι όταν, χειμωνιάτικα κοντά εις την φωτιά της,
    ακούεις μια γερόντισσα να λέγη παραμύθια
    που τάμαθ' απ' την νόννα της! Αλήθεια εντροπή σου! —
    Τι χάσκεις; Τι; Είναι σκαμνί αυτό εκεί που βλέπεις!

ΜΑΚΒΕΘ
Δεν βλέπεις; Να! Κύτταξ' εκεί! Ιδέ τον! —

Τι μου λέγεις; Α! Δεν με μέλει! Λάλησε, αφού 'μπορείς και νεύεις. Αν ήναι και οι τάφοι μας και τα νεκροταφεία να στέλνουν τους θαμμένους μας οπίσω, — μνήματά μας εις το εξής των αετών ας γείνουν τα στομάχια (25)!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Δεν εντρέπεσαι! (Επιστρέφει προς τους προσκεκλημένους)

ΜΑΚΒΕΘ μόνος
    Αίμα πολύ εχύθη
    τους περασμένους τους καιρούς, προτού να ημερώσουν
    τον κόσμον νόμοι δίκαιοι, και από τότε πάλιν
    έγειναν φόνοι, που κανείς αν τους ακούση φρίττει!
    Ήτο καιρός που έφθανε να χύσης τα μυαλά του,
    κι' απέθνησκε ο άνθρωπος, — 'τελείοναν τα πάντα.
    Και τώρα, — ανασταίνονται κ' εβγαίνουν απ' τους τάφους
    κι' απ' τα σκαμνιά μας μάς σκουντούν! Ω! τούτο είναι θαύμα
    που κ' ένα φόνον ξεπερνά ωσάν αυτόν!…

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Αυθέντα,
σ' αποζητούν οι φίλοι σου.

ΜΑΚΒΕΘ
    Ω! Είχα λησμονήσει. —
    Να μη με συνερίζεσθε, αγαπητοί μου φίλοι.
    Ασθένεια παράδοξος με βασανίζει· όμως
    δεν είναι τίποτε αυτό δι' όσους με γνωρίζουν. —
    Χαρά κ' υγεία 'ς όλους σας! Ελάτε. Ας καθίσω.
    Δότε μ' εδώ 'λίγο κρασί· γεμάτο το ποτήρι!
    'Σ όλης εδώ της συντροφιάς προπίνω την υγείαν,
    κ' εις του καλού του φίλου μου του Βάγκου, που μας λείπει
    Ας ήτο να μας ήρχετο! Εις όλους κ' εις εκείνον
    η πρόποσίς μου. Εύχομαι εις άπαντας τα πάντα!

ΜΑΚΒΕΘ
    Λείψ' απ' τα 'μάτια μου εμπρός! 'Σ της γης τα βάθη κρύψου,
    Έχεις τα κόκκαλα στεγνά, το αίμα παγωμένον,
    είν' άψυχα τα μάτια σου αυτά που με κοιτάζουν
    ακίνητα!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
        Είναι αυτό συνειθισμένον πράγμα,
    αγαπητοί μου άρχοντες· δεν είναι τίποτ' άλλο·
    αλλά την ευχαρίστησιν χαλνά της συντροφιάς μας.

ΜΑΚΒΕΘ
    Άνθρωπος ό,τι κι' αν τολμά, τολμώ! Παρουσιάσου
    ωσάν αρκούδα μαλλιαρή, αν θέλης, της Ρωσίας,
    ή ένοπλος ρινόκερως, ή τίγρις Υρκανίας, —
    Λάβε μορφήν εκτός αυτής που έχεις κάθε άλλην
    και να ιδής αν κλονισθούν τα στερεά μου νεύρα!
    Ή ξαναγείνου ζωντανός κι' αντιμετώπισέ με
    με το σπαθί 'ς το χέρι σου, 'ς την έρημον, — κι' αν τρέμω,
    μωρό παιδί να με ειπής! …Απάτης πλάσμα, φύγε!
    Έξω απ' εδώ, φρικτή σκιά! (Εξαλείφεται το φάσμα).
            Ιδού! Ευθύς που λείψη,
    άνδρας εκ νέου γίνομαι. — Καθήσετε, ω φίλοι!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Απ' την πολλήν σου ταραχήν η ευθυμία 'πάγει.
Την συντροφιά την έκαμες να γείνη άνω κάτω.

ΜΑΚΒΕΘ
    Πώς είναι τρόπος πράγματα τοιαύτα να συμβαίνουν,
    να έρχωνται 'σάν σύννεφο καλοκαιριού εμπρός μας,
    και να μη φέρουν θαυμασμόν; Με κάμνετε, αλήθεια
    κι εγώ ο ίδιος ν' απορώ με την κατάστασίν μου.
    όταν σας βλέπω, με αυτό το θέαμα εμπρός σας.
    τα μάγουλά σας κόκκινα να τάχετε ακόμη,
    ενώ εγώ 'κατάλευκα τα νοιώθω· απ' τον φόβον!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
                Να μη του ομιλήτε
    και γίνεται χειρότερα! Αν τον 'ρωτούν, ανάπτει.
    Καλή σας νύκτα! Φύγετε. Αφήσετε την τάξιν
    και την σειράν. Πηγαίνετε αμέσως!

ΛΕΝΩΞ
Καλή νύκτα!
Και είθε την υγείαν του ο βασιλεύς να εύρη!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Καλή σας νύκτα κι' αγαθή εις όλους.

(Εξέρχονται άπαντες εκτός του ΜΑΚΒΕΘ και της ΛΑΙΔΗΣ ΜΑΚΒΕθ)

ΜΑΚΒΕΘ
                Αίμα θέλει!
    Καλά το λέγει το ρητόν: Το αίμα θέλει αίμα (26).
    Ηκούσθη δένδρα να 'μιλούν και να κινούνται λίθοι,
    και από κίσσαις και κολοιούς και από καρακάξαις
    να έβγη έξαφνα 'ς το φως ο φόνος ο κρυμμένος!…
    'Ξημέρωσε;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Φιλονεικούν η Νύκτα και η 'Μέρα.
Σκότος δεν είναι ούτε φως.

ΜΑΚΒΕΘ
Πώς σου εφάνη, 'πέ μου,
να τον προστάξω τον Μακδώφ κ' εκείνος ν' απειθήση;

ΜΑΚΒΕΘ
            Το έμαθα εκ τύχης·
    Αλλά θα στείλω. — Απ' αυτούς δεν είναι μήτε ένας
    που άνθρωπόν μου μισθωτόν κοντά του να μην έχη. —
    Πρωί πρωί 'ς ταις αδελφαίς ταις Μάγισσαις θα 'πάγω.
    Θέλω και άλλα να μου 'πούν. Έχω σκοπόν να μάθω
    με κάθε τρόπον κάθε τι, όσον κακόν κι' αν ήναι!
    Το παν εις το συμφέρον μου, το παν, θα θυσιάσω!
    Τόσον βαθειά εχώθηκα 'ς το αίμα έως τώρα,
    ώστε αν παύσω να βουτώ, το να γυρίσω πίσω
    θα είν' επίσης δύσκολον καθώς να προχωρήσω.
    Όσα ο νους μου μελετά, το χέρι θα τα πράξη. —
    Ας γείνουν πρώτα, κ' έπειτα τα στόμ' ας τα φωνάξη!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
Το μέγα δυναμωτικόν που θέλει κάθε σώμα.
ο ύπνος, σου χρειάζεται.

ΜΑΚΒΕΘ
            Πηγαίνωμεν 'ς το στρώμα.
    Αυτά που εφαντάσθηκα ο φόβος τα εμπνέει.
    Μας λείπει πράξις· 'ς την τριβήν είμεθ' ακόμη νέοι.

ΣΚΗΝΗ Ε'

Εξοχή άδενδρος. Κεραυνοί.
(Εισέρχονται εξ ενός αι ΤΡΕΙΣ ΜΑΓΙΣΣΑΙ και αφ' ετέρου η ΕΚΑΤΗ)

ΕΚΑΤΗ
    Και πώς να μη θυμώσω, ω βρωμόστριγλαις,
    με την αυθάδειάν σας και την τόλμην σας!
    Πώς λόγια με τον Μάκβεθ παιρνοδίδετε,
    κ' εμέ, των μαγικών σας την δασκάλισσαν,
    την μυστικήν τεχνήτραν κάθε βασκανίας,
    ποτέ να λάβω μέρος δεν μ' εκράξετε
    την τέχνην μας να δείξω εις την δόξαν της;
    Το δε χειρότερόν σας, — ό,τι έγεινε,
    δι' ένα φανταγμένον το εκάματε,
    ένα διεστραμμένον κ' υπερήφανον. —
    Κι' αυτός σας καλοπιάνει, όχι διά σας,
    πλην διά τους σκοπούς του και τα τέλη του.
    Πληρώσετε το λάθος! Φύγετ' απ' εδώ.
    'ς το σπήλαιον να 'πάτε του Αχέρωνος!
    Εκεί κ' εγώ θα έλθω αύριον πρωί.
    Την Μοίραν του να μάθη θάλθη και αυτός.
    Τα μαγγανεύματά σας ετοιμάσετε,
    τα μάγια, τα κακκάβια κι' όλα τα λοιπά.
    Ν' αναίβω έχω τώρα 'ς τα αιθέρια.
    Αυτήν την νύκτα έχω, — πριν φανή το φως, —
    φρικτόν να κάμω έργον και τεράστιον.
    'Σ την άκρη της Σελήνης τρεμοκρέμεται
    βαρειά κι' ατμούς γεμάτη μια σταλαγματιά.
    Προτού να πέση κάτω θα την πιάσω 'γώ.
    Θα την κατασταλάξω με τα μάγια μου,
    να βγάλω από μέσα τα εξωτικά,
    που η απατηλή των η εμφάνισις
    τον Μάκβεθ θα τον κάμη να καταστραφή.
    Τον Θάνατον, την Τύχην, δεν θα τα ψηφά·
    θα υποβάλη όλα 'ς την ελπίδα του,
    και φρόνησιν και φόβον και ευσέβειαν!
    Εχθρός δε του ανθρώπου, — ο χειρότερος, —
    είν' η απροβλεψία και η οίησις!

    Με κράζουν! — Το μικρόν μου το δαιμόνιον,
    εις σύννεφο επάνω παχνοσκέπαστο,
    με περιμένει. (Εξέρχεται).

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
'Πάμε, 'πάμε γρήγορα!
Κι αυτή όπου κι αν ήναι ξαναέρχεται.

ΣΚΗΝΗ ΣΤ'

Εν τω ανακτόρω εις Φόρες.
(Εισέρχονται ο ΛΕΝΩΞ και ο ΑΓΚΟΣ (27) ).

ΛΕΝΩΞ
    Τα όσα είπα συφωνούν μ' όσα 'ς τον νουν σου είχες.
    Μπορούσα κι' άλλα να ειπώ, σου λέγω μόνον ότι
    συνέπεσαν παράδοξα τα πράγματα: Τον Δώγκαν
    έκλαυσ' ο Μάκβεθ. — Μάλιστα, — αφού είχε αποθάνει.
    Ο Βάγκος δε συνέπεσε να νυκτωθή 'ς τους δρόμους.
    Αν αγαπάς, τον φόνον του 'ς τον Φληνς απόδωσέ τον,
    αφού εξέφυγεν ο Φληνς. — Ποιος δε να μη το λέγη
    ότ' ήσαν δύο τέρατα ο Δοναλβαίν κι' ο Μάλκολμ,
    να σφάξουν τον πατέρα των! Αφορισμένη πράξις!
    Και πώς το ελυπήθηκε ο Μάκβεθ! Δεν τον είδες
    πώς ήναψε το αίμα του και ώρμησεν αμέσως
    κ' εσκότωσε τους φύλακας, ενώ κ' οι δύο ήσαν
    δούλοι ακόμη του πιοτού κ' αιχμάλωτοι του ύπνου;
    Μη δεν το έκαμε καλά; — Και γνωστικά προς τούτοις!
    Διότι ποιος δεν ήθελε μ' αυτούς αγανακτήσει
    αν ήκουε να τ' αρνηθούν αυτοί κατόπιν; Ώστε
    συνέπεσαν τα πράγματα περίφημα, σου λέγω.
    Ως προς του Δώγκαν δε τους υιούς, 'ς το χέρι αν τους είχε
    (και να μη δώση ο Θεός ποτέ του να τους έχη),
    θα έβλεπαν το τι θα 'πή πατέρα να σκοτώσουν!
    Κι' ο Φληνς θα τόβλεπε! — Αλλά, τα λόγια μας ολίγα.
    Δι' ένα λόγον ο Μακδώφ απρόσεκτον, κ' επίσης
    διότι 'ς το συμπόσιον δεν ήλθε του τυράννου,
    καθώς μου λέγουν, έπεσεν εις την οργήν του τώρα.
    Πού άρα γε κατέφυγε, είδησιν έχεις μήπως;

ΑΓΚΟΣ
    Του Δώγκαν ο διάδοχος, — τον θρόνον του οποίου
    ο Μάκβεθ σφετερίζεται, — εις την Αγγλίαν μένει.
    Ο δε καλός ο βασιλεύς εκεί, εις την αυλήν του
    τόσον τον καλοδέχεται και τον περιποιείται,
    ώστε η Μοίρα η κακή, με την καταδρομήν της
    ποσώς δεν τον εξέπεσεν από τ' αξίωμά του.
    Εκεί επήγε κι' ο Μακδώφ διά να ενταμώση
    τον Εδουάρδον, και θερμά να τον παρακαλέση
    τον άξιόν του στρατηγόν Σιβάρδον να μας στείλη,
    ώστε μ' αυτήν την συνδρομήν, και με την προστασίαν
    Εκείνου, που το έργον μας θα ευλογή εξ ύψους,
    ν' αξιωθή καθένας μας να χαίρεται και πάλιν
    'ς την τράπεζάν του την τροφήν, 'ς το στρώμα του τον ύπνον
    χωρίς μαχαίρια κ' αίματα εις τα συμπόσιά μας, —
    και νόμιμον να έχωμεν του τόπου βασιλέα
    χωρίς ν' ατιμαζώμεθα απ' τας τιμάς που δίδει,
    κι' ό,τι καθένας λαχταρεί να τ' αποκτήση πάλιν! —
    Αλλά ο Μάκβεθ όλ' αυτά τα επληροφορήθη,
    κ' εις τόσην αγανάκτησιν τον έφερε το πράγμα,
    ώστε προετοιμάζεται να κάμη εκστρατείαν.

ΛΕΝΩΞ
Και μήνυμα δεν έστειλεν εις τον Μακδώφ;

ΑΓΚΟΣ
                Ναι· όμως
    ορθοκαταίβατ' ο Μακδώφ του απεκρίθη, Όχι!
    Και σκυθρωπός ο μηνυτής εγύρισε ταις πλάταις
    κ' εμούγκριζε 'σάν νάλεγε: Θα το μετανοήσης
    ότι με την απόκρισιν αυτήν σου με φορτόνεις.

ΛΕΝΩΞ
    Αυτό να προφυλάττεται ίσως θα τον φωτίση
    και όσον είναι γνωστικόν από εδώ ν' απέχη.
    Ω! 'ς την Αγγλίαν άγγελος ας ήτο να πετάξη
    να 'πή τα λόγια του Μακδώφ, προτού εκείνος φθάση,
    ώστε χωρίς αναβολήν να έλθη σωτηρία,
    'ς την γην αυτήν που τυραννεί κατηραμμένο χέρι!

ΑΓΚΟΣ
Ευχαί μου θα συνώδευαν θερμαί το πέταγμά του!

ΠΡΑΞΙΣ ΤΕΤΑΡΤΗ

ΣΚΗΝΗ Α'

Σπήλαιον. Εν τω μέσω αυτού λέβης βράζων. Κεραυνοί.
Εισέρχονται αι ΤΡΕΙΣ ΜΑΓΙΣΣΑΙ).

Β’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Τρις 'μούγκρισε και μία ο σκανζόχοιρος.

Γ’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Είν' ώρα, είναι ώρα, κράζει η Άρπυια!

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
    Ελάτε· — 'ς το κακκάβι ολοτρίγυρα,
    και μέσα τα φαρμάκια και τα μαγικά:
    Κούβακας· — πέτρα κρύα τον επλάκονε
    σωστά τριάντα ένα ημερόνυκτα,
    και ίδρωσε φαρμάκι μέσ' 'ς τον ύπνο του· —
    'ς την μαγευμένη βρύσι συ πρωτόβρασε!

ΑΙ ΤΡΕΙΣ ΟΜΟΥ
Γύριζε, βάζε, βράζε, ανακάτονε.
Καίε φωτιά και τρίζε, κόχλαζε νερό!

Β’ ΜΑΓΙΣΣΑ
    Κοιλιά φειδιού του βάλτου, βράσε, φούσκωσε!
    Να 'μάτι γουστερίτσας, πόδι βαθρακού,
    πούπουλο νυχτερίδας, σαύρας δακτύλο,
    πτερό της κουκουβάγιας, στόμα σκουληκιού,
    και γλώσσα μανδροσκύλου, και οχειάς κεντρί!
    Όλ' ανακατωθήτε και αφρίζετε,
    να γείνη στοιχειωμένος διαβολοχυλός!

ΑΙ ΤΡΕΙΣ ΟΜΟΥ
Γύριζε, βάζε, βράζε, ανακάτονε.
καίε φωτιά και τρίζε, κόχλαζε νερό!

Γ’ ΜΑΓΙΣΣΑ
    Να λέπι από δράκο, δόντι λύκαινας,
    δέρμ' από μούμια μάγας, λάμιας λάρυγγας,
    νυκτοξερριζωμένο αψιθιάς κλαδί,
    νεφρά βρωμο-Εβραίου, τράγου άντερο·
    να και κομματιασμένα πριναρόκλαδα
    που μ' έκλειψιν σελήνης εκλαδεύθηκαν·
    να και Τατάρου χείλη, Τούρκου μύταρος
    και δάκτυλ' από βρέφος, πόρνης γέννημα,
    που τώρριξε 'ς τον τάφρο και το έπνιξε. —
    Να βράση να χυλώση τ' ανακάτωμα! —
    Να κι' άντερ' από τίγριν· βάλε τα κι' αυτά
    νάχη απ' όλα μέσα το κακκάβι μας!

ΑΙ ΤΡΕΙΣ ΟΜΟΥ
Γύριζε, βάζε, βράζε, ανακάτονε.
Καίε φωτιά και τρίζε, κόχλαζε νερό!

Β’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Και τώρα ράντισέ το μ' αίμα της μαϊμούς,
να πήξη, να κρυώση το μαγόβρασμα.

ΕΚΑΤΗ
    Καλά! τον έπαινόν μου τον αξίζετε.
    Θα έχετε 'ς τα κέρδη όλαις μερτικό.
    Του κακκαβιού τον γύρον τώρα κάμετε,
    και 'σαν στοιχειά, 'σάν Μοίραις, 'σάν Νεράιδες
    κι αι τρεις χειροπιασμέναις τραγουδήσετε.

Β’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Το δάκτυλο με τρώγει· κάποιος έρχεται.
Ανοίξετε, ω θύραις, όποιος κι' αν κτυπά!

ΜΑΚΒΕΘ
Εσείς, μεσονυκτιάτικαις, κρυφαίς και μαύραις στρίγλαις,
τι πολεμάτε;

ΜΑΚΒΕΘ
    Σας εξορκίζω, μα αυτήν την μυστικήν σας τέχνην,
    απ' όπου κι' αν σας έρχεται, να με αποκριθήτε!
    Και αν από τα χέρια σας οι άνεμοι λυμένοι
    λυσσομανούν και μάχωνται με τα καμπαναριά μας,
    κι' αν καταπίνη καραβιαίς το αφρισμένο κύμα,
    και αν κυλιούνται κατά γης τα γεμισμένα στάχυα,
    τα δένδρ' αν ξερριζόνωνται, αν σχίζωνται τα κάστρα,
    κ' επάνω αν κρημνίζωνται 'ς τους φυλακάτωράς των,
    κι' αν γέρνουν τα κεφάλια των παλάτια, πυραμίδες,
    ως που να σμίξ' η κορυφή με τα θεμέλιά των,
    κι' όλ' η σπορά της φύσεως αν γείνη άνω κάτω,
    εσείς αποκριθήτε με εις ό,τι κι' αν 'ρωτήσω!

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Την θέλεις την απόκρισιν απ' τα 'δικά μας χείλη,
ή θέλεις ανωτέρους μας;

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
    Να αίμα μέσα σκρόφας, όπου έφαγε
    και τα εννηά παιδιά της, μία γέννα της·
    να κ' εις την φλόγα 'ξύγγι, όπου έσταξε
    από φονηά κρεμάλα.

ΑΙ ΤΡΕΙΣ ΟΜΟΥ
            Έλα, πρόκαμε!
    Όπου κι' αν ήσαι τώρα, χαμηλά, 'ψηλά,
    δείξε μας την μορφήν του και την τέχνην σου!

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
'Ξεύρει 'ς τον νουν τι έχεις.
Άκουε μόνον, μη λαλής!

ΤΟ Α' ΦΑΣΜΑ (28)
Ω Μάκβεθ! Μάκβεθ! Μάκβεθ!
φυλάξου από τον Μακδώφ. — Αρκεί. Απόλυσέ με.

ΜΑΚΒΕΘ
Ό,τι κι' αν ήσ', ευχαριστώ διά την συμβουλήν σου·
ταιριάζει με τους φόβους μου. Μίαν ακόμη λέξιν…

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
Δεν δέχεται προστάγματα. Έρχεται άλλος τώρα
ακόμη πλέον ισχυρός.

(Κεραυνός. Δευτέρα οπτασία. Βρέφος αιματόφυρτον).

ΜΑΚΒΕΘ
Αν είχα και αυτιά τριπλά θα σ' ήκουα και πάλιν!

ΤΟ Β' ΦΑΣΜΑ
    Έχε και δίψαν αίματος κι' απόφασιν και τόλμην,
    και μη ποτέ σου φοβηθής την δύναμιν ανθρώπου,
    διότι γέννα γυναικός ποτέ δεν θα σε βλάψη!

ΜΑΚΒΕΘ
    Τότε λοιπόν ζήσε, Μακδώφ! Προς τι να σε φοβούμαι;
    Αλλ' όμως την ασφάλειαν να την διπλώσω θέλω,
    και να κρατώ ενέχυρον από την Ειμαρμένην.
    Δεν σου χαρίζω την ζωήν, διά να έχω λόγον
    τον φόβον τον χλωμόκαρδον να τον κηρύξω ψεύτην,
    κι' ο Ύπνος να μου έρχεται και αν βροντά κι' αστράπτη

(Κεραυνός. Τρίτη οπτασία. Βρέφος εστεμμένον, κρατούν
εις χείρας δένδρον).

    Τι είν' αυτό που 'πρόβαλε, 'σάν τέκνον βασιλέως,
    και του στολίζει ο χρυσός της βασιλείας κύκλος
    το βρεφικόν του μέτωπον:

ΤΟ Γ' ΦΑΣΜΑ
    Έχε ανδρείαν λέοντος και μη φοβού κανένα.
    Συνωμοσίαν μη ψηφάς, ή γογγυσμούς, ή στάσιν!
    ο Μάκβεθ δεν θα νικηθή, εκτός εάν κινήση
    'ς την Δουνσινάνην ν' αναιβή το δάσος της Βερνάμης!

ΜΑΚΒΕΘ
    Δεν γίνεται! ποιος ημπορεί τα δάση ν' αγγαρεύση;
    ποιος είν' εκείνος που 'μπορεί το δένδρον να προστάξη
    από της γης την αγκαλιά την ρίζα του να 'βγάλη;
    Ω προμαντεύματα γλυκά! Ωραία! Ω χαρά μου!
    Δεν θα σηκώσης κεφαλήν ποτέ, Αποστασία,
    εκτός αν πρώτα σηκωθή το δάσος της Βερνάμης· —
    κι' ο Μάκβεθ εις τον θρόνον του γερά στερεωμένος
    βίον θα ζήση ευτυχή, ως πού να έλθ' η ώρα
    τον φόρον του 'ς της φύσεως τον νόμον να πληρώση!
    Αλλ' η καρδιά μου λαχταρεί να μάθω ένα πράγμα·
    ειπήτε — αν η τέχνη σας έως εκεί πηγαίνη, —
    εις το βασίλειον αυτό η γενεά του Βάγκου
    θα βασιλεύση;

ΜΑΚΒΕΘ
    Ειπήτε μου! Το απαιτώ! Αν μου το αρνηθήτε,
    ανάθεμα αιώνιον επάνω σας να πέση!…
    Βυθίζονται τα μάγια σας;… Τι κρότος είναι τούτος;

(Βυθίζεται εντός της γης ο λέβης. Ακούονται αυλοί).

ΑΙ ΤΡΕΙΣ ΟΜΟΥ
    Ελάτε να φανήτε εις τα 'μάτια του,
    ελάτε την καρδιά του να την καύσετε.
    Ωσάν σκιαί φανήτε, φύγετ' ως σκιαί!

    (Εμφανίζονται αλληλοδιαδόχως αι σκιαί οκτώ βασιλέων, ο έσχατος των
    οποίων κρατεί κάτοπτρον εις χείρας. Τελευταίον έπεται το φάσμα του
    ΒΑΓΚΟΥ).

ΜΑΚΒΕΘ
    Ω! Είσαι απαράλλακτον το φάντασμα του Βάγκου!
    Φύγ' απ' εδώ! Το στέμμα σου τα 'μάτια μου τα καίει! —
    Εσύ δευτέρα κεφαλή χρυσοστεφανωμένη,
    έχεις τα ίδια τα μαλλιά ωσάν την πρώτην… Κι' άλλη,
    ίδια κι αυτή! — Βρωμόστριγλαις, τι φέρνετε εμπρός μου.
    Και τέταρτος! …Ω 'μάτια μου, χυθήτε! …Η σειρά
    με μόνην την συντέλειαν του κόσμου θα τελειώση;…
    Κι' άλλος! ακόμη! Κ' έβδομος! …Άλλο να ιδώ δεν θέλω.
    Ιδού και άλλος, και κρατεί καθρέπτην, και μου δείχνει
    και άλλους μέσα βασιλείς πολλούς… και μερικοί των
    τριπλόν διάδημα φορούν, τρία 'ς τα χέρια σκήπτρα (29)!…
    Θέα φρικτή! Αληθινά είν' όλ' αυτά, το βλέπω!
    διότ' ιδού, το φάντασμα αιματοκυλισμένον
    του Βάγκου με χαμογελά, και μου τους δείχνει όλους,
    'σάν να μου λέγη: Βλέπε τους, είναι η γενεά μου.

Α’ ΜΑΓΙΣΣΑ
        Αλήθεια είναι όλα. Όμως διατί
        τον Μάκβεθ τόσον θάμβος εκυρίευσε;
        Ας δώσωμεν 'ς τον νουν του διασκέδασιν
        και όλα τα καλά μας ας του δείξωμεν.
        Μαγεύω τον αέρα και λαλεί εγώ,
        ενώ χεροπιασμέναις σεις χορεύετε,
        να μας ιδή ο μέγας βασιλεύς αυτός
        με τι χαράν και σέβας τον δεχόμεθα!

