Antonio.

’k Weet waarlijk niet, hoe ik zoo somber ben;

Ik ben het moe; gij zegt, dat zijt gij ook;

Maar hoe ’t mij aanwoei, hoe ik er aan kwam,

Van welken aard het is, en hoe ontstaan,

Dat is me een raadsel;

Die somberheid maakt mij tot zulk een zwakhoofd,

Dat ik te nauwernood mijzelf herken.

Salarino.

Uw geest wordt op den oceaan geslingerd,

Waar uw galjoenen, fier het zeil in top,

Als eed’len en grootburgers van de zee,

Door statigheid hun hoogen rang verkonden

En neerzien op de kleine handelsluî,

Die needrig buigend hem begroeten, als

Zij langs hen vliegen met geweven vleug’len.

Solanio.

Geloof mij, stond voor mij zoo veel op ’t spel,

Het beste deel van mijn gedachten waar’

Ginds met mijn hoop aan ’t dwalen. Telkens zou ik

Gras plukken om de windstreek na te gaan,

Op kaarten zien naar reeden, havens, hoofden;

En alles, wat mij onheil kon doen duchten

Voor schepen of voor lading, zou gewis

Mij somber maken.

Salarino.

Mijn blazen, dat mijn soep bekoelde, joeg

Me een koude koorts op ’t lijf, als ik bedacht,

Wat schade op zee een sterke wind kan doen.

Ik zag het zand niet loopen in het uurglas,[311]

Of dacht ook reeds aan ondiepten en banken,

En zag mijn rijken Andries omgeslagen,

Den masttop lager dan de zijde in ’t zand,

Als om zijn graf te kussen. Ging ik op

Ter kerke, zou het heilig steengevaart’

Mij fluks niet denken doen aan booze rotsen,

Die, raken zij mijn ranke kiel slechts aan,

Haar specerijen op den vloed verstrooien,

Mijn zijde als mantels spreiden over ’t diep,

Kortom, wat pas nog schatten waard was, plotsling

Als niets doen zijn? Is ’t denkbaar, dat mijn geest

Dit denken zou, en dan niet zou gaan denken

Hoe zulk een ongeval mij leed zou doen?

Neen, zeg maar niets; ik weet, Antonio

Is somber, wijl hij aan zijn zaken denkt.

Antonio.

Geloof mij, neen, want, dank zij mijn geluk,

Ik heb mijn goed niet aan één schip vertrouwd,

Niet aan één plaats, en mijn vermogen hangt

Niet af van ’t slagen in een enkel jaar;

Daarom, ’t is niet mijn handel, die me ontstemt.

Salarino.

Nu, dan zijt gij verliefd.

Antonio.

Nu, dan zijt gij verliefd. Foei, foei!

Salarino.

Ook niet verliefd? Nu, dan, dan zijt ge treurig,

Wijl gij niet vroolijk zijt, en zóó kondt gij

Ook lachen, springen, zeggend: „ik ben vroolijk,

Wijl ik niet treurig ben.” Bij Janus’ dubb’len kop,

Natuur brengt soms toch rare snuiters voort:

Die knijpt voortdurend de oogen toe van ’t lachen,

Als bij een doedelzak een papegaai; 53

En de ander heeft zoo’n uitzicht van azijn,

Dat hij door lachen nooit zijn tanden toont,

Al deed een grap ook de’ ouden Nestor schaat’ren.

Solanio.

Ziedaar Bassanio, uw eed’len neef,

Gratiano en Lorenzo; vaar nu wel;

Wij laten u in ’t best gezelschap achter.

Salarino.

’k Had willen blijven, tot ge monter waart,

Maar thans, nu beter komt, moog’ minder wijken.

Antonio.

Geloof me, heeren, ik waardeer u hoog,

Maar reken, dat uw zaken thans u roepen,

En gij nu vrijheid vindt om heen te gaan.

Salarino.

Vaartwel dan, eed’le heeren.

Bassanio.

Vaartwel dan, eed’le heeren. Vrienden, zegt,

Wanneer weer eens een prettig samenzijn?

Wij zien elkaar zoo weinig; waartoe dit?

Salarino.

Als ’t u gelegen komt, wij zijn bereid.

Lorenzo.

Daar gij Antonio nu gevonden hebt,

Bassanio, willen wij u thans verlaten;

Maar denk op ’t etensuur present te zijn.

Bassanio.

Daar kunt gij vast op reeknen.

Gratiano.

Gij ziet er niet goed uit, Antonio,

Gij trekt te veel u ’s werelds zaken aan;

Wie daar zijn hart op zet, verliest zijn rust.

Geloof me, uw uitzicht is geheel veranderd.

Antonio.

Ik acht de wereld, vriend, zooals zij is,

Een speeltooneel, waar elk zijn rol op speelt;

De mijne is somber.

Gratiano.

De mijne is somber. Ik speel dan den Nar.

’k Wacht dartlend, lachend, rimplige’ ouderdom,

En laat, al drinkend, eer mijn lever schudden,

Dan dat, door ach en wee, mijn hart verkilt.

Waarom, als ’t warme bloed nog stroomt, te zitten

Als grootvaârs marm’ren beeld? waartoe te slapen,

Als ’t wakenstijd is? en de geelzucht zich

Op ’t lijf te kniezen? Neen, Antonio, hoor,

Ik heb u lief en zoo spreekt nu mijn liefde:

Er is een slag van lieden, wier gelaat

Steeds ondoorschijnend is als stilstaand water,

Die eigenzinnig zwijgen altijd door,

Met doel om zich een dunk en roep te geven

Van wijsheid, waardigheid en diepen zin,

Als zeiden zij: „Ik ben ’t orakel zelf, 93

En open ik den mond, dan blaff’ geen hond”;

Die daarom slechts den naam van wijzen dragen,

Omdat zij nooit iets zeiden, doch voorwaar

Hun hoorders, als zij spraken, strafbaar maakten,

Wijl deez’ hun broeders „dwazen” zouden noemen.

Doch meer hiervan een ander maal; gij, hengel

Dus niet met uw droefgeestigheid als aas

Naar narren-katvisch, dezen wijsheidsschijn.

Kom mee, Lorenzo.—Houd zoolang u goed;

Na ’t eten krijgt gij ’t einde van mijn toespraak.

Lorenzo.

Ja, wij verlaten u tot na den noen;

Ik moet nu wel zoo’n wijze zwijger zijn,

Want Gratiano laat mij nooit aan ’t woord.

Gratiano.

Ja, klamp u vast aan mij twee jaren lang,

Dan kent gij zelfs uw eigen stem niet meer.

Antonio.

Vaarwel; op uw vermaan word ik een prater.

Gratiano.

Zeer goed, want weet, dat zwijgen nooit behaagt,

Dan van gerookte tong en van een schuchtre maagd.

Antonio.

Heeft hij daar nu iets ter wereld gezegd?

Bassanio.

Gratiano praat oneindig veel, dat niets is, meer dan eenig mensch in geheel Venetië. Zijn verstandige gedachten zijn als twee tarwekorrels in twee schepels kaf; gij kunt er den geheelen dag naar zoeken, eer gij ze vindt; en als gij ze hebt, zijn ze de moeite van ’t zoeken niet waard.

Antonio.

Hoe ’t zij, vertel mij nu, naar welke jonkvrouw

Gij in ’t geheim die beêvaart zwoert te doen,

Waarvan gij mij vandaag vertellen zoudt?

Bassanio.

Antonio, ’t is u al te wel bekend,

Hoe zeer ik mijn vermogen heb verspild,

Door vrij wat weidscher, rijker staat te voeren,

Dan mijn gering fortuin verduren kon.

Maar ’k roep geen ach en wee, dat ik moet afzien

Van zulk een glans; mijn groote zorg is nu

Met eer die groote schulden af te doen,

Waarin mijn jeugd, die al te spilziek was,

Mij heeft verstrikt; Antonio, ’k ben aan u

Het meeste schuldig, geld niet slechts, maar liefde;

Diezelfde liefde is mij een borg, dat ik

U oop’ning doen mag van mijn plan, om al

Die schulden, die mij drukken, af te werpen.

Antonio.

Ik bid u, vriend Bassanio, deel het mee,

En kan het, even als gijzelf steeds doet,

Voor ’t oog der eer bestaan, wees dan verzekerd,

Ikzelf, mijn beurs en al wat ik vermag,

’t Is alles ’t uwe, voor uw dienst gereed. 139

Bassanio.

Verloor ik in mijn schooltijd soms een pijl,

Dan schoot ik hem een tweeden van die soort,

Denzelfden weg uit, na, gaf beter acht,

Tot waar hij vloog, en, beide wagend, vond ik

Ze beide vaak. Dit kindervoorbeeld past,

Omdat wat volgt, ook louter onschuld is.

Gij gaaft mij veel, en, als een wilde knaap,

Verloor ik wat gij gaaft, maar waagt gij ’t nu,

Een tweeden pijl denzelfden weg te schieten,

Den eersten achterna, ik maak mij sterk,

Daar ik zijn vlucht bespiê, ze beî te vinden,

Of breng, wat gij het laatste waagdet, weêr,

En blijf uw dankb’re schuldnaar voor het eerste.

Antonio.

Gij kent mij toch; wat spilt gij dan uw tijd,

En neemt een kronklende’ omweg tot uw vriend;

Gij grieft mij waarlijk dieper, als ge twijfelt,

Of ik voor u het uiterst wel zou doen,

Dan als gij heel mijn have hadt verspild.

Deel dus mij mee, wat gij van mij verlangt,

Wat gij vermeent, dat ik vermag te doen;

Ik ben bereid en daad’lijk; zeg het dus.

Bassanio.

In Belmont woont een jonkvrouw, rijk in goedren,

In schoonheid rijk, en, rijker nog dan dit,

Ook rijk in deugden; uit haar oogen ving ik

Reeds vroeger lieve stomme tijding op.

Haar naam is Portia; ze is wedergâ

Van Cato’s dochter, Brutus’ Portia.

De wereld door is reeds haar roem verbreid;

Van ’t uiterste eind der aard, van iedre kust,

Brengt iedre wind, om naar haar hand te dingen,

De bloem der jonglingschap. Haar zonnig haar

Golft om haar slapen als een gulden vlies;

En Belmont is een tweede Colchisch strand,

En menig Jason komt om haar te erlangen.

Antonio, vriend, o, had ik slechts de midd’len,

Om waardig mij met een van hen te meten,

Dan mocht ik,—onbedrieglijk spelt mij dit

Mijn hart, mijn ziel,—het hoogste heil verwachten.

Antonio.

Gij weet, mijn gansch vermogen is op zee;

Ik heb geen geld en ook geen koopmansgoedren,

Die ik verpanden kan; maar ga, beproef,

Wat in Venetië mijn krediet vermag;

Ik verg er ’t uiterst van, om u naar eisch

Voor Portia, naar Belmont, uit te rusten,

Vraag na, waar geld beschikbaar is; ook ik

Doe ’tzelfde, en ben geen oogenblik bezorgd,

Dat men niet gaarne, en op mijn woord, mij borgt.

Portia.

Op mijn woord, Nerissa, mijn klein persoontje heeft van deze groote wereld meer dan genoeg.

Nerissa.

Dat mocht zoo wezen, lieve jonkvrouw, als uw ellende evenzoo bovenmatig was als thans uw geluk. Maar voor zoover ik zie, zijn zij, die zich overladen met te veel, al even ziek, als zij, die aan alles gebrek hebben. Het is daarom geen middelmatig geluk juist in de middelmaat te zijn; overvloed krijgt vroeger grijze haren, maar juist van pas leeft langer.

Portia.

Goede spreuken, en goed voorgedragen.

Nerissa.

Nog beter zouden zij wezen, als zij goed werden opgevolgd.

Portia.

Als doen even gemakkelijk was, als weten, wat goed is te doen, dan waren kapelletjes kerken, dagloonerswoningen vorstenpaleizen geworden. Het is een goed geestelijke, die zijn eigen voorschriften opvolgt; ik kan gemakkelijker aan twintig menschen leeren, wat zij moeten doen om goed te doen, dan een van de twintig zijn en mijn eigen lessen opvolgen. Het brein kan wel wetten voor het gestel uitdenken, maar een vurig bloed springt over een koel voorschrift heen; zulk een haas is de jongeling Onverstand, dat hij heenwipt over het net van Goeden Raad, den kreupele. Maar dit redeneeren helpt mij volstrekt niet bij het kiezen van een man.—O wee, dat woord kiezen! Ik mag niet kiezen, dien ik zou willen, en niet afwijzen dien ik niet mag lijden; en zoo is de wil van een levende [313]dochter aan banden gelegd door den wil van een dooden vader.—Is het niet hard, Nerissa, dat ik niemand kiezen mag, en ook niemand afwijzen?

Nerissa.

Uw vader was een braaf man, en vrome menschen hebben bij hun dood goede ingevingen. Daarom zal bij de loterij, die hij uitgedacht heeft van die drie kastjes van goud, zilver en lood, (waardoor hij, die in zijn geest kiest, u kiest,) zonder eenigen twijfel door niemand de echte keus gedaan worden dan door een, die u echte liefde toedraagt. Maar hoe staat het met de warmte van uw genegenheid jegens een van de vorstelijke aanbidders, die alreeds gekomen zijn?

Portia.

O, wees zoo goed en noem ze op; als gij ze noemt, zal ik ze u beschrijven; en naar mijn beschrijving moogt ge mijn genegenheid afmeten.

Nerissa.

Vooreerst dan, de Napelsche prins.

Portia.

O, die is inderdaad een veulen, want hij doet niets dan van zijn paard spreken; en hij vindt het een belangrijk toevoegsel aan zijn begaafdheden, dat hij het zelf beslaan kan; ik vrees inderdaad, dat mevrouw zijn moeder valsch spel speelde met een hoefsmid.

Nerissa.

Dan verder de paltsgraaf. 49

Portia.

Die zet altijd een zuur gezicht, alsof hij zeggen wou: „Ben ik voor u niet goed genoeg, geen nood”. Hij hoort vroolijke kwinkslagen en vertrekt geen spier; ik vrees, dat, als hij oud wordt, hij de weenende philosoof zal wezen in eigen persoon, daar hij nu in zijn jeugd al zoo onhebbelijk somber is. Ik was liever getrouwd met een doodshoofd, zoo met twee gekruiste knoken er onder, dan met een van die beiden. God beware mij voor alle twee!

Nerissa.

Wat zegt gij dan van den Franschen heer, Monsieur Le Bon?

Portia.

God schiep hem, laat hem daarom voor een man doorgaan. Ik weet, dat het zonde is een spotter te zijn, maar hij! Hij heeft een paard, beter dan de Napolitaan, een beter slechte gewoonte van zuurkijken dan de paltsgraaf; hij is iedereen en niemand; als een lijster zingt, begint hij dadelijk kapriolen te maken; hij zou kunnen vechten met zijn eigen schaduw. Als ik hèm nam, nam ik vijftig mannen te gelijk. Als hij mij versmaadde, zou ik het hem vergeven; want al had hij mij lief tot razend wordens toe, ik zou niets van hem willen weten.

Nerissa.

Wat hebt ge dan te zeggen tegen Faulconbridge, den jongen Engelschen baron?

Portia.

Ge weet, ik zeg niets tegen hem, want hij verstaat mij niet en ik hem ook niet; hij kent geen Latijn of Fransch noch Italiaansch, en wat mijn Engelsch betreft, gij kunt gerust voor het gerecht een eed gaan doen, dat het geen armzaligen duit waard is. Hij is het afbeeldsel van een knap man, maar, ik bid u, wie kan omgaan met een stom beeld? En hoe bespottelijk kleedt hij zich! Ik geloof, dat hij zijn kamizool in Italië, zijn pof broek in Frankrijk, zijn muts in Duitschland en zijn manieren overal heeft opgedaan.

Nerissa.

Wat denkt ge van zijn buurman, den Schotschen lord?

Portia.

Dat hij wezenlijk wel christelijke liefde tot zijn naaste bezit, want hij borgde laatst een oorveeg van den Engelschman, en zwoer, dat hij hem dien terug zou betalen, zoodra hij in de gelegenheid zou wezen; ik denk, dat de Franschman zijn borg werd en voor den ander onderteekende.

Nerissa.

Hoe bevalt u de jonge Duitscher, de neef van den hertog van Saksen? 91

Portia.

Afschuwelijk in den morgen, als hij nuchter is, en allerafschuwelijkst in den middag, als hij beschonken is; als hij op zijn best is, is hij toch nog altijd iets minder dan een mensch, en als hij op zijn slechtst is, is hij nauwlijks meer dan een dier; als het ergste mocht gebeuren, dat gebeuren kan, hoop ik toch, dat ik wel een uitvlucht zal vinden om hem vrij te loopen.

Nerissa.

Als hij zich mocht aanmelden om te kiezen en het rechte kastje koos, dan zoudt ge toch weigeren uws vaders uitersten wil te volbrengen, als gij weigerdet hem te nemen.

Portia.

Daarom bid ik u, om het ergste te voorkomen, zet een flinken roemer Rijnwijn op het verkeerde kastje; want als de duivel er in was en deze verzoeking van buiten er bij, dan weet ik, dat hij het zou kiezen. Alles liever, Nerissa, dan met een spons te moeten trouwen.

Nerissa.

Gij behoeft niet beducht te wezen, mejonkvrouw, dat gij een van deze heeren zult krijgen, want zij hebben mij hun besluit meegedeeld, en dat is, waarlijk, naar huis te gaan en u niet verder met hun aanzoek lastig te vallen, tenzij gij op een andere wijze te winnen waart, dan door de bepaling van uw vader, ten opzichte van de kastjes.

Portia.

Al word ik zoo oud als Sibylla, wil ik toch zoo kuisch als Diana sterven, tenzij ik gewonnen word op de wijze van mijns vaders uitersten wil. Ik ben blij, dat dit partijtje vrijers zoo verstandig is, want er is er niet één bij [314]of ik smacht naar zijn afzijn, en ik bid God, hun een voorspoedige heenreis te verleenen.

Nerissa.

Herinnert gij u niet, mejonkvrouw, uit den tijd dat uw vader nog leefde, een Venetiaan, die man van studie en krijgsman te gelijk was, en die hierheen kwam als metgezel van den markies van Montferrat?

Portia.

Ja, ja; het was Bassanio;—ik geloof ten minste, dat hij zoo heette.

Nerissa.

Juist, mejonkvrouw. Van alle mannen, die mijn dwaze oogen ooit gezien hebben, was hij wel het meest een schoone vrouw waard.

Portia.

Hij staat mij nog goed voor, en naar mijn herinnering is uw lof niet onverdiend.—Wel, wat is er?

Bediende.

Mejonkvrouw, de vreemde heeren vragen naar u om afscheid te nemen; en zoo even komt daar een voorrijder van een nieuwen, den prins van Marocco, die het bericht brengt, dat de prins, zijn meester, nog van avond hier zal zijn. 139

Portia.

Als ik dien nieuwen zoo van ganscher harte welkom kon heeten, als ik de anderen vaarwel zeg, zou ik verheugd wezen over zijn aankomst, als hij het binnenste heeft van een heilige en de huidkleur van een duivel,

Kom, Nerissa.—Knaap, ga voor, maak voort.—

Shylock.

Drieduizend dukaten,—goed!

Bassanio.

Voor drie maanden, Shylock.

Shylock.

Voor drie maanden—goed!

Bassanio.

En, zooals ik zeide, Antonio zal er borg voor zijn.

Shylock.

Antonio zal er borg voor zijn,—goed!

Bassanio.

Kunt gij mij helpen? Wilt ge mij het genoegen doen? Mag ik uw antwoord weten?

Shylock.

Drieduizend dukaten, voor drie maanden, en Antonio borg.

Bassanio.

En uw antwoord—?

Shylock.

Antonio is een goed man.

Bassanio.

Hebt gij ooit eenigszins het tegendeel van hem gehoord?

Shylock.

O, neen, neen, neen, neen;—maar ik meende, toen ik zeide, dat hij een goed man is, zooals ge wel begrijpt, dat hij er goed voor is,—hoewel van zijn goed kan men eigenlijk maar bij onderstelling spreken; hij heeft een galjoen op weg naar Tripoli, een ander naar Indië, en hij heeft, zooals ik op den Rialto vernam, een derde naar Mexico, een vierde naar Engeland—en hij heeft nog meer varende have,—overal verspreid. Maar schepen zijn maar planken en matrozen zijn maar menschen, en er zijn landratten en waterratten, landdieven en waterdieven, ik bedoel zeeroovers; en dan heb je nog het gevaar van water en wind en klippen; maar toch, de man is er wel goed voor; drieduizend dukaten;—mij dunkt, ik zou zijn borgtocht wel kunnen aannemen.

Bassanio.

Daar kunt ge zeker van zijn.

Shylock.

Ik wil er zeker van zijn; en om er zeker van te zijn, wil ik er mij op bedenken;—zou ik Antonio eens kunnen spreken? 32

Bassanio.

Als ge lust hebt, met ons te eten,—

Shylock.

Nah, om varkensvleesch te ruiken, om te eten van de woning, waar uw profeet, de Nazarener, den duivel in verbannen heeft? ik wil met u handelen en wandelen, gaan en staan, koopen en verkoopen, en zoo voort; maar ik wil niet eten met u, niet drinken met u, niet bidden met u. Wat nieuws is er op den Rialto?—Wie komt daar aan?

Bassanio.

Het is signore Antonio.

(Antonio komt op.)

Shylock

(ter zijde). Hoe lijkt hij een deemoedig tollenaar!

Ik haat hem reeds, dewijl hij Christen is,

En meer nog, wijl, in lage onnoozelheid,

Hij gratis geld leent en de rente drukt,

Die we anders in Venetië konden maken.

Gelukt het me eens, hem bij de heup te pakken,

Dan vier ik de’ ouden wrok, dien ’k heb, toch bot;

Hij haat ons heilig volk, en vloekt, juist daar,

Waar alle kooplui plegen saam te komen,

Op mij, mijn zaken en mijn eerlijk winstje;

Dat noemt hij woeker. Zij mijn stam vervloekt,

Als ik ’t vergeef!

Bassanio.

Als ik ’t vergeef! Hé, Shylock, wilt gij hooren?

Marocco.

Versmaad mij om mijn kleur niet; ’t is de donkre

Livrei der helle zon, in wier nabijheid

Ik ben geboren en mijn zetel heb.

Maar koom’ de blankste jongling van het noorden,

Waar Febus’ gloed de ijskegels nauwlijks smelt,

En om uw min verwond’ zich elk van ons,

Tot proef, wiens bloed het roodst is, ’t zijn of ’t mijn.

’k Verklaar u, jonkvrouw, dit gelaat deed zelfs

Den stoutste sidd’ren; ’k zweer u bij mijn min,

Dat het de fierste maagden van het zuid

Bekoren kon; en ’k ruilde niet mijn kleur,

Dan om, mijn koningin, uw hart te stelen.

Portia.

Mijn keuze, prins, wordt niet alleen geleid

Door wat een ijdel meisjeshart begeert;

De loterij, waaraan mijn toekomst hangt,

Ontneemt mij zelfs het recht van eigen keus;

Maar had mijn vader in zijn wijsheid mij

Niet zoo beperkt, en mij niet opgelegd

Slechts hem als echtgenoot te aanvaarden, die

Mij op de wijze wint, die ik u noemde,

Dan ware uw uitzicht, wijdvermaarde prins,

Wel even schoon als dat van eenig ander,

Die vóór u naar mij dong. 22

Marocco.

Die vóór u naar mij dong. Reeds hiervoor dank.

Ik bid u dus, geleid mij tot de kastjes,

Om mijn geluk te toetsen. Bij deez’ kling,—

Die aan den Sophi, en een Perzisch prins,

Voor wien de Sultan Soliman driemaal

Het veld moest ruimen, ’t leven nam,—ik zou

Den fiersten blik der aard nog overfonklen,

Het kloekste hart der aard nog overtrotsen,

Aan de berin haar zuiglingwelpen nemen,

Den leeuw beschimpen, brullende om een prooi,

Voor uw bezit, signora. Maar helaas!

Als Hercules en Lichas met den teerling

Uitmaken wie het dapperst is, dan doet

Wellicht de zwakste hand den hoogsten worp,

En moet Alcides voor zijn schildknaap wijken;

En zoo kan mij, als blind geluk beslist,[317]

Ontgaan, wat aan een mindren man ten deel valt,

Zoodat ik sterf van smarte.

Portia.

Zoodat ik sterf van smarte. Zoo is ’t lot!

Beslis dus, dat gij afziet van de keus,

Of zweer vooraf, dat, als gij aav’rechts kiest,

Gij u verbindt om nimmermeer een vrouw

Ten echt te vragen. Overweeg dus wel.

Marocco.

Ik zweer het, nimmer! Kom, de keus gewaagd!

Portia.

Neen, eerst uw eed voor ’t altaar. Na den noen

Beproeft ge uw lot.

Marocco.

Beproeft ge uw lot. Gelukstèr, toon uw macht,

Nu ’t zaligst heil of diepste ellend’ mij wacht!

Lancelot.