(Μουσική. Αι Μάγισσαι χορεύουσι και μετά ταύτα εξαλείφονται).

ΜΑΚΒΕΘ
    Πού είναι; 'χάθηκαν; — Αυτή η κολασμένη ώρα
    με μαύρα γράμματ' ας γραφή 'ς του Χρόνου το βιβλίον
    'ς αιώνιον ανάθεμα! — Συ εκεί έξω, έλα!

ΜΑΚΒΕΘ
                Μολυσμένος
    απ' όπου κι' αν επέρασαν να μείνη ο αέρας,
    και όποιος ταις πιστεύεται αναθεματισμένος! —
    Μ' εφάνηκε να ήκουσα ποδόκτυπον αλόγων.
    Ποιος ήλθε;

ΛΕΝΩΞ
Ήλθαν δύο τρεις την είδησιν να φέρουν,
ότι επήγεν ο Μακδώφ κρυφά εις την Αγγλίαν.

ΜΑΚΒΕΘ
    Α! Ο Καιρός επρόλαβε τα κατορθώματά μου!
    Πετά και φεύγει ο σκοπός, ανίσως δεν πετάξη
    συγχρόνως κ' η εκτέλεσις! Εις το εξής, τ' ομνύω,
    ό,τι ο νους γεννά, ευθύς το χέρι θα το κάμη!
    Ιδού! Ευθύς τον στοχασμόν θα στεφανώσω μ' έργα!
    Το είπα και το έκαμα! Εις του Μακδώφ το κάστρον
    θα καταπέσω έξαφνα, θα του το κυριεύσω,
    θα του περάσω απ' το σπαθί γυναίκα του, παιδιά του,
    κάθε κακότυχο κορμί που συγγενή τον έχει.
    Μεγάλα λόγια περιττά! Το πράγμα θα τελειώση,
    προτού προφθάση ο σκοπός αυτός μου να κρυώση!
    Αλλ' όχι πλέον φάσματα!… Πού είν' αυτοί που ήλθαν;
    Εμπρός! τον δρόμον δείξε μου.

ΣΚΗΝΗ Β'

Εν τω μεγάρω του ΜΑΚΔΩΦ, εις Φάιφ.
(Εισέρχονται η ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ, ο ΥΙΟΣ της και ο ΡΩΣ).

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
Τι έπταισε; Η βία του ποια ήτο να ξεφύγη;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
            Εκείνος δεν την είχε!
    Τρέλλα του ήτο καθ' αυτό να φύγη. Με τους φόβους,
    αν όχι με τα έργα μας, γινόμεθα προδόται!

ΡΩΣ
Δεν 'ξεύρεις αν τον ώθησε φόβος ή γνώσις.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
                Γνώσις!
    Ν' αφήση την γυναίκα του, ν' αφήση τα παιδιά του,
    το κάστρο του, τους τίτλους του, εκεί απ' όπου φεύγει!
    Α! όχι, δεν μας αγαπά· — το έμφυτον δεν τόχει,
    κι' ο τρυποφράκτης ο μικρός, μικρότερος απ' όλα
    τ' άλλα πουλάκια, πολεμά κι' αυτός την κουκουβάγια
    ανίσως κ' έχει τα μικρά εις την φωληά του μέσα!…
    φόβος τα πάντα· τίποτε δεν 'ζύγισ' η αγάπη·
    κ' η γνώσις ολιγώτερoν· διότι το να φύγη
    δεν ήτο γνώσις βέβαια!

ΡΩΣ
            Καλή μου εξαδέλφη,
    κυβέρνησε την λύπην σου. Ο άνδρας σου, το 'ξεύρεις,
    είν' ευγενής και γνωστικός και φρόνιμος, και κρίνει
    πόθεν ο άνεμος φυσά· άλλο να 'πώ δεν θέλω,
    αλλ' είναι δύσκολοι καιροί αυτοί οπού περνούμεν,
    ενόσω εν αγνοία μας γινόμεθα προδόται,
    ενόσω τι φοβούμεθα κανείς μας δεν το 'ξεύρει,
    και με τους φόβους του καθείς παρεξηγεί την φήμην,
    και όλοι αρμενίζομεν εις άγρια πελάγη
    όπου και όπως μας κυλά το ταραγμένον κύμα!
    έχε υγείαν· γρήγορα θα ξαναέλθω πάλιν.
    εις του κακού το έπακρον τα πράγματ' άμα φθάσουν,
    παύουν, ή 'ς τα πρώτα των θ' αρχίσουν να γυρίζουν. —
    Παιδάκι μου, ο Ύψιστος 'ς την σκέπην του να σ' έχη!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
Πατέρα έχει το πτωχό, και είν' ωρφανευμένο.

ΡΩΣ
Δεν ημπορώ να κρατηθώ. Υγίαινε. Αν μείνω
θα μ' εντροπιάση η λύπη μου και σε θα σε ταράξη.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ (30)
Απέθαν' ο πατέρας σου, και τώρα τι θα γείνης,
και πώς θα ζήσης;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
'Σάν τα πουλάκια; Πώς; Και συ με μυίγαις, με σκουλήκια

Ο ΥΙΟΣ ΤΗΣ
Με ό,τι εύρω. Μη κι' αυτά δεν ζουν με ό,τι εύρουν;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
Καϋμένο συ πουλάκι μου! Και ούτε θα φοβήσαι
παγίδα, δίκτυ, 'ξόβεργα;

Ο ΥΙΟΣ ΤΗΣ
            Να φοβηθώ τι έχω;
    Με όλ' αυτά δεν κυνηγούν μικρά μικρά πουλάκια. —
    Δεν 'πέθαν' ο πατέρας μου, και ό,τι θέλεις λέγε!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
Απέθανε, παιδάκι μου, και πού θα εύρης άλλον;

Ο ΥΙΟΣ ΤΗΣ
Και συ, μαννούλα μου καλή, πού θαύρης άλλον άνδρα;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
Όπου κι' αν 'πάγω είκοσι, αν θέλω, αγοράζω.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
Φλυαρείς όσον ο νους σου κόπτει.
Και όμως κόπτει κάμποσον.

Ο ΥΙΟΣ ΤΗΣ
Προδότης είν' αλήθεια,
μητέρα, ο πατέρας μου;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
Κείνος που επάτησε τους όρκους του.

Ο ΥΙΟΣ ΤΗΣ
Και όλοι,
όσοι το έκαμαν αυτό, όλοι προδόται είναι;

Ο ΥΙΟΣ ΤΗΣ
Όσοι πατήσουν όρκους
κρέμασμα θέλουν;

Ο ΥΙΟΣ ΤΗΣ
            Όσοι πατούν τους όρκους
    είναι ανόητοι λοιπόν· διότι έχει τόσους,
    που τους χρησίμους έφθαναν αυτοί να τους κρεμάσουν.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
Εσύ, μαϊμού! — Ώ! του Θεού την ευλογίαν νάχης! —
Πλην τι θα γείνης, πώς θα ζης χωρίς πατέρα τώρα;

Ο ΥΙΟΣ ΤΗΣ
    Α, μάννα, θα τον έκλαιες αν ήτο 'πεθαμένος.
    Κι' αν δεν τον έκλαιες, αυτό θα ήτο το σημείον
    ότι πατέρα γρήγορα καινούριον θα μου εύρης.

ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ
            Αρχόντισσα καλή μου,
    δεν με γνωρίζεις, αλλ' εγώ ποια είσαι το γνωρίζω·
    φοβούμαι ότι κίνδυνος σου έρχεται μεγάλος.
    Ενός ανθρώπου ταπεινού την γνώμην άκουσέ την
    εδώ μη τύχη κ' ευρεθής! Να πάρης τα μικρά σου
    και φύγετε! Είμαι σκληρός να σε τρομάζω τόσον,
    αλλά θα ήτο φοβερόν χειρότερα να πάθης,…
    και σ' έρχονται χειρότερα! — Θεός να σε φυλάξη!
    Δεν μένω περισσότερον, Φοβούμαι!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
                Πού να φύγω;
    Εγώ δεν έκαμα κακόν. — Πλην λησμονώ ότ' είμαι
    'ς τον κόσμον τον επίγειον, όπου κακόν να κάμνης
    είναι συχνά επαινετόν, το δε καλόν να κάμνης
    το λογαριάζουν κάποτε ως κινδυνώδη τρέλλαν.
    Λοιπόν κ' εγώ, αλλοίμονον, τι όφελος προσμένω;
    από την υπεράσπισιν αυτήν την γυναικείαν,
    ότι δεν έκαμα κακόν;

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΔΩΦ
Εκεί, με του Θεού την χάριν,
όπου δεν φθάνετε ποτέ, εσύ κ' οι όμοιοί σου,

(Εξέρχονται οι ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ διώκοντες αυτήν)
(Εξέρχεται κράζουσα).

ΣΚΗΝΗ Γ

Εν Αγγλία. Έμπροσθεν του βασιλικού ανακτόρου.
(Εισέρχονται ο ΜΑΛΚΟΛΜ και ο ΜΑΚΔΩΦ).

ΜΑΛΚΟΛΜ
Ω! έλα να καθίσωμεν παράμερα 'ς τον ίσκιο,
κι' ας ξεθυμάνη εις δάκρυα η πίκρα της καρδιάς μας.

ΜΑΚΔΩΦ
    Καλλίτερα ν' αδράξωμεν το φονικό σπαθί μας,
    κι' ας τρέξωμεν 'ς τον τόπον μας τον καταπατημένον,
    ωσάν γενναίοι άνθρωποι! Αυγή δεν ανατέλλει
    που χήρες δεν μοιρολογούν και ορφανά δεν κλαίουν,
    που νέος θρήνος 'ς τ' ουρανού την όψιν δεν ξεσπάνει· —
    κι' αντιλαλεί ο ουρανός 'σάν να πονή μαζί μας
    και κάθε λύπης συλλαβήν κι' αυτός αντιβοΰζει!

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Όσα πιστεύω τα θρηνώ, πιστεύω όσα 'ξεύρω, —
    και όσα επιδέχονται διόρθωσιν, την ώραν
    αρκεί να εύρω βοηθόν, και θα τα διορθώσω!
    Τα όσα λέγεις, πιθανόν να ήναι όπως λέγεις.
    Αυτός, όπου την γλώσσαν μας την καίει τ' όνομά του,
    ο τύραννος, ένα καιρόν ως έντιμος 'περνούσε·
    τον είχες φίλον ακριβόν· δεν σ' έβλαψεν ως τώρα. —
    Άπειρος νέος είμ' εγώ, αλλ' ίσως είναι τρόπος
    να γείνω μέσον, δούλευσιν να κάμης εις εκείνον!
    Ίσως κ' η γνώσις τ' απαιτεί, κανείς να θυσιάση
    ένα πτωχό κι' αδύνατο και άκακο αρνάκι,
    διά να παύση την οργήν Θεού αγριωμένου.

ΜΑΛΚΟΛΜ
            Ο Μάκβεθ όμως είναι,
    κ' εις βασιλέως προσταγήν 'μπορεί να υποκλίνη
    και άνθρωπος ενάρετος. — Αλλά συμπάθησέ με. —
    Οι στοχασμοί μου δεν αρκούν διά ν' αλλάξης φύσιν.
    Οι Άγγελοι αιώνια φωτοβολούν και λάμπουν,
    ακόμη κι' αν αμάρτανε ο φωτεινότερός των!
    Της Αρετής το πρόσωπον το παίρνει η Αχρειότης,
    πλην δεν αλλάζει δι' αυτό της Αρετής η όψις.

ΜΑΛΚΟΛΜ
            Ίσως εκεί την χάνεις
    όπου εγώ του δισταγμού την αφορμήν ευρίσκω.
    Πώς έξαφνα παραίτησες γυναίκα και παιδιά σου,
    τα όντα τα πολύτιμα, τα καρδιακά δεσμά σου,
    και ούτε καν εστάθηκες να τ' αποχαιρετήσης! —
    Παρακαλώ, αν δύσπιστον με βλέπης, μη το πάρης
    ως της τιμής σου προσβολήν, αλλ' ως προφύλαξίν μου.
    Μπορεί να ήσαι αγαθός, όσον και αν διστάζω.

ΜΑΚΔΩΦ
    Κυλίσου μέσ' 'ς τα αίματα, πατρίς δυστυχισμένη!
    Ω τυραννί' αγέρωχη, γερά θεμελιώσου
    αφού δεν έχεις 'ς το εξής της αρετής τον φόβον!
    Μη κρύπτεσαι· οι τίτλοι σου δεν σου φιλονεικούνται! —
    Αυθέντα, σ' αποχαιρετώ! Δεν ήθελα να ήμαι
    ο άθλιος που με θαρρείς, κι' αν ήτο ν' απολαύσω
    τα κράτη που ο τύραννος 'ς τα νύχια του σπαράζει,
    κι' όλους της γης τους θησαυρούς μαζί!

ΜΑΛΚΟΛΜ
                Δεν σε προσβάλλω,
    και μόνον από φόβον σου δεν είναι όσα είπα.
    Πιστεύω ότι ο ζυγός βαρύνει την πατρίδα·
    τρέχει το αίμα της· πονεί· στενάζει· κάθε 'μέρα
    και μία νέα μαχαιριά νέαν πληγήν ανοίγει.
    Χέρια πολλά να σηκωθούν διά τα δίκαιά μου,
    το 'ξεύρω, δεν θα έλειπαν. Κ' εδώ απ' την Αγγλίαν
    χιλιάδες μου προσφέρονται. — Κι' αν όμως του τυράννου
    την κεφαλήν αξιωθώ να την ποδοπατήσω,
    ή να την έχω κρεμαστήν επάνω 'ς το σπαθί μου,
    με τούτο της πατρίδος μας τα πάθη δεν τελειόνουν.
    Διότι και χειρότερα να υποφέρη έχει
    απ' τον διάδοχον αυτού.

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Περί εμού σε ομιλώ, εμού οπού γνωρίζω
    εντός μου ελαττώματα συσσωρευμένα τόσα,
    ώστε αν έβγουν εις το φως, έως κι' ο μαύρος Μάκβεθ
    άσπρος 'σάν χιόνι θα φανή, — το δε πτωχόν μας Κράτος
    θα τον νομίζη ως αρνί, όταν θα τον συγκρίνη
    με όσα εξ αιτίας μου δεινά θα υποφέρη.

ΜΑΚΔΩΦ
    'Σ τα στίφη της Κολάσεως τα φοβερά δεν έχει
    δαίμονα τόσον τρομερόν, ώστε να ξεπεράση
    τον Μάκβεθ!

ΜΑΛΚΟΛΜ
        Είναι, συμφωνώ, εκείνος αιμοβόρος,
    ευπαθής, φιλάργυρος, απατεών και ψεύτης,
    είναι θυμώδης, πονηρός· κακία δεν υπάρχει
    να μη την έχη και αυτήν! Αλλ' η ασέλγειά μου
    δεν έχει όρια. Ποτέ, ποτέ δεν θα μου φθάσουν,
    γυναίκες, θυγατέρες σας, παρθένοι, 'πανδρευμέναι,
    το βάραθρον των πόθων μου να μου το 'ξεχειλίσουν,
    κι' ούτε ποτέ θ' αντισταθή φραγμός 'ς την όρεξίν μου!
    παρ' ένας τέτοιος βασιλεύς καλλίτερα ο Μάκβεθ!

ΜΑΚΔΩΦ
    Κι η άκρατη ασέλγεια μια τυραννία είναι.
    Συνέβη εξ αιτίας της και βασιλείς να πέσουν
    και πρόωρα να κενωθούν ευτυχισμένοι θρόνοι.
    Μη διά τούτο στερηθής το ό,τι σου ανήκει.
    Την όρεξίν σου εύκολα θα εύρης να χορτάσης,
    και να περνάς ως εγκρατής και να γελάς τον κόσμον.
    Καλόβολαις αρχόντισσαις δεν λείπουν· μη σε μέλει
    Δεν είναι τρόπος όρνεον εντός σου να υπάρχη
    τόσον πολύ αρπακτικόν, που να καταβροχθίση
    όσαις θα τρέξουν να δοθούν 'ς τον κάτοχον του θρόνου.
    άμα ιδούν την κλίσιν του.

ΜΑΛΚΟΛΜ
            Δεν είναι μόνον τούτο,
    αλλά κοντά εις τα αισχρά τα φυσικά μου τ' άλλα
    υπάρχει και ακόρεστη πλεονεξία, ώστε
    αν εγινόμην βασιλεύς θα μ' έβλεπες να κόπτω
    τους άρχοντας του κράτους μου διά τα κτήματά των.
    Ενός το σπίτι θα φθονώ, του άλλου τα διαμάντια,
    και κάθε μου απόκτησις ορεκτικόν θα ήναι
    να μου κεντά την όρεξιν, — και θα ζητώ προφάσεις
    να πιάνωμαι με τους χρηστούς και τους πιστούς αδίκως,
    και θα τους παίρνω την ζωήν, τα πλούτη των ν' αρπάξω.

ΜΑΚΔΩΦ
    Ριζοβολεί βαθύτερα η φιλοχρηματία,
    φυτρόνει στερεώτερα τα βλαβερά κλαδιά της
    και από την ασέλγειαν ακόμη, και εστάθη
    αυτή αιτία να σφαγούν πολλοί μας ηγεμόνες.
    Πλην μη φοβού. Είν' άπειρα τα πλούτη της Σκωτίας·
    να σε χορτάσουν ημπορούν κι' όσα σ' ανήκουν μόνα.
    Κοντά εις άλλας αρετάς υποφερτά τα πάντα!

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Καμμιάν δεν έχω! — Αρετήν βασιλικήν καμμίαν!
    Πραότης, φιλαλήθεια, φιλοδικαιοσύνη,
    σεμνότης, επιείκεια και γενναιοδωρία,
    ευσέβεια, υπομονή, ανδρεία, καρτερία,
    μου είναι ξένα όλα των. Κάθε κακίαν όμως,
    εις όλην της την έκτασιν και δύναμιν, την έχω!
    Εάν μου ήτο δυνατόν, θα έχυνα προθύμως
    μέσα 'ς τον Άδην το γλυκύ της ομονοίας γάλα,
    την ησυχίαν του παντός να φέρω άνω κάτω
    κι' από το πρόσωπον της γης να διώξω την ειρήνην!

ΜΑΛΚΟΛΜ
Όπως σου λέγω είμαι.
Αν με νομίζης άξιον να κυβερνώ ειπέ το!

ΜΑΚΔΩΦ
    Να κυβερνάς; — Ούτε να ζης! — Πατρίς δυστυχισμένη,
    με τύραννον παράνομον 'ς το αίμα θρονιασμένον,
    πότε, ω! πότε θα ιδής καλάς ημέρας πάλιν,
    αφού αυτός, του θρόνου σου το γνήσιον βλαστάρι,
    τον εαυτόν του μόνος του τον αναθεματίζει
    και βλασφημεί το γένος του και την καταγωγήν του! —
    Ο Δώγκαν, ο πατέρας σου, αγίασε 'ς τον θρόνον,
    κ' η μάννα που σ' εγέννησε, εις όλην την ζωήν της
    συχνότερα 'ς τα γόνατα παρά 'ς τα πόδια ήτον
    και καθ' ημέραν κι' ώραν της απέθνησκε (31)! — Θα φύγω!
    Τα όσα καταμαρτυρείς κατά του εαυτού σου,
    από τον τόπον όπου ζης εμένα μ' εξορίζουν.
    Ω! ετελείωσεν εδώ, καρδιά μου, η ελπίς σου!

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Μακδώφ γενναίε κι' αγαθέ, ο ευγενής θυμός σου
    εις την ψυχήν μου έσβυσε τους δισταγμούς τους μαύρους,
    κι' αποδεικνύει την τιμήν, την ειλικρίνειάν σου!
    Ο Μάκβεθ ο παμπόνηρος μ' αυτά συχνά τα μέσα
    να στήση επροσπάθησε παγίδα να με πιάση,
    ώστε η γνώσις τ' απαιτεί ν' αργώ να δίδω πίστιν.
    Αλλ' όμως, μάρτυς ο Θεός να ήναι μεταξύ μας,
    αφίνομαι 'ς τα χέρια σου από εδώ και πέρα.
    Τα όσα εναντίον μου σου είπα, τα ξελέγω.
    Αποκηρύττω όσα κακά κι' όσας κατηγορίας
    εφόρτωσα επάνω μου. Μου είναι όλα ξένα!
    Γυναίκα δεν εγνώρισα, επίορκος δεν είμαι,
    δεν επεθύμησα ποτέ ούτε 'δικόν μου πράγμα,
    ποτέ μου δεν επάτησα τον λόγον τον δοσμένον,
    δεν θέλω κ' ένα δαίμονα 'ς τον άλλον να προδώσω,
    κ' ίσα μ' αυτήν μου την ζωήν λατρεύω την αλήθειαν!
    Πρώτον μου ψεύδος είν' αυτό, κατά του εαυτού μου.
    Αυτός που είμ' αληθινά, ιδού με, ιδικός σου
    και δούλος της πατρίδος μας εις ό,τι διατάξη.
    Πριν έλθης εξεκίνησεν ο γέρων ο Σιβάρδος·
    δέκα χιλιάδες μαχηταί μαζί του εκστρατεύουν.
    Πηγαίνωμεν κατόπιν των, και άμποτε να ήναι
    τόσον η τύχη μας καλή, όσον το δίκαιόν μας!
    Τι σιωπαίνεις;

ΜΑΚΔΩΦ
Δύσκολον ο νους να συμβιβάση
τόσα πολλά δυσάρεστα κ' ευχάριστα συγχρόνως.

ΜΑΛΚΟΛΜ
Παρακαλώ, ο βασιλεύς σκοπεύει να εξέλθη;

ΙΑΤΡΟΣ
    Εξέρχεται! Ένας σωρός κορμιά δυστυχισμένα
    προσμένουν απ' το χέρι του να λάβουν θεραπείαν.
    Το πάθος των την δύναμιν της τέχνης υπερβαίνει,
    αλλά η χάρις του Θεού 'ς το χέρι του εδόθη
    και όλοι θεραπεύονται ευθύς που τους εγγίση.

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Το λέγουν πάθος πονηρόν. Θαυματουργεί αλήθεια
    ο βασιλεύς ο αγαθός αυτός! Συχνά το είδα
    απ' τον καιρόν που έφθασα εδώ εις την Αγγλίαν.
    πώς έλαβε το χάρισμα ο Θεός μόνος 'ξεύρει!
    Παθιασμένοι έρχονται, πρησμένοι, πληγωμένοι,
    ελεεινοί, απ' τους ιατρούς απηλπισμένοι όλοι,
    εκείνος νόμισμα χρυσούν κρεμνά εις τον λαιμόν των
    και τους διαβάζει μίαν ευχήν, και θεραπεύοντ' όλοι.
    Αυτό το θείον χάρισμα θα το κληρονομήσουν,
    καθώς με εβεβαίωσαν, και οι διάδοχοί του (32).
    Εκτός αυτού, την δύναμιν να προφητεύη έχει,
    κ' άλλαι πολλαί τον θρόνον του στολίζουν ευλογίαι,
    σημεία θείας χάριτος!

ΜΑΛΚΟΛΜ
Πατριώτης φαίνεται, αλλά δεν τον γνωρίζω.

ΜΑΚΔΩΦ
Εσύ εδώ, εξάδελφε καλέ μου! Καλώς ήλθες!

ΜΑΛΚΟΛΜ
Α! τώρα τον εγνώρισα! — Θεέ μου, μη βραδύνης
να παύσης τα εμπόδια όπου μας κάμνουν ξένους!

ΡΩΣ
    Πατρίς καϋμένη! Δεν τολμά κι' αυτή να εξετάση
    πώς είναι. Ως μητέρα μας να μη την θεωρώμεν
    αλλά ως τάφον μας, — αφού ποτέ μειδίαμα δεν βλέπεις
    παρά 'ς τα χείλη των νεκρών, — αφού τα μοιρολόγια
    και οι κλαυθμοί κ' οι οδυρμοί ξεσχίζουν τον αέρα
    κι' ακούοντ' ακατάπαυστα, πλην δεν παρατηρούνται, —
    αφού κατήντησε συρμός ο σπαραγμός της λύπης!
    Μόλις 'ρωτούν ποιος 'πέθανε όταν κτυπά καμπάνα.
    Οι άνθρωποι μαραίνονται ταχύτερ' από τ' άνθη
    και τους πλακόνει θάνατος, πριν τους πλακώση αρρώστια!

ΜΑΚΔΩΦ
Περιγραφή ελεεινή και πιστοτάτη όμως!

ΜΑΛΚΟΛΜ
Τι ήτο το δυστύχημα το τελευταίον, 'πέ μας.

ΡΩΣ
    Εκείνα που συνέβησαν εντός μιας ώρας μόνον
    κανείς αν έχη να τα 'πή, η γλώσσα του μαλλιάζει.
    Κάθε στιγμή οπού περνά γεννοβολά και νέα!

ΡΩΣ
Οπόταν έφυγ' απ' εκεί τους άφησα ησύχους.

ΜΑΚΔΩΦ
Μη μου φιλαργυρεύεσαι τα λόγια σου! Τι τρέχει;

ΡΩΣ
    Οπόταν έφευγ' απ' εκεί να έλθω να σας φέρω
    τα νέα, 'πού το βάρος των πλακόνει την καρδιά μου,
    ηκούσθη ότι μερικοί 'σηκώθηκαν 'ς τα όπλα.
    Το πράγμα δε απίθανον διόλου δεν μ' εφάνη,
    διότι τας δυνάμεις του ο τύραννος συνάζει.
    Καιρός να βοηθήσετε! Μία 'ματιά σας μόνη,
    κι' όλ' η Σκωτία παρευθύς θα σηκωθή 'ς τα όπλα!
    ακόμη κ' αι γυναίκες μας θα οπλισθούν κ' εκείναι
    να λυτρωθούν απ' τα δεινά κι' από τα βάσανά των!

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Παρηγορήσου κ' ήλθαμεν! Μας έδωκ' η Αγγλία
    δέκα χιλιάδες στράτευμα και τον καλόν Σιβάρδον.
    Άλλον δεν έχει στρατηγόν η Χριστιανοσύνη
    με τόσην πείραν κι' αρετήν!

ΡΩΣ
            Ω! Είθε να 'μπορούσα
    καθώς με παρηγόρησες να σας παρηγορήσω!
    Αλλ' έχω λόγια να ειπώ, που ήθελα να ήμαι
    'ς την έρημον να τάκραζα κι' αυτί να μη τ' ακούη!

ΜΑΚΔΩΦ
Είναι κοινόν δυστύχημα; ή μήπως φόρος λύπης,
οπού θα έχη μια καρδιά να τον πληρώση μόνη;

ΡΩΣ
Και ποια καρδιά τόσον καϋμόν να μη τον συμπονέση;
Αλλά ο μεγαλείτερος ο πόνος ιδικός σου!

ΜΑΚΔΩΦ
Αν ιδικός μου, δος μου τον μη μου τον κρύπτης· λέγε!

ΡΩΣ
    Μη σιχαθούν διά παντός τ' αυτιά σου την φωνήν μου,
    αν έχη τον σκληρότερον τον ήχον να τα δώση
    οπού ποτέ των άκουσαν ως τώρα!

ΡΩΣ
    Επάτησαν το κάστρον σου! Γυναίκα σου, παιδιά σου
    τα έσφαξαν αλύπητα! Να 'πώ το πώς, θα ήναι
    κοντά 'ς αυτά τα θύματα και σε να θανατώσω.

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Θεέ ελέους κ' οικτιρμών! — Και συ, μη τα σκεπάζης,
    άνθρωπε, τα 'μάτια σου. Δόσε φωνήν 'ς την λύπην!
    Όταν η λύπη σιωπά και λόγια δεν ευρίσκη,
    κρυφολαλεί με την καρδιάν και να σχισθή της λέγει!

ΡΩΣ
Όλους σου, — παιδιά, γυναίκα, δούλους,
όσους κι αν ηύραν!

ΜΑΚΔΩΦ
Και εγώ από εκεί να λείπω!
σφαγμένη κ' η γυναίκα μου;

ΜΑΛΚΟΛΜ
Ησύχασε! Το ιατρικόν του φοβερού μας πόνου
είναι η εκδίκησις!

ΜΑΚΔΩΦ
            Αυτός παιδιά δεν έχει (33).
    ?α, μου είπες όλα των; — Ανήμερον θηρίον!
    εύμορφα πουλάκια μου, κ' η μάννα των μαζί των,
    μαζί;

ΜΑΚΔΩΦ
    Ναι! Αλλ' όμως χρεωστώ και να πονώ 'σάν άνδρας
    ? είναι τρόπος απ' τον νουν να μ' έβγη πώς τα είχα
    τα όντα μου τα φίλτατα! — Κι' ο Ουρανός το είδε
    και δεν τα επροστάτευσε; Συ είσαι η αιτία,
    εσύ, Μακδώφ, αμαρτωλέ! Δεν έπταισαν εκείνα·
    τα κρίματά μου έγειναν αιτία της σφαγής των,
    τα κρίματά μου! — Ο Θεός να τ' αναπαύση τώρα!

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Αυτό ας ήναι, ω Μακδώφ, ακόνι του σπαθιού σου.
    Ας δώση τόπον 'ς την οργήν η λύπη· την καρδιά μας
    να μη την πνίξ' η λύπη μας, να την ανάψη!

ΜΑΚΔΩΦ
                Τώρα
    'σάν γυναικός τα 'μάτια μου να κλαίουν ημπορούσαν,
    κ' η γλώσσα μου να φλυαρή. Αλλ' όχι! — Ω Θεέ μου
    μη συγχωρής αναβολήν! στήθος με στήθος φέρε
    εμένα και τον δαίμονα εκείνον της Σκωτίας!
    Να με χωρίζη απ' αυτόν, το μάκρος του σπαθιού μου,
    κι' όσον γλυτώση απ' εμέ, τόσο καλό να εύρη!

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Τώρα είσ' άνδρας! Έλα 'δώ! 'ς τον βασιλέα 'πάμε.
    Το στράτευμα είν' έτοιμον. Αφίνομεν υγείαν
    και ξεκινούμεν. — Ώριμος να πέση είν' ο Μάκβεθ,
    αι δε δυνάμεις τ' ουρανού στήνουν τα σύνεργά των.
    Αρκέσου μ' όσην' ο Θεός παρηγοριάν σου στείλη.
    Όσον η νύκτα κι' αν βαστά, η 'μέρα θ' ανατείλη!

ΠΡΑΞΙΣ ΠΕΜΠΤΗ

ΣΚΗΝΗ Α'

Εν Δουνσινάνη. Προθάλαμος εν τω μεγάρω.
(Εισέρχεται ΙΑΤΡΟΣ και η ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ της ΛΑΙΔΗΣ ΜΑΚΒΕΘ).

ΙΑΤΡΟΣ
    Δύο νύκτας αγρύπνησα εδώ μαζί σου, αλλ' ακόμη τίποτε
    από όσα μου είπες δεν είδα. Πότε ήτον η τελευταία φορά
    οπού επεριπάτησε;

ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ
    Από τον καιρόν οπού ο βασιλεύς εξεστράτευσε, την βλέπω
    κάθε νύκτα να σηκόνεται από το στρώμα, να φορή το νυκτικόν
    της, να ανοίγη το γραφείον της, να παίρνη χαρτί, να το
    διπλόνη, να γράφη, να διαβάζη όσα έγραψε, έπειτα να το
    βουλλόνη και να ξαναγυρίζη εις το κρεβάτι της· — και όλα
    αυτά ενώ είναι εις ύπνον βαθύν.

ΙΑΤΡΟΣ
    Μεγάλη της φύσεως διατάραξις! Ν' απολαμβάνη τα αγαθά
    του ύπνου, και συγχρόνως να κάμνη όσα θα έκαμνε και έξυπνη.
    Εις αυτά τα κοιμισμένα πήγαιν' -έλα της, εκτός του να
    περιπατή και όσα άλλα μου είπες, την ήκουσες, ποτέ να λέγη
    τίποτε;

ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ
Την ήκουσα να λέγη πράγματα τα οποία δεν ημπορώ να
επαναλάβω.

ΙΑΤΡΟΣ
Εις εμένα ημπορείς και πρέπει μάλιστα!

ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ
Ούτε εις εσένα ούτε εις άλλον κανένα, αφού δεν έχω και
μάρτυρα να επιβεβαιώση τα λόγια μου.

(Εισέρχεται η ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ κρατούσα λύχνον).

ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ
Ιδέ! Να την! Έρχεται, καθώς πάντοτε και, μα την ζωή
μου, κοιμάται 'ς τα βαθειά. Παρατήρησέ την πήγαινε κοντά.

ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ
Ήτο 'ς το πλάγι της. Ο λύχνος καίει πάντοτε κοντά της
κατά προσταγήν της.

ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ
Ναι, ο νους των όμως είναι κλεισμένος.

ΙΑΤΡΟΣ
Τι κάμνει τώρα; Ιδέ την πώς τρίβει τα χέρια!

ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ
Το συνειθίζει· — ωσάν να πλύνεται· — την είδα να το κάμνη
αυτό δι' εν τέταρτον της ώρας, χωρίς να παύη.

ΙΑΤΡΟΣ
Άκουε, ομιλεί. — Θα γράψω όσα ειπή διά να τα ενθυμούμαι
καλλίτερα.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Έβγα, κηλίς κατηραμένη! Έβγα! — Μία, δύο· — ώρα
    να γείνη το πράγμα… Ο Άδης είναι σκοτεινός (34)! …
    Εντροπή, άνδρα μου, εντροπή! Στρατιώτης, και να φοβήσαι!
    Τι σε μέλει αν το μάθουν; Ποίος θα τολμήση να μας ζητήση
    λόγον;… Αλλά πού ημπορούσε κανείς να το φαντασθή,
    ότι ο γέρος είχε μέσα του τόσον αίμα!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Ο Θάνης του Φάιφ είχε γυναίκα. Πού είναι τώρα;…
    Πώς; Δεν θα καθαρίσουν ποτέ αυτά τα χέρια; Μη Μάκβεθ,
    Μη! Χαλνούν τα πάντα με αυτούς σου τους τρόμους.

ΙΑΤΡΟΣ
Ακούεις! Ακούεις! Έμαθες όσα δεν έπρεπε να γνωρίζης!

ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ
Αυτή είπεν όσα δεν έπρεπε! Τα πόσα ηξεύρει, ο Θεός το
γνωρίζει!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Μυρίζει ακόμη το αίμα! Όλα τα αρώματα της Αραβίας
    δεν ημπορούν πλέον να μοσχομυρίσουν αυτό το χεράκι! Ωχ!
    Ωχ Ωχ!

ΙΑΤΡΟΣ
Τι αναστεναγμός! Βαρειά καρδιά που έχει!

ΘΑΛΑΜΗΠΟΛΟΣ
Δεν ήθελα να την έχω την καρδιά της, και όλα της τα
μεγαλεία να είχα!

ΙΑΤΡΟΣ
    Αυτή η ασθένεια ξεπερνά την τέχνην μου (35). Και όμως!
    έτυχαν άνθρωποι να περιπατούν εις τον ύπνον των, και ν'
    αποθάνουν άγια και αναπαυμένα εις το στρώμα των.

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    Πλύνε τα χέρια σου, βάλε το νυκτικό σου· μη φαίνεσαι τόσον
    χλωμός! Σου το λέγω και πάλιν: ο Βάγκος είναι εις τον
    τάφον του· δεν ημπορεί να έβγη από το μνήμα!

ΛΑΙΔΗ ΜΑΚΒΕΘ
    'Σ το στρώμα, 'ς το στρώμα! Κτυπούν την θύραν. Έλα,
    έλα, έλα, έλα! δος μου το χέρι! Ό,τι έγεινε δεν ξεγίνεται.
    'Σ το στρώμα, 'ς το στρώμα, 'ς το στρώμα!

ΙΑΤΡΟΣ
    Ο κόσμος έξω πράγματα φρικώδη ψιθυρίζει!
    Γεννούν αφύσικα δεινά τα παρά φύσιν έργα!
    Όπου συνείδησις βαρειά, ο νους τα μυστικά του
    εις τα κουφά προσκέφαλα θα τα ξεμυστηρεύση. —
    Όχι ιατρού, πνεματικού έχει αυτή ανάγκην!
    Θεέ, Θεέ Πανάγαθε, ελέησέ μας όλους!…
    Συ, πρόσεχέ την. Κύτταξε κοντά της να μην έχη
    τίποτε πράγμα να βλαφθή. Πηγαίνω. Καλήν νύκτα.
    Εθάμβωσε τα 'μάτια μου κ' ετάραξε τον νουν μου
    τάχω 'ς τον νουν, πλην δεν τολμά να τα ειπή η γλώσσα.

ΣΚΗΝΗ Β'

    Εξοχή παρά την Δουνσινάνην.
    (Εισέρχονται μετά τυμπάνων και σημαιών ο ΜΕΝΤΗΘ, ο ΚΑΙΘΝΗΣ,
    ο ΑΓΚΟΣ, ο ΛΕΝΩΞ και ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ).

ΜΕΝΤΗΘ
    Εδώ κοντά ευρίσκεται το στράτευμα των Άγγλων
    κι' ο Μάλκολμ επί κεφαλής, κι' ο θείος του Σιβάρδος (37),
    και ο Μακδώφ. Εκδίκησις τα στήθη των ανάπτει!
    Αλλά τα όσα έπαθαν είν' αρκετά να κάμουν
    ν' ανάψη κ' ένας ασκητής και να χωθή 'ς το αίμα!

ΑΓΚΟΣ
Θα τους συναπαντήσωμεν 'ς το δάσος της Βιρνάμης.

ΚΑΙΘΝΗΣ
Γνωρίζετε αν έρχεται κι' ο αδελφός του Μάλκολμ;

ΜΑΚΔΩΦ
    Όχι! Εις τον κατάλογον δεν είναι των αρχόντων.
    Αλλά μαζί των έρχονται κι' ο νέος ο Σιβάρδος
    και άλλ' αγένεια παιδιά, να πρωτοδείξουν τώρα
    ότ' είναι άνδρες και αυτοί.

ΚΑΙΘΝΗΣ
    Να οχυρώση προσπαθεί την Δουνσινάνην. Λέγουν
    πως ετρελλάθη· άλλοι δε 'λιγώτερον εχθροί του,
    ηρωικήν παραφοράν του αποδίδουν. Όμως
    το κόμμα του παρέλυσε, κι' αυτός ισχύν δεν έχει
    'ς την ζώνην της υποταγής και πάλιν να το σφίξη.

ΑΓΚΟΣ
    Α! Τώρα θα αισθάνεται τους μυστικούς του φόνους
    να του κολνούν 'ς τα χέρια του! Εις κάθε ανταρσίαν
    τώρα της προδοσίας του την τιμωρίαν βλέπει!
    Όσοι κοντά του έμειναν κι' ακόμη τον δουλεύουν,
    δουλεύουν από φόβον των, από αγάπην όχι!
    Αισθάνεται τον τίτλον του χαλαρωμένον τώρα,
    'σάν γίγαντος φορέματα 'ς την ράχιν νάνου κλέπτου!

ΜΕΝΤΗΘ
    Και πώς να μην κλονίζεται ο ταραγμένος νους του
    αφού το παν εντός αυτού το έχει εντροπήν του
    ότι ευρίσκεται εκεί!

ΚΑΙΘΝΗΣ
            Εμπρός λοιπόν ω φίλοι
    να δείξωμεν την πίστιν μας εκεί όπου ανήκει!
    Πηγαίνωμεν 'ς τον ιατρόν του ασθενούς μας κράτους
    και μέσα εις το ιατρικόν που θα το θεραπεύση
    κάθε ρανίδα ας χύσωμεν καθείς του αίματός μας!

ΜΑΚΔΩΦ
Ας τρέξη, το βασιλικόν βλαστάρι να δροσίση,
κι' ας πνίξη τ' αγριόχορτα! Εμπρός, εις την Βιρνάμην!

ΣΚΗΝΗ Γ'

Εν Δουνσινάνη. Αίθουσα εν τω μεγάρω.
(Εισέρχεται ο ΜΑΚΒΕΘ, ΙΑΤΡΟΣ και ΥΠΗΡΕΤΑΙ).

ΜΑΚΒΕΘ
    Να μη τ' ακούω 'ς το εξής! Ας φύγουν όσοι θέλουν!
    Ενόσω δεν σηκόνεται το δάσος της Βιρνάμης
    ΄ς την Δουνσινάνην ν' αναβή, φόβον εγώ δεν 'ξεύρω!
    Τι είν' ο Μάλκολμ; — Γυναικός μη γέννημα δεν είναι; —
    Εμένα τα δαιμόνια, που το γραπτόν γνωρίζουν,
    μου το προείπαν καθαρά: Μη έχης φόβον, Μάκβεθ,
    Διότι γέννα γυναικός δεν έχει να σε βλάψη. —
    Φύγετ' αν θέλετε λοιπόν, ω Θάνοι χωρίς πίστιν!
    Πηγαίνετε να εύρετε τους μαλθακούς τους Άγγλους!
    Ενόσω ζω, εις δισταγμούς ο νους μου δεν θα πέση,
    ούτε 'ς το στήθος μου ποτέ ο φόβος θα χωρέση!

ΜΑΚΒΕΘ

Να σε μαυρίσ' η Κόλασις, κιτρινιασμένε δούλε!
Αυτήν σου την κατάφοβην την όψιν πού την ηύρες;

ΜΑΚΒΕΘ
    Φύγε απ' εδώ και πήγαινε τα μούτρα σου να τρίψης
    να κοκκινίσ' η όψις σου, χολοπερεχυμένε!
    Τι στρατιώται, κνώδαλον, — ο Χάρος να σε πάρη!
    Με τα σαβανωμένα σου αυτά τα μάγουλά σου
    όποιος σε ιδή θα φοβηθή! Τι στρατιώται; λέγε!

ΜΑΚΒΕΘ
    Πού είσαι; Έλα, Σεύτων! — Σιχαίνομαι να βλέπω …
    Αι, Σεύτων! — Αυτ' η σπρωξιά ή θα με στερεώση,
    ή θα με ρίξη κατά γης. — Επέρασ' η νεότης·
    εγύρισε 'ς το μάραμα ο δρόμος της ζωής μου·
    το φύλλον εκιτρίνισε· κι' απ' όλα όσα πρέπει
    να έχουν τα γηράματα, — τιμήν, αγάπην, σέβας,
    σωρόν τους φίλους, — τίποτε δεν έχω να προσμένω· —
    κατάραις μόνον σιγαναίς, αλλά θερμαίς θα έχω,
    κι' αγάπην μόνον ψεύτικην από τα χείλη, — λόγια,
    που η καρδιά να τ' αρνηθή θα ήθελ' η καϋμένη
    πλην δεν τολμά. — Αι, Σεύτων!

ΣΕΥΤΩΝ
Όσα μας είπαν, όλα
αλήθεια είν', αυθέντα μου!

ΜΑΚΒΕΘ
    Θα μάχωμ' έως ότου
    θα λιανισθή το κρέας μου από τα κόκκαλά μου!
    Δος μου τα όπλα μου εδώ!

ΜΑΚΒΕΘ
    Τα θέλω! Στείλε ιππικόν την χώραν να γυρίση,
    κι' όσους φοβούνται, κρέμασμα! …Φέρε μου συ αμέσως
    την πανοπλίαν μου… Ιατρέ, πώς είν' η άρρωστή σου;

ΙΑΤΡΟΣ
Δεν είναι τόσον άρρωστη, αλλ' είναι ταραγμένη
απ' τα πυκνά φαντάσματα που της χαλνούν τον ύπνον.

ΜΑΚΒΕΘ
    Θεράπευσέ την απ' αυτό. Την τέχνην δεν κατέχεις
    πώς εις την πονεμένην την ψυχήν να φέρης θεραπείαν;
    Από την μνήμην δεν 'μπορείς να ζερριζώσης λύπην,
    να σβύσης όσα 'ς το μυαλό εχάραξεν η έννοια;
    Δεν έχεις αντιφάρμακον, λήθης πιοτόν δεν έχεις
    μέσ' απ' το στήθος το βαρύ να 'βγάζη το φαρμάκι,
    οπού πλακόνει την καρδιά;

ΙΑΤΡΟΣ
Ο άρρωστος, αυθέντα,
αυτά τα πάθη μόνος του να τα ιατρεύση πρέπει.

ΜΑΚΒΕΘ
Τότε λοιπόν τα ιατρικά 'ς τους σκύλους πέταξέ τα!
Δεν μου χρειάζονται!,..,

            Εσύ, την πανοπλίαν φέρε.
    Δος μου το σκήπτρον… Σεύτων, το ιππικόν να στείλης. —
    Φεύγουν οι Θάνοι μου, Ιατρέ! —

Συ, τι προσμένεις; Έλα. — Ιατρέ, αν ήτο δυνατόν και το βασίλειόν μου να του σκαλίσης τα νερά, να εύρης το τι πάσχει, και πάλιν εις τα πρώτα του να μου το 'ξαναφέρης, θα έκραζα εις την Ηχώ εγκώμιά σου τόσα, που ως κι' αυτή να σ' επαινή…

    'Σάν τι καθάρσιον, ιατρέ, τι σέννα, τι ραβέντι
    αυτούς τους Άγγλους ημπορεί να μου τους ξεπαστρεύση
    Το ήκουσες πως έρχονται;

ΙΑΤΡΟΣ
Το ήκουσα. Το λέγουν
κ' αι προετοιμασίαι σου.

ΜΑΚΒΕΘ (προς τον υπηρέτην.)
Κατόπιν μου την φέρνεις. —

ΣΚΗΝΗ Δ'

    Παρά το δάσος της Βιρνάμης.
    (Εισέρχονται, μετά τυμπάνων και σημαιών, ο ΜΑΛΚΟΛΜ, ο γέρων
    ΣΙΒΑΡΔΟΣ, ο υιός αυτού, ο ΜΑΚΔΩΦ, ο ΜΕΝΤΗΘ, ο ΚΑΙΘΝΗΣ,
    ο ΑΓΚΟΣ, ο ΛΕΝΩΞ, ο ΡΩΣ και στρατός εν πορεία).

ΜΑΛΚΟΛΜ
Καλοί μου φίλοι, ο καιρός, ελπίζω, πλησιάζει
εις την νύκτα ήσυχος κανείς 'ς το στρώμα να κοιμάται.

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Ο κάθε στρατιώτης μας ένα κλαδί ας κόψη
    κι ας το κρατή 'ς τα χέρια του, ώστε η δύναμίς μας
    να σκιασθή· και ο εχθρός, που μας παραμονεύει,
    να γελασθή 'ς το μέτρημα.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ
            Θα γείν' η προσταγή σου!
    ούτε τον θάνατον ψηφώ ούτ' έχθρικάς δυνάμεις,
    αν δεν ιδώ να κινηθή το δάσος της Βιρνάμης!

ΙΑΤΡΟΣ
Ας ήτο τρόπος απ' εδώ κρυφά ν' αναχωρήσω,
και τίποτε δεν μ' έκαμνε οπίσω να γυρίσω.

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
    'Σ την Δουνσινάνην ήσυχος καθώς πληροφορούμαι
    μένει ο τύραννος κλειστός, κ' εκεί θα μας προσμένη
    να τον πολιορκήσωμεν.

ΜΑΛΚΟΛΜ
            Και τι να κάμη άλλο,
    αφού μεγάλοι και μικροί τον παραιτούν και φεύγουν,
    άμα προς τούτο βοηθόν και ευκαιρίαν εύρουν;
    και όσοι δε του έμειναν διά της βίας μένουν
    η δε καρδιά των είν' αλλού!

ΜΑΚΔΩΦ
            Εκείνα που αξίζει
    τα λέγομεν αργότερα, αφού τον κρίν' η Τύχη.
    Έργων καιρός πολεμικών κι' ανδρείας είναι τώρα!

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
    Η ώρα επλησίασε, κι' αυτή θ' αποφασίση
    εκείνο πώχει ο καθείς να χάσ' ή να κερδίση.
    Από τα λόγια τα κενά ελπίδες μόνον βγαίνουν,
    αλλά τα έργα τ' ασφαλή με το σπαθί συμβαίνουν.
    Λοιπόν εμπρός, 'ς τον πόλεμον!

ΣΚΗΝΗ Ε'

Εις Δουνσινάνην εντός του φρουρίου.
(Εισέρχονται ο ΜΑΚΒΕΘ, ο ΣΕΥΤΩΝ και ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ).

ΜΑΚΒΕΘ
    Κρεμάσετε τα φλάμπουρα 'ς τα τείχη μας απ' έξω.
    Όλοι μου λέγουν: Έρχονται! — Το δυνατόν μας κάστρον
    την πολιορκίαν των θα έχη να γελάση.
    Να μείνουν ως που λοιμική και πείνα να τους φάγη!
    Αν μη τους εδυνάμοναν εκείνοι που μ' αφήκαν,
    αφόβως τους αντίκρυζα στήθος με στήθος τώρα,
    και να τους έδιωχν' απ' εδώ!

ΣΕΥΤΩΝ
Γυναικών ξεφωνητά μου φαίνονται, αυθέντα.

ΜΑΚΒΕΘ
    Σχεδόν το ελησμόνησα τι πράγμα είν' ο φόβος.
    Δεν είν' καιρός που μιαν κραυγήν να ήκουα την νύκτα,
    επάγοναν τα μέλη μου, — που ένα παραμύθι
    να μου ορθώση τα μαλλιά 'ς την κεφαλήν 'μπορούσε,
    ως να εζωντάνευαν! — Εχόρτασ' από φρίκην,
    οι ιδικοί μου λογισμοί συνείθισαν τον τρόμον,
    εις το εξής δεν ημπορεί να με 'ξιππάση πλέον!

ΣΕΥΤΩΝ
Η βασίλισσα, αυθέντα σεβαστέ μου,
απέθανε.

ΜΑΚΒΕΘ
    Αργότερα 'μπορούσε ν' αποθάνη (38).
    Ας ήτο κι' άλλοτε καιρός αυτό να το ακούσω.
    Αύριον, και αύριον, και αύριον — και φεύγει
    ακολουθεί σιγά σιγά ημέρα την ημέραν,
    ως την εσχάτην συλλαβήν 'ς του Χρόνου το βιβλίον!
    Και κάθε χθες οπού περνά, ήτο φανός να φέξη
    μωρούς θνητούς να σκονισθούν 'ς τον δρόμον του θανάτου!
    Σβύσε, 'λιγόζωε δαυλέ! Δεν είν' ο βίος άλλο
    παρά σκιά που περπατεί, παρά θεάτρου μίμος
    οπού πηγαινοέρχεται μιαν ώραν 'ς την σκηνήν του,
    και πλέον δεν ακούεται, είν' ένα παραμύθι
    που λέγει ένας παλαβός, βοήν, θυμούς γεμάτον,
    αλλά δεν έχει νόημα!

ΜΑΚΒΕΘ
Η γλώσσα σου εσένα
κάτι γυρεύει να ειπή. Είπε μου το αμέσως!

ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ
Αυθέντα, ήθελα να 'πώ το πράγμα οπού είδα,
αλλ' όμως πώς να σου το 'πώ δεν 'ξεύρω.

ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ
    Εκεί που είχα να φρουρώ 'ς την κορυφήν τον λόφου,
    προς την Βιρνάμην έβλεπα, και έξαφνα μ' εφάνη
    ότι το δάσος προχωρεί.

ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ
    Εάν σου λέγω ψεύματα, να πέσω 'ς την οργήν σου!
    Αυθέντα, βλέπεις κ' έρχεται, εδώ και τρία μίλια. —
    Σου λέγω, δάσος κινητόν!

ΜΑΚΒΕΘ
            Εάν μου είπες ψεύμα,
    στο πρώτον δένδρον ζωντανόν να σε κρεμάσω θέλω,
    όπου να γείνης, κρεμαστός, ξερός από την πείναν!
    Αν ήν' αλήθεια, τότε συ, αν θέλης, κρέμασέ με!
    κλονίζεται το θάρρος μου κι' αρχίζω ν' αμφιβάλλω
    αν μ' απατά ο Σατανάς κ' είν' η αλήθεια ψεύδος!
    «Ο Μάκβεθ δεν θα νικηθή, εκτός εάν κινήση
    εις την Δουνσινάνην ν' αναβή το δάσος της Βιρνάμης.»
    Ιδού, το δάσος έρχεται 'ς την Δουνσινάνην τώρα! —
    τα όπλα, κ' έξω! — Αν αυτός το είδεν όπως λέγει,
    ούτε να φύγω μ' ωφελεί και ούτ' εδώ να μείνω.
    Αρχίζω να βαρύνωμαι τον ήλιον και να θέλω
    να γείνη τώρα έξαφνα συντέλεια του κόσμου. —
    Σημάνετε τα σήμαντρα! 'ς τα όπλα! Εις τα όπλα!
    Αέρα φύσα, μάνιζε! — Αν ήναι ν' αποθάνω,
    θα πέσω με τα όπλα μου 'ς το στήθος μου επάνω!

ΣΚΗΝΗ ΣΤ'

    Εις Δουνσινάνην, παρά το φρούριον.
    Εισέρχονται, μετά τυμπάνων, και σημαιών ο ΜΑΛΚΟΛΜ, ο στρατηγός ο
    ΣΙΒΑΡΔΟΣ, ο ΜΑΚΔΩΦ και στρατιώται φέροντες κλάδους).

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Πλησίον είμεθ' αρκετά. Την φουντωτήν σας σκέπην
    πετάξετέ την κατά γης. Φανήτ' αυτοί που είσθε.
    ?, ω θείε μου καλέ, με τον εξάδελφόν μου,
    και υιόν σου τον ατρόμητον, αρχίζετε την μάχην.
    Eγώ κι' ο άξιος Μακδώφ ερχόμεθα κατόπιν,
    καθώς εσυμφωνήσαμεν την τάξιν του πολέμου.

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
Ώρα καλή! Ο τύραννος ας έβγη αντικρύ μας,
κι' αν δεν τον πολεμήσωμεν, η εντροπή 'δική μας,

ΜΑΚΔΩΦ
Εμπρός αι σάλπιγγες! Ας 'πούν το διαλάλημά των
οι κήρυκες οι βροντεροί αιμάτων και θανάτων!