Zeker, mijn geweten zal wel toegeven, dat ik van dezen jood, mijn meester, wegloop. De booze is mij op de hielen, en verzoekt mij, en zegt: „Gobbo, Lancelot Gobbo”, of „goede Gobbo”, of „goede Lancelot Gobbo, sta op, haal je beenen na je, loop weg”. Mijn geweten zegt: „neen; pas op, brave Lancelot”, of, zooals daareven, „brave Lancelot Gobbo, ga niet op den loop; stamp met je hielen, dat je den brui geeft van dat wegloopen”. Goed, maar de verbenedijde booze drijft mij aan, mij weg te pakken, en zegt: „Loop” zegt de booze, „voort!” zegt de booze, „in ’s hemels naam; heb een hart in ’t lijf”, zegt de booze, „en loop weg”. Goed, maar mijn geweten werpt zich om den hals van mijn hart en zegt op wijzen toon tot mij: „mijn brave vriend Lancelot, gij zoon van een braaf man”,—of liever van een brave vrouw, want, inderdaad, van mijn vader gesproken, daar was wel een luchtje aan, hij had zoo zekere neigingen, zoo wat smaak in—, nu, mijn geweten dan zegt: „Lancelot, blijf”, „blijf niet” zegt de booze; „blijf”, zegt mijn geweten. Geweten, zeg ik, uw raad is goed; Booze, zeg ik, uw raad is ook goed; als ik aan mijn geweten gehoor geef, zou ik blijven bij den jood, mijn meester, die (God straffe mij, als ik lieg!) een soort van duivel is: en als ik van den jood wegliep, zou ik aan den booze gehoor geven, die, met verlof gezegd, de Duivel zelf is. Want dit is zeker, dat de jood de gevleeschelijkte duivel is; en, op mijn geweten, mijn geweten is een hard soort van geweten, dat het mij wil aanraden bij den jood te blijven. De booze geeft mij den besten vriendenraad; ik wil op den loop gaan, Booze; mijn hielen zijn tot uw dienst; ik wil op den loop gaan.

Gobbo.

Mosjeu, jonge heer, gij, wees zoo goed en zeg mij, wat is de weg naar mijnheer den jood zijn huis?

Lancelot

(ter zijde). Och hemel, daar is mijn echte vleeschelijke vader; hij heeft meer dan zand, hij heeft kiezel in zijn oogen en kent mij niet.—Ik wil toch eens wat excrementen met hem nemen.

Gobbo.

Mosjeu, jonge heer, wees zoo goed en zeg me, wat is de weg naar mijnheer den jood zijn huis?

Lancelot.

Sla bij den eersten draai rechtsom, maar bij den allereersten draai linksom; maar onthoud, sla bij den allerallereersten draai noch rechts noch links om, maar sla dadelijk na een poos kaarsrecht af naar het huis van den jood.

Gobbo.

Sapperment, dat zal een moeilijke weg wezen om te vinden. Kunt ge mij zeggen, of zekere Lancelot, die bij hem dient, bij hem dient of niet? 49

Lancelot.

Spreek je van den jongen mosjeu Lancelot?—(Ter zijde). Nu opgepast, nu leg ik hem het vuur aan de schenen.—Spreek je van den jongen mosjeu Lancelot?

Gobbo.

Geen mosjeu, heer, maar de zoon van een armen drommel; zijn vader is, al zeg ik het zelf, een brave doodarme kerel, en, Gode zij dank, heel welvarend.

Lancelot.

Wel, laat zijn vader wezen wat hij wil, wij spreken nu van den jongen mosjeu Lancelot.

Gobbo.

Uw gehoorzame dienaar, en Lancelot kortaf, heer.

Lancelot.

Maar ik bid je, ergo, oude man, ergo, verzoek ik je, spreek je van den jongen mosjeu Lancelot?

Gobbo.

Uw edeles dienaar, en Lancelot, heer.

Lancelot.

Ergo, mosjeu Lancelot; spreek niet van mosjeu Lancelot, vadertje; want die jonge heer heeft, ten gevolge van de noodlotten en lotsbeschikkingen en zulke vreemde gezegdens meer, de drie schikgodinnen en verdere geleerdhedens, het tijdelijke met het eeuwige verwisseld, of, om het platweg uit te drukken, hij is ter—hemel gevaren.

Gobbo.

Och, och, God beware! de jongen was zoowaar de staf van mijn ouderdom, mijn eenige steunpilaar.

Lancelot

(ter zijde). Zie ik er uit als een knuppel of een tentpaal, een staf of een pilaar?—Ken je mij niet, vader?

Gobbo.

Ach hemel, ik ken u niet, jonge heer; maar ik bid u, zeg me, is mijn jongen, (God hebbe zijn ziel!) levend of dood?

Lancelot.

Ken je mij niet, vader?

Gobbo.

Helaas, mijnheer, ik ben half blind, ik ken u niet.

Lancelot.

Neen, maar waarlijk, al hadt je je oogen, dan zou het nog wel kunnen gebeuren, dat je mij niet kende; ’t is een wijs vader, die zijn eigen kind kent. Komaan, oude man, ik zal je van je zoon bericht geven. (Hij knielt.) Geef mij uw zegen! De waarheid komt altijd aan het licht; een moord kan niet lang verborgen blijven, wel de zoon van een vader; maar toch, ten langen leste, komt de waarheid uit.

Gobbo.

Ik bid u, heer, sta op; ik weet zeker, dat gij Lancelot, mijn jongen, niet zijt.

Lancelot.

Kom, ik bid je, alle gekheid op een stokje, maar geef mij je zegen; ik ben Lancelot, je jongen die was, je zoon die is, je kind dat wezen zal. 91

Gobbo.

Ik kan niet gelooven, dat gij mijn zoon zijt.

Lancelot.

Dan weet ik ook niet, wat ik er van denken moet, maar ik ben Lancelot, bij den jood in dienst, en, dat weet ik zeker, Margriet, je vrouw, is mijn moeder.

Gobbo.

Ja wezenlijk, ze heet Margriet; en ik wil er op zweren, als je Lancelot bent, dat je dan mijn eigen vleesch en bloed bent. Maar, bij God en al zijn heiligen, wat een baard heb je gekregen; je hebt meer haar gekregen aan je kin, dan Hans, mijn sleeppaard, aan zijn staart heeft.

Lancelot.

Dan lijkt het wel, dat Hans zijn staartharen achteruit groeien; toen ik hem het laatst gezien heb, had hij bepaald meer haren in zijn staart dan ik nu op mijn gezicht heb.

Gobbo.

Heerejé, wat ben je veranderd! En kun je met je meester nog al overweg? Ik heb hem een present meegebracht. Hoe sta je tegenwoordig met elkaar?

Lancelot.

Zóó, zóó,—; maar voor mijn part, daar ik het er op gezet heb om van hem weg te loopen, zoo wil ik niet rusten, voor ik een heel eind achter de hielen heb. Mijn meester is een echte jood; hem een present brengen! geef hem een strop. Ik ben in zijn dienst verhongerd; je kunt iederen vinger, dien ik heb, met mijn ribben tellen. Vader, ik ben blij, dat je gekomen bent; maar geef je present aan zekeren heer Bassanio, die wezenlijk prachtige nieuwe livreien geeft; als ik niet bij hem terecht kan komen, wil ik loopen, zoo ver Gods aardbodem reikt.—O, wat een tref, wat een geluk! daar komt hij aan;—naar hem toe, vader; want ik ben een jood, als ik nog langer bij den jood blijf.

Bassanio.

Zoo kun je het wel doen;—maar je moet er zoo veel spoed achter zetten, dat het avondmaal op zijn laatst tegen vijf uur gereed is. Bezorg deze brieven; maak dat de livreien in orde komen en verzoek Gratiano dadelijk bij mij te komen in mijn huis.

Lancelot.

Nu naar hem toe, vader.

Gobbo.

God zegene uwe edelheid.

Bassanio.

Dank je zeer; wou je iets van mij hebben?

Gobbo.

Hier is mijn zoon, heer, een arme jongen. 129

Lancelot.

Niet een arme jongen, heer, maar de knecht van den rijken jood; en die graag, heer, zooals mijn vader zal spezivizeeren—

Gobbo.

Hij heeft een groote infectie, heer, om zoo te zeggen, om bij u—

Lancelot.

Inderdaad, heer, het kort en het lang van de zaak is, dat ik bij den jood in dienst ben, en declinatie heb, zooals mijn vader zal spezivizeeren—

Gobbo.

Zijn meester en hij, met verlof van uw edelheid, leven zoo wat als kat en hond,—

Lancelot.

Om kort te gaan, de zuivere waarheid is, heer, dat de jood mij verongelijkt heeft, en dat maakt, zooals mijn vader, die naar ik hoop een oud man is, u fructivizeeren zal—

Gobbo.

Ik heb hier een duivenschoteltje, dat ik aan uw edelheid wensch te vereeren, en mijn verzoek is,—

Lancelot.

Om zoo kort mogelijk te zijn, het verzoek interruppeert mijzelf, zooals uw edelheid hooren zal van dezen braven ouden man, die, al zeg ik het zelf, schoon een oud man, toch een arm man en mijn vader is.

Bassanio.

Niet beiden te gelijk;—wat wil je? spreek!

Lancelot.

Bij u in dienst komen, heer.

Gobbo.

Ja, dat is het, dat wij u willen opponeeren, heer.

Bassanio.

Ik ken u wel; ’t verzoek is toegestaan;

Shylock, uw heer, beval vandaag u aan

Voor deez’ bevordring, zoo ’t bevordring is,

Uit zulk een dienst als van een rijken jood,

Te komen bij een armen edelman.

Lancelot.

Het oude gezegde, heer, is zeer goed verdeeld tusschen mijn meester Shylock en u; gij hebt de genade Gods, heer, en hij heeft vele goederen.

Bassanio

(tot Lancelot). Zeer juist. (Tot Gobbo.) Ga heen nu, vader met uw zoon,—

Neem afscheid van uw vroeg’ren heer en kom

Dan aan mijn huis.—(Tot zijn Bedienden.) Bezorgt hem een livrei,

Wat meer bestrikt dan de andre; let daarop.

Lancelot.

Kom, vader.—Neen, ik kan geen dienst krijgen; wel neen, ik heb mijn tongetje niet tot mijn dienst.—Nu, (Hij bekijkt de binnenvlakte van zijn hand.) als er in Italië iemand zoo’n mooie handpalm heeft om op de schrift te zweren! of ik ook geluk zal hebben!—Kijk eens, welk een onnoozel levenslijntje; ’t is me daar een kleinigheidje vrouwen; acht, tien, vijftien vrouwen is nog niets: elf weduwen en negen jonge dochters is wel een onnoozel inkomen voor één man; en dan, driemaal bijna te verdrinken, en mijn leven haast te verliezen aan den rand van een veerenbed;—dat noem ik er genadig afkomen! Ik moet zeggen, als Fortuin een vrouw is, dan is zij in dàt opzicht een goeie meid.—Kom, vader; ik zal in een ommezientje klaar wezen met dat afscheidnemen van den jood.

Bassanio.

Ik bid u, Leonardo, denk hieraan;

En kom, is dit gekocht en alles klaar, 179

Terstond terug, want al mijn goede vrienden

Onthaal ik dezen avond. Haast u, ga.

Leonardo.

Ik doe mijn best; gij zult tevreden zijn.

Gratiano.

Waar is uw meester?

Leonardo.

Waar is uw meester? Heer, daar gaat hij juist.

Gratiano.

Signor Bassanio!—

Bassanio.

Signor Bassanio!— Gratiano!

Gratiano.

Ik wensch een gunst van u!

Bassanio.

Ik wensch een gunst van u! Ze is toegestaan.

Gratiano.

Ja, toestaan moet ge; ik moet met u naar Belmont.

Bassanio.

Wat moet, dat moet; maar hoor dan toch, Gratiano,

Gij zijt te wild, te ruw, te luid van stem;

’t Gaat u goed af, en is volstrekt geen fout

In oogen zooals de onze; maar het wordt,

Waar men u zoo niet kent, al licht te vrij,

Te dol gevonden;—temper, zoo gij kunt,

Met enkle koude drupp’len stemmigheid

Uw dart’len geest; opdat ik, door uw woestheid,

Niet word’ miskend, en wat ik wensch en hoop

Niet derven moog’.

Gratiano.

Niet derven moog’. Gerust maar, vriend Bassanio;

Hul ik mij niet in stemmige eerbaarheid,

Praat ik niet deftig, vloek slechts nu en dan,

En is mijn blik niet zedig, draag ik niet

Een kerkboek in mijn zak, en houd ik niet

Mijn hoed voor de oogen bij ’t gebed, en zucht

Ik niet, en zeg ik niet ootmoedig „amen”,

Neem ik naar eisch niet iedren vorm in acht,

Als een, die om de gunst van grootmama

Een uitgestreken facie toont, geloof mij

Dan in ’t vervolg nooit meer.