ΣΚΗΝΗ Ζ'

Έτερον μέρος του πεδίου της μάχης. Ακούονται σάλπιγγες·
(Εισέρχεται ο ΜΑΚΒΕΘ).

ΜΑΚΒΕΘ
    Πώς να τους φύγω; Μ' έδεσαν επάνω 'ς το παλούκι
    'σάν την αρκούδα! Τα σκυλιά λοιπόν ας πολεμήσω!
    Ποιος από σπλάγχνα γυναικός δεν είναι γεννημένος;
    Μόνον αυτόν θα φοβηθώ! Άλλον κανένα όχι!

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
Ποτέ! Κι' αν έχης όνομα φρικτότερον ακόμη
απ' όσα κι' αν ακούωνται 'ς τον Άδην.

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
Να μου 'προφέρη όνομα κι' ο Σατανάς δεν έχει
που να μισώ όσον αυτό!

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
Ψεύδεσαι, τύραννε φρικτέ! Θα σ' αποδείξω ψεύστην
με το σπαθί οπού κρατώ!

            Σ' εγέννησε γυναίκα!
    Γελώ τον κίνδυνον, σπαθί δεν με τρομάζει, όχι,
    γέννημ' αν ήναι γυναικός όποιος 'ς το χέρι τώχει.

ΜΑΚΔΩΦ
    Ο κρότος ήτον απ' εδώ. — Ω τύραννε, πού είσαι;
    Το πρόσωπόν σου δείξε μου. Αν πάρη την ζωήν σου
    άλλος κανείς κι' όχι εγώ, ανάπαυσιν δεν θαύρουν
    της γυναικός μου η ψυχή ποτέ και των παιδιών μου!
    Δεν ημπορώ να πολεμώ ανθρώπους τιποτένιους
    που τα κοντάρια των κρατούν εις χέρια μισθωμένα.
    Εσένα θέλω! Ειδεμή 'ς την θήκην το σπαθί μου
    το ξαναβάζω άπρακτον, μ' ακτύπητον την κόψιν,
    Καταντικρύ μου σ' ήθελα, εδώ!… Ποιος πλησιάζει;
    Το τόσον βροντοκόπημα σημαίνει πως θα ήναι
    κανείς πολύ σημαντικός. — Ω Τύχη, ας τον εύρω
    και άλλο τι δεν σου ζητώ!

(Εισέρχονται ο ΜΑΛΚΟΛΜ και ο γέρων ΣΙΒΑΡΔΟΣ).

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
            Έλ' απ' εδώ, αυθέντα.
    Το κάστρον παρεδόθηκε· — 'χωρίσθηκαν εις δύο
    του Μάκβεθ τα στρατεύματα και μάχοντ' ένα τ' άλλο.
    Γενναίως αγωνίζονται οι ευγενείς σου Θάνοι.
    Η νίκη πλέον φαίνεται 'δική σου από τώρα,
    κι ολίγον μας απέμεινε να κάμωμεν ακόμη.

ΜΑΛΚΟΛΜ
Εμπρός μας ηύραμεν εχθρόν που ελαφρά πληγόνει.

ΣΚΗΝΗ Η'

Έτερον μέρος του πεδίου της μάχης.
Εισέρχεται ο ΜΑΚΒΕΘ).

ΜΑΚΒΕΘ
    Προς τι 'σάν τον ανόητον εκείνον τον Ρωμαίον (39)
    'ς το ιδικόν μου το σπαθί επάνω ν' αποθάνω;
    Ενόσω βλέπω ζωντανούς, καλλίτερ' ας πληγόνω
    ξένα κορμιά!

ΜΑΚΒΕΘ
Εσέν' απ' όλους μεταξύ σ' απέφευγα. Τραβήξου!
Μου φθάνει όσον αίμα σου βαρύνει την ψυχήν μου.

ΜΑΚΔΩΦ
Δεν έχω λόγια! Το σπαθί είν' η φωνή μου. Τέρας,
που τ' όνομά σου δεν 'μπορεί να 'πή ανθρώπου γλώσσα!

ΜΑΚΒΕΘ
    Χαμένος είν' ο κόπος σου. Όσον 'μπορεί να βλάψη
    το κοπτερόν σου το σπαθί τον άυλον αέρα,
    τόσον του είναι δυνατόν κ' εμέ να αιματώση.
    Τρωτά κεφάλια να κτυπάς! Έχ' η ζωή μου μάγια,
    και δεν φοβάται άνθρωπον γυναικογεννημένον.

ΜΑΚΔΩΦ
    Δεν ωφελούν τα μάγια σου! Εκείνος που δουλεύεις,
    ο Σατανάς ας σου ειπή, ότι εξερριζώθη
    απ' της μητρός του ο Μακδώφ τα σπλάγχνα πριν της ώρας!

ΜΑΚΒΕΘ
    Κατάρα και ανάθεμα 'ς την γλώσσαν που το' λέγει,
    ?ότι μέσα μου αυτό εδάμασε τον άνδρα!
    τ' απατηλά δαιμόνια κανείς μη τα πιστεύη,
    που με νοήματα διπλά μας παίζουν κι' όσα τάζουν
    ας τα κρατούν 'ς την ακοήν και όχι 'ς την ελπίδα,
    δεν πολεμώ με σε!

ΜΑΚΔΩΦ
        Δειλέ δόσε τα όπλα
    σου και ζήσε! Γίνου θέαμα και παίγνιον του κόσμου,
    να σ' έχωμεν ζωγραφιστόν επάνω 'ς ένα ξύλον,
    ως ένα τέρας σπάνιον, μ' επιγραφήν να λέγη:
    Κοιτάτ' εδώ, τον τύραννον ελάτε να ιδήτε!

ΜΑΚΒΕΘ
    Όχι, δεν παραδίδομαι ν' ασπάζωμαι το χώμα
    όπου ο Μάλκολμ θα πατή, κι' ο όχλος να με 'βρίζη.
    Ας ήλθεν εις το κάστρον μου το δάσος της Βιρνάμης,
    γυναίκ' ας μη σ' εγέννησεν εσέ που μ' αντικρύζεις,
    ως την εσχάτην μου πνοήν να πολεμήσω θέλω!
    Ιδού με, εις το στήθος μου προτείνω την ασπίδα.
    Εμπρός, Μακδώφ! Κτύπα εδώ! Εμπρός! κι' ανάθεμά
    τον εκείνον απ' τους δύο μας που πρωτοκράξη: φθάνει!

    (Εξέρχονται μαχόμενοι. Σάλπιγγες}
    (Εισέρχονται, μετά σαλπίγγων, τυμπάνων και σημαιών, ο ΜΑΛΚΟΛΜ, ο
    γέρων ΣΙΒΑΡΔΟΣ, ο ΡΩΣ, έτεροι ΘΑΝΟΙ και ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ).

ΜΑΛΚΟΛΜ
Ας έβλεπα τριγύρω μου κ' εκείνους που μας λείπουν.

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
Θα σκοτωθούν και μερικοί! Απ' όσους όμως βλέπω,
πάλιν πληρόνετ' ευθηνά τόσον μεγάλη νίκη.

ΡΩΣ
                Αυθέντα μου, ο υιός σου
    επλήρωσε το χρέος του 'σάν στρατιώτης. Μόλις
    να γείνη άνδρας έφθασε — και να το αποδείξη
    με την ανδραγαθίαν του — κι' απέθανε 'σάν άνδρας!

ΡΩΣ
        Τον έφεραν νεκρόν από την μάχην.
    Μη κατά την αξίαν του την λύπην σου μετρήσης
    διότι τότ' η λύπη σου θα ήναι χωρίς τέλος.

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
                Στρατιώτης
    εις του θεού τα τάγματα να γείνη! Εάν είχα
    όσα μαλλιά και τόσους υιούς, θα ήτον η ευχή μου
    τοιούτον θάνατον καλόν να εύρη ο καθένας!
    Νεκρώσιμόν του σήμαντρον ας ήν' αυτό και μόνον!

ΜΑΛΚΟΛΜ
Του ήξιζε να δείξωμεν περισσοτέραν λύπην.
Εγώ του την υπόσχομαι.

ΣΙΒΑΡΔΟΣ
            Τόση αρκεί! Μου είπαν
    πως έκαμε το χρέος του κι' απέθανε γενναίως,
    λοιπόν μαζί του ο Θεός!

(Εισέρχεται ο ΜΑΚΔΩΦ φέρων την κεφαλήν του ΜΑΚΒΕΘ).

ΜΑΚΔΩΦ
    Ζωή 'ς τον βασιλέα μας! Συ βασιλεύεις τώρα!
    Ιδού, ιδού η κεφαλή του μιαρού τυράνου!
    Ο κόσμος είν' ελεύθερος! Σε περιτριγυρίζει
    το άνθος της πατρίδος μας, του κράτους σου, και όλοι
    τα λόγια που επρόφερα τα λέγουν με τον νουν των.
    Ενώσατ' όλοι δυνατά μαζί μου την φωνήν σας:
    Ο Μάλκολμ ζήτω ο βασιλεύς!

ΜΑΛΚΟΛΜ
    Πολύ καιρού διάστημα δεν θα περάση, φίλοι,
    πριν 'ς την αγάπην καθενός το χρέος μου πληρώσω
    και εξοφλήσω μ' όλους σας. — Εσείς, οπλαρχηγοί μου
    και συγγενείς μου, Κόμητες εις το εξής να ήσθε,
    οι πρώτοι που τ' αξίωμα λαμβάνουν 'ς την Σκωτίαν.
    Και όλα τα επίλοιπα, τα πάντα όσα πρέπει
    με του καιρού την αλλαγήν να φυτευθούν εκ νέου, —
    να ξαναφέρω δηλαδή από την εξορίαν
    τους φίλους, όσοι έφυγαν τα βρόχια του τυράννου,
    ή να παιδεύσω τους σκληρούς που είχε όργανά του
    αυτός ο δήμιος εδώ και η βασίλισσά του,
    ο δαίμονας ο σύσσωμος εκείνη, η οποία
    μονάχη της, ως φαίνεται, επήρε την ζωήν της, —
    αυτά και όσα χρεωστούν εκτός αυτών να γείνουν ,
    κ' έχουν να γείνουν δι' εμού, — με του Θεού την χάριν,
    'ς τον τόπον των, 'ς την ώραν των, τα πάντα θα τα πράξω!
    Εις τον καθένα χωριστά υπόχρεως σας μένω,
    κι' όλους μαζί 'ς την στέψιν μου, 'ς το Σκων, σας περιμένω (40).

ΤΕΛΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1) Η &Τραγωδία του Μάκβεθ& εδημοσιεύθη το πρώτον κατά το έτος 1623. Αλλ' εκ των περισωθεισών σημειώσεων αυτόπτου μάρτυρος, παρευρεθέντος εις παράστασιν της τραγωδίας ταύτης κατά την 20ην Απριλίου 1610, γνωρίζομεν ότι εγράφη προ του έτους εκείνου. Γνωρίζομεν δ' αφ' ετέρου, εκ των εν τω δράματι υπαινιγμών του ποιητού, ότι εγράφη βασιλεύοντος Ιακώβου του Αου , όςτις ανήλθεν επί του θρόνου της Αγγλίας κατά το 1603. Εξ ετέρων δε εσωτερικών τεκμηρίων ορίζεται ακριβέστερον η χρονολογία του Μάκβεθ μεταξύ του έτους 1605 και του 1606 μ. Χ. Οπωςδήποτε η τραγωδία αύτη εποιήθη κατά την τελευταίαν δεκαετηρίδα του βίου του Σαικσπείρου.

Την υπόθεσιν ηρύσθη ο ποιητής εκ της Χρονογραφίας του Holinshed «Τινές «των μεταγενεστέρων εκδοτών κατέταξαν την τραγωδίαν ταύτην μεταξύ των «ιστορικών του Σαικσπείρου δραμάτων, αλλ' ουδέν έχει αύτη το κοινόν μετ' «εκείνων. Το ιστορικόν στοιχείον ουδαμώς υπερέχει εν τη συνθέσει του «Μάκβεθ, ουδέ φροντίζομεν ποσώς εάν τα εν αυτώ εκτίθενται ως ιστορικά «δήθεν γεγονότα, καθότι ταύτα ανήκουσιν αποκλειστικώς εις το βασίλειον «της Ποιήσεως. Ηδυνάμεθα επίσης να καταλέξωμεν τον &Ληρ& και τον «&Αμλέτον& μεταξύ των ιστορικών δραμάτων, επί λόγω ότι η υπόθεσις αυτών «ελήφθη εκ των Χρονογράφων της εποχής εκείνης· — Εκ πηγών μάλλον «αξιοπίστων ή ο Holinshed γνωρίζομεν ότι, βοηθούμενος υπό Νορβηγών «επικούρων, ο Μάκβεθ αφήρπασε το στέμμα του βασιλέως της Σκωτίας Δώγκαν «εν μάχη, καθ' ην ούτος εφονεύθη, και ότι μετά πολυετή βασιλείαν ο «Μάκβεθ ηττηθείς υπό του υιού του Δώγκαν, έχοντος συμμάχους τους «Άγγλους, εφονεύθη πολεμών. Εν τη αυτή Χρονογραφία του Holinshed «υπάρχει ετέρα αφήγησις, η της δολοφονίας του βασιλέως Duff υπό του «Donwald και της συζύγου του, εν τω φρουρίω αυτών, ένθα εφιλοξενείτο ο «βασιλεύς. Ο Σαικσπείρος μετά τέχνης απαραμίλλου συνέπλεξεν εις έν τας «δύο του Χρονογράφου αφηγήσεις, διασκευάσας εξ αυτών το μέγα τούτο «αριστούργημά του.» (Κnight, Studies of Shakspeare). Κατά τον Holinshed η μάχη καθ' ην ηττήθη και «εφονεύθη ο Μάκβεθ, εγένετο κατά το έτος 1057.

«Η Τραγωδία αύτη, λέγει ο Γερβίνος, εξετιμήθη αείποτε ιδιαζόντως «μεταξύ των λοιπών του Σαικσπείρου έργων. Ο Σχίλλερος την μετέφρασεν, ο «Σχλέγελος μετ' ενθουσιασμού ομιλεί περί αυτής, ο Drake την αποκαλεί το «μέγιστον προϊόν της διανοίας του Σαικσπείρου, το ύψιστον και «καταπληκτικώτατον των δραμάτων όσα ποτέ εγράφησαν. Ο &Μάκβεθ& απήλαυσε «παρά τοις μη Τευτονικοίς λαοίς δημοτικότητα πλειοτέραν ή αι έτεραι του «Σαικσπείρου τραγωδίαι, είτε ως εκ της μεγαλειτέρας αυτού προς την «αρχαίαν τραγωδίαν ομοιότητος, είτε ως εκ της ενότητος της πλοκής και «της απλότητος περί την διέλιξιν της υποθέσεως, είτε επί τέλους διά «την ευκρίνειαν των χαρακτήρων, τους οποίους ο ποιητής διέγραψε μετά «ολιγωτέρου ή συνήθως παρ' αυτώ μυστηρίου· προπάντων δ' ίσως, ένεκα του «γραφικού εν τη τραγωδία ταύτη γοήτρου και του ποιητικού της «χρωματισμού. Τω όντι ο &Μάκβεθ& εξέχει ως προς την λαμπρότητα της «ποιητικής εκφράσεως και ως προς την ζώσαν απεικόνισιν των καιρών, των «προσώπων και των τόπων. Ο Σχλέγελος εκθειάζει την ζωηράν εν τω δράματι «τούτω παράστασιν της ηρωικής εκείνης εποχής, του σιδηρού εκείνου της «αρκτώας Ευρώπης αιώνος, καθ' ον αρετή ελογίζετο η ανδρεία. Πώς «διαφαίνονται μεγαλοπρεπώς αι καταπληκτικαί εκείναι μορφαί, πώς «παρίστανται αληθείς και γνήσιαι εν τη ηρωική αυτών διαστάσει! Η δε «χώρα, εις την οποίαν ο ποιητής μεταφέρει εμάς, είναι η ορεινή Σκωτία, «όπου τα πάντα κατέχονται υπό της επικρατούσης δεισιδαιμονίας, η δε «συγκοινωνία μετά του υπέρ φύσιν τελείται αισθητώς, τρόπον τινά, διά των «φαινομένων του εμψύχου και του αψύχου κόσμου, — όπου κατά συνέπειαν ο «άνθρωπος έχει τον νουν εύπιστον, την δε φαντασίαν ευφλόγιστον και «εκφράζεται διά γλώσσης ισχυράς, πλήρους ποιητικών εικόνων και «αλληγοριών.» (Gervinus Shakespeare Commentaries).

(2) Τας ονομασίας δι' ων προσαγορεύονται αι Μάγισσαι επροσπάθησα να μεταφράσω διά λέξεων εμφαινουσών την σημασίαν αυτών, εν ελλείψει αντιστοιχούντων όρων εν τη ημετέραν δαιμονολογία. Περί της πίστεως των συγχρόνων του Σαικσπήρου εις την ύπαρξιν όντων υπερφυσικών, ίδε την σημείωσιν εν τη μεταφράσει μου του &Ληρ& και την υπ' αριθ. (6) εν τη του &Οθέλλου.&

(3) &Θάνης& ήτο τίτλος ευγενείας, ισοδύναμος περίπου προς τον του Κόμητος, &earl&. Eν τέλει του δράματος ο Μάλκολμ αναγορευόμενος βασιλεύς, δίδει εις τους οπλαρχηγούς και συγγενείς του τον τελευταίον τούτον τίτλον, κατά πρώτον εν Σκωτία.

(4) Εν τω κειμένω ορίζεται το ποσόν εις δεκακισχίλια τάλληρα:

till he disbursed, at Saint Colmes' inch ten thousand dollars to our general use.

(5) Παρέλειψα το όνομα του πλοίου, Tiger, εφ' ου ο θαλασσοπόρος ούτος πλέει προς το μεσόγειον Χαλέπιον. Οι σχολιασταί μνημονεύουσι τας περιηγήσεις του Hackluyt, βιβλίου ούτινος ο Σαικσπείρος ήτο προφανώς εν γνώσει, ένθα γίνεται λόγος περί θαλασσοπόρου τινός, όςτις επί πλοίου ονομαζομένου Tiger, μετέβη εις Τρίπολιν και εκείθεν διά ξηράς εις Χαλέπιον.

(6) Αι Μάγισσαι ηδύναντο, κατά την κοινήν πίστιν, να λάβωσι το σχήμα οίου δήποτε ζώου, αλλ' άνευ της ουράς πάντοτε.

(7) Ανακαλούσιν οι μαγικοί αριθμοί ούτοι το του Οιδίποδος επί Κολωνώ:
(474-475).

Τρις εννέ' αυτή κλώνας εξ αμφοίν χεροίν '
τιθείς ελαίας τας δ' επεύχεται λιτάς

(9) Αξιοσημείωτος η σκέψις αύτη του Δώγκαν, καθ' ην ακριβώς στιγμήν παρουσιάζεται ενώπιον αυτού ο Μάκβεθ, εις ούτινος το πρόσωπον δεν διαβλέπει ο ατυχής βασιλεύς την ψυχήν, καθώς δεν διείδεν αυτήν επίσης και εις το του Καουδώρ. Ούτω και ο Ευριπίδης εν τη Μηδεία (ς. 516-520).

ω Ζευ, τι δη χρυσού μεν ος κίβδηλος ή τεκμήρι' ανθρώποις ώπασας σαφή, ανδρών δ' ότω χρη τον κακόν διειδέναι, ουδείς χαρακτήρ εμπέφυκε σώματι;

(10) Η γλυκεία αύτη απεικόνισις της απόψεως της κατοικίας του Μάκβεθ θαυμάζεται ευλόγως, ως έντεχνος αντίθεσις των προηγηθεισών αγρίων σκηνών και της επερχομένης δολοφονίας, διαπραχθησομένης εντός αυτού τούτου του ηρέμου και γοητευτικού μεγάρου επί των τοίχων του οποίου κτίζει η χελιδών την φωλεάν της.

(11) Η αλληλουχία των μεταφορών και η, κατά τα φαινόμενα, παραφθορά του κειμένου αποκαθιστώσι λίαν σκοτεινόν το χωρίον τούτο, εις το οποίον ποικίλαι ερμηνείαι και διορθώσεις προτείνονται υπό των σχολιαστών.

Ύπν' οδύνας αδαής, ύπνε δ' αλγέων ευαής ημών έλθοις, ευαίων, ευαίων άναξ.

Πότνια, πότνια νυξ, υπνοδότειρα των πολυπόνων βροτών.

(12) Το &βραδυνόν& τούτο &πιοτόν& ήτο, ως φαίνεται, σύνηθες προ του ύπνου, κατά τους χρόνους του Σαικσπείρου. Εν τη επομένη σκηνή βλέπομεν ότι η Λαίδη Μάκβεθ, κατά τα προσχεδιασθέντα, απενάρκωσε δι' αυτού τους παρά τον Βασιλέα κοιμωμένους φύλακας. Συνίστατο δε, ως λέγεται, το ποτόν τούτο, εκ μίγματος οίνου και γάλακτος.

(13) Τα περί του ύπνου ταύτα ανακαλούσι τον ωραίον χορόν εν Φιλοκτήτη του Σοφοκλέους (στ. 826 κτλ.)

(14) Εν τη &Εστία& της 7 Ιανουαρίου 1880 ο Κος Ροϊδης υπέδειξεν ήδη την ομοιότητα της παραβολής ταύτης (επαναλαμβανομένης και υπό της Λαίδης Μάκβεθ εν τη σκηνή της υπνοβασίας) προς το Αισχύλειον:

— Πόροι τε πάντες εκ μιας οδού βαίνοντες τον χαιρομυσή φόνον καθαίροντες ιούσαν άτην. (Χοηφόροι 70 — 72)

Ούτω και ο Σοφοκλής εις Οιδίπουν Τύραννον (στ. 1214-5)

Οίμαι γαρ ούτ' αν Ίστρον, ούτε Φάσιν αν νίψαι καθαρμώ την δε την στέγην.

Ο Κος Stapfer σημειών ταύτα και άλλα παραδείγματα παρεμφερών χωρίων, επιλέγει: «Εάν εν τω θεάτρω του Σαικσπείρου και εν τω της αρχαίας «Ελλάδος απαντώμεν σκέψεις, εικόνας ή και περιπλοκάς ομοιαζούσας προς «αλλήλας την τοιαύτην ομοιότητα ουδαμώς οφείλομεν ν' αποδώσωμεν εις «μίμησιν δήθεν, αλλ' απλώς και μόνον εις το ότι οι αρχαίοι ποιηταί και «ο νεώτερος ήντλησαν επίσης εις την αυτήν αέναον πηγήν πάσης ποιήσεως» (Shakespeare et al Antiquité τόμ. Β' σελ. 16).

Αλλ' εις τον έλληνα αναγνώστην παρέχουσι διπλούν ενδιαφέρον οι τοιούτοι παραλληλισμοί· τούτο δ' έστω η απολογία μου διά τας τοιούτου είδους παραθέσεις εις τας σημειώσεις ταύτας.

(15) Ο αστεϊσμός ούτος του θυρωρού θεωρείται ως αναγόμενος εις το στενόν των Γαλλικών περισκελίδων της εποχής εκείνης. Ο ράπτης ο δυνάμενος να υποκλέψη ύφασμα εξ αυτών ηδύνατο να θεωρηθή επιτήδειος τω όντι περί το κλέπτειν.

(16) Most sacrilegious murder hath brok ope the lord's anointed temple, and stole thence the life of the building.

Το παράδειγμα τούτο της αλληλουχίας των μεταφορών, ήτις χαρακτηρίζει ιδίως εν τω δράματι τούτω το ύφος του Σαικσπείρου, και των ανυπερβλήτων συχνάκις δυσκολιών προς τας οποίας έχει να παλαίση ο μεταφραστής, τινές των σχολιαστών θέλησαν να είπωσιν ενταύθα λογοπαίγνιον (temple μήνιγξ και ναός). Ο ποιητής αινίττεται κατ' αυτούς, το χωρίον της προς Κορινθίους επιστολής: «Υμείς γαρ ναός Θεού εστέ ζώντος» ς. 16 και το Βασιλειών Α' ι': «και τούτο σοι το σημείον ότι έχρισε σε Κύριος επί κληρονομίαν αυτού εις άρχοντα». Τοιαύτα τεκμήρια της αναγνώσεως των ιερών Γραφών συχνάκις ευρίσκει τις εις τα έργα του Σαικσπείρου.

(17) Η υπερβολή των εκφράσεων μαρτυρεί το ανειλικρινές της λύπης του Μάκβεθ.

(18) Η κοινή εξήγησις ενταύθα είναι ότι η Λαίδη Μάκβεθ πράγματι λιποθυμεί, μη αντέχουσα επί πλέον εις του νευρικού συστήματος την έντασιν. Επί του θεάτρου, εν Αγγλία, φέρεται έξω της σκηνής υπό των θαλαμηπόλων αυτής, αίτινες παρουσιάζονται εν νυκτερινή ενδυμασία, ωσεί αίφνης αφυπνιθείσα.

«Ενώ η Λαίδη Μάκβεθ λιποθυμεί, ο μεν Βάγκος και ο Μακδώφ ανησυχούσι «περί αυτής, ο δε Μάκβεθ διά της αδιαφορίας του φαίνεται ως θεωρών «προσποιητήν την λιποθυμίαν. Αλλά παρατηρητέον ότι, κατά την περίστασιν «ταύτην, κακούργος απεσκληρυμένος ήθελεν επιδείξει έκπληξιν και «ανησυχίαν, προς αποφυγήν της τοιαύτης εξηγήσεως της αδιαφορίας του. Ο «Μάκβεθ δεν είναι εισέτι ικανώς κύριος εαυτού, όπως προσποιηθή τούτο.» (Malone).

(19) and under him my Cenius is rebuked, as it is said Mark Antony's was by Cesar.

Ανάγονται ταύτα εις τον βίον του Αντωνίου. Η αγλικήν Πλουτάρχου μετάφρασις, ως εκ πολλών τεκμηρίων γίνεται δήλον ότι ήτο προσφιλές του Σαικσπείρου ανάγνωσμα. Ιδού το χωρίον εις το οποίον αναφέρονται οι άνωθι στίχοι: «Ην γαρ τις ανήρ συν αυτώ μαντικός απ' Αιγύπτου των τας «γενέσεις επισκοπούντων, ος είτε Κλεοπάτρα χαριζόμενος, είτε χρώμενος «αληθεία προς τον Αντώνιον, επαρρησιάζετο λέγων την τύχην αυτού, «λαμπροτάτην ούσαν και μεγίστην, υπό της Καίσαρος αμαυρούσθαι, και «συνεβούλευε πορρωτάτω του νεανίσκου ποιείν εαυτόν. Ο γαρ σος, έφη, «δαίμων τον τούτου φοβείται και γαύρος ων και υψηλός, όταν η καθ' «εαυτόν, υπ' εκείνου γίνεται ταπεινότερος εγγίσαντος και αγενέστερος» (κεφ. λγ')

(20) «Άξιον σημειώσεως ότι ο Μάκβεθ παροτρύνει τους δολοφόνους διά των «αυτών επιχειρημάτων, δι' ων και η σύζυγός του παρώτρυνεν αυτόν εις τον «φόνον του Δώγκαν. Φέρει αυτούς εις φιλοτιμίαν επικαλούμενος το ανδρικόν «φρόνημά των» (Γερβίνος σελ. 601).

(21) Το συμβόλαιον περί του οποίου ομιλεί η Λαίδη Μάκβεθ ολίγον ανωτέρω: Αιώνιον συμβόλαιον με την ζωήν δεν έχουν.

(22) Μαρτυρεί το φιλύποπτον του Μάκβεθ η αποστολή και τρίτου προς επιτήρησιν των δύο δολοφόνων, εις τους οποίους ανέθεσεν ανέκαθεν την εντολήν του να θανατώσωσι τον Βάγκον. Οι δύο εκείνοι, ως διαφαίνεται εκ της μετά του Μάκβεθ συνομιλίας των, δεν είναι εξ επαγγέλματος δολοφόνοι, αλλά πολεμισταί έχοντες λόγους δυσαρεσκείας κατά του Βάγκου.

(23) Ο Φληνς διαφυγών εις Ουαλίαν, ενυμφεύθη εκεί την θυγατέρα του ηγεμόνος, εγέννησε δε υιόν, όςτις μεταβάς εις Σκωτίαν ανήλθεν εις το αξίωμα του Stewart. Εξ αυτού δε κατ' ευθείαν γραμμήν εγενεαλογείτο ο βασιλικός οίκος των Εδουάρδων και ο Ιάκωβος Α', επί βασιλείας του οποίου έγραψεν ο Σαικσπείρος την τραγωδίαν ταύτην.

(24) Ούτω, εν σκηνή Α' της τρίτης πράξεως, ο Μάκβεθ λέγει προς τους δολοφόνους ότι η ζωή του Βάγκου είναι

αρρώστια μου, κ' υγεία μου θα ήν' ο θάνατός του.

(25) Τάφω δ' εκείνον ουχί κρύψετε
    ουδ' ει θέλουσ' οι Ζηνός αιετοί βοράν
    φέρειν νιν αρπάζοντες ες Διός θρόνους.
        (Αντιγόνη Σοφοκλέους ς. 1032-34 .

«Μάλλον κολακεύετε τα θηρία, &ίνα μοι τάφος γένωνται&, και μηδέν καταλίπωσι του σώματός μου.» (Αγίου Ιγνατίου επιστολή προς Ρωμαίους).

(26) Αλλά νόμος μεν φονίας σταγόνος χυμένας εις πέδον, άλλο προσαιτείν αίμα. (Αισχ. Χοηφόροι ς· (400-402).

(27) Αι Αγγλικαί εκδόσεις φέρουσιν ενταύθα ότι εισέρχεται ο Λένωξ και &έτερος λόρδος&. Ο Johnson προέτεινε την διόρθωσιν, την οποίαν παρεδέχθην, αντικαθιστών διά του Αγγλικού τον έτερον λόρδον.

(28) Η ένοπλος της πρώτης οπτασίας κεφαλή εξηγείται ως συμβολική παράστασις της κεφαλής του Μάκβεθ αυτού, καθώς αποκεφαλισθησομένου υπό του Μακδώφ. Η δευτέρα οπτασία, το αιματόφυρτον βρέφος, παριστά τον Μακδώφ, όστις

απ' της μητρός του πρόωρα τα σπλάγχνα εχωρίσθη.&

Το δε της τρίτης οπτασίας εστεμμένον βρέφος μετά δένδρου εις χείρας, παριστά τον Μάλκομ, όςτις επιστρέφων προς ανάκτησιν του βασιλείου του διατάσσει τους στρατιώτας αυτού να φέρωσι κλάδους εις χείρας. Οι οκτώ επί τέλους βασιλείς και οι μετ' αυτούς, παριστώσι την σειράν των επί του θρόνου ανελθόντων διαδόχων του Βάγκου μέχρι του συγχρόνου του Σαικσπείρου Ιακώβου του Α'.

(29) Το διπλούν διάδημα αινίττεται την εν Σκωτία και μετέπειτα εν Αγγλία στέψιν του Στουάρδου Ιακώβου του Α'. Τα δε τρία σκήπτρα είναι τα της Αγγλίας, Σκωτίας και Ιρλανδίας.

(30) Ο διάλογος ούτος μεταξύ της Λαίδης Μακδώφ και του υιού της είναι εις το πεζόν εν τω αγγλικώ κειμένω.

(31) Ήτοι πάσα της ζωής αυτής ημέρα ήτο προπαρασκευασθείσα διά τον θάνατον: « Καθ' ην ημέραν αποθνήσκω.» προς Κορινθίους επιστολή Α', ιε' 35.

(32) Τα περί θεραπείας των πασχόντων διά της επιθέσεως των βασιλικών χειρών, ουδέν κοινόν μετά του δράματος έχοντα, παρεισάγονται προφανώς ενταύθα προς κολακείαν του βασιλέως Ιακώβου, όςτις επίστευεν ότι έχει εκ Θεού την χάριν του θεραπεύειν ούτω το λεγόμενον «βασιλικόν νόσημα», ο εστι τας χοιράδας. Ο αναφερόμενος εν τη τραγωδία βασιλεύς της Αγγλίας Εδουάρδος ο Ομολογητής επιστεύετο ως τω όντι θαυματουργών διά της επιθέσεως των χειρών του, ο δε πάπας Αλέξανδρος ο Γ', ο ανακηρύξας αυτόν άγιον, ανομολογεί την εκ Θεού δύναμίν του ταύτην. Η κατά παράδοσιν πίστις εις την τοιαύτην ιαματικήν δύναμιν των βασιλέων της Αγγλίας διήρκεσεν επί πολύ. Εν τη βιογραφία του Dr Johnson υπό του Boswel, μνημονεύεται ότι παίδα έτι όντα τον εισήγαγον ενώπιον της βασιλίσσης Άννης, εν έτει 1712 όπως τον θεραπεύση νοσούντα, διά της επιθέσεως των βασιλικών χειρών της.

(33) Η επιφώνησις αύτη του Μακδώφ εξηγείται παρά τινων μεν ως αποτεινομένη εις τον Μάλκολμ, παρ' ετέρων δε ως εις τον Μάκβεθ αναγομένη. Ο Γερβίνος θεωρεί ως εσφαλμένην την πρώτην των εξηγήσεων τούτων, την οποίαν όμως παρεδέχθη ο περιώνυμος γερμανός μεταφραστής Tieck. Και εν ετέρα του Σαικσπείρου τραγωδία (King John) η θρηνούσα τον υιόν αυτής βασίλισσα αποκρίνεται προς τον θέλοντα να την παρηγορήση:

«Ομιλεί προς με, ο μη αποκτήσας ποτέ υιόν». Η αναλογία των περιστάσεων δικαιοί του Tieck την εξήγησιν. Εκτός δε τούτου, καθ' ά αυτός ούτος ο Γερβίνος παρατηρεί, ο Μάκβεθ δεν ήτο άπαις. Αγνοούμεν εάν, διαρκούσης της τραγωδίας, έζων τα τέκνα του, αλλ' εκ των λόγων της Λαίδης Μάκβεθ, εν τέλει της Α' πράξεως, γνωρίζομεν ότι απέκτησε τέκνον ή τέκνα. Οπωςδήποτε, η δευτέρα των ερμηνειών τούτων φαίνεται κοινώς ήδη παραδεδεγμένη. «Ο Μάκβεθ δεν έχει τέκνα, άρα δεν δύναμαι να τον εκδικηθώ αρκούντως». Ο Γερβίνος όμως, καί τοι αποδίδων εις τον Μάκβεθ την φράσιν του Μακδώφ, δεν παραδέχεται το αιτιολογικόν τούτο &άρα&, αλλά φαίνεται εξηγών αυτήν ως εκφερομένην υπό το κράτος λύπης αφάτου: «ο Μάκβεθ δεν έχει τέκνα, διά τούτο είχε την καρδίαν να φονεύση τα ιδικά μου». Ο έλλην αναγνώστης δύναται να παραδεχθή εν τη μεταφράσει μου οίαν δήποτε των δύο ερμηνειών προκρίνει. Το κατ' εμέ ομολογώ ότι αποκλίνω προς την πρώτην.

(34) Και τούτο το χωρίον ερμηνεύεται διπλώς. Κατά τους μεν η Λαίδη Μάκβεθ φαντάζεται ότι συνομιλεί μετά του συζύγου της και ότι ακούσασα δήθεν εκείνον ειπόντα: «Ο Άδης είναι σκοτεινός», (ο Άδης δηλονότι όπου θα υπάγωμεν ένεκα της πράξεως ημών), επαναλαμβάνει τας λέξεις του περιφρονητικώς, ειρωνευομένη την δειλίαν του. Κατ' άλλους δε, εν τη φαντασία της υπνοβατούσης διέρχονται αλληλοδιαδόχως αι αναμνήσεις των διαπραχθέντων και οι φόβοι των συνεπειών και αι τύψεις του συνειδότος, αίτινες προκαλούσι την φράσιν ταύτην.

(35) Εν τω &Βασιλεί Ληρ& ελάβομεν αφορμήν (σημ.52) να εξετάσωμεν την θαυμασίαν του Σαικσπείρου ακρίβειαν περί την μελέτην των παθημάτων της ανθρωπίνης φύσεως. Και η σκηνή αύτη της υπνοβασίας θεωρείται δικαίως ως τεκμήριον της ακριβείας των τοιούτων παρατηρήσεών του. Μολονότι η ασθένεια της Λαίδης Μάκβεθ «ξεπερνά την τέχνην» του Ιατρού, ο ψυχολόγος ποιητής περιγράφει τα συμπτώματα και συνδέει αυτά μετά των λόγων οίτινες τα προεκάλεσαν, μετά τοσαύτης τέχνης, ώστε η σκηνή αύτη δύναται και σήμερον να χρησιμεύση ως παράδειγμα ιατρικής περιγραφής. Ο Κ. Regnard, (directeur du Laboratoire de Physiologie à l' école des hautes études, Professeur κτλ.) πραγματευόμενος εν τη Σορβόννη των Παρισίων το θέμα του ύπνου και υπνοβασίας, εν δημοσία διαλέξει, λέγει: «Κατά τον Μεσαίωνα και μέχρι της παρελθούσης έτι εκατονταετηρίδος, οι υπνοβάται κατετάσσοντο, μετά των υστερικών και των επιληπτικών εις την κατηγορίαν των δαιμονισμένων και των μάγων, υπεβάλλοντο δε εις εξορκισμούς και ενίοτε κατεδικάζοντο εις τον διά πυρός θάνατον. Αλλ' εν τη εποχή εκείνη του σκότους ευρέθη άνθρωπος, ο μέγας της Αγγλίας δραματουργός, όστις παρατηρήσας μετ' εξόχου ακριβείας τα φαινόμενα της φυσικής υπνοβασίας, αφήκε περιγραφήν, την οποίαν ουδόλως ήθελεν απαρνηθή σύγχρονος ημών νευρολόγος.» Και παραθέτει εν τη διαλέξει του ολόκληρον την σκηνήν ταύτην. Ίδε Bulletin de l' association Scientifique de France, Avril 1881).

(36) Η περιώνυμος Aγγλίς ηθοποιός Siddons κατέγραψε τα εξής εις τας περισωθείσας αυτοβιογραφικάς σημειώσεις της:

«Είχον την συνήθειαν να προετοιμάζωμαι διά την σκηνήν την νύκτα αφού «τα πάντα, έμενον εν σιωπή, και ησυχία εν τη οικία μου. Την παραμονήν «της πρώτης μου παραστάσεως του προσώπου της Λαίδης Μάκβεθ, εκλείσθην «κατά το σύνηθες μόνη εν τω δωματίω μου και ήρχισα να μελετώ «αποστηθίζουσα. Εφρόνουν ότι ολίγη ώρα ήρκει προς εκμάθησιν του «προσώπου. Ήμην εικοσαετής τότε και εθεώρουν, ως πολλοί νομίζουσιν, «ότι διά της εναποταμιεύσεως των στίχων εν τη μνήμη μου εξετέλουν τα «κατ' εμαυτήν. Δεν είχον εισέτι τότε εννοήσει την ανάγκην της ερεύνης «και της μελέτης των χαρακτήρων. Εξηκολούθουν λοιπόν εν τη σιωπή της «νυκτός, νυκτός την οποίαν ουδέποτε θα λησμονήσω, εξηκολούθουν «εκμανθάνουσα τους στίχους μέχρις ου έφθασα εις την σκηνήν της «δολοφονίας. Αιφνιδίως κατελήφθην υπό της φρίκης της σκηνής εκείνης εις «τοιούτον βαθμόν, ώςτε μοι ήτο αδύνατον να εξακολουθήσω. Ήρπασα τον «λύχνον και πλήρης ταραχής εξήλθον του δωματίου. Το φόρεμά μου ήτο «μεταξωτόν, καθόσον δε ανηρχόμην την κλίμακα, ο ήχος του μοι εφαίνετο «ως ο κρότος φάσματος διώκοντός με. Έφθασα επί τέλους εις τον κοιτώνα «μου. Ο σύζυγός μου εκοιμάτο βαθέως. Έρριψα επί της τραπέζης τον «λύχνον, αλλά δεν είχον την δύναμιν να τον σβύσω. Χωρίς δε να λάβω τον «καιρόν να εκδυθώ ερρίφθην επί της κλίνης μου.»

(37) Η μήτηρ του Μάλκομ ήτο θυγάτηρ του γέροντος Σιβάρδου.

(38) Η αδιαφορία μεθ' ης ο Μάκβεθ ακούει τον θάνατον της συζύγου του μαρτυρεί ότι τα εγκλήματα και η απελπισία τον αποκατέστησαν αναίσθητον και εις λύπην και εις φόβους, ως αυτός ούτος λέγει εις τους προηγουμένους στίχους.

(39) Υπαινίττεται τον Βρούτον ή τον Κάσιον, ή και αμφοτέρους.

(40) Παραθέτω ενταύθα την εν τω Αθηναίω του Ιουλίου 80 δημοσιευθείσαν μετάφρασίν μου των περί Μάκβεθ τριών κεφαλαίων εκ του περισπουδάστου συγγράμματος του Κου Paul Stapfer, υπό την επιγραφήν Shakespeare et l' Antiquité. Συντομίας χάριν, αφαιρούνται τα εκ της προκειμένης τραγωδίας παρενειρόμενα εις την μελέτην ταύτην χωρία.

&Α'. Το υπέρ φύσιν εν τω Μάκβεθ και εν τη Τραγωδία εν γένει.&

Εξ απασών των τραγωδιών του Σαικσπείρου η μάλλον κατά τε την μορφήν και την ουσίαν προσομοιάζουσα προς τα προϊόντα της αρχαίας δραματουργίας είναι η του Μάκβεθ. Έχει αύτη την ενότητα και το γοργόν των κλασικών δραμάτων, άνευ είτε συγχύσεως είτε παρεμποδίσεώς τινος κατά την εξέλιξιν της δράσεως, ήτις από της πρώτης μέχρι της τελευταίας σκηνής βαίνει ταχέως προς την λύσιν. Ο δε πλαστικός της αρχαίας τραγωδίας χαρακτήρ ανευρίσκεται επίσης, μέχρι τινός, εν τω Μάκβεθ, ένθα τα εξωτερικά συμβεβηκότα κινούσι το ενδιαφέρον πλειότερον ή τα ενδόμυχα των δρώντων προσώπων αισθήματα. Εν τω Μάκβεθ ενυπάρχει βεβαίως ψυχολογία πλειοτέρα ή εις οιονδήποτε του Αισχύλου έργον, αλλ' όμως πολλώ ολιγωτέρα ή εν τω Οθέλλω ή τω Αμλέτω. Το ύψος εν αυτώ υπερβαίνει το πάθος, υπερέχει δ' εν συνόλω το αίσθημα της φρίκης, — αίσθημα παραπλήσιον του θάμβους, — ενώ το εξεγειρόμενον έλεος δεν πιέζει την ψυχήν όσον εις έτερα του Σαικσπείρου έργα.

Αλλά το προ πάντων ανακαλούν την αρχαιότητα εν τη τραγωδία ταύτη είναι η επίδρασις Δυνάμεων υπερφυσικών περιστελλουσών την ελευθερίαν του ατόμου. Έχομεν εν τω Μάκβεθ χρησμούς λοξούς οίτινες, κατά γράμμα εκπληρούμενοι, εξαπατώσιν ουχ ήττον τους προς ους εδόθησαν έχομεν προ πάντων τας Μαγίσσας, τα σατανικά εκείνα όντα, των οποίων η άπαξ επί της εκθάμβου σκηνής εμφάνισις αρκεί, όπως εμφυσήση εις ολόκληρον το δράμα το δέος της παρουσίας και της επικρατήσεως αυτών.

Οι περί των εν Αισχύλω ειδώλων γράψαντες κριτικοί ηναγκάσθησαν να κατέλθωσι μέχρι του Σαικσπείρου, όπως εύρωσιν ανταγωνιστήν, εφάμιλλον του Έλληνος ποιητού, περί την τέχνην του επάγειν δαιμόνια ή φάσματα· πάντες δ' ομοφώνως αναγορεύουσι τους δύο τούτους ως τους μόνους μετά πλήρους επιτυχίας δυνηθέντας να χρησιμοποιήσωσι τα υπέρ φύσιν εις τα δράματα αυτών — Πόθεν τούτο; — Άρα γε διότι ήσαν εντεχνότεροι των λοιπών ούτοι περί την εκμετάλλευσιν της δεισιδαιμονίας, ήτις υπολανθάνει αείποτε εις την φύσιν του ανθρώπου; Ή διότι αι επικρατούσαι κατά την εποχήν εκάστου αυτών προλήψεις εχορήγησαν εις αμφοτέρους βάσιν, της οποίας εστερούντο οι ποιηταί οι ζήσαντες εις εποχάς μάλλον πεφοτισμένας; — Το κατ' εμέ, παραδέχομαι ταυτοχρόνως αμφοτέρας ταύτας τας εξηγήσεις.

Εν τω μεσαιωνικώ θεάτρω παρεισήγοντο επίσης αι Δυνάμεις του Άδου και του Ουρανού· και υπήρχε μεν τότε η πίστις, όπως οι θεαταί παραδέχωνται αφελώς τας τοιαύτας επί της σκηνής εμφανίσεις, δεν υπήρχεν όμως η τέχνη, όπως αποδώσωμεν εις αυτάς, και σήμερον έτι, τον φόρον του ημετέρου θαυμασμού. Ο Γκαίτης και ο Βύρων εισήγαγον επίσης δαιμόνια και φάσματα εν τω Φαύστω και τω Μάμφρεδ, αμφότεροι δ' ούτοι οι ποιηταί είχον πλούτον και φαντασίας και τέχνης αλλά το υπερφυσικόν αυτών δεν εμποιεί ισχυράν δραματικήν εντύπωσιν διά τον λόγον ότι διαφαίνεταί τι το επιτετηδευμένον εις το υπερφυσικόν αυτών τούτο, ουδ' ενυπάρχει η απαιτουμένη αρμονία μεταξύ της εμπνεύσεως του ποιητού αφ' ενός και της επικρατούσης αφ' ετέρου πίστεως.

Τον διπλούν τούτον όρον, τέχνης δηλονότι άκρας και εμπνεύσεως συναδούσης μετά της εθνικής πίστεως, μόνοι ο Αισχύλος και ο Σαικσπείρος, εκ τε των αρχαίων και των νεωτέρων ποιητών, εκπληρούσι καθ' ολοκληρίαν.

Ο Αισχύλος επίστευεν εις τους δαίμονας. Αι Ευμενίδες αυτού ουδ' αλληγορία τις απλώς ήτο, ουδέ ποιητική προσωποποποίησις των τύψεων του συνειδότος. Ήσαν αύται δυνάμεις του Άδου, έχουσαι πράγματι ύπαρξιν· ο δε προορισμός των, εκτελούμενος δι' υλικών μάλλον ή ηθικών μέσων, ήτο η ποινή των πατροκτόνων, των καταπατησάντων τον πρώτιστον της φύσεως νόμον. Ετιμώρουν δε τον πταίστην σωματικώς, είτε διά νόσου τινός, της λέπρας λόγου χάριν, είτε εκμυζώσαι το αίμα του φονέως.

αλλ' αντιδούναι δει σ' από ζώντος ροφείν ερυθρόν εκ μελέων πέλανον· από δε σου φεροίμαν βοσκάν πώματος δυσπότου (ς. 264 — 267)

Ο Ορέστης, καταδιωκόμενος υπό των αγρίων τούτων και αιμοχαρών τιμωρών, πάσχει ως θύμα και ως παίγνιον των Ευμενίδων, ουχί ως ήθελε πάσχει εγκληματίας τις των καθ' ημάς χρόνων, βασανιζόμενος υπό των τύψεων της συνειδήσεως. Ακράδαντος εν τη θρησκευτική αυτού πίστει, επαναπαύεται εις την αντίληψιν ετέρου θεού, αντιμαχομένου προς τας Ευμενίδας, του Απόλλωνος, όςτις τω επέβαλε τον φόνον της μητρός του. Τοιούτος ο χαρακτήρ της δραματικής πάλης εν τη αρχαία τραγωδία, πάλης εξωτερικής όλως και θείας.

Αδύνατον να φαντασθή τις μεταβολήν ριζικωτέραν της κατά φυσικήν εξέλιξιν, γενομένης εν τη Ελληνική τραγωδία οπότε μετά τον Αισχύλον έφερεν ο Ευριπίδης επί της σκηνής την αυτήν υπόθεσιν. Ποιητής ούτος ηθικός, φιλόσοφος πεφωτισμένος, και σκεπτικός ως προς τα της θρησκείας, δεν ηδύνατο ή να μεταλλάξη ουσιωδώς την παράστασιν παραδόσεων θρησκευτικών, εις τας οποίας οι έγκριτοι των συγχρόνων αυτού δεν επίστευον πλέον, ως ουδ' αυτός επίστευεν εις την αντικειμενικήν ύπαρξιν των Δυνάμεων του Ουρανού και Άδου. Ο Ευριπίδης δεν παρεδέχετο το καταπληκτικόν μυστήριον, το αποτελούν την θεολογίαν άπασαν του αρχαίου δράματος, την οντότητα δηλαδή προσώπων &οσίως πανουργούντων&, οίος ο Ορέστης ή η Αντιγόνη, και προσκτωμένων τον τραγικόν αυτών χαρακτήρα δι' αυτής ταύτης της συνενώσεως του δικαίου μετά του αδικήματος, facto pius et sceleratus eodem.

Εν τοις δράμασι του Ευριπίδου οι θεοί δεν κατέχουσι την πρωτίστην θέσιν, το δ' υπέρ φύσιν εξαλείφεται, και η ανθρωπότης παρίσταται μετά των αληθών παθημάτων και παθών αυτής. Ο Ορέστης αυτού είναι πταίστης ελεεινός, καταβιβρώμενος υπό των τύψεων του συνειδότος και καταβεβλημένος ψυχή τε και σώματι. Ότε ο Μενέλαος τον ερωτά τι πάσχει, και ποία η νόσος του, αποκρίνεται:

Πιεζόμενος υπό της ιδέας, υφ' ης και μόνης κατέχεται, περιπίπτει εις μανίαν αληθή. Η λέξις αύτη δεν εφαρμόζεται εις το ιερόν θάμβος του Ορέστου εν τη τραγωδία του Αισχύλου. Αλλ' ο του Ευριπίδου Ορέστης έχει καθ' εαυτό φρενολήπτου οπτασίας.

Η Ηλέκτρα κάθηται παρά την κοίτην του ασθενούς αυτής αδελφού:

Οίμοι, κασίγνητ', όμμα σον ταράσσεται, ταχύς δε μετέθου λύσσαν, άρτι σωφρονών.

Ορ. Ω μήτερ, ικετεύω σε, μη 'πίσειέ μοι τας αιματωπούς και δρακοντώδεις κόρας· αύται γαρ αύται πλησίον θρώσκουσί μου.

Ηλ. Μέν', ω ταλαίπωρ', ατρέμα σοις εν δεμνίοις·
οράς γαρ ουδέν ων δοκείς σάφ' ειδέναι.

Ορ. Ω Φοίβ', αποκτενούσι μ' αι κυνώπιδες
γοργώπες ενέρων ιερίαι, δειναί θεαί.

Ηλ: Ούτοι μεθήσω, χείρα δ' εμπλέξασ' εμήν
σχήσω σε πηδάν δυστυχή πηδήματα.

Ορ. Μέθες· μί' ούσα των εμών Ερινύων,
μέσον μ' οχμάζεις, ως βάλης, εις Τάρταρον.

Ηλ. Οι 'γώ τάλαινα, τίν' επικουρίαν λάβω….
επεί το θείον δυσμενές κεκτήμεθα;

    Ορ. Δος τόξα μοι κερουλκά, δώρα Λοξίου,
     οις μ' είπ' Απόλλων εξαμύνεσθαι θεάς.
     ει μ' εκφοβοίεν μανιάσιν λυσσήμασιν…
     Ουκ εισακούετ'; ουχ οράθ' εκηβόλων
     τόξων πτερωτάς γλυφίδας εξορμωμένας;
     α α·
     Τι δήτα μέλλετ'; εξακρίζετ' αιθέρα
     πτεροίς· τα Φοίβου δ' αιτιάσθε θέσφατα.
     Έα·
     Τι χρήμ' αλύω, πνεύμ' ανείς εκ πλευμόνων;
     Ποι ποι ποθ' ηλάμεσθα δεμνίων άπο;

Ο Ορέστης ούτος του Ευριπίδου πάσχει τας φρένας, ο θεατής βλέπει εν αυτώ μανίαν αληθή, τα δε φάσματα, άτινα φιλόσοφος ποιητής παρεισάγει εν τω θεάτρω αυτού, ουδαμώς αντιβαίνουσιν εις της επιστήμης τους ορισμούς· είναι φάσματα υποκειμενικά, πλάσματα νοσούσης φαντασίας.

Παρομοίως το εν τη Εκάβη προλογίζον είδωλον του Πολυδώρου ουδεμίαν έχει δραματικήν αξίωσιν, αλλ' απλώς μόνον χρησιμεύει εις προεισαγωγήν της του δράματος υποθέσεως.

Εν τω θεάτρω του Σαικσπείρου τα φάσματα είναι οτέ μεν αντικειμενικά, έχουσι δηλαδή ύπαρξιν πραγματικήν, ανεξαρτήτως της διανοητικής καταστάσεως των βλεπόντων αυτά προσώπων του δράματος, οτέ δε υποκειμενικά, ήτοι αισθητά εις την όρασιν ενός μόνου προσώπου νοσούντος, μολονότι γίνονται και προς τους θεατάς ορατά, οπόταν ο ποιητής θέλει να &υποκειμενίση& τας οπτασίας.

Παραδεχόμενος την σωματικήν επί της σκηνής εμφάνισιν όντων υπερφυσικών, ο Σαικσπείρος υπείκεν εν πρώτοις εις το ποιητικόν αυτού έμφυτον. Οι άνθρωποι, είτε φανερώς είτε λάθρα, πιστεύουσιν εις το υπεράνθρωπον. Οι δ' έμφρονες δεν καταδικάζουσι τας δεισιδαιμονίας των αφρόνων διότι εάν τω όντι σώφρονες, είναι και μετριόφρονες, θα είπωσι δε μετά του Αμλέτου.