Bassanio.

Dan in ’t vervolg nooit meer. Wij zullen zien,

Hoe gij u houden zult.

Gratiano.

Hoe gij u houden zult. Maar, vriendlief, hoor,

Deze avond geldt nog niet, gij moogt mij niet

Verkett’ren om van avond.

Bassanio.

Verkett’ren om van avond. Zeker niet,

Dat zou wel jammer zijn, ik zou u eer

Verzoeken uitgelaten dol te wezen,

Want onze vrienden willen vroolijkheid.

Doch nu vaarwel; ik heb nog wat te doen.

Gratiano.

En ik moet naar Lorenzo en de vrienden,

Maar kom met hen van avond goed op tijd.

Jessica.

Het spijt me, dat ge ons huis verlaten gaat;

Het is een hel, en gij, een snaaksche duivel,

Hebt soms de slepende uren mij verkort.

Maar ’t ga u goed; neem deez’ dukaat van mij;

En, Lanc’lot, hoor; straks ziet ge op ’t avondfeest

Als gast van uwen nieuwen heer, Lorenzo;

Geef hem deez’ brief, maar doe het in ’t geheim;

En nu vaarwel; ik wil niet, dat mijn vader

Ons samen spreken ziet.

Lancelot.

Atjé!—tranen verlangen mijn tong.—Gij allerliefst heidinneke, allerzoetst Jodinneke! Als een Christen niet voor schelm heeft gespeeld en uw hart gestolen, dan weet ik er niets meer van. Maar atjé, deze bespottelijke druppels verdrinken mijn manlijkheid te veel; atjé.

Jessica.

Vaarwel, vriend Lancelot.—

Ach, hoe afschuw’lijk is het toch in mij,

Dat ik mij schaam mijns vaders kind te zijn!

Maar ben ik ook zijn dochter naar den bloede,

Ik ben ’t niet naar den geest.—O, mijn Lorenzo,

Geen strijd meer, neen; ik word, blijft gij mij trouw,

Christinne, en met een hart vol liefde uw vrouw.

Lorenzo.

Hoort toe, wij sluipen weg van ’t avondmaal,

Vermommen ons bij mij aan huis en zijn

Dan allen in een uur terug.

Gratiano.

Wij zijn op zulk een feest niet voorbereid.

Salarino.

Voor fakkeldragers is niet eens gezorgd.

Solanio.

’t Moet puik in orde zijn, of ’t is niets waard;

En dan zij ’t, dunkt mij, liever niet begonnen.

Lorenzo.

Het is nog pas vier uur; wij hebben dus

Nog twee uur vóór ons. 9

Nog twee uur vóór ons. Lanc’lot, zoo! wat nieuws?

Lancelot.

Als uwe edelheid dezen brief gelieft te openen, zal het schijnen te verduidelijken.

Lorenzo.

Ik ken de hand; ja, ’t is een schoone hand,

En blanker dan ’t papier, waarop zij schreef,

De schoone hand, die schreef.

Gratiano.

De schoone hand, die schreef. Een minnebriefje!

Lancelot

(wil weggaan). Met uw verlof, heer.

Lorenzo.

Zeg, waar moet gij heen?

Lancelot.

Och heer, ik moet mijn ouden meester den Jood gaan intiveeren om bij mijn nieuwen meester den Christen van avond het nachtmaal te komen gebruiken.

Lorenzo.

Ziedaar, (Hij geeft hem geld.)—en zeg de schoone Jessica,

Dat ze op mij reek’nen kan;—zeg ’t heimlijk; ga.—

Mijn heeren,

Maakt ge alles nu voor ’t maskerfeest gereed?

Ik heb al iemand, die mijn fakkel draagt.

Salarino.

Goed, op mijn woord, ik maak het daad’lijk klaar.

Solanio.

Ik ook.

Lorenzo.

En komt dan, na een uur zoo wat,

Aan Gratiano’s huis; daar vindt ge ons tweeën.

Salarino.

’t Is goed, wij zullen komen.

Gratiano.

Die brief was van de schoone Jessica?

Lorenzo.

U moet ik alles zeggen: zie, zij schreef,

Hoe ik haar uit haars vaders huis moet schaken;

Hoe ze is voorzien van goud en edelsteenen;

Hoe ze in een page zich verkleeden zal.

Komt ooit de jood, haar vader, in den hemel,

Dan is ’t ter wille van zijn dochter slechts;

En waagt ooit rampspoed haren weg te kruisen,

Dan is er niets, dat zulk een doen verschoont,

Dan dat zij ’t kind is van een valschen jood.—

Kom mede, en zie dit onderweg maar in;

Mij draagt de schoone Jessica de fakkel.

Shylock.

Nu, gij zult zien, met eigen oogen zien,

Hoe anders ’t is bij Shylock en Bassanio;—

Hé, Jessica!—voorwaar, gij zult bij hem

Niet slapen, snorken, telkens kleeren scheuren!—

Hé, Jessica, nog eens!

Lancelot.

Hé, Jessica, nog eens! Hé, Jessica!

Shylock.

Wie zeide u haar te roepen? ’k zei ’t u niet.

Lancelot.

Uwe edelheid heeft mij vroeger altijd gezeid, dat ik nooit iets kan doen, of het moest mij gezeid worden.

Jessica.

Wat is ’t? Gij hebt geroepen? 10

Shylock.

’k Ben uitgevraagd ten eten, Jessica;

Daar zijn mijn sleutels.—Maar waarom zou ’k gaan?

Men vraagt mij niet als vriend, maar om te vleien;

Maar ik, ik ga uit haat, en help den christen

Zijn goed verspillen.—Jessica, mijn kind,

Pas op mijn huis;—ik ga met tegenzin;

Er broeit iets, vrees ik, dat mijn rust verstoort;

Ik heb van nacht van zakken gouds gedroomd.

Lancelot.

Ik bid u, heer, kom; mijn jonge meester wacht op uw bezoeking.

Shylock.

Die zal wel gebeuren.

Lancelot.

En ze hebben saamgezworen,—ik wil niet zeggen, dat gij een maskerade zult zien, maar als gij er een ziet, dan was het niet voor niets, dat mijn neus begon te bloeden op den laatsten Paaschmaandag ’s morgens om zes uur, die dat jaar viel op Asschenwoensdag voor vier jaren in den namiddag.

Shylock.

Wat, zijn daar maskers? Hoor mij, Jessica!

Sluit dan de deur, en als gij tromm’len hoort

En dat gegil van kromgenekte fluiten,

Klim dan niet tot het venster op en steek

Uw hoofd niet op de straat, en kijk niet uit

Naar dat geverfd gelaat van christenzotten;

Maar stop dan de ooren van mijn woning,—’k meen

Mijn vensters,—dicht, opdat mijn eerbaar huis

’t Geraas dier flauwe zotternij niet hoore.—

Ik zweer bij Jacobs staf, ik heb geen zin

Om buitenshuis van avond feest te vieren;

Toch wil ik gaan.—Gij knaap, ga voor mij uit;

Zeg, dat ik kom.

Lancelot.

Zeg, dat ik kom. Ik zal vooruitgaan, heer.—

(Fluisterend tot Jessica.) Maar kijk, meestres, alevel ’t venster uit;

Dra passeert een christen goed,

Waard, dat een jodin hem groet.

Shylock.

Wat zeide daar die gek, die zone Hagars? 43

Jessica.

Hij zeide mij vaarwel en anders niet.

Shylock.

De dwaas is goedig, maar een wolf in ’t eten;

Bij ’t werk een slak, in ’t slapen overdag

Een wilde kat; ik wil geen hommels houden;

En daarom ga hij heen, en ga hij heen

Naar iemand, wien hij den geborgden buidel

Moog’ helpen leêgen.—Jessica, naar binnen;

Misschien kom ik zoo daad’lijk wel terug;

Doe wat ik zeide en sluit de deuren goed;

„Een dichte kast, weert meen’gen gast;”

Zoo spreekt een elk, die op zijn zaken past.

Jessica.

Vaarwel;—en als Fortuin mij niet bestrijdt,

Ben ik een vader, gij een dochter kwijt.

Gratiano.

Dit is het afdak, waar Lorenzo ons

Verzocht te wachten.

Salarino.

Verzocht te wachten. ’t Uur is haast voorbij.

Gratiano.

En ’t is een wonder, dat hij ’t uur verzuimt;

Verliefden zijn meestal de klok vooruit.

Salarino.

O, tienmaal sneller vliegen Venus’ duiven

Om nieuwe liefdebanden te bezeeg’len,

Dan om gezworen trouw gestand te doen.

Gratiano.

Ja, dat gaat door: wie staat ooit van een feest

Met zooveel eetlust op, als hij ging zitten?

Waar is het paard, dat op zijn lange baan

Terugdraaft met hetzelfde ondoofbre vuur,

Waarmee het steig’rend wegstoof? Ieder ding

Wordt met meer vuur begeerd dan wel genoten.

Ziet, hoe, gelijk een jong en kwistig zwakhoofd,

Het nieuwe jacht daar zee kiest, vlag in top,

Door dartel windgestreel gekust, geliefkoosd!

Hoe keert het weer als de verloren zoon,

De spanten bloot en met gescheurde zeilen,

Verarmd en naakt door ’t dartel windgestreel!

Salarino.

Daar komt Lorenzo;—later dus ’t vervolg. 20

Lorenzo.

Verschoont mij, lieve vrienden, dat ik toefde;

’k Had veel te doen; dat draag’ de schuld, niet ik.

Maar is ’t ùw beurt eens om een vrouw te stelen,

Dan wacht ik even lang op u.—Komt hier;

Hier woont mijn jodenvader.—Wie is thuis?

Jessica.

Wie is daar? Zeg ’t voor alle zekerheid,

Hoewel ik zweren zou de stem te kennen.

Lorenzo.

Lorenzo, en uw liefste.

Jessica.

Lorenzo, zeker; en mijn liefste, ja;

Want wien heb ik zoo lief? Maar wie, Lorenzo,

Staat voor u in, dat ik u ’t liefste ben?

Lorenzo.

De hemel en uw hart zijn mijn getuigen.

Jessica.

Hier, vang dit mandje; ’t is de moeite waard.

Goed, dat het nacht is, en ge mij niet ziet;

Want ik ben erg beschaamd in deez’ verkleeding;

Maar liefde is blind; verliefden kunnen niet

De vreemde streken zien, die zij bedrijven;

Maar konden zij ’t, Cupido zelf zou blozen,

Als hij mij zoo als jongen zag verkleed.

Lorenzo.

Kom af, gij moet mijn fakkeldrager zijn.

Jessica.

Wat! moet ik ’t licht doen vallen op mijn schande?

Die is, voorwaar, van zelf reeds veel te licht.

Dit is een post, mijn lief, die openbaart,

En ’k moet verborgen zijn.

Lorenzo.

En ’k moet verborgen zijn. Dat blijft gij, liefste,

Als u ’t bevallig pagekleed omhult.

Maar haast u thans;

Of de ons bevriende nacht gaat vluchtling spelen,

En men verwacht ons bij Bassanio’s feest.

Jessica.

Ik ga de kasten sluiten en verguld mij

Met meer dukaten nog, en kom dan fluks.

Gratiano.

Ze is, bij mijn kap, Godinne, geen Jodinne.

Lorenzo.

God straff’ me, zoo ’k haar niet oprecht bemin;

Verstandig is ze, als ik er iets van weet;

En schoon is ze, als mijn oog mij niet bedriegt;

En trouw is ze ook, dat heeft ze reeds getoond.

En, zooals ze is, verstandig, schoon en trouw,

Wordt zij mijn teêr en trouw beminde vrouw.

Lorenzo.

Zoo, zijt ge er reeds?—Dan, heeren, voort, met spoed;

Ginds wacht ons al sinds lang de maskerstoet.

Antonio.

Wie daar?

Gratiano.

Wie daar? Signore Antonio?

Antonio.

Gratiano, foei! En waar zijn nu al de andren?

’t Is negen uur; de vrienden wachten u.—

Geen maskerade thans; de wind is om;

Bassanio wil op ’t oogenblik aan boord;

Ik zond wel twintig man om u te zoeken.

Gratiano.

Zeer gaarne, ja; want niets staat meer mij aan,

Dan nog van avond scheep en weg te gaan.

Portia.

Goed, schuif den voorhang open en onthul

De kastjes alle voor deez’ eed’len prins;—

(Tot den Prins.) Doe thans uw keus.

Marocco.