'ς τον ουρανόν και εις την γην τόσα και τόσα έχει που η φιλοσοφία σου δεν βλέπει 'ς τ' όνειρόν της.

Ίσως μάλιστα είπωσι μετά του γηραιού Lafeu, ετέρου του Σαικσπείρου προσώπου (All's well that ends well):

«Λέγουσιν ότι θαύματα δεν γίνονται πλέον, και έχομεν τους φιλοσόφους να μας κάμνουν απλά και συνειθισμένα πράγματα, τα υπερφυσικά και τα ανεξήγητα. Διά τούτο παίζομεν με την φρίκην και προσποιούμεθα τους γνωστικούς, αντί να υποτασσώμεθα εις τον φόβον του αγνώστου».

Δεν έχουσι δεισιδαιμονίας οι ποιηταί μόνοι, οι κατεχόμενοι υπό της φαντασίας αυτών, αλλά και άνδρες ψυχροί και θετικοί άμα επί ολίγον παύσωσιν επιβλέποντες εαυτούς. Ο μέγας Άγγλος υλιστής Hobbes εδειλία να μείνη μόνος τας νύκτας, φοβούμενος τας οπτασίας. Ο Malherbe, εν επιστολή του τινι, περιγράφει αφελώς υπερφυσικόν φαινόμενον, επισυμβάν κατά τον φόνον Ερρίκου του Δου, αλλαχού δ' αφηγείται σπουδαίως εμφάνισιν της σκιάς νεκρού τινος. Ο Γκαίτης και ο Μe?ée είχον επίσης στιγμάς δεισιδαιμονίας, ο δε Σωκράτης ο σοφώτατος των ανδρών, ήτο και ο δεισιδαιμονέστατος· φρονώ λοιπόν ότι ο Σαικσπείρος παρεισάγων το υπέρ φύσιν εν τω θεάτρω αυτού, εξεμεταλλεύετο εν πρώτοις μετά μεγίστης ποιητικής τέχνης την εν τω ανθρώπω ενυπάρχουσαν προς τούτο τάσιν. Αλλ' εις τούτο μεγάλως ωθείτο και υπό των επικρατουσών κατά την εποχήν αυτού προλήψεων. Έχομεν ως προς τούτο μερικάς μαρτυρίας περί πλείστων εξόχων ανδρών της 16ης εκατονταετηρίδος, οίτινες ήσαν προληπτικοί και δεισιδαίμονες.

Εάν δε από των εκκρίτων κατέλθωμεν εις το πλήθος, ανευρίσκομεν απειρίαν τοιούτων συγχρόνων μαρτυριών, ιδίως ως προς την πίστιν εις την μαγείαν και τας μαγίσσας. Ο Reginald Scott εν τω συγγράμματι αυτού, η &Μαγεία αποκαλυπτομένη&, περιγράφει λεπτομερώς τας μαγίσσας, η δε περιγραφή αυτού συμφωνεί πληρέστατα προς τα εν τω Σαικσπείρω.

Αι εν τω Μάκβεθ μάγισσαι και αι αλλόκοτοι συνδιαλέξεις περί των κατορθωμάτων αυτών, — εν οις διαπρέπει η σφαγή χοίρων και οι λέβητες εντός των οποίων μαγειρεύουσι τα ποικίλα και εκλεκτά αυτών καρυκεύματα, — δεν είναι βαρβαρικής φαντασίας γεννήματα, αλλ' έχουσιν ιστορικήν, ούτως ειπείν και πραγματικήν υπόστασιν. Παν ό,τι λέγουσιν ή πράττουσιν ευρίσκεται εν τη &Δαιμονολογία& του βασιλέως Ιακώβου του Α' ή εν τοις πρακτικοίς των τότε δικαστηρίων, και δύναται να εξηγηθή και σχολιασθή διά μόνης της ερεύνης των συγχρόνων μνημείων.

Υπό αισθητικήν δ' έποψιν, ο Σαικσπείρος ουδαμώς έσφαλεν διατηρήσας την κατά παράδοσιν απεχθή μορφήν των τερατωδών τούτων όντων. Δεν αρμόζει το κάλλος εις του Άδου τα όργανα. Τοιαύται ήσαν και αι αποτρόπαιοι Ευμενίδες του Αισχύλου, αι «κατάπτυστοι κόραι», ως τας αποκαλεί ο Απόλλων «αις ου μίγνυται θεών τις, ουδ' άνθρωποι, ουδέ θήρ ποτε» — Ότε, λέγει ο Πολυδεύκης, ενεφανίσθησαν επί της σκηνής γυναίκες ελιποθύμησαν και παιδία απεβίωσαν εκ του τρόμου.

Αλλά δεν περιωρίσθη ο Σαικσπείρος εις μόνην την εγχώριον και δημώδη της πατρίδος αυτού παράδοσιν. Παρεισάγων τας αναμνήσεις της αρχαιότητος, αναμιγνύει τα κλασσικά του Απόλλωνος και της Εκάτης ονόματα μετά των χυδαίων ονομασιών των Μαγισσών. Η δε βροχή και ο άνεμος και οι κεραυνοί και η έρημος εξοχή, όπου συνέρχονται τα δαιμόνια του σκότους, απαρτίζουσιν ατμοσφαίραν συναρμοζομένην προς τα σατανικά όντα, τα οποία εντός αυτής παρουσιάζονται. Το όραμα του Μάκβεθ αποτελεί εν συνόλω συμφωνίαν φαντασιώδη και πένθιμον, της οποίας την διαπασών ευθύς απ' αρχής δίδει ο διάλογος των τριών Μαγισσών, εν τω μέσω της περικυκλούσης αυτάς τρικυμίας.

Αι δύο ή τρεις σκηναί, καθ' ας αι Μάγισσαι συνέρχονται μόναι, και η εμφάνισις αυτών εις τον Μάκβεθ και τον Βάγκον ταυτοχρόνως, εναργώς αποδεικνύουσιν ότι ο ποιητής παριστά αυτάς ως όντα υπαρκτά και αντικειμενικά. Εν τούτοις κριτικοί τινες απεπειράθησαν να εξώσωσι τα υπέρ φύσιν εκ του θεάτρου του Σαικσπείρου, εξηγούντες αυτά ως απλάς δήθεν φρεναπάτας, όπως εν τω Ορέστη του Ευριπίδου… Θέλουσι, λόγου χάριν, ότι η εμφάνισις και αι προφητείαι των Μαγισσών ουδέν άλλο παριστώσιν, ή την συσσωμάτωσιν των εν τη καρδία του Μάκβεθ κρυπτομένων πόθων, και την προσωποποίησιν του πειρασμού, υπό του οποίου ενδομύχως ούτος κατέχεται. Τούτο αποτελεί τω όντι μέρος του σκοπού του ποιητού, αλλά μέρος μόνον. Αι Μάγισσαί του εκπροσωπούσι την Ειμαρμένην. Η τραγωδία του αύτη δεν παριστά άνδρα δοξομανή αδικούντα εξ ελευθέρας αυτού βουλήσεως μόνον, αλλά παριστά προσέτι αυτόν ως θύμα θεοτήτων κακεντρεχών, θύμα δυστυχές και άξιον οίκτου, παλαίον κατά της τύχης του. Ούτω δε προσλαμβάνει το δράμα τύπον αρχαϊκόν· παρά τον τρόμον συνυπάρχει και έλεος, αμφότερα δ' έχουσι θρησκευτικόν πως χαρακτήρα. Εάν ο Μάκβεθ δεν συνηντάτο μετά των Μαγισσών, η καρδία του ήθελεν είναι ουχ ήττον μεμολυσμένη, αλλ' αι χείρες του ήθελον ίσως διαμείνει αγναί. Το φιλοσοφικόν ύψος της ποιητικής του Σαικσπείρου συλλήψεως εις τούτο ιδίως συνίσταται, εις την συνάντησιν της διεφθαρμένης του Μάκβεθ καρδίας μετά του έξωθεν πειρασμού.

Αι τρεις Μάγισσαι είναι όντα αναντιρρήτως αντικειμενικά. Ουχ' ήττον όμως αι υποκειμενικαί οπτασίαι είνε συνηθέστεραι εν τω θεάτρω του Σαικσπείρου, και εις ταύτας φαίνεται προφανώς δίδων την προτίμησιν ο μέγας ποιητής ως επί το πολύ· η ποιητική τε και ηθική αυτών αξία υπερτερεί την των αντικειμενικών.

Όπως γείνη επί του θεάτρου παραδεκτή η οντότης πλασμάτων υπερφυσικών, απαιτείται τέχνη Αισχύλειος ή Σαικσπείρειος, απαιτείται δε συγχρόνως και η επί της ποιητικής εμπνεύσεως επίδρασις των συγχρόνων δοξασιών. Άλλως, αντί όντων προκαλούντων θάμβος και φρίκην, ήθελον κινείσθαι επί της σκηνής γελοίαι μηχαναί μελοδράματος, διαβολίσκοι αντί δαιμόνων, και αντί φαντασμάτων φαντασμαγορίαι. Αι υποκειμενικαί όμως οπτασίαι, τα πλάσματα δηλαδή της φαντασίας εν παθολογική ευρισκομένης καταστάσει, ανήκουσιν εις την τάξιν των φυσικών φαινομένων, και καθ' ό τοιαύτα εφείλκυσαν ιδίως την περιέργειαν του Σαικσπείρου.

Η απλουστέρα φάσις υποκειμενικής οπτασίας είναι το ενύπνιον.

Κατά την παραμονήν της μάχης του Bosworth ο βασιλεύς Ρικάρδος ο Γ' κοιμάται εν τη σκηνή αυτού. Ενώπιόν του παρίστανται αίφνης αι σκιαί των θυμάτων του και προλέγουσι την ήτταν και τον θάνατόν του. Αφυπνίζεται διά μιας ο Ρικάρδος και ανακράζει: «ω δειλή συνείδησις, πώς με βασανίζεις!».

Παρόμοια ενύπνια ετάρασσον τον ύπνον ετέρου βασιλέως ασθενεστέρου την ψυχήν, Καρόλου του Θ' της Γαλλίας· αλλ' ούτος, εκτός των ενυπνίων, ήτο υποκείμενος και εις φρεναπάτας ήδη. «Ο βασιλεύς Κάρολος έκραξε κατ' «ιδίαν τον ιατρόν του και τω είπεν; Ιατρέ, δεν ηξεύρω τι έπαθον προ δύο «ή τριών ημερών είμαι τεταραγμένος την ψυχήν και το σώμα· κοιμώμενος ή «έξυπνος, ανά πάσαν στιγμήν, μοι φαίνεται ότι βλέπω εμπρός μου τα «πτώματα των φονευθέντων με φρικτόν και αιματόφυρτον το πρόσωπον». Εκ των λόγων του Καρόλου εξάγεται ότι αι οπτασίαι του δεν έχουσιν εισέτι τοσαύτην ζωηρότητα, ώστε να εξαπατώσιν αυτόν ως προς την πραγματικότητά των. Τοιαύτη και η φαντασιώδης μάχαιρα, την οποίαν ενώπιΌν του βλέπει ο Μάκβεθ, (Πράξις Β', Σκ. Α') διατηρών όμως την συναίσθησιν της φρεναπάτης του.

Εις την αυτήν κατηγορίαν ανήκει και η εμφάνισις της σκιάς του Καίσαρος εις τον Βρούτον, κατά την παραμονήν της εν Φιλίπποις μάχης, εν τη τραγωδία του Σαικσπείρου &Ιούλιος Καίσαρ.&

Η έντασις της ευαισθησίας του Βρούτου έχει αυτόν προπαρεσκευασμένον διά τας επερχομένας εντυπώσεις. Είναι νυξ, νυξ επακολουθούσα ημέραν ζοφεράν, καθ' ην ταυτοχρόνως έμαθε και της ευγενούς συζύγου του τον θάνατον και την προσέγγισιν του εχθρικού στρατού. Είναι περίλυπος, προς δε και δυσηρεστημένος καθ' εαυτού, διότι αδίκως ήρισε προς τον φίλον του Κάσιον. Αγρυπνών εν τη σκηνή του, εν μέσω της βαθείας πέριξ νυκτερινής σιγής, λαμβάνει βιβλίον εις χείρας, αλλά ματαίως προσπαθεί ν' αναγνώση. Ο δούλος του, ο νεαρός Λούκιος ανακρούει κατ' αίτησίν του μέλος τι, αλλά κεκμηκώς κλείει εντός ολίγου τα βλέφαρα και αποκοιμάται. Τότε εις την τρέμουσαν λάμψιν του σβεννυμένου δαυλού, εμφανίζεται του Καίσαρος η σκιά·

Θαμπά που καίει ο δαυλός… Ποιος είναι που εμβαίνει;… Είναι τα 'μάτια μου θαρρώ τα αδυνατισμένα που πλάττουν τούτο το φρικτόν το φάντασμα εμπρός μου! Κατάντικρύ μου έρχεται… Εσύ, τι πράγμα είσαι; Θεός μην είσαι; Άγγελος, ή Δαίμονας; Με κάμνεις κ' αι τρίχες μου ορθόνονται, το αίμα μου παγόνει… Ειπέ τι είσαι;

    Η ΣΚΙΑ
    Να σου 'πώ πώς θα μ' ιδής και πάλιν
    εις τους Φιλίππους.

    ΒΡΟΥΤΟΣ
    Θα σ' ιδώ λοιπόν εις τους Φιλίππους. ..
    Τώρα που έκαμα καρδιάν, μου χάνεσ' απ' εμπρός μου!
    Κακέ μου Δαίμον, ήθελα κι' άλλα να' πώ μαζί σου. —
    Λούκιε! Βάρων! Κλαύδιε! Ακούσατε, 'ξυπνήστε!
    Κλαύδιε!

    ΒΡΟΥΤΟΣ
    Φαντάζεται πως τ' όργανον παίζει ακόμη. — Ξύπνα,
    αι, Λούκιε!

    ΒΡΟΥΤΟΣ
    Τι είδες 'ς το όνειρόν σου,
    και τόσον εξεφώνησες;

    ΛΟΥΚΙΟΣ
    Αυθέντα, δεν ηξεύρω
    πως 'φώναξα.

    ΒΡΟΥΤΟΣ
    Καλά. Ξανακοιμήσου.
    Αι Κλαύδιε! Συ, κύριε! Ξυπνήσατε!

    ΒΡΟΥΤΟΣ
    Τι επάθατε 'ς τον ύπνον σας κ' οι δύο,
    και τόσον εφωνάξατε;

Τα ερωτήματα του Βρούτου μαρτυρούσιν, ότι αμφιβάλλει περί της πραγματικότητος της οπτασίας του, και υποπτεύεται μη ευρίσκεται υπό το κράτος φρεναπάτης.

Υπάρχουσι διάφοροι βαθμοί φρεναπάτης, ο δε Σαικσπείρος μετά πολλής επιστασίας και τέχνης, προσέχει περί την διάκρισίν των. Καθώς ο Βρούτος, και ο Αμλέτος επίσης είναι εκ της φυσιολογικής του καταστάσεως, προδιατεθειμένος διά την επερχομένην οπτασίαν. Απ' αρχής του δράματος κατέχεται υπό βαθείας μελαγχολίας. Αηδιάσας τον κόσμον και του βίου επιζητεί την ερημίαν, και βλέπει τον νεκρόν ήδη πατέρα του

Αλλά δεν τον εξαπατά εισέτι η φαντασία του και γνωρίζει ότι το όραμα εκείνο είναι της εξημμένης κεφαλής του πλάσμα. Βαθμηδόν όμως οι ρεμβασμοί του μεταβάλλονται εις παράνοιαν, η δε θλίψις του εις παραφροσύνην, και τότε είναι ώριμος διά πλήρη φρεναπάτην. Εν τη σκηνή μεταξύ του Αμλέτου και της μητρός του (Γ' Πράξις) το φάσμα είναι μεν ορατόν προς τους θεατάς, αλλ' όμως διαμένει υποκειμενικόν, διότι η μήτηρ του δεν το βλέπει.

Και ο Μάκβεθ επίσης, κατ' αρχάς βλέπων την μάχαιραν εννοεί ότι είναι ανύπαρκτος η πλάνη, αλλά βαθμηδόν εξαπτόμενος προβαίνει μέχρι τελείας φρεναπάτης.

Ο Βάγκος δολοφονείται κατ' εντολήν του, τον δε φόνον του πληροφορείται εν μέσω του συμποσίου, εις το οποίον είναι προσκεκλημένος και ο φονευθείς. Ενώ ετοιμάζετο να παρακαθήση εις την τράπεζαν, ταράσσεται η όρασίς του και νομίζει ότι ουδεμία θέσις υπάρχει κενή. Είναι τούτο η αρχή του κακού. Βαδίζει προς την έδραν του, αλλά κραυγή φρίκης εξέρχεται του στήθους του! Βλέπει επ' αυτής καθήμενον τον νεκρόν Βάγκον! Οι συνδαιτυμόνες ανεγείρονται έντρομοι, αλλ' ουδέν βλέπουσι, διότι ουδέν υπάρχει. Η Λαίδη Μάκβεθ προσπαθεί μετά μεγίστης παρρησίας πνεύματος να καθησυχάση τους παρά την τράπεζαν φίλους, εξηγούσα ότι ο Μάκβεθ υπόκειται εις το πάθος τούτο από νεαράς ηλικίας, αλλ' ότι το πράγμα δεν είναι σπουδαίον, — και απευθυνομένη μετά ταύτα κατ' ιδίαν, προς τον σύζυγον προσπαθεί να τον επαναφέρη εις τας αισθήσεις του.

Τα φαινόμενα ταύτα είναι πάντα φυσικά και γνωστά εις την επιστήμην, το δε αληθές αυτών τα αποκαθιστά έτι μάλλον ενδιαφέροντα. Βλέποντες το φάντασμα του Βάγκου εν τη σκηνή του συμποσίου, ενθυμούμεθα παρόμοια πολλά γεγονότα της αυτής φύσεως και εν τη ιστορία, και εν μέσω της νοσούσης ανθρωπότητος, καθ' εκάστην συμβαίνοντα…

Είτε αντικειμενικά είτε υποκειμενικά τα φάσματα, ανάγκη πάσα να υπάρχη η απαιτουμένη προς όρασιν αυτών ψυχολογική προδιάθεσις εκ μέρους των προσώπων του δράματος. Διά τί εν τη τραγωδία του Βολταίρου η &Σεμίραμις&, ουδεμίαν προξενεί εντύπωσιν η εμφάνισις της σκιάς του Νίνου; Ουχί, ως θέλει ο Λέσσιγκ, διότι παρουσιάζεται αναιδώς εν πλήρει μεσημβρία, — ενώ η διακριτική και μυστηριώδης σκιά του πατρός του Αμλέτου παρουσιάζεται κατά το μεσονύκτιον, εις ολίγων μόνον ανδρών τους οφθαλμούς. Εις την λάμψιν της ημέρας εμφανίζεται και του Δαρείου το είδωλον ενώπιον των γερόντων Περσών, αλλ' η νυξ ενυπάρχει εν τη τραγωδία αυτή του Αισχύλου. Ότε ο βασιλεύς του ηττηθέντος εν Σαλαμίνι κράτους εξέρχεται του τάφου του, η εμφάνισίς του είναι ήδη προπαρεσκευασμένη, περιμένεται, προκαλείται, — υπάρχει δε πλήρης αρμονία μεταξύ της εκ του Άδου προελεύσεως ταύτης και των πενθίμων διανοημάτων των του δράματος προσώπων· Του Βολταίρου απ' εναντίας το φάσμα είναι μηχανή θεατρική ουδέν άλλο σκοπούσα ή κατορθούσα, ή την ανύψωσιν της πομπής του θεάματος. Εις μάτην προαναγγέλλεται η έλευσίς του διά κεραυνών και κρότων έσωθεν· ουδέν κατορθοί διά της παρουσίας του.

Ενταύθα παρουσιάζεται το ζήτημα, εάν εν τη δραματική παραστάσει των τοιούτων φαινομένων ήναι προτιμητέα, ή μη η επί της σκηνής παρουσίασις των φασμάτων. Τω όντι, υπάρχει τι το αντιφατικόν εις την προς τους θεατάς επίδειξιν αντικειμένων, τα οποία βλέπει ο νοσών μόνος, τα δε λοιπά του δράματος πρόσωπα δεν βλέπουσιν. Αλλ' εν τω θεάτρω τα πλείστα γίνονται κατά συνθήκην, της δε συνηθείας η ισχύς είναι τοσαύτη, ώστε οι θεαταί ευκόλως παραδέχονται τα μη πιθανά. Όθεν η λύσις του ζητήματος εναπόκειται κυρίως εις τους εργολάβους.

Ότε εδιδάχθη η Ορέστεια του Αισχύλου, παρουσιάσθη η εξής δυσκολία. Κατά το τέλος της τραγωδίας των Χοηφόρων, δευτέρου της τριλογίας μέρους, αι Ευμενίδες, των οποίων επίκειται ακολούθως η επί της σκηνής εμφάνισις, εγείρονται βραδέως από του εδάφους και τας βλέπει μεν ο Ορέστης, αλλ' ουχί και ο Χορός. Ήτο δ' επάναγκες να γείνη προς τους θεατάς ορατή η παρουσία των, διότι ενταύθα δεν πρόκειται περί φρεναπάτης, ως εν Ευριπίδη, αλλά περί φρικώδους πραγματικότητητος, ο δ' Αισχύλος ήθελε την τοιαύτην εμφάνισίν των ως σύνδεσμον μεγαλοπρεπή μεταξύ του δευτέρου και του τρίτου μέρους της τριλογίας αυτού. Η διάταξις του εν Αθήναις θεάτρου επέτρεψε την ανύψωσιν των Ευμενίδων από της ορχήστρας, ένθεν αι δρακοντόμαλλοι κεφαλαί των, προβάλλουσαι βαθμηδόν, ήσαν οραταί εις μόνους τους θεατάς και τον Ορέστην, ουχί δε εις τον χορόν·

    Α α, δμωαί γυναίκες, αίδε Γοργόνων δίκην
    φαιοχίτωνες και πεπλεκτανημέναι
    πυκνοίς δράκουσιν! ουκ έτ' αν μείναιμ' εγώ.
     — Τίνες σε δόξαι, φίλτατ' ανθρώπων πατρί,
    στροβούσιν;…
     — Ουκ εισί δόξαι τώνδε πημάτων εμοί·
    σαφώς γαρ αίδε μητρός έγκοτοι κύνες…
    Άναξ Άπολλον, αίδε πληθύουσι δη,
    καξ ομμάτων στάζουσιν αίμα δυσφιλές…
    υμείς μεν ουχ οράτε τας δ', εγώ 'δ ορώ.
    ελαύνομαι δε, και ουκ έτ' αν μείναιμ' εγώ.

Νομίζω μοναδικήν εν τω θεάτρω την αντικειμενικήν ταύτην παράστασιν όντων μη ορατών εις άπαντα τα δρώντα πρόσωπα. Αλλ' ότε πρόκειται περί υποκειμενικών οπτασιών, αύται δύνανται κατ' αρεσκείαν να γίνωσιν οραταί, ή μη, προς τους θεατάς. Εάν τα μηχανήματα δεν είναι εκ των εντελεστέρων ο δε ηθοποιός απ' εναντίας έχη την απαιτουμένην ικανότητα, προτιμητέα η αποφυγή μηχανών, αίτινες αντί τρόμου ενδέχεται να προξενήσωσι γέλωτα.

Εσπέραν τινά ο περιώνυμος Γάλλος ηθοποιός Τάλμας, συνδειπνών μετά φίλων, παρεκλήθη ν' απαγγείλη την γνωστήν ?ήν της γ' πράξεως του Αμλέτου. Μόναι σκηνικαί προπαρασκευαί ήσαν εξ ανάγκης τα έπιπλα του εστιατορίου, ο δε Τάλμας απήγγειλε τους γαλλικούς στίχους της ψυχράς του Ducis παραφράσεως. Εν τούτοις οι ακροαταί κατελήφθησαν υπό φρίκης. Δεν είχε χρείαν φάσματος άντικρύ του. Οι ιδόντες αυτόν έλεγον ότι έβλεπον το φάσμα εις τους οφθαλμούς και την φωνήν του ηθοποιού.

&Χαίρε, ω Μάκβεθ! Βασιλεύς μετέπειτα θα γείνης&

Αι Δυνάμεις του Άδου εν τη τραγωδία του Σαικσπείρου ενεργούσιν αντιστρόφως ή εν τη τριλογία του Αισχύλου. Παρουσιάζονται επί της σκηνής ουχί μετά το έγκλημα, αλλά προ αυτού, ουχί προς τιμωρίαν, αλλά προς πειρασμόν.

Απεδώκαμεν εις τας Μαγίσσας ύπαρξιν πραγματικήν, αντικειμενικήν, παραβάλλοντες δε τον Μάκβεθ προς τας αρχαίας τραγωδίας υπεδείξαμεν ότι η μεταξύ αυτών ομοιότης προέρχεται προ πάντων εκ της ενυπαρχούσης εις το δράμα της επιδράσεως Δυνάμεων υπερφυσικών, αιωρουμένων υπεράνω επί της σκηνής προσώπων.

Αλλά, λέγοντες και παραδεχόμενοι ταύτα, ούτε αποδίδομεν μεγαλειτέραν του δέοντος αξίαν εις την ενταύθα επικράτησιν της Ειμαρμένης, ούτε παραβλέπομεν την μεγίστην ? λως διαφοράν μεταξύ του νεωτέρου τούτου αριστουργήματος και της αρχαίας εν γένει τραγωδίας. Διότι, επί τέλους, μεθ' όλα τα ήδη λεχθέντα, το εξέχον εν τω Μάκβεθ είναι ηθική ελευθερία, ελευθερία σχετική βεβαίως και περιωρισμένη καθό ανθρωπίνη, αλλ' όπως δήποτε περιέχουσα την ελαστικότητα, την οποίαν η λέξις εμφαίνει, οπότε εφαρμόζεται εις τον άνθρωπον.

Η Ειμαρμένη, εις την οποίαν ο Μάκβεθ υπείκει, είναι απλώς μόνον ο φυσικός νόμος, καθ' ον το έγκλημα γεννά το έγκλημα, η δε ανομία διαδέχεται την ανομίαν. Ο άπαξ τολμήσας να θέση τον πόδα επί της ολισθηράς κατωφερείας, κυλιέται μέχρι βάθους του βαράθρου, αλλ' όμως δεν απαλλάσσεται της ευθύνης του πρώτου τουλάχιστον βήματος· ηδύνατο δε πίπτων έτι να επικαλεσθή και να εύρη χείρα πρόθυμον συμπαθείας. Τα Δαιμόνια εν τω Σαικσπειρείω δράματι εκπροσωπούσι τον πειρασμόν, εις τον οποίον ναι μεν υποκύπτει ο αφρόνως προσηλών επ' αυτού τον οφθαλμόν, αλλ' ουχί και ο έχων την γνώσιν ν' αποστρέψη το πρόσωπον. Αι Μάγισσαι, διά της εμφανίσεως και των προφητειών αυτών, δεν εξασκούσιν επί της θελήσεως του Μάκβεθ πίεσιν αναπόδραστον, ουδ' αναγκαζουσιν αυτόν διά της βίας, τρόπον τινά, να πράξη το κακόν. ? ούτος μέχρι τέλους οίος ο άνθρωπος παρίσταται εις άπαντα του Σαικσπείρου τα έργα, και οποίος είναι πράγματι τω βίω, ο κύριος δηλαδή της τύχης του εργάτης. Εάν δεν δυνάμεθα να ερωτήσωμεν τον Μάκβεθ αυτόν, τι περί τούτου φρονεί, ήθελεν υπερηφάνως αρνηθή, να επιρρίψη την ευθύνην των πράξεών του εις οιονδήποτε άλλον, έστω και εις τον σατανάν. Ουδένα ποτέ μέμφεται, ουδέ την σύζυγόν του, ουδέ τας Μοίρας, ουδ' ανακράζει ούτος ως ο Ορέστης του Ευριπίδου, ο Απόλλων πταίει.