Van goud het eerste, dat tot opschrift heeft:

„Die mij verkiest, verkrijgt, wat menig man begeert”.

Van zilver ’t tweede, dat ons dit belooft:

„Die mij verkiest, erlangt zooveel als hij verdient”.

Dit derde, zwaar, van lood, met plomp vermaan:

„Die mij verkiest, die wage en geve al wat hij heeft”.

Hoe weet ik nu, of ik het rechte kies?

Portia.

Slechts één er van bevat mijn beelt’nis, prins;

En kiest ge dat, dan ben ikzelf ook de uwe.

Marocco.

Een God bestuur’ mijn oordeel dan! Laat zien;

Nog eens wil ik die spreuken overlezen.

Wat zegt dit looden kastje?

„Die mij verkiest, die geve en wage al wat hij heeft”.

Die geev’—voor wat? voor lood? hij waag’ voor lood?

’t Is taal, die dreigt. En zij, die alles wagen,

Doen dit op hoop van kostelijk gewin;

Een gouden geest bukt niet naar schuim van erts;

En ìk geef niets en waag ook niets, voor lood.

Wat zegt het zilver, met zijn maagdeglans?

„Die mij verkiest, erlangt zooveel als hij verdient”.

Zooveel als hij verdient!—Denk na, Marocco,

En weeg uw eigen waarde op de juiste hand;

Waardeert men u, zooals ge uzelven schat,

Genoeg is uw verdienste; schoon, genoeg

Kan ontoereikend wezen voor de jonkvrouw.

Doch, angst te koestren over mijn verdienste,

Waar’ zwak, onwaardig twijflen aan mijzelf.

Zooveel als ik verdien!—Nu, ’t is de jonkvrouw;

’k Verdien haar door geboorte en door mijn goed’ren, 32

Door gaven der natuur en door beschaving,

Maar bovenal verdien ik haar door liefde.

Als ik niet verder ging, en dit verkoos?—

Maar toch, die spreuk van ’t goud nog overwogen!

„Die mij verkiest, verkrijgt, wat menig man begeert”.

Nu, dat ’s de jonkvrouw; iedereen begeert haar,

En iedre hoek der aard brengt pelgrims aan,

Om ’t sterflijk, aad’mend heiligbeeld te kussen.

Hyrcanië’s wouden, de onafzienbre vlakten

Van ’t woest Arabië zijn gebaande wegen

Voor vorsten thans, tot schoone Portia;

Het rijk der waatren, dat met fiere kruinen

Den hemel in ’t gelaat spuwt, keert ze niet,

Die zoo vermeet’le vreemden; neen, ze komen,

Als door een beek, tot schoone Portia.—

Eén van deez’ drie omsluit haar hemelsch beeld.

Is ’t denkbaar, dat haar lood omsluit?—’t Waar’ lastring,

Zoo iets te denken; ’t lood is te verachtlijk

Om zelfs in ’t donkre graf haar wâ te ompants’ren.—

Of is ’t te denken, dat ze in zilver huist,

Wel tienmaal minder waard dan ’t loutre goud?

O zondig denkbeeld! zulk een rijk juweel

Wordt steeds in goud gevat. In Eng’land is

Een munt, van goud, gestempeld met een engel,

Maar daar is ’t beeld eens engels bovenop;

Hier ligt een engel, door een gulden bed

Geheel omsloten.—Geef den sleutel mij;

Dit is mijn keus; geluk, wees aan mijn zij!

Portia.

Daar, neem hem, prins; en is mijn beeld hierin,

Dan ben ik de uwe.

Marocco.

Dan ben ik de uwe. O, hel, wat vind ik hier?

Een grijnzend doodshoofd, en in de oogkas ligt

Een opgerold geschrift?—Ik wil het lezen.

„Al wat blinkt, is nog geen goud,

Wis is dit u vaak ontvouwd;

Menig heeft den schijn vertrouwd,

Maar te laat zijn doen berouwd.

Gulden graven zijn gebouwd,

Waar de worm toch huis in houdt.

Waart gij even wijs als stout,

Jong van leên, van oordeel oud,

’t Afscheid hadt ge niet aanschouwd:

Al uw gloed laat Portia koud.”

Koud voorwaar en moeite om niet;

Welkom, koude; en gloed, ontvlied!—

Leef, Portia, wel! Het vonnis doet mij pijn;

’k Verloor; zoo moog’ dan kort het afscheid zijn!

Portia.

O heuglijk eind!—Trek weer den voorhang toe;—

Dat elk, die hem gelijkt, die keuze doe.

Salarino.

Ja, vriend, ik zag Bassanio onder zeil;

Gratiano heeft zich met hem ingescheept,

Maar zeker is Lorenzo niet op ’t schip.

Solanio.

De jood, die hondsvot, tierde, tot de doge

Met hem Bassanio’s schip ging onderzoeken.

Salarino.

Hij kwam te laat; het was reeds onder zeil.

Toen echter kwam den doge dra ter oore,

Dat men Lorenzo en zijn Jessica

Gezien had in een gondel; bovendien

Gaf ook Antonio de verzeek’ring, dat

Zij niet Bassanio op zijn schip verzelden.

Solanio.

Nooit hoorde ik zulk een teugellooze woede,

Zoo vreemd, zoo heftig, zoo van ’t een op ’t ander,

Als van dien jood, dien hond, daar op de straat:

„Mijn dochter!—Mijn dukaten!—O mijn dochter!—

En met een christen!—O, mijn christ’lijke dukaten!—

O recht en wet! mijn dochter! mijn dukaten!

Eén zak, twee zak, verzegeld, vol dukaten!

Dubb’le dukaten;—en mijn dochter stal ze!

Juweelen ook, twee steenen, kostbre steenen!

Mijn dochter stal ze!—Rakkers, zoekt die deern!

Mijn steenen heeft ze bij zich, mijn dukaten!”

Salarino.

De straatjeugd van Venetië schreeuwt hem na:—

„Zijn steenen, zijn dukaten en zijn dochter!”

Solanio.

Als nu Antonio maar op tijd betaalt,

Want anders zal hij ’t boeten.

Salarino.

Want anders zal hij ’t boeten. Ja, zeer juist.

’k Was gistren met een Franschman aan het praten;

Die zeide mij, dat in de nauwe zee,

Die Frankrijk scheidt van Eng’land, er een schip

Vergaan was, rijk bevracht, en hier van daan.

’k Dacht daad’lijk aan Antonio, toen hij ’t zeide,

En wenschte in stilte: „zij dat niet van hem!”

Solanio.

Gij moet hem toch vertellen, wat ge hoort;

Maar niet te plotsling, want het mocht hem leed doen.

Salarino.

Er is geen trouwer hart op aard; ik zag

Bassanio’s afscheid van Antonio. 36

Bassanio zeide, dat hij spoed zou maken

Om weêr te keeren; „Doe dat niet”, was ’t antwoord,

„Verbroddel niet om mij uw zaak, Bassanio.

Neen, laat de tijd haar rijpen. Wat den schuldbrief

Betreft, dien ik den jood geteekend heb,

Die rijz’ niet voor uw geest naast uwe liefde;

Wees opgeruimd en wijd al uw gedachten

Aan hoflijkheid en de uiting uwer liefde,

Aan al wat ginds u ’t beste passen zal.”

Toen reikte hij,—zijn oog schoot vol van tranen,—

Met afgewend gelaat zijn vriend de hand,

En schudde, met een wonderdiepe ontroering,

Met kracht Bassanio’s hand. Zoo scheidden zij.

Solanio.

’k Geloof, is hem de wereld nog iets waard,

Dan is ’t om hem. Kom, zoeken wij hem op,

En zij door scherts of boert die somberheid,

Die hem beving, verjaagd.

Salarino.

Die hem beving, verjaagd. Ja, doen wij dat!

Nerissa.

Kom, spoedig, spoedig, trek den voorhang weg;

De prins van Arragon heeft de’ eed gedaan

En komt zoo daad’lijk zijn geluk beproeven.

Portia.

Gij ziet, daar staan de kastjes, edel prins;

Verkiest gij dat, waarin mijn beeltnis is,

Dan wordt terstond het huwlijksfeest gevierd;

Maar faalt uw keuze, heer, dan moet gij ook

Terstond en zonder tegenspraak vertrekken.

Arragon.

Drie dingen zijn door de’ eed mij opgelegd:

Ten eerste, nimmer iemand te openbaren,

Welk kastje ik koos; dan, mocht ik ’t rechte kastje

Niet treffen, nimmer in mijn leven meer

De hand van een’ge vrouw te vragen; eind’lijk,

Indien ’t geluk me een juiste keus ontzegt,

Hier niet te toeven maar terstond te gaan.

Portia.

Hiertoe verplicht zich elk bij eede, die

Voor mijn onwaardig ìk de kans komt wagen.

Arragon.

Ik nam het op mij. Thans, Fortuin, vervul

Mijn hartewensch!—Goud, zilver, waardloos lood!

„Die mij verkiest, die geve en wage al wat hij heeft”;

Glans vrij wat schooner, eer ik geef of waag!—

Wat zegt het gouden kastje? Laat eens zien:—

„Die mij verkiest, verkrijgt wat menig man begeert.” 24

Wat menig man begeert!—dit menig meent wellicht

De dwaze menigt’, die naar schijn slechts kiest,

Niet meer ziet dan het ijdel oog kan leeren,

Niet in het binnenst dringt, maar als de zwaluw

Haar bouw bevestigt aan den buitenwand,

Geheel aan storm en toeval prijsgegeven.

Ik kies niet, neen, wat menig man begeert,

Ik wil mij niet naar lage geesten schikken,

Niet voegen bij den grooten dommen hoop.

Dus thans tot u, gij zilvren schatbewaarder,

Zeg mij het opschrift, dat gij draagt, nog eens:

„Die mij verkiest, erlangt zooveel als hij verdient”.

Zeer goed gezegd: want wie durft stout Fortuin

Verschalken, en zich eere stelen, waar

Verdienstes stempel op ontbreekt! Dat niemand

Een onverdiende waardigheid zich eigen’!

O, werden goed’ren, rang en ambten nooit

Op laak’bre wijs verworven; eere steeds

Onwraakbaar, door verdienste alleen, gekocht!

Hoe menig dekte zich, die blootshoofds staat;

Hoe menig, die beveelt, wierd dan de dienaar!

Wat laag gepeupel zou de wan niet schiften

Uit wat het zaad der eere is; hoeveel tarwe

Waar’ niet te lezen uit het kaf der tijden,

En weer tot eer te brengen!—Maar, de keuze:—

„Die mij verkiest, erlangt zooveel als hij verdient.”

Ik kies verdienste;—ontsluit mij dit, opdat

Me onthuld zij, hoe ’t geluk mij is gezind.

Portia.

Te lang gedraald voor dat, wat gij daar vindt.

Arragon.

Wat is dit hier? Het beeld eens zots, dat me aangrijnst,

En een geschrift mij reikt? Ik wil het lezen.

Hoe weinig zijt ge aan Portia gelijk!

Hoe weinig aan mijn hoop en mijn verdiensten!

„Die mij verkiest, verkrijgt zooveel als hij verdient.”

Verdien ik dan niets beters dan een zotskop?

Is dat mijn loon? Is mijn verdienste zoo?

Portia.

Misdoen en rechtspraak gaan niet samen; ’t een

Verschilt in aard van ’t ander.

Arragon.

Verschilt in aard van ’t ander. Wat staat hier?

„Zevenmaal in ’t vuur geheet

Werd dit zilver, en gesmeed;

Zevenmaal is hij doorkneed,

Die nooit dwaze keuze deed.

Menig greep een schaduw beet,

Die hem door de handen gleed.

Dwazen zijn er, zoo ik weet,

Als deez’ nar, in zilvren kleed. 69

Kies een meisje, grof of fijn,

Altijd is uw hoofd als ’t mijn;

Gaat, laat dit genoeg u zijn.”

Grooter nar schijn ik mij toe,

Als ik hier nog toeven doe.

Eénen zotskop bracht ik mee,

En ik ga nu weg met twee.—

Nu, vaarwel, ik houd mijn eed,

Zal geduldig zijn in ’t leed.

Portia.

Dat de mot de vlam niet meed!

O, o, die wijze narren! als zij kiezen,

Zijn zij zoo wijs, door wijsheid te verliezen.

Nerissa.

Hoe goed het oude spreekwoord het toch wist!

Wie hangt, wie huwt, wordt door het lot beslist.

Portia.

Kom, trek ’t gordijn weêr toe, Nerissa.

Bediende.

Waar is mijn jonkvrouw?

Portia.

Waar is mijn jonkvrouw? Hier; wat wil mijn heer?

Bediende.

Mejonkvrouw, aan de poort is afgestegen

Een jong Venetiaan, om u te melden,

Dat weldra zijn gebieder u begroet;

Hij brengt van deze’ u liefdevolle groeten,

Behalve hoff’lijk schoone woorden, gaven

Van hooge waarde; en nimmer zag ik nog

Een liefdeboô, zoo goed zijn boodschap waard;[325]

Want nooit kwam in April een dag zoo schoon,

Om ons den fraaien zomer te voorspellen,

Als deze boô vooraf zijn heer ons meldt.

Portia.

Genoeg, ik bid u; ik begin te vreezen,

Dat gij zoo daad’lijk zegt: „hij is mijn broêr:”

Zoo feestlijk zijt ge in ’t roemen van zijn lof.

Nerissa, kom; ’k wil zien wie ’t is, die zoo

Zijn liefde ons meldt, reeds door zijn liefdeboô.

Nerissa.

Geef, liefdegod, het zij Bassanio!

Solanio.

Nu, wat nieuws is er op den Rialto?

Salarino.

Ja, het wordt nog maar niet tegengesproken, dat Antonio een schip met rijke lading in die nauwe doorvaart verloren heeft. De Goodwins, geloof ik, heet de plaats, een gevaarlijke zandbank en als noodlottig bekend; er moeten vrij wat wrakken van groote schepen begraven liggen, als moei Gerucht een eerlijk wijf is, waar men op aan kan.

Solanio.

Ik wou, dat ze in dit geval zoo’n leugenachtige klappei bleek, als er ooit één gember geknauwd heeft of haar buren heeft wijsgemaakt, dat ze treurde om den dood van haar derden man. Maar het is waar,—zonder in wijdloopigheid te vervallen en van den effen grooten weg van het gesprek af te wijken,—dat de goede Antonio, die rechtschapen Antonio,—o, had ik een benaming, goed genoeg om zijn naam gezelschap te houden!—

Salarino.

Kom, besluit! 17

Solanio.

Ach, wat zegt gij?—Nu, het eind van ’t lied is, hij heeft een schip verloren.

Salarino.

Ik wou, dat het zeker ook het eind was van zijn verliezen.

Solanio.

Laat ik bijtijds hier „amen” op zeggen, eer de duivel mijn gebed in den weg loopt, want daar komt hij aan, in de gedaante van een jood.

Wel, Shylock, wat nieuws onder de koopluî?

Shylock.

Gij wist, niemand zoo goed, niemand zoo goed als gij, van de vlucht van mijn dochter.

Salarino.

Dat is waar; ik van mijn kant wist van den man, die haar de vleugels voor het wegvliegen gemaakt heeft.

Solanio.

En Shylock, van zijn kant, wist dat het vogeltje al wel vlug was; en dan ligt het bij allen in den aard, dat zij het nest ontvluchten.

Shylock.

Zij zal er verdoemd voor zijn.

Salarino.

Ja zeker, als de duivel haar rechter mag wezen.

Shylock.

Mijn eigen vleesch en bloed in opstand!

Salarino.

O foei, oude kreng, in opstand op jouw jaren!

Shylock.

Ik zeg, mijn dochter in mijn vleesch en bloed. 40

Salarino.

Er is meer verschil tusschen jouw vleesch en het hare, dan tusschen git en ivoor, meer tusschen je beider bloed, dan tusschen rooden wijn en Rijnschen;—maar zeg ons, heb je ook gehoord, of Antonio op zee het een of ander verlies heeft geleden of niet.

Shylock.

Dat is ook al weer een kwade zaak voor me; een bankroetier, een verkwister, die te nauwernood zijn gezicht op den Rialto durft laten kijken;—een bedelaar, die altijd als een groot heer op de markt kwam,—laat hem denken aan zijn schuldbrief; hij noemde mij altoos een woekeraar,—laat hem denken aan zijn schuldbrief; hij leende altijd geld uit christelijke liefelijkheid,—laat hem denken aan zijn schuldbrief!

Solanio.

Nu, je zult natuurlijk, als hij in gebreke mocht blijven, zijn vleesch niet nemen; waar kan dat voor dienen?

Shylock.

Om er visch mee te vangen; en als niets anders er mee gediend is, dan is mijn wraak er mee gediend. Hij heeft mij beschimpt, mij benadeeld voor een half millioen, gelachen bij mijn verliezen, gegrijnsd bij mijn winsten, mijn volk gesmaad, mijn handel gedwarsboomd, mijn vrienden koud, mijn vijanden warm gemaakt; en waarom toch, waarom?—Omdat ik een jood ben. Heeft een jood dan geen oogen? Heeft een jood geen handen, geen armen, geen beenen, geen gevoel, geen begeerten, geen hartstochten? wordt hij niet gevoed door ’tzelfde voedsel, verwond door dezelfde wapens, bezocht door dezelfde ziekten, genezen door dezelfde middelen, warm [326]en koud door denzelfden winter en zomer, als een christen? Als gij ons een messteek geeft, bloeden wij dan niet? als gij ons vergiftigt, sterven wij dan niet? en als gij ons beleedigt, zullen wij dan geen wraak nemen? Als wij in het overige zijn als gij, willen wij ook daarin u gelijken. Als een christen door een jood beleedigd wordt, wat is dan zijn deemoedigheid?—wraakzucht. Als een jood door een christen beleedigd wordt, wat moet, naar christenvoorbeeld, zijn lijdzaamheid wezen? wel, wraakzucht. Het booze, dat gijlieden mij leert, dat wil ik doen,—en het zou mij tegenvallen, als ik het niet nog beter deed dan mijn meesters.

Bediende.

Edele Heeren, Antonio, mijn meester, is tehuis en verlangt u beiden te spreken.

Salarino.

Wij hebben hem al overal gezocht.

Solanio.

Daar komt een ander van dat gebroedsel; een derde is er wel niet bij te passen, of de duivel zelf moest jood worden.

Shylock.

Zoo Tubal, wat voor tijdingen uit Genua? hebt gij mijn dochter gevonden?

Tubal.

Ik ben verscheiden keeren geweest, waar van haar gesproken werd, maar haarzelf heb ik niet kunnen vinden. 86

Shylock.

Och, och, och, och! Een diamant weg! heeft me toch tweeduizend dukaten gekost te Frankfort! De vloek is nu pas over ons volk gekomen; ik heb hem nog nooit gevoeld dan nu; tweeduizend dukaten met dat eene en dan nog andere kostelijke, kostelijke juweelen! Ik wou, dat mijn dochter dood voor mij lag en de juweelen in haar oor! ik wou, dat ze gekist lag aan mijn voeten en de dukaten in haar kist! Geen tijding van hen?—O, o! en dat zoeken heeft me al ik weet niet hoeveel gekost; och, schâ op schâ! De dief met zóóveel weg, en dan zóóveel om den dief te vinden, en geen voldoening nog, geen wraak! en geen ongeluk gebeurt er, dat niet op mijn hoofd neerkomt, geen zuchten dan die ik slaak, geen tranen dan die ik vergiet!

Tubal.

Toch, andere menschen hebben ook ongelukken; Antonio, zooals ik in Genua hoorde,—

Shylock.

Wat, wat, wat? ongelukken? ongelukken?

Tubal.

—heeft een galjoen verloren, dat van Tripoli kwam.

Shylock.

Goddank, Goddank!—Is het waar? is het waar?

Tubal.

Ik heb eenige matrozen gesproken, die uit de schipbreuk gered zijn.

Shylock.

Ik dank u, goede Tubal,—goede tijding, goede tijding; ha! ha!—Waar? In Genua?

Tubal.

Uw dochter heeft in Genua, naar ik hoorde, op één avond tachtig dukaten verdaan.

Shylock.

Ge boort een dolk in mijn hart!—nooit zie ik mijn geld terug; tachtig dukaten zoo in eens! tachtig dukaten!

Tubal.

Verscheiden schuldeischers van Antonio zijn met me naar Venetië gereisd; die zeggen, dat het niet anders kan, of hij moet over den kop gaan.

Shylock.

Dat doet me goed; ik zal hem pijnigen, ik zal hem folteren; dat doet me goed.

Tubal.

Een van hen liet me een ring zien, dien hij van uw dochter gekregen had voor een aap. 124

Shylock.

O, mijn vloek op haar! ge martelt me, Tubal; het was mijn turkoois; ik heb hem van Lea gekregen, toen we nog niet getrouwd waren; ik had hem niet gegeven voor een bosch vol apen.

Tubal.

Maar met Antonio is het zeker mis.

Shylock.

Ja, dat ’s waar, dat ’s zeker waar; ga, Tubal, huur een gerechtsdienaar voor me; bespreek hem een veertien daag vooruit; ik zal zijn hart hebben, als hij in gebreke blijft; want als hij Venetië uit is, kan ik zaken doen, zooveel ik verkies; ga, ga, Tubal; we vinden elkaar weêr in onze synagoge; ga, goede Tubal; in onze synagoge, Tubal!

Portia.

Ik bid u, wacht nog; toef een dag of twee,

Aleer gij ’t waagt; kiest gij verkeerd, dan moet

Ik ook uw bijzijn derven; stel ’t nog uit,

Een stem spreekt in mij,—neen, het is geen liefde,—

Dat ik u niet wil missen, en gij weet

Het zelf wel, dat geen haat deez’ raad u geeft;

Maar hoor;—ik wensch, dat gij mij goed begrijpt,—

Een maagd mag enkel met gedachten spreken,—

Zoo gaarne hield ik u een maand of twee

Terug, aleer gij ’t waagt. Ik kon u wijzen

Welk kastje ’t is, maar dan ware ik meineedig,—[327]

Dat word ik nooit! En zoo kunt gij mij missen,

Doch doet gij dit, dan wekt ge een boozen wensch,

Dat ik meineedig waar geweest. Uw oogen,—

O, toovermacht!—zij hebben mij gedeeld,

En de eene helft is de uwe, de andre de uwe,—

De mijne, meende ik, maar het mijne is ’t uwe,

En zoo is alles ’t uwe. O! booze tijd,

Die eig’naars van hun recht versteekt, en zoo

Is ’t uwe niet het uwe.—Faalt uw keus,

Fortuin verdient dan eeuw’ge pijn, niet ik.

Ik spreek te lang, maar ’t is slechts om den tijd

Te rekken; ’k win nog tijd en houd u af

Van uwe keus.

Bassanio.

Laat tot de keus mij toe,

Want thans is ’t mij, als lag ik op de pijnbank.

Portia.

Wat! op de pijnbank? O, beken mij dan,

Wat hoogverraad zich in uw liefde mengt.

Bassanio.

Verraad? geen ander dan vreesachtigheid,

Wantrouwen op ’t verwerven van uw liefde;

Want eerder leefden vuur en sneeuw in vreê,

Dan dat verraad zich aan mijn liefde paarde.

Portia.

Thans ducht ik, dat ge als op de pijnbank spreekt,

Want dan zegt ieder alles wat verlangd wordt.

Bassanio.

Beloof mij ’t leven, en ik zal bekennen. 34

Portia.

Beken en leef.

Bassanio.

Beken en leef. ’k Beken, ik heb u lief;

Ziedaar, wat mijn bekent’nis wezen kan.

O, zaal’ge foltring, als de folteraar

Mij zelve ’t antwoord leert voor mijn bevrijding!

Maar thans ’t geluk beproefd, de keus gewaagd!

Portia.

Welnu dan, ’t zij; ik ben in een der kastjes;

Hebt gij mij lief, dan kiest gij ’t rechte wel,—

Nerissa en gij andren, gaat terug.—

Maar dat muziek bij ’t doen der keuze klink’;

Want mist hij ’t doel, dan groete, als bij een zwaan,

Muziek zijn stervensstonde; ja, dit beeld

Is waar en juist; mijn oog is dan de stroom,

Zijn vochtig doodsbed. Maar hij kan ook winnen;

En wat is dan muziek? Dan is muziek

Als ’t juub’len, waar een opgetogen volk

Zijn pasgekroonden vorst meê groet, of als

De zoete tonen van den morgenstond,

Die in des bruîgoms droomend oor weerklinken,

En hem ten huw’lijk roepen. Ziet, hij treedt,

Niet minder fier, maar liefd’rijker van hart

Dan jonge Alcides, toen hij de eed’le maagd,

Door ’t snikkend Troje ’t monster toegewijd,

Van zeek’ren dood ging redden; ik ben ’t offer;

Die andren ginds zijn de Dardaansche vrouwen,

Ontdaan en weenend saamgestroomd, om de’ uitslag

Van ’t heldenfeit te zien.—Ga, Hercules!

Leeft gij, dan leef ik;—o, hoe klopt mij ’t hart;

Veel meer dan u, die moedig ’t noodlot tart.

Shylock.

Bewaker, let op hem; neen, geen genade!—

Dit is de zotskap, die geen rente nam!

Bewaker, let op hem!

Antonio.

Bewaker, let op hem! Shylock, een woord!

Shylock.

Ik wil mijn schuldbrief; wraak mijn schuldbrief niet;

Ik eisch,—en zwoer een eed er voor,—mijn schuldbrief.

Gij hebt me een hond genoemd, en hadt geen reden;

Mijd thans, als ik een hond ben, mijn gebit.—

De doge staat mijn recht mij toe.—Waarom,

Onzinnige bewaker, toch die goedheid,

Op zijn verlangen met hem uit te gaan?

Antonio.

Ik bid u, hoor een woord!

Shylock.

Ik wil mijn schuldbrief; wil van u geen woord.

Ik wil mijn schuldbrief; spaar daarom uw woorden.

Gij maakt mij nooit tot zwakken, blinden zot,

Die ’t hoofd schudt, zucht, betreurt, en eindlijk toegeeft

Aan christ’nen, die wat plooien. Volg maar niet,

Ik wil geen woorden; ’k wil alleen mijn schuldbrief.

Solanio.

Dit is een hond, zoo wreed en onvermurwbaar,

Als ooit met menschen huisde! 19

Antonio.

Als ooit met menschen huisde! Laat hem; nimmer

Zal ’k weer een ijdle bede tot hem richten.

Mijn leven zoekt hij, en ik weet waarom;

Vaak heb ik schuld’naars, die hun nood mij klaagden

En redd’loos schenen, uit zijn greep gered;

Van daar zijn haat.

Solanio.

Van daar zijn haat. Voorwaar, de doge zal

Hem nooit het innen van de boete toestaan.

Antonio.

De doge kan den loop van ’t recht niet stuiten;

Want, als hij dit mocht wagen, zou ’t vertrouwen

Van vreemden op de onkreukbre wet en ’t recht

Van onzen staat geschokt zijn; en bedenk,

Dat hier op ’t vrij verkeer van alle volken

De handel rust en welvaart. Ga dus nu;

Mijn rampen en mijn hartzeer doen mij kwijnen,

Zoodat mij nauwlijks een pond vleesch meer rest,

Om morgen hem zijn bloedige’ eisch te geven.—

Bewaker, kom!—God geve, dat Bassanio

Zijn schuld mij kwijten zie, dan is ’t mij goed.

Lorenzo.

Mejonkvrouw, laat mij ’t in uw bijzijn zeggen:

Gij toont een edel, echt en fijn gevoel,[331]

Dat vriendschap godd’lijk is, en dit blinkt uit,

Door zoo het afzijn van uw gâ te dragen.

Maar wist ge, aan wien ge zulk een eer bewijst,

Wat echten edelman gij hulpe zendt,

Aan welk een waren vriend van uw gemaal,

Dan zoudt ge trotscher zijn op wat ge deedt,

Dan ’t hart, gewoon om wel te doen, u dringt.

Portia.

Nooit heeft mij nog een goede daad berouwd,

En deez’ zal ’t ook niet doen; want trouwe makkers,

Die samen immer leven en verkeeren,

Wier zielen saam één juk van vriendschap dragen,

Gelijk verdeeld, die moeten wel gelijk zijn

In wezenstrekken, geest en wijs van doen;

Dit doet mij denken, dat Antonio,

De boezemvriend van mijn gemaal, geheel

Als mijn gemaal moet zijn; en is dit zoo,

Hoe luttel zijn dan de offers, die ik bracht,

Om uit den greep van helsche wreedheid ’t beeld,

Het spiegelbeeld te slaken van mijn ziele!

Maar dit begint naar eigen lof te zweemen;

En dus genoeg hiervan; hoor nu iets anders.—

Lorenzo, aan uw hand vertrouw ik toe 24

’t Beheer en de bezorging van mijn huis,

Totdat mijn gâ terugkomt; want ikzelf

Deed aan den hemel een gelofte, dat

Ik in bespieg’ling en gebed zou leven,

Slechts door Nerissa vergezeld, totdat

Onze echtgenooten zijn teruggekeerd;

Ik neem met haar mijn intrek in een klooster,

Twee mijlen hier van daan. Ik bid u thans,

Dat gij deze opdracht aanneemt, die vertrouwen

Op uwe vriendschap, en noodzaak’lijkheid

Mij geven doen.

Lorenzo.

Mij geven doen. Van ganscher hart, mejonkvrouw,

Gehoorzaam ik uw vriendelijk bevel.

Portia.

Ik heb de mijnen reeds er van verwittigd;

Zij zullen u en Jessica erkennen

Als plaatsvervangers van mijn gade en mij.

Zoo vaart dan wel, tot spoedig wederzien.

Lorenzo.

Dat u een blij gemoed en heil verzellen!

Jessica.

Ik wensch u, jonkvrouw, iedre vreugd des harten.

Portia.

Ik dank u voor uw bede, en wensch volgaarne

Hetzelfde aan u; vaarwel dus, Jessica.

Nu, Balthazar,

Ik vond u immer nauwgezet en trouw;

Betoon u thans opnieuw zoo; neem deez’ brief,

En ijl zoo snel maar menschen moog’lijk is,

Naar Padua; en stel hem zelf aan doctor

Bellario ter hand, mijn eed’len neef;

En, hoor! wat hij van kleed’ren of papieren

U geeft, breng dat met allen denkb’ren spoed

Naar ’t veer, waarmeê men van het vaste land

Venetië bereikt; verlies geen tijd

Met vragen, ga; ik ben daar nog vóór u.

Balthazar.

Mejonkvrouw, ’k ga met de’ aanbevolen spoed.

Portia.

Nerissa, kom; ik heb een plan in ’t hoofd,

Waarvan gij wel niet droomt, dat we onze mannen,

En vóór ze ’t denken, zien.

Nerissa.

En vóór ze ’t denken, zien. En zij ons ook?

Portia.

Dat ook, Nerissa, maar in zulk een kleeding,

Dat zij ons voor verheev’ner wezens achten,

Dan vrouwen zijn. Ik wed om wat ge wilt,

Dat, zijn we als jonge mannen uitgedoscht,

Ik wel de knapste van ons tweeën ben,

En ook mijn degen met meer gratie draag,

En als een knaap, die man wordt, spreek, als stak 66

De baard mij in de keel; twee trippelpassen

In één stap samenneem; van mijn duëls

Gewaag, als een jong pocher; leugens zwets,

Hoe eedle vrouwen naar mijn liefde dongen,

En, daar ik koel bleef, zich verkniezend, stierven;

Ik kon ’t niet helpen,—maar heb toch berouw,

En wensch, dat ik ze in ’t leven weêr kon roepen;—

Wel twintig zulke leugens zal ik zwetsen,

Dat ieder zweert: ik ben al wel een jaar

De school ontloopen;—duizend stukjes heb ik

Van zulke bluffers in mijn hoofd en breng ze

Wel aan den man.

Nerissa.

Wel aan den man. Zóó mannen na te gaan!

Portia.

O foei! wat zegt ge daar?

Als dat een looze woordverdraaier hoorde!—

Maar kom, hen nagereden! Heel mijn plan

Vertel ik u wel in mijn koets; die wacht

Reeds aan de poort. Wij gaan in allerijl

En vord’ren, hoop ik, heden twintig mijl.

Lancelot.

Ja, waarlijk! want ziet ge, de zonden des vaders worden bezocht aan de kinderen; daarom, ik verzeker u, ben ik bang voor u. Ik ben altijd ronduit tegen u geweest, en zoo zeg ik nu ook mijn kompinie over de zaak; [332]daarom, wees gerust, want waarachtig, ik geloof, dat gij verdoemd zijt. Daar is nog maar ééne hoop, die u wat goed kan doen; en dat is maar een soort van basterdhoop.

Jessica.

En wat is dat dan voor een hoop, zeg?

Lancelot.

Wel, ge kunt eenigermate hopen, dat ge uws vaders kind niet zijt, dat gij de dochter niet zijt van den jood.

Jessica.

Dat zou wezenlijk een soort van basterdhoop zijn; want dan zouden de zonden van mijn moeder ook aan mij bezocht worden.

Lancelot.

Waarachtig, dan vrees ik, dat gij verdoemd zijt, zoowel van vaders- als van moederskant, want als ik zoo Scylla uw vader ontwijk, verval ik op Charybdis uwe moeder; en zoo zijt ge op alle manieren weg.

Jessica.

Ik zal behouden worden door mijn man; die heeft me gechristend.

Lancelot.

Daar is hij waarachtig niet beter om; er zijn er al genoeg van ons christenen; net maar zooveel als er met elkaâr het leven kunnen hebben. Dat tot christenen maken zal de varkens duurder maken; als wij allemaal varkensvleesch-eters worden, zullen wij binnenkort voor nog zooveel geld geen reepje spek meer hebben in de pan.

Jessica.

Ik zal mijn man eens vertellen, Lancelot, wat je zegt; daar komt hij. 30

Lorenzo.

Zoo, Lancelot, ik zal gauw jaloersch op je worden, als je met mijn vrouw zoo apartjes hebt.

Jessica.

Nu, je hoeft om ons niet bang te wezen, Lorenzo; ’t is heelemaal mis tusschen Lancelot en mij; hij zegt me ronduit, dat ik in den hemel op geen genade heb te hopen, omdat ik de dochter van een jood ben; en hij zegt, dat jij geen goed burger van den staat bent; want als je joden tot christenen bekeert, drijf je den prijs van het varkensvleesch in de hoogte.

Lorenzo.

Ik zal dat beter bij den staat kunnen verantwoorden, dan jij, dat jij je zoo met de morin hebt afgegeven; van die smet kun je je niet blank wasschen, Lancelot.

Lancelot.

Ze heeft niet zwart afgegeven, heer, maar zij heeft al wel iets blanks van mij gekregen en is al meer geworden dan zij was.

Lorenzo.

Wat kan toch ieder dwaas een woordspeling maken! Het zal, denk ik, niet lang meer duren, of verstand en geest komen het best uit door stil te zwijgen, en spraakzaamheid is nog alleen bij de papegaaien lofwaardig. Ga naar binnen, knaap, en zeg, dat alles klaar moet zijn voor het eten.

Lancelot.

Dat is in orde, heer; ze hebben allen een maag.

Lorenzo.

Hemelsche goedheid, wat wil je geestig zijn! zeg, dat het eten klaar moet zijn.

Lancelot.

Dat is ook in orde, heer; er moet nog maar gedekt worden, dat is de zaak.

Lorenzo.

Wil je dan maar dekken, knaap?

Lancelot.

Dekken, heer? Zeker niet, ik weet wel, wat me past, heer.

Lorenzo.

Nu, het vervolg een anderen keer! Wil je je heelen schat van geestigheden in eens uitkramen? Ik verzoek je, versta nu eenvoudige taal op eenvoudige manier. Ga naar je kameraden, laten ze de tafel dekken, het eten opdoen en wij zullen komen voor het maal.

Lancelot.

De tafel, heer, die zal opgedaan, en het eten, dat zal gedekt worden, en uw komst voor het maal, heer, die zal gebeuren, zooals uw lust en luim het zullen verkiezen.

Lorenzo.

O heil’ge rede, wat gezocht vernuft!

Wat kent de dwaas woordspelingen bij hoopen

Van buiten! Och, ik ken wel meen’gen dwaas

In hoogren stand, maar even bont van geest,

Die ook de hoofdzaak prijs zou geven voor

Een geestigheid.—Wel, Jessica, hoe is ’t?

Mijn hartedief, kom, zeg me uw oordeel eens,

Hoe vindt ge wel Bassanio’s gemalin? 77

Jessica.

Bewondrenswaard, meer dan ik zeggen kan;

Bassanio mag wel onberisp’lijk zijn

In heel zijn wandel; zulk een zegen is ze,

Dat hij op aarde ’t heil des hemels smaakt,

En weet hij ’t hier beneden niet te schatten,

Geen toegang tot den hemel ooit verdient.

Ja, hadden ooit twee goden in den hemel

Een weddingschap, en om twee aardsche vrouwen,

En Portia was de een’, dan moest bij de ander’

Een toegift zijn, want de arme woeste wereld

Heeft haars gelijke niet.

Lorenzo.

Heeft haars gelijke niet. Juist zulk een man

Hebt gij in mij, als hij in haar een vrouw.

Jessica.

Neen, vraag dan eerst, wat ik er wel van denk.

Lorenzo.

Terstond, maar laat ons eerst aan tafel gaan.

Jessica.

Neen, laat mij thans u schatten, nu ik trek heb.

Lorenzo.