    Τούτω' πιθόμενος την τεκούσαν έκτανον.
    Εκείνον ηγείσθ' ανόσιον και κτείνετε·
    εκείνος ήμαρτ', ουκ εγώ.

Όθεν, εάν σφάλλωσιν όσοι των κριτικών θέλουσι να σμικρύνωσι την επίδρασιν του πειρασμού επί της ψυχής του Μάκβεθ σφάλλουσιν όμως έτι μάλλον οι παραγνωρίζοντες την ελευθερίαν της βουλήσεώς του.

Ο Άγγλος χρονογράφος Holinshed, εξ ου ηρύσθη την υπόθεσιν του δράματος ο Σαικσπείρος, λέγει, ότι «ημέραν τινα καθ' ην ο Μάκβεθ και ο Βάγκος «μετέβαινον εις Φόρες, όπου ο βασιλεύς κατ' εκείνο του χρόνου διέμενεν, «ενώ μόνοι οι δε διέτρεχον προς διασκέδασιν δάση και αγρούς, συνήντησαν «αίφνης τρεις γυναίκας αλλοκότως ενδεδυμένος, και ομοιαζούσας προς «άλλης εποχής όντα.»

Ο ποιητής τροποποίησαν ουσιωδώς του χρονογράφου την περιγραφήν. Εν τη τραγωδία δεν συναντά τυχαίως τας Μαγίσσας ο Μάκβεθ διατρέχων μετά του Βάγκου δάση και αγρούς αλλ' επιστρέφων εκ της μάχης φόνου και δόξης μεστός. Η ανδρεία του έσωσε τον βασιλέα, τον χρηστόν και ειρηνικόν Δώγκαν, ούτινος τον θρόνον εκλόνιζε φοβερά αποστασία. Άνευ του Μάκβεθ κατεστρέφετο η βασιλεία. Χείμαρρος αισθημάτων συγκεχυμένων, στοχασμών εξ εκείνων τους οποίους ονειρεύεται έξυπνος, πλημμυρεί τον νουν και την καρδίαν του. «Άνευ εμού, λέγει καθ' εαυτόν, τι θα εγίνετο ο Δώγκαν; «Εις τον βραχίονά μου οφείλει και θρόνον και ζωήν. Εάν έπρεπε να «βασιλεύη ο ικανώτερος, ήθελεν είναι ούτος ο βασιλεύς της Σκωτίας; »

Αλλά τοιούτον μονόλογον ο Σαικσπείρος δεν θέτει εις τα χείλη του ήρωός του, ουδέ περιπίπτει εις το λάθος του να δώση σώμα και μορφήν εις ό,τι ώφειλε ν' αφήσει αόριστον και ασαφές. Εξ αυτών όμως των πρώτων του Μάκβεθ λέξεων διαβλέπομεν, ότι υφίσταται μυστηριώδης τις σύνδεσμος μεταξύ των Δαιμονίων του σκότους και των μυχίων αυτού στοχασμών. Οι τελευταίοι κατά την πρώτην σκηνήν λόγοι των Μαγισσών ήσαν:

Ο δε Μάκβεθ μετ' ολίγον, εισερχόμενος επί της σκηνής, λέγει προς τον
Βάγκον:

&Δεν είδα ημέραν 'σαν αυτήν, τόσον φρικτήν κι' ωραίαν.&

Ομιλεί περί του καιρού ή περί της μάχης; Υπάρχει ως προς τούτο αμφιβολία τις, ως εκ του διφορουμένου των λέξεων, αλλ' αδιάφορον τούτο. Το πράγμα έχει σημασίαν μεγάλην, καθό υποδεικνύον (εν ελλείψει μονολόγου) την αισθητικήν ούτως ειπείν υπόστασιν του Μάκβεθ, βασιζομένην επί της επιδράσεως του Άδου.

Τοιαύτη η ηθική του ήρωος κατάστασις, καθ' ην στιγμήν συναντάται μετά των Μαγισσών, αίτινες προσαγορεύουσι τον νικητήν της αποστασίας ως μέλλοντα της Σκωτίας βασιλέα. Ο Μάκβεθ έκθαμβος, καταλαμβάνεται υπό ρίγους, ο δε χρηστός Βάγκος εκπλήττεται:

ω φίλε, τι 'ξιππάζεσαι, ωσάν να σε φοβίζουν ακούσματα ευχάριστα;

Ουδ' έχει άδικον εκπληττόμενος ο Βάγκος. Εν περιπτώσει θανάτου του βασιλέως της Σκωτίας, διαδέχεται αυτόν, κατά νόμον, ο εγγύτερος συγγενής του. Επειδή δε του Δώγκαν οι υιοί είναι ανήλικοι, αποθνήσκοντος αυτού δικαιούται να καθέξη τον θρόνον ο νικητής, και τροπαιούχος εξάδελφος του Μάκβεθ. Αλλά κατελήφθη ούτος υπό ρίγους, διότι επεχύθη αίφνης φως απαίσιον εντός της αβύσσου της καρδίας του. Οι λόγοι των Μαγισσών έδωκαν διά μιας σώμα εις τους συγκεχυμένους στοχασμούς, τους οποίους ησχύνετο μέχρι τούδε ν' αποκαλύψη εις εαυτόν, «Βασιλεύς της Σκωτίας ! . . . Πότε;» Μετά χρόνον πολύν ίσως. . . Αλλ' ο Δώγκαν δύναται να ζήση επί πολύ έτι, οι δε υιοί του, ν' ανδρωθώσιν εν τω μεταξύ . . . Ω ! το σκήπτρον, το σκήπτρον ! Μοι προφητεύουσιν ότι θα μοι δοθή . . . Διατί να μη το αρπάσω ; . . . Πόθεν έρχεται ο πειρασμός

που μου ορθώνει τα μαλλιά με την εμφάνισίν του,»

Αλλ' ο Μάκβεθ δεν είναι εκ των αφινόντων εις την τύχην την φροντίδα του να εργασθή, υπέρ εαυτών, η δε τύχη φαίνεται προδιατεθειμένη να εξαπατήση τας ελπίδας του, εάν αφεθή εις αυτήν και μόνην.

Ο βασιλεύς ανταμείβων μεγαλοπρεπώς αυτόν τε και τον Βάγκον και τους λοιπούς του θρόνου του υπερμάχους, αναγέλλει τας διά το μέλλον αποφάσεις του και αναγορεύει τον υιόν του Μάλκολμ διάδοχον του θρόνου.

Τότε πρώτον ο Μάκβεθ συλλαμβάνει οριστικώς, μετ' αποφάσεως σταθεράς αλλ' ουχί άνευ φρίκης, τον σκοπόν του φόνου.

Ενίκησεν ο Άδης, διότι ο Μάκβεθ έχει την καρδίαν διεστραμμένην. Εάν ο νους και η καρδία του δεν έρρεπον προς το κακόν, ουδέποτε ήθελεν ισχύση να τον σπρώξη μέχρι της διαπράξεως του εγκλήματος ο Σατανάς, υπό την μορφήν παρουσιαζόμενος των Μαγισσών ή της συζύγου του. Ο αγαθός Βάγκος είδεν επίσης τας Μαγίσσας, αλλά τα πονηρά Δαιμόνια δεν απευθύνουσι προς εκείνον τον λόγον, διότι γνωρίζουσιν ότι δεν νικάται υπό του πειρασμού. Ο Βάγκος αυτός τας προσκαλεί να τω λαλήσωσι. Αι Μάγισσαι προλέγουσι τότε εις τον Βάγκον, ότι τα τέκνα του θα καθέξωσι τον θρόνον, η δε προφητεία τον ταράσσει· συναισθάνεται ότι προέρχεται εκ του Άδου η φωνή και προτρέπει τον Μάκβεθ να προφυλάττηται από του πονηρού.

Μετανοεί μάλιστα ο Βάγκος διά τας προς τα δαιμόνια ερωτήσεις του, διότι ναι μεν αι προφητείαι των ουδαμώς ισχύουσιν επί της καρδίας του, αλλ' όμως ταράττουσι τον νουν και ανησυχούσι τον ύπνον του. Έξυπνος δεν φοβείται, αλλά την νύκτα κοιμώμενος δεν είναι τις κύριος εαυτού. Όθεν προσεύχεται πριν ή κατακλιθή. Καρδία καθαρά και προσευχή προς τον Θεόν, ιδού τα όπλα δι' ων ο Βάγκος παλαίει κατά του Σατανά.

Εν τη ποιήσει του Σαικσπείρου αλλέως βλέπουσι την φύσιν οι χρηστοί, αλλέως δ' οι κακοί. Ο μεν τεταραγμένος την ψυχήν Μάκβεθ ελκύεται υπό του μεγαλείου της τρικυμίας, ή υπό του γοήτρου των κεραυνών και της ανεμοζάλης, η δε σκληροκάρδιος σύζυγός του προσέχει εις μόνον των ορνέων τον κρωγμόν· ενώ την ψυχήν του Βάγκου ευφραίνουσιν αι χελιδόνες αγγέλλουσαι το έαρ και η γλυκύτης του αέρος.

Και ουδ' αρκείται η ποίησις παριστώσα τον άνθρωπον μόνον επιρρεπή εις το να αισθάνηται τα της φύσεως, αναλόγως των ψυχικών αυτού διαθέσεων. Η φύσις αυτή συνταυτίζεται μετά του ανθρώπου και των πράξεών του. Καθ' ην νύκτα δολοφονείται ο Δώγκαν, η γη τρέμει, γογγυσμοί ακούονται εις τον αέρα, την δ' επιούσαν οι ίπποι του βασιλέως

αγρίευσαν και έσπασαν τους σταύλους των, κ' εβγήκαν κ' εχάθηκαν ακράτητοι κ' επαναστατημένοι κτλ.

Αι τοιαύται προσωποποιήσεις, των οποίων ανέκαθεν η ποίησις ποιείται χρήσιν, δεν είναι απλώς σχήματα ρητορικά, αλλ' εκφράζουσι την θρησκευτικήν συναίσθησιν της ενότητος απάσης της πλάσεως, και του ενδιαφέροντος, μεθ' ου οι ουρανοί βλέπουσι τα επί γης…

Ο Μάκβεθ δεν είναι φύσει ούτε τοσούτω μιαρός κακούργος, ώστε να προκαλέση αφ' εαυτού και να προλάβη τον πειρασμόν, ούτε άγιός τις, όστις υποκύπτει άκων εις την εκ του Άδου πίεσιν. Είνε άνθρωπος, ό εστι μίγμα αγαθού και πονηρού, το δε πονηρόν βαθμηδόν νικά εν αυτώ και υπερέχει. Ένθεν μεν ο χαρακτήρ αυτού παρίσταται φυσικός και πλήρης αληθείας, η δ' εξιστόρησις των πράξεών του ενδιαφέρει ημάς.

Ότε, αποφασίσας ήδη τον φόνον του Δώγκαν, ξενίζει αυτόν υπό την στέγην του και έχει πρόχειρον το θύμα, διστάζει αναχαιτιζόμενος υπό της ευκολίας αυτής του πράγματος και υπό του μη αποσβεσθέντος εισέτι αισθήματος της τιμής. Άλλο όμως η τιμή και άλλο η φιλοτιμία (1). Την φιλοτιμίαν, ουχί την τιμήν του Μάκβεθ εξάπτει η σύζυγός του, ότε επιπλήττουσα αυτόν ως άνανδρον, και ως μη τηρούντα τον φρικτόν όρκον του, ωθεί αυτόν εις το έγκλημα. Ο δε Μάκβεθ, μη φέρων την ύβριν, στερεούται εις την φοβεράν απόφασίν του, μετά βίας όμως περιστέλλων τας διαμαρτυρήσεις της συνειδήσεώς του. Αλλ' η τιμωρία, η δίκη επέρχεται από της πρώτης στιγμής. Ο Μάκβεθ εσκότωσε τον ύπνον· ο Μάκβεθ δεν θα κοιμηθεί εις το εξής! Εάν ο ήρως της τραγωδίας του Σαισπείρου δεν ησθάνετο τύψιν συνειδήσεως, εάν απ' αρχής εφαίνετο πάντη ανάλγητος, ηθέλομεν παρακολουθήσει το θέαμα των κακουργημάτων του πλήρεις μεν οίκτου και ελέους προς τα θύματά του, αλλ' αδιάφοροι όλως ως προς εκείνον, μόνη δε η εν τέλει καταστροφή του ηδύνατο να ικανοποιήση υπό αισθητικήν τε και ηθικήν έποψιν, την ψυχήν ημών. Αλλά δεν έχει ούτως η υπόθεσις. Ο Μάκβεθ δεν τιμωρείται υπό της σπάθης μόνης του Μακδώφ, αλλ' υπό της συνειδήσεώς του αυτής. Η ενδόμυχος δίκη του, συνταυτιζομένη μετά του εγκλήματος, είναι σύγχρονος αυτού, ή μάλλον ειπείν προγενεστέρα. Προηγηθείσα της πράξεως, ήρχισεν αφ' ότου συνελήφθη ο σκοπός αυτής.

Η ψυχική κατάστασις του Μάκβεθ αποκαθιστά αυτόν άξιον οίκτου μάλλον ή αποστροφής. Θεωρούμεν τιμωρίαν ικανήν τον ενδόμυχον βασανισμόν του. Ότε δ' επί τέλους αποθνήσκει ηρωικώς, θαυμάζομεν αυτόν, καίτοι άκοντες, διότι ναι μεν είναι κακούργος φρικτός, αλλ' ουχί και ευτελής. Άλλως τε, εν τω τραγικώ εν γένει του Σαικσπείρου θεάτρω, οι φαύλοι δεν έχουσιν άνανδρον και χαμερπή την κακίαν. Αληθώς, ο δολοφονήσας τον Δώγκαν, όπως τυραννήση επί της Σκωτίας, κινείται υπό σκοπών ιδιοτελών, κατά τούτο ιδίως διαφέρων των ηρώων της αρχαίας τραγωδίας, των οποίων αι πράξεις ανυψούνται και εξαγνίζονται διά της θείας έξωθεν επιδράσεως. Αλλ' η φιλοδοξία, ει και ιδιοτελής, ουδέν όμως έχει το ταπεινόν, το δ' έγκλημα του Μάκβεθ δεν εξευτελίζεται διά του στίγματος της χαμερπείας. Πλήρης ανδρείας, μάχεται ως λέων οπότε δε, εκτελουμένης κατά γράμμα της προφητείας, εκλείπει πάσα ελπίς, οπότε το δάσος της Βιρνάμης μετακινούμενον προχωρεί κατ' αυτού, αποθνήσκει μαχόμενος και αψηφών την τύχην.

Ουδ' έχει μόνην του μαχητού την γενναιότητα. Από του δευτέρου αυτού βήματος εν τη οδώ της ανομίας, παλαίει τολμηρώς κατά της ειμαρμένης. Αι Μοίραι υπεσχέθησαν τον θρόνον εις τους απογόνους του Βάγκου· όθεν αποφασίζει τον φόνον του Βάγκου και του υιού του, αλλά την νέαν ταύτην πάλην αναλαμβάνει μόνος, η δε σύζυγος, ήτις τον παρέσυρεν εις το πρώτον έγκλημα, μένει αμέτοχος του δευτέρου. Θέλει μόνος αυτός να φέρη την ευθύνην τούτου.

Παρεκτός της τοιαύτης γενναιότητος, ο Μάκβεθ έχει την ειλικρίνειαν του να μη εξαπατά αυτός εαυτόν ως προς το μέγεθος των ανομημάτων του· συναισθάνεται την κακίαν του και την αθωότητα των θυμάτων του. Ότε, περί το τέλος του δράματος, μανθάνει την προσέγγισιν του εχθρικού στρατού και την εν αυτώ παρουσίαν ενός των υιών του Δώγκαν, εννοεί ότι επέρχεται η ώρα του απολογισμού:

Επέρασ' η νεότης· εγύρισε 'ς το μάραμα ο δρόμος της ζωής μου κτλ.

Μετά τον φόνον του Δώγκαν ο Μάκβεθ αναγορεύεται βασιλεύς, αλλά δεν θεωρεί εαυτόν ασφαλή, ενόσω ο Βάγκος ζη. Ο Βάγκος, κοινωνός των προφητικών υποσχέσεων των Μαγισσών, υποπτεύεται βεβαίως τον Μάκβεθ ως ένοχον του φόνου, εκτός δε τούτου, ο Βάγκος είναι κατά τον χρησμόν πατήρ και ρίζα των διαδόχων του Μάκβεθ.

Όθεν εκμισθοί ο Μάκβεθ δύο δολοφόνους, όπως φονεύσωσι τον Βάγκον και τον υιόν του.

Εν μέσω της ηθικής του Μάκβεθ καταπτώσεως ευρισκόμεθα ενταύθα εις σημείον άξιον προσοχής, ως προς την ψυχολογικήν του ήρωος μελέτην. Αφ' ης στιγμής έδρεψε τους καρπούς του πρώτου αυτού εγκλήματος, προβαίνει εις τα εμπρός μετά σατανικής όντως ευσταθείας, το δε βαρύνον εφεξής αυτόν δεν είναι η συνείδησίς του, — την οποίαν εφόνευσεν εντός της καρδίας του, — αλλ' ο φόβος, η ανησυχία μη δεν εξησφαλίσθη αρκούντως το επιχείρημα, μη δεν αρκεί το μέχρι τούδε χυθέν αίμα.

Ο Βάγκος δολοφονείται, αλλά χάρις εις ένα των δολοφόνων, σβύσαντα αίφνης τους δαυλούς, διασώζεται ο υιός του, του οποίου επεζήτει ο Μάκβεθ τον θάνατον, όσον και τον του Βάγκου αυτού· « Μας έφυγεν ο υιός του!» ανακράζει είς των φονέων·

Τότ' η μισή μας η δουλειά πηγαίνει 'ς τα χαμένα!

Επιστρέφουσιν όπως δώσωσι λόγον των πράξεών των, και εισδύουσι μέχρι της θύρας της αιθούσης, όπου εν μέσω φωτοχυσίας και πομπής, οι άρχοντες συμποσιάζουσι μετά του βασιλέως. Ο Μάκβεθ, άμα ιδών αυτούς, απομακρύνεται εν βία των συνδαιτυμόνων του, όπως πληροφορηθή τα γενόμενα·

— Γεμάτον αίμα είναι το πρόσωπόν σου, άνθρωπε!…

Ουχί πλέον η φρίκη του χυθέντος αίματος, αλλ' ο φόβος μη δεν εχύθη ικανόν βασανίζει τον Μάκβεθ και κλονίζει μέχρι φρενοβλαβείας τον εγκέφαλόν του. Απέχομεν ήδη πολύ των πρώτων της ψυχής αυτού σπαραγμών. Τότε ηύχετο και επεθύμει ν' αναστήση τον Δώγκαν ο κρότος της κρουομένης θύρας. Ήδη, ότε το φάσμα του Βάγκου εμφανίζεται ενώπιόν του, την φρεναπάτην προξενούσιν ουχί αι τύψεις της συνειδήσεως, αλλ' αι αδημονίαι της εντρόμου φαντασίας του. Εν τη παραφροσύνη του νομίζει ότι ο Βάγκος ανεστήθη, διότι δεν εφονεύθη αρκούντως.

Αφού δε, παρελθούσης της φρεναπάτης, επαναλαμβάνη τας αισθήσεις, οποίαι αι πρώται του Μάκβεθ λέξεις;

Αίμα ζητεί! Είναι γραπτόν: το αίμα θέλει αίμα! Τόσον βαθειά 'ς τα αίματα εχώθηκα ως τώρα, ώστε αν παύσω να βουτώ, το να γυρίσω 'πίσω θα ήν' επίσης δύσκολον, καθώς να προχωρήσω.

Θα προχωρήση! Σχεδιάζει τον φόνον και του Μακδώφ. Η Λαίδη Μάκβεθ εν τούτοις τον παρακινεί ν' αναπαυθή. « Ας πλαγιάσωμεν», αποκρίνεται. Αλλ' όχι! ο Μάκβεθ εσκότωσε τον ύπνον! Ο Μάκβεθ δεν θα κοιμηθή εις το εξής! Η συνείδησις ενεκρώθη εν αυτώ, αλλ' η φαντασία του όμως, άγρυπνος αείποτε και έντρομος, διώκει και ύπνον και ησυχίαν. Πορεύεται και πάλιν προς τας Μαγίσσας, αίτινες παριστώσιν ενώπιον του οπτασίαν νέαν αλλ' αύτη ουδέν άλλο είναι, ή φαντασμαγορική παράστασις των σκέψεων υφ' ων πιέζεται ο νους του.

Η εσχάτη ψυχολογική κατάστασις, εις την οποίαν ο Μάκβεθ περιπίπτει, είναι η αδιαφορία, η απονάρκωσις, γενική τις αναισθησία, εξ ης εξέρχεται όπως αποθάνη γενναίως, όμοιος προς λύχνον, όστις πριν ή αποσβεσθή, αναδίδει τελευταίαν λάμψιν. Κραυγαί και οιμωγαί αντηχούσιν εντός του μεγάρου, αλλά μένει ούτος ατάραχος.

Μανθάνει ανάλγητος της συζύγου του την αυτοχειρίαν, η δε μόνη της θλίψεως αυτού έκφρασις είναι ο εξής απελπιστικός του βίου ορισμός:

Δεν είν' ο βίος άλλο, παρά σκιά που περπατεί, παρά θεάτρου μίμος, οπού πηγαίνει κ' έρχεται μιαν ώραν 'ς την σκηνήν του, και πλέον δεν ακούεται. Είν' ένα παραμύθι που λέγει ένας παλαβός — βοήν, θυμούς γεμάτον, αλλά δεν έχει νόημα!

Αι τύψεις της συνειδήσεως, αι ανησυχίαι της φαντασίας, η μέχρις ηλιθιότητας απόγνωσις, ιδού οι τρεις κύριοι σταθμοί εν τη διελίξει της ηθικής του Μάκβεθ καταπτώσεως. Δεν εστερείτο μεγαλείου ο Μάκβεθ, ή ευγενείας εμφύτου, ηδύνατο δε, καθώς ο Ιώβ, ν' αντιπαλαίση κατά του Διαβόλου και να νικήση αυτόν, εάν εν ημέρα αλαζόφρονος μέθης δεν συνηντάτο η φιλοδοξία του μετά του εξ Άδου πειρασμού:

Χαίρε, ω Μάκβεθ! Βασιλεύς μετέπειτα θα γείνης!

Ο χαρακτήρ του Μάκβεθ αποτελεί αξιόλογον υπόδειγμα της μεθόδου του Σαικσπείρου περί την απεικόνισιν των τραγικών αυτού προσώπων. Διασαφίζων την πρώτην του πάθους αφετηρίαν, παρακολουθεί την βαθμιαίαν αυτού ανάπτυξιν μέχρι της καταστροφής, εις τρόπον ώστε ο θεατής έχει προ αυτού, ουχί μίαν κρίσιμον στιγμήν της υπάρξεως του ήρωος, ως εν τω αρχαίω θεάτρω, αλλά την ιστορίαν ολόκληρον της ψυχής αυτού απ' αρχής μέχρι τέλους. Ο Μάκβεθ δεν παρίσταται εν αρχή του δράματος οποίος φαίνεται εν τη δευτέρα πράξει, ουδέ αποκαλύπτεται όλος εν τη δευτέρα ταύτη πράξει, αλλ' εν τέλει μόνον της τραγωδίας γνωρίζομεν αυτόν κατά βάθος. Ούτω και ο Οθέλλος δεν παρίσταται ευθύς απ' αρχής ζηλότυπος· απ' εναντίας, κατ' αρχάς έχομεν εν αυτώ άνδρα ειλικρινή και εύπιστον, ουδέν άλλο ποθούντα και απολαμβάνοντα ή του έρωτος την ευτυχίαν. Τοιούτος και Τίμων ο Αθηναίος, όστις, πριν ή καταλήξη εις μισανθρωπίαν, σπαταλεί εις τους περί αυτόν την φιλίαν και τους θησαυρούς του.

Αλλ' εν τω προσώπω της συζύγου του Μάκβεθ τολμώ ειπείν ότι ο ποιητής παραβαίνει την τοιαύτην ψυχολογικήν αυτού μέθοδον. Άνευ ουδεμιάς προπαρασκευής φέρει αίφνης ενώπιον ημών τέρας κακίας, μη προειδοποίησας ουδαμώς τον θεατήν πόθεν η τοσαύτη κακία, ή τουλάχιστον διά τι υπό τας υπαρχούσας εν τω δράματι περιστάσεις αναφαίνεται.

Δυνάμεθα να παραδεχθώμεν, ότι η κακία των γυναικών υπερβαίνει την των ανδρών, ως και ο Ευριπίδης ομολογεί εν Μηδεία:

πεφύκαμεν γυναίκες εις μεν έσθλ' αμηχανώταται, κακών δε πάντων τέκτονες σοφώταται.

Δυνάμεθα δ', ως προς τούτο, να επιφέρωμεν και ετέραν ιερωτέραν μαρτυρίαν, την του Ευαγγελίου αυτού, εν ώ βλέπομεν τον Ιησούν και τους Αποστόλους άπαξ μόνον εκβάλλοντας εξ ανδρός πνεύματα ακάθαρτα πλείονα του ενός, ενώ εκ μιας και μόνης γυναικός επτά όλα δαιμόνια εξεβλήθησαν. Ταύτα πάντα σημαίνουσιν, ότι οπότε το φύλον, το παρά Θεού πλασθέν ασθενές και ευαίσθητον, παρεκκλίνει της ευθείας οδού, απολήγει εις διαφθοράν ταχυτέραν και πληρεστέραν ή το αγροικότερον, συνάμα δε και ισχυρότερον, ανδρικόν φύλον· ο δε ποιητής δικαιούται οπωςδήποτε ν' απεικονίση την ανθρωπίνην φύσιν εν πάση αυτής τη μοχθηρία. Αλλά, όσω μεγαλειτέρα η παρεκτροπή της γυναικείας καρδίας, τοσούτω αναγκαιοτέρα η επεξήγησις του πώς προήχθη και ανεπτύχθη η τοιαύτη παρεκτροπή. Ο δε Σαικσπείρος παρημέλησε να ικανοποιήση ως προς τούτο την δικαίαν ημών περιέργειαν, καθότι η αρχή και η πρόοδος της κακίας της Λαίδης Μάκβεθ μένουσι προς ημάς άγνωστοι, το δε υπό δραματικήν έποψιν σπουδαιότερον, ουδέ των κινούντων αυτήν αιτίων έχομεν σαφή γνώσιν.