Neen, ’k bid u, spaar het voor gesprek bij ’t maal,

Ik zal ’t dan, wat ge ook zegt, met andre dingen

Wel slikken.

Jessica.

Wel slikken. Nu, je krijgt wat op je brood!

Doge.

Is hier Antonio verschenen?

Antonio.

Ik ben bereid, doorluchte heer.

Doge.

Ik ben in zorg om u; gij hebt te doen

Met een, die harder is dan steen, een onmensen,

Voor medelijden doof, in wien geen vonkje

Erbarmen huist.

Antonio.

Erbarmen huist. Ik heb gehoord, uw hoogheid

Gaf zich veel moeite om ’t felle van zijn drijven

Te matigen; maar daar hem niets vermurwt,

En ’t recht geen middel geeft om voor zijn wrok

Mij te beschermen, stel ik lijdzaamheid

Zijn grimmig streven tegen, en ik wapen

Met kalmte mijn gemoed, om van het zijn’

De volle woede en razernij te dragen.

Doge.

Ga, zeg den jood, dat hij voor ’t hof verschijne.

Solanio.

Hij wacht reeds aan de deur; daar komt hij, heer. 15

Doge.

Maakt plaats; hij sta daar over onzen stoel.—

Shylock, de wereld denkt, zooals ook ik,

Gij drijft deez’ schijn van uwe boosheid slechts

Tot aan het uur der daad; en dan, dan toont ge

Uw huiv’ring, uw erbarmen, wonderbaarder

Dan deze uw wondre, schijnbre wreedheid is;

Dan zult ge, schoon ge thans uw recht nog eischt,

(Dat pond van dezes armen koopmans vleesch,)

Niet slechts, zoo wacht men, daarvan afzien, maar,

Door menschlijkheid en menschenmin geroerd,

Een deel hem schenken van de schuld, erbarmen

Betoonend om de slagen, die sinds kort

Zoo dicht zijn schouders troffen, zwaar genoeg

Om zelfs een koopman-vorst ten val te brengen,

En meêlij met zijn toestand af te dwingen

Aan koop’ren boezems, harten hard als steen,

Aan stugge Turken en Tataren, die

Nog nooit uit menschlijkheid een dienst bewezen.

Wij allen wachten, Jood, een gunstig antwoord.

Shylock.

Ik deelde uw hoogheid mee, wat ik verlang,

En ik bezwoer bij onzen heil’gen sabbat,

Te vordren, wat mij toekomt door mijn schuldbrief.

Als gij dit weigert, brengt ge van uw stad

De rechten en de vrijheid in gevaar. 39

Vraagt gij, waarom ik liever zoo’n gewicht

Van krengenvleesch wil hebben, dan drieduizend

Dukaten wil ontvangen; ’k heb geen antwoord

Dan dit: ’t is mijn verkiezing. ’t Is toch antwoord!

Wat? als mijn huis gekweld is van een rat,

En ik verkies voor ’t dooden eens tienduizend

Dukaten te off’ren? Nu, dit is toch antwoord?

Deez’ kan het schreeuwen van een big niet lijden,

En die wordt dol, als hij een kat maar ziet,

En die zit, bij den neustoon van de zakpijp,

Op spelden schier; ja, voor- of tegenzin

Beheerscht den geest en dwingt naar luim en lust

Tot liefde of afschuw; nu, ziehier uw antwoord:

Zooals geen grond of reden is te geven,

Dat deez’ geen schreeuwend varken velen kan,

En die geen kat, zoo’n noodig, goedig dier,

En die geen zakpijp, maar elk onweerstaanbaar

Genoopt wordt tot het smadelijk bedrijf,

Dat hij, getergd, nu zelf weer andren tergt,

Zoo kan en wil ik ook geen reden geven,

Dan ingevreten haat en bittren wrok,

Dien ’k voor Antonio voel, wat mij mijn recht,

Zelfs met verlies doet eischen. Is dit antwoord?

Bassanio.

Dit is geen antwoord, schepsel zonder hart,

Dat uw wreedaardig drijven kan verschoonen.

Shylock.

Moet ik dan antwoord geven naar uw zin? 65

Bassanio.

Brengt iedereen dàt om, wat hem mishaagt?

Shylock.

Wie haat dan iets, en brengt het niet graag om?

Bassanio.

Wat ons mishaagt, wekt daad’lijk nog geen haat.

Shylock.

Laat gij u tweemaal bijten door een slang?

Antonio.

Bedenk, het is de jood, met wien ge u inlaat;

Ga eerder nog naar ’t strand der zee en geef

Den vloed bevel, dat hij in eb verander;

Daag eerder nog den wolf tot een verhoor,

Waarom hij ’t ooi deed blaten om het lam;

Verbied veeleer den fieren pijn der bergen,

Te schudden met den hoogen top, te ruischen,

Als hem de storm met vlaag op vlaag bestookt,

Leg eer de hardste taak u op, dan dat

Gij ’t hardste, dat bestaat, tracht te verzachten,

Zijn jodenhart; en daarom, ’k smeek het u,[334]

Geen aanbod meer, geen middel meer beproefd,

Maar kort en goed zij de uitspraak nu gedaan,

Mijn lot beslist, en hebb’ de jood zijn eisch.

Bassanio.

Hier zijn dukaten, zes- voor uw drieduizend.

Shylock.

Was ieder der zesduizend stuks dukaten

Zesmaal gedeeld en elk deel een dukaat,

Ik nam ze niet; ik vergde toch mijn schuldbrief.

Doge.

Hoopt ge op genâ, gij, die er geen bewijst?

Shylock.

Wat vonnis zou ik duchten? ’k Doe geen onrecht.

Gij hebt wel meen’gen duurgekochten slaaf,

Dien gij, gelijk uw ezels, paarden, honden,

Tot slaafsch en laag en smaad’lijk werk gebruikt,

Wijl gij ze kocht.—En als ik tot u zeide:

Laat hen toch vrij en paart hen met uw erven;

Wat zwoegen ze onder vrachten? laat hun bed

Zoo zacht zijn als het uwe; streel hun tong

Met spijzen, fijn als de uwe;—gij zult zeggen:

Die slaven zijn gekocht.—Zoo zeg ik ook:

Zie, dit pond vleesch, dat ik van hem verlang,

’t Is duur gekocht, ’t is mijn, en ik wil ’t hebben.

Als gij het weigert, spuw ik op uw wet!

Dan heeft hier in Venetië ’t recht geen kracht!

Ik wacht op de uitspraak; antwoord! zal ik ’t hebben? 103

Doge.

Ik ben bevoegd de zitting op te heffen,

Als niet Bellario, een doorkneed geleerde,

Wiens rechtspraak ik in deze heb gevraagd,

Vandaag verschijnt.

Salarino.

Vandaag verschijnt. Uw hoogheid, buiten staat

Een bode, die met brieven van den doctor

Daar juist van Padua komt.

Doge.

Breng ons die brieven; laat den bode komen.

Bassanio.

Schep moed, Antonio, heb slechts goeden moed!

Eer krijgt de jood mijn vleesch, bloed, beendren, alles,

Eer gij voor mij een druppel bloeds verliest.

Antonio.

Ik ben een zieklijk ram der kudde, rijp

Ten dood; het is de zwakste vrucht, die ’t eerst

Ter aarde valt; zoo zij ’t met mij; gij kunt

Geen beetren dienst mij doen dan deez’, Bassanio,

Dat gij blijft leven en mijn grafschrift stelt.

Doge.

Komt gij van Padua, van Bellario?

Nerissa.

Van beide, Heer; Bellario groet uw hoogheid.

Bassanio.

Wat wet gij daar zoo ijverig uw mes?

Shylock.

Om, wat mij toekomt, uit dien bankroetier te snijden.

Gratiano.

Gij scherpt niet op uw zool, maar op uw ziel,

Steenharde jood, uw mes; maar geen metaal,

Neen, niet de bijl des beuls heeft half de scherpte

Uws scherpen haats. Geen beê dringt in u door?

Shylock.

Geen enkle, neen, die uw vernuft kan smeden.

Gratiano.

Vervloekt dan, onverbidbre hond! En zij

Gerechtigheid verklaagd, wijl gij nog leeft!

Gij zoudt mij schier in mijn geloof doen wank’len,

Om mij te scharen bij Pythagoras,

Dat beestenzielen varen in het lichaam

Van menschen; eens bezielde uw hondsche geest

Een wolf; van dien, om menschenmoord gehangen,

Ontvlood, daar aan de galg, de felle ziel,

En voer, toen nog uw ongedoopte moeder

U droeg, in u, in u; want uw begeerten

Zijn wolfsch, bloeddorstig, hongrig en roofgierig.

Shylock.

Tot gij dit zegel wegraast van mijn schuldbrief, 139

Bederft ge uw longen maar met dat geschreeuw;

Lap uwen geest wat op, jong mensch; zijn staat

Mocht hoop’loos worden.—’k Sta hier voor mijn recht.

Doge.

Bellario’s schrijven hier beveelt aan ’t hof

Een jongen, zeer geleerden doctor aan;

Waar is hij?

Nerissa.

Waar is hij? Heer, hij wacht nabij deez’ zaal

Uw antwoord, of hij toegelaten wordt.

Doge.

Van heeler hart;—dat drie of vier van u

Hem hoff’lijk de gerechtszaal binnenleiden.—

Intusschen hoore ’t hof Bellario’s brief.

Een Klerk

(leest). „Deze is dienende om uwe

hoogheid te berichten, dat ik bij de ontvangst

van uw brief zeer ziek ben. Maar juist toen

uw bode aankwam, bracht mij een jong doctor

uit Rome, met name Balthazar, een vriendschappelijk

bezoek; ik heb hem bekend gemaakt

met het geding tusschen den Jood en den

koopman Antonio; wij hebben samen vele rechtsgeleerde

werken nageslagen; hij is volkomen

met mijn inzichten bekend, die hij, verbeterd

nog door zijn eigen geleerdheid (die zoo groot

is, dat ik haar niet genoeg roemen kan), op

mijn aandringen overbrengt, om uwe hoogheid

in mijne plaats ten dienste te staan. Ik verzoek

u dringend, laat zijn jeugdige leeftijd geen

oorzaak wezen om hem eerbiedige achting te

doen derven, want nooit zag ik een jong hoofd,[335]

zoo grijs in kennis. Ik reken voor hem met

vertrouwen op een gunstige ontvangst bij uwe

hoogheid; uw toetsing zal zijn lof beter verkondigen,

dan ik het kan doen.”

Portia.

Vraag naar de woning van den jood en laat

Dit stuk hem teek’nen. Nog van avond gaan wij;

Zoo zijn we een dag voor onze mannen thuis.

Dit stuk zal aan Lorenzo welkom zijn.

Gratiano.

Goed, dat ik u nog inhaal, waarde heer!

Bassanio, die tot beter inzicht kwam,

Zendt U deez’ ring door mij en noodigt u

Van middag tot het maal.

Portia.

Van middag tot het maal. Dit kan niet zijn,

Maar hartlijk dank ik hem voor dezen ring;[339]

En ’k bid u, zeg hem dit. Wees ook zoo goed

Mijn klerk den weg naar Shylocks huis te wijzen.

Gratiano.

Met veel genoegen.

Nerissa

(tot Portia, luid). Heer, een woord met u;—

(Zacht.) ’k Wil zien, den ring te krijgen van mijn man,

Dien ik hem zweren deed nooit weg te schenken!

Portia.

Dat kunt gij wis; dat zal een zweren zijn,

Dat zij aan mannen slechts hun ringen schonken;

Doch we òverkraaien, òverzweren hen.—

Maar ga, maak haast; gij weet, waar ik u wacht.

Nerissa.

Kom, waarde heer, wilt gij zijn huis mij wijzen?

Lorenzo.

’t Is heldre maan; in zulk een nacht als deze,

Toen zachte lucht de boomen vriendlijk kuste

En nauwlijks ruischen deed,—in zulk een nacht,

Naar ’k denk, steeg Troilus op Troja’s wal

En zond zijn ziel haar zuchten naar de tenten

Der Grieken heen, waar ook zijn Cressida

Die nacht te sluim’ren lag.

Jessica.

Die nacht te sluim’ren lag. In zulk een nacht

Sloop Thisbe, schuchter tripp’lend, op den dauw,

En zag geen leeuw nog, maar alleen zijn schim,

En nam vol angst de vlucht.

Lorenzo.

En nam vol angst de vlucht. In zulk een nacht

Stond Dido, in haar hand een wilgetak,

Op ’t woeste zeestrand, om haar lief te wenken,

Weêr naar Carthago’s kust.

Jessica.

Weêr naar Carthago’s kust. In zulk een nacht

Las zich Medea tooverkruid en maakte

Den ouden