Παρίσταται κατά πρώτον επί της σκηνής αναγινώσκουσα επιστολήν του συζύγου της.

Υπηρέτης εισερχόμενος αναγγέλλει την προσεχή άφιξιν του Μάκβεθ και του βασιλέως Δώγκαν. «Ετρελλάθηκες!» ανακράζει η Λαίδη Μάκβεθ, μόλις και μετά βίας πειθομένη ότι η Τύχη μετά τοσαύτης προθυμίας υποβοηθεί τους φονικούς σκοπούς της.

Ο μετά την αγγελίαν ταύτην μονόλογός της μαρτυρεί εις πόσην ανεξήγητον έξαψιν και ταραχήν έρριψεν αυτήν διά μιας η ανάγνωσις επιστολής, ευάρεστα μόνον αγγέλματα περικλειούσης. Αλλά διά τι τούτο; Ο Μάκβεθ συνέλαβε μεν αιφνιδίως τον σκοπόν να φονεύση τον βασιλέα, αλλά παρωρμήθη υπό των λόγων του Δώγκαν, αναγορεύσαντος ως διάδοχον του θρόνου τον υιόν του, και διαψεύσαντος ούτω των Μαγισσών τας προφητείας. Αλλ' εκ της επιστολής ήδη η Λαίδη Μάκβεθ πληροφορείται περί των προφητειών και μόνων, αύται δε χαράν μόνον και αγαλλίασιν έπρεπε να προξενήσωσιν, ως γράφει άλλως τε προς αυτήν ο Μάκβεθ. Διά τι επιφέρουσιν αντίθετον όλως αποτέλεσμα; Προς δικαιολόγησιν της τοιαύτης ???ήξεως αισθημάτων αγρίων ανάγκη να προϋποθέσωμεν συνομιλίαν προγενεστέραν των δύο συζύγων, καθ' ην αντηλλάγησαν πόθοι φιλόδοξοι και σκοποί εγκληματικοί, ή προτροπή τινα της γυναικός προς τον σύζυγον όπως καταλάβη διά της βίας τον θρόνον. Αλλ' η τοιαύτη συνδιάλεξις εγένετο εν αγνοία ημών εις τα παρασκήνια, προ της ανυψώσεως της αυλαίας. Ήδη έχομεν προ οφθαλμών γυναίκα αναγινώσκουσα εν επιστολή πράγματα ευχάριστα, καταλήγουσαν δε εις συμπεράσματα αντιφατικά όλως προς τα εν τη επιστολή αναγνωσθέντα. «Όντα υπερφυσικά προφητεύουσιν εις τον σύζυγόν μου τιμάς και μεγαλεία, δεν φαίνονται δε ψευδόμενα, αφού η προφητεία επληρώθη ήδη κατά το ήμισυ. Θα γείνωσι και τα επίλοιπα. Το σκάφος ημών πλέει πλησίστιον προς τον λιμένα, ο δ' άνεμος επιπνέει ούριος. Άρα λοιπόν, εκμανήτε, ω θύελλαι και πληρώσατε τρόμου και φρίκης τον αίθριον ουρανόν». Τοιαύτη η λογική της Λαίδης Μάκβεθ. (2)Αλλά το έγκλημα, οιαδήποτε η επιτυχία αυτού, είναι πράξις φοβερά, συνεπαγομένη την βίαν και την αναστάτωσιν· όπως δ' εν τη γαλήνη βίου ευδαίμονος διαπράξη τις αίφνης κακούργημα, ανάγκη να υπάρχη κατά το φαινόμενον τουλάχιστον, λόγος ισχυρός προς τούτο. Έν ελλείψει τοιούτου τινός ελατηρίου εν τη διαγωγή της Λαίδης Μάκβεθ, απορεί τις, εάν ο Σαικσπείρος ηθέλησεν εν τω προσώπω αυτής να παραστήση γυναίκα αληθή, ή την ενσάρκωσιν του πονηρού, τον Διάβολον αυτόν, όμοιον μεν ηθικώς προς τας δυσειδείς και γενειούχους Μαγίσσας, αλλ' υπό μορφήν ευειδεστέραν.

Ότε ο Μάκβεθ, πριν ή προβή εις τον φόνον του βασιλέως τον οποίον ξενίζει, καταλαμβάνεται υπό δισταγμού εντίμου και ανακηρύττει ότι δεν θέλει να σπρώξη μακρύτερον το πράγμα, τότε πάλιν ο Σατανάς, ό έστιν η σύζυγος του, ενισχύει την εικονιζομένην απόφασίν του.

Οπωςδήποτε, η τραγωδία αύτη είναι αναντιρρήτως, ως σύνθεσις, το ωραιότερον των ποιητικών του Σαικσπείρου έργων· επειδή ο χαρακτήρ της Λαίδης Μάκβεθ, καίτοι προκαλών, τας υποδειχθείσας ενστάσεις, συνέχεται όμως αδιαρρήκτως μετά της όλης εν τω ποιήματι δράσεως (ουχί ως το άχαρι του θυρωρού επεισόδιον εν τη γ' σκηνή της Β' πράξεως, το όποιον δύναται ν' απαλειφθή, θεωρούμενον και ως υποβολιμαίον), διά τούτο οι σχολιασταί απεπειράθησαν παντοίοις τρόποις ν' ανεύρωσι σύνδεσμόν τινα, συνέχοντα το παρά φύσιν πρόσωπον τούτο κατά της συνήθους και πραγματικής ανθρωπίνης φύσεως. Επέτυχον δ' ευκόλως, καθότι ως προς τούτο ο Σαικσπείρος είναι ότι και αι ιεραί γραφαί: ο ζητών ευρήσει.

Τα προς αναστήλωσιν της Λαίδης Μάκβεθ γραφέντα σχόλια αποτελούσι μνημείον Σαικσπειρείου ερμηνείας, πλήρες ευτελούς σοφιστείας, ήτις, έστιν ότε, εξελήφθη αντί εμβριθείας. Παρετηρήθη, λόγου χάριν, ότι η Λαίδη ηγάπα τον σύζυγόν της. — Αληθώς, αύτη παρίσταται αφωσιωμένη όλως προς τον Μάκβεθ, χάριν εκείνου ζητούσα την δόξαν και τα μεγαλεία ουχί δι' εαυτήν. — Παρετηρήθη προσέτι ότι ο Μάκβεθ την ονομάζει &πουλάκι μου&, και ηθέλησαν οι τοιούτοι σχολιασταί διά της τρυφερότητος του θηριώδους ζεύγους τούτου να μαλάξωσι την καρδίαν ημών. Είς αυτών δεν έχει λόγους προς ?ρασιν της συγκινήσεως, υφ' ης καταλαμβάνεται, αναλογιζόμενος ότι μετά το συμπόσιον, του οποίου την ευθυμίαν κατέστρεψεν ο Μάκβεθ διά της φρεναπάτης του, η σύζυγος αυτού αντί πάσης επιπλήξεως προτρέπει αυτόν να υπάγη εις την κλίνην του! Εις την ρωμαντικήν εν Γερμανία σχολήν, προεξάρχοντος του Tieck, οφείλονται αι τοιαύται ανακαλύψεις, δι' ων η Λαίδη Μάκβεθ περιβάλλεται τον διπλούν στέφανον της αρετής και του μαρτυρίου!

Ταύτα πάντα έχουσι πολύ το γελοίον. Ουδέν εν τω προσώπω της Λαίδης Μάκβεθ το αποδεικνύον την εν αυτώ ύπαρξιν του &ηθικού& ανθρώπου. Ο Μάκβεθ κατέστρεψεν, ει και μετά κόπου την συνείδησιν εντός της καρδίας του, αλλά συνείδησιν η Λαίδη Μάκβεθ ουδέποτε φαίνεται αποκτήσασα. Και όμως υπάρχει το συνδέον αυτήν προς την ανθρωπότητα. Καίτοι ξένη προς ημάς υπό ηθικήν έποψιν, ως πλάσμα όμως φυσικόν, διά του νευρικού αυτής οργανισμού υπάγεται εις το γυναικείον φύλον. Ομιλεί που περί της σμικρότητας των χειρών αυτής, εν συνόλω δε φανταζόμεθα αυτήν μικρόσωμον και λεπτοφυή, ουδέ πρέπει να παριστά το πρόσωπον επί της σκηνής ηθοποιός ρωμαλέα, εύσαρκος και μεγαλόσωμος. Απ' εναντίας, ανάγκη να μεταδίδηται εις τον θεατήν η εντύπωσις της αντιθέσεως μεταξύ της σωματικής ασθενείας της ηρωίδος και του εμφορούντος αυτής μένους.

Ουδέν, λέγομεν, εν τω προσώπω της Λαίδης Μάκβεθ το φυσικόν ή ανεπιτήδευτον. Κατά την ώραν της δολοφονίας πίνει ποτόν μεθυστικόν όπως εξαφθή, ότε δε ο Μάκβεθ λέγει ότι εφόνευσε τους δύο παρακοιμωμένους υπηρέτας του βασιλέως Δώγκαν, λειποθυμεί αύτη. Παρ' ολίγον εφόνευεν αυτή τον Δώγκαν, αλλά δεν ετόλμησε, λέγει, διότι

μ' εφάνη πως βλέπω τον πατέρα μου εκεί που εκοιμάτο.

Μετά την πρώτην έξαψιν και κίνησιν επέρχεται στάσις εντελής και αδράνεια. Μετά τον φόνον του Δώγκαν, ουδεμίαν είτε πρωτοβουλίαν είτε μετοχήν λαμβάνει η Λαίδη Μάκβεθ διά τα μετέπειτα κακουργήματα, ουδέ παρουσιάζεται σχεδόν, εκτός κατά την περιβόητον σκηνήν της υπνοβασίας, οπότε φαίνεται η πλήρης του οργανισμού αυτής κατάπτωσις.

Ο φόνος του Δώγκαν συνεπήνεγκε την δολοφονίαν του Βάγκου, την σφαγήν της οικογενείας του Μακδώφ, τις οίδεν οπόσα εισέτι εγκλήματα, αλλ' ουδέν τούτων προέβλεπεν εκείνη, ότε, μεθ' όσης εκέκτητο δυνάμεως, ειργάζετο υπέρ της θανατώσεως του γηραιού βασιλέως. Μη φέρουσα ήδη τοιούτου βάρους την πίεσιν αποκάμνει και καταπίπτει. Δεν μετανοεί, ουδ' εκφράζει ουδαμού την συναίσθησιν της καταπατήσεως ηθικού τινος νόμου, αλλ' η φρίκη των γενομένων, — ει μη ο φόβος μελλούσης κρίσεως και ανταποδόσεως, — κλονίζει τας φρένας αυτής και προκαλεί την γνωστήν εκείνην νόσον, καθ' ην ο πάσχων προκαλεί ενώ κοιμάται διά των λόγων ή των αυτο?τικών πράξεών του τα βαρύνοντα τον νουν και την καρδίαν αυτού.

Ιδού ό,τι έχει ανθρώπινον η γυνή αύτη· αδυναμία σωματική, διάνοια νοσούσα, και επί τέλους φρενοβλάβεια, — τοιούτος ο βίος της. Ενώ δ' ο σύζυγός της μάχεται και αποθνήσκει ως ήρως, αύτη, δαίμων αληθής εξελθών του Άδου όπως κολάση τον Μάκβεθ, επιστρέφει εκουσίως εις τον Άδην, αυτοχειριαζομένη.

Η Λαίδη Μάκβεθ παρεβλήθη συχνάκις προς διαφόρους εν τη αρχαία τραγωδία γυναίκας, ιδίως δε προς την Κλυταιμνήστραν, αλλ' αύτη υπερτερεί μεγάλως κατά την τραγικότητα, ουδεμία δ' αληθώς υπάρχει μεταξύ των δύο σχέσις. Η κινούσα τον Μάκβεθ και την σύζυγόν του φιλοδοξία φαίνεται όλως ευτελής και μηδαμινή, παραβαλλομένη προς το αίσθημα, όπερ εξοπλίζει την μητέρα της Ιφιγενείας κατά του Αγαμέμνονος. Υπάρχει, ναι μεν, εξωτερική τις ομοιότης μεταξύ της ηρωίδος του Αισχύλου και της του Σαικσπείρου, καθ' όσον αμφότεραι, υποκρύπτουσαι επιδεξίως τους σκοπούς αυτών, δολοφονούσιν, εξάπτονται δε ως θηρία αιμοβόρα υπό της ορέξεως του φόνου και του αίματος. Αλλ' ο παραλληλισμός δεν προβαίνει περαιτέρω, οι δε χαρακτήρες διαφέρουσιν όσον και τα κινούντα εκάστην αίτια. Η μεν Κλυταιμνήστρα, γίγας την τε ψυχήν και το ήθος, υπερβαίνει κατά την δύναμιν απάσας τας γυναίκας του αρχαίου και νεωτέρου θεάτρου. Ερειδομένη επί της ισχύος αυτής, μένει ατάραχος και κυρία αείποτε εαυτής. Η δε Λαίδη Μάκβεθ διά της παραφοράς αυτής των εκφράσεών της μαρτυρεί ότι συναισθάνεται την αδυναμίαν της. Της Ελληνίδος οι λόγοι συμφωνούσι μετά των έργων, και οι στοχασμοί μετά των λόγων, πάσα δ' αυτής λέξις πείθει ημάς, ότι η λέγουσα δύναται και να πράξη όσα λέγει. Ουδέποτε η τέχνη παρήγαγεν ίνδαλμα εξισούμενον μετά της Κλυταιμνήστρας ταύτης ως προς την πλαστικότητα, ήτις αποτελεί το ιδιάζον χαρακτηριστικόν και το κάλλος των προσώπων της αρχαίας τραγωδίας. Η Κλυταιμνήστρα ουδέ λειποθυμεί ως η Αγγλίς, ουδ' εξάπτει εαυτήν διά μεθυστικών ποτών, ουδ' υπό εφιάλτου ενοχλείται τας νύκτας ουδέ κατέχεται υπό φόβου, ή αισχύνης, ή τύψεων της συνειδήσεως. Ο φόνος του Αγαμέμνονος δεν επιφέρει κλονισμόν εις τα νεύρα ή τον εγκέφαλόν της, αλλ' απ' εναντίας ευφραίνει και ενισχύει αυτήν.

Εμοί δ' αγών όδ' ουκ αφρόντιστος πάλαι νείκης παλαιάς ήλθε, συν χρόνω γε μην. Έστηκα δ' ένθ' έπαισ' επ' εξειργασμένοις. Ούτω δ' έπραξα, και τάδ' ουκ αρνήσομαι, ως μήτε φεύγειν μήτ' αμύνεσθαι μόρον, άπειρον αμφίβληστρον, ώςπερ ιχθύων, περιστιχίζω, πλούτον είματος κακόν. Παίω δε νιν δις· καν δυοίν οιμώγμασι μεθήκεν αυτού κώλα και πεπτωκότι τρίτην επενδίδωμι, του κατά χθονός Άδου νεκρών σωτήρος ευκταίαν χάριν. Ούτω τον αυτού θυμόν ορμαίνει πεσών κακφυσιών οξείαν αίματος σφαγήν βάλλει μ' ερεμνή ψακάδι φοινίας δρόσου, χαίρουσαν ουδέν ήσσον, ή διοςδότω γάνει σπορητός κάλυκος εν λοχεύμασιν. ως ώδ' εχόντων, πρέσβος Αργείων τόδε, χαίροιτ' αν, ει χαίροιτ', εγώ δ' επεύχομαι… Εγώ δ' ατρέστω καρδία προς ειδότας λέγω. Συ δ' αινείν είτε με ψέγειν θέλεις όμοιον. Ούτος εστιν Αγαμέμνων, εμός πόσις, νεκρός δε τήσδε δεξιάς χερός,

εν τη τραγωδία του Σοφοκλέους η Κλυταιμνήστρα αποβάλει το μεγαλοπρεπές τούτο ήθος αγάλματος ωσεί μάρμαρον, μεταβάλλεται δ' εις γυναίκα ηπιωτέραν και χρηστοτέραν. Η θυγάτηρ αυτής, η Ηλέκτρα, ανακαλεί πως την Λαίδη Μάκβεθ.

Κατά τον παρά τοις αρχαίοις θείον θεσμόν της &δίκης&, η Κληταιμνήστρα λαμβάνει τα αντίποινα του φόνου του Αγαμέμνονος διά χειρός των τέκνων εκείνου, του Ορέστου και της Ηλέκτρας. Κατά την διάπραξιν του φόνου η Ηλέκτρα παροτρύνει τον Ορέστην και «εφάπτεται του ξίφους του». Σκληρόν τούτο ως και άπαντα όσα προς την μητέρα λέγει και πράττει η Ηλέκτρα. Εν συνόλω δε αύτη έχει τι το καθ' υπερβολήν ωμόν ως προς ημάς τους νεωτέρους, ενώ, ως προς τους αρχαίους, της μητρός αυτής ο χαρακτήρ φαίνεται ηπιώτερος του δέοντος. Αλλ' ο Σοφοκλής εκπροσωπεί περίοδον μεταβάσεως μεταξύ του ύψους του Αισχύλου και του πάθους του Ευριπίδου.

Εν Ευριπίδη η τραχύτης των αρχαίων ηθών εξημερούται, οι δε χαρακτήρες εν τω θεάτρω αυτού προσλαμβάνουσι τύπον ανθρώπινον όλως. Αληθώς η Ηλέκτρα του παρίσταται κατ' αρχάς άκαμπτος και ανάλγητος, εξαπατά δ' ημάς ως παρά της ψυχής αυτής την φύσιν, ότε βλέπουσα τον Ορέστην διστάζοντα, ως ο Μάκβεθ, προ του φόνου λέγει:

        Μων σ' οίκτος είλε, μητρός ως είδες δέμας;
    Όρ. Φευ!
        Πώς γαρ κτάνω νιν, ή μ' έδρεψε κάτεκεν;
    Η. Ώσπερ πατέρα σον ήδε καμόν ώλεσεν.

Αλλά μετά το έγκλημα, η καρδία της διαρρήγνυται εν σκηνή θαυμασία, της οποίας παθητικωτέρα δεν υπάρχει εν τω θεάτρω

    Ηλ. Δακρύτ' άγαν, ω σύγγον', αιτία δ' εγώ·
        διά πυρός έμολον α τάλαινα ματρί τάδ'
        ά μ' έτικτε κούραν…
    Ορ. Ιώ, Φοίβ', ανύμνησας δίκαν,
        άφαντα φανερά δ' εξέπρα-
        ξας άχεα φόνια δ' ώπασας λέχε' από γας Ελλανίδος.

Τίνα δ' ετέραν μόλω πόλιν; τις ξένος, τις ευσεβής εμόν κάρα προσόψεται ματέρα κτανόντος; Ηλ. Ιώ, ιώ μοι. Ποι δ' εγώ, τίν' εις χορόν, τίνα γάμον είμι; τις πόσις με δέξεται νυμφικάς ες ευνάς;…

Ορ. Κατείδες, οίον α τάλαιν' εών πέπλων εξέβαλ', έδειξε μαστόν εν φοναίσιν, ιώ μοι, προς πέδω τιθείσα γόνιμα μέλεα; τακόμαν δ' εγώ… Βοάν δ' έλασκε τάνδε, προς γένυν γ' εμάν τιθείσα χείρα; Τέκος εμόν, λιταίνω· παρήδων τ' εξ εμάν εκρήμναθ', ώστε χέρας εμάς λιπείν βέλος… Εγώ μεν επιβαλών φάρη κόραις εμαίς φασγάνω κατηρξάμαν ματέρος έσω δέρας μεθείς.

Δεινά δ' ειργάσω, φίλα, κασίγνητον ου θέλοντα». Ο εστιν η Ηλέκτρα φέρει εις πειρασμόν τον Ορέστην, ως η Λαίδη Μάκβεθ τον σύζυγόν της. Εν γένει δε, και εν τω θεάτρω και εν τω βίω, τον πειρασμόν εκπροσωπεί, από της Εύας, η γυνή· η σαρξ ασθενής, αλλά το πνεύμα αυτής πρόθυμον. Η πρωτοβουλία ανήκει εις ταύτην, διότι έχει την διάνοιαν ζωηροτέραν, ει και ήττον ευρείαν, του ανδρός. Ούτος κατά την ώραν της εκτελέσεως αναχαιτίζεται υπό σκέψεων παμπληθών, των οποίων η γυνή, καθ' ό ευπαθεστέρα, μένει απηλλαγμένη. Η διάνοια αυτής, μη διασπωμένη ένθα κακείθεν δεν αποπλανάται· βλέπουσα δ' ευκρινώς τα ενώπιον αυτής κείμενα, δύναται εν στιγμή κινδύνου ή κρίσεως, να ίδη διέξοδον ή απαλλαγήν, όπου ο νους του ισχυροτέρου φύλου εκθαμβούται.

Ούτως η Λαίδη Μάκβεθ, ουχί ο σύζυγος αυτής σχεδιάζει τα της δολοφονίας του Δώγκαν, ούτος δ' εξίσταται και θαυμάζει ακούων το τέχνασμα, δι' ου η Λαίδη προτίθεται να επιρρίψη επί των κοιμωμένων δούλων την ευθύνην του εγκλήματος, εξασφαλίζουσα την επιτυχίαν αυτού. Ότε δ' εν μέσω του συμποσίου ο Μάκβεθ, βλέπων το φάσμα του Βάγκου, γίνεται άλλος εξ άλλου, αύτη αναδεικνύει παρρησίαν πνεύματος έτι μάλλον αξιοθαύμαστον, συνάμα δε και ήττον απεχθή. Εν τη σκηνή ταύτη η Λαίδη Μάκβεθ αναφαίνεται ανωτέρα εαυτής.

Παρεβλήθη η Λαίδη Μάκβεθ και προς ετέραν της αρχαίας τραγωδίας ηρωίδα, την Μήδειαν του Ευριπίδου. Την πρώτην αφορμήν προς την τοιαύτην σύγκρισιν παρέσχεν ίσως η φρικώδης εκείνη της Λαίδης Μάκβεθ έκφρασις:

Το γάλα μου το έδωκα, και 'ξεύρω πώς τ' αγαπά το βρέφος της μια μάνα που βυζάνει κτλ.

Αλλά της Λαίδης Μάκβεθ οι λόγοι προξενούσι φρίκην μεγαλειτέραν ή τα έργα της Μηδείας. Αύτη φονεύει τα ίδια τέκνα, τα τέκνα του Ιάσονος, όπως εκδικηθή κατά του απίστου πατρός αυτών. Αλλά σφαγιάζουσα τα αθώα εκείνα θύματα κατέχεται υπό τρόμου, υπό οίκτου, και ελεεινολογεί εαυτήν:

Φευ, φευ! τι προσδέρκεσθέ μ' όμμασιν, τέκνα, τι προσγελάτε τον πανύστατον γέλων; Αιαί τι δράσω; καρδία γαρ οίχεται, γυναίκες, όμμα φαιδρόν ως είδον τέκνων. Ουκ αν δυναίμην, χαιρέτω βουλεύματα τα πρόσθεν…

Δότ', ω τέκνα, δότ' ασπάσασθαι μητρί δεξιάν χέρα. Ο φιλτάτη χειρ, φίλτατον δε μοι κάρα

και σχήμα και πρόσωπον ευγενές τέκνων ευδαιμονοίτον, αλλ' εκεί· τα δ' ενθάδε πατήρ αφείλετ'· ω γλυκεία προσβολή, ω μαλθακός χρως πνεύμα θ' ήδιστον τέκνων. Χωρείτε χωρείτ'· ουκέτ' ειμί προσβλέπειν οία τ' ες υμάς, αλλά νικώμαι κακοίς.

Εν τω νεωτέρω θεάτρω ηδύνατό τις μετά πλείστων αιμοβόρων και δοξομανών ηρωίδων να παραλληλίση την Λαίδην Μάκβεθ… αλλ' οι τοιούτοι παραλληλισμοί δεν ενδιαφέρουσιν ημάς όσον οι προς τας της αρχαιότητος.

ΠΩΛΟΥΝΤΑΙ ΕΝ ΤΩ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΩ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ

   ΕΡΓΑ Δ. ΒΙΚΕΛΑ ΣΑΙΚΣΠΕΙΡΟΥ ΔΡΑΜΑΤΑ:
   ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΑ. Έκδοσις Γ' … Δρ. 1.50
   ΟΘΕΛΛΟΣ…… » » » 1 50
   ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΛΗΡ …. » » » 1.50
   ΜΑΚΒΕΘ……. » » » 1 50
   ΑΜΛΕΤΟΣ …. » » » 1.50
   ΕΜΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ » » » 1.50
   ΣΤΙΧΟΙ Έκδοσις νέα ……… » 2. —
   ΛΟΥΚΗΣ ΛΑΡΑΣ. Έκδοσις Δ', πολυτελής εις μέγα
   8ον μετά 75 εικόνων Θ. Ράλλη » 10 —
   Έκδοσις απλή 0.80
   ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ (Εξηντλημένον)……. » —
   ΑΠΟ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ ΕΙΣ ΟΛΥΜΠΙΑΝ Επιστολαί 2.50
   προς φίλον
   ΠΕΡΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ Μελέτη » 3. —
   Η ΣΥΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ και
   τα νέα όρια αυτού » 1. —
   ΔΑΝΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ εκ των του Άνδερσεν » 1.50
   Ο ΜΕΓΑΣ ΓΑΛΕΟΤΟΣ. Δράμα Ιωσήφ Ετσεγαράη,
   μεταφρασθέν εκ του Ισπανικού » 1. —
   LA GRÈCE ΒΥΖΑΝΤΙΝΕ ΕΤ ΜΟDERNE Essais
   historiques, Paris Fr. 7.50
   ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ…… Δρ. 4. —

Εν Αθήναις εκ του Τυπογραφείου της Εστίας 1896 — 1228

1) Η διάκρισις εν τω γαλλικώ κειμένω γίνεται μεταξύ των λέξεων honneur και point d' honneur.

2) Ο μεταφραστής αρκείται να παρατηρήση, ότι δεν παραδέχεται απάσας ενταύθα του συγγραφέως τας ενστάσεις.

*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ΜΆΚΒΕΘ ***

Updated editions will replace the previous one—the old editions will be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright law means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for an eBook, except by following the terms of the trademark license, including paying royalties for use of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the trademark license is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. Project Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution.

START: FULL LICENSE

PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase “Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg™ License available with this file or online at www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is unprotected by copyright law in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg™ License when you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.

1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg™.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg™ License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works provided that:

• You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.”
• You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ works.
• You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work.
• You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg™ works.

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™

Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg™ and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state’s laws.

The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation’s website and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation

Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine-readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit www.gutenberg.org/donate.

While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate.

Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For forty years, he produced and distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of volunteer support.

Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition.

Most people start at our website which has the main PG search facility: www.gutenberg.org.

This website includes information about Project Gutenberg™, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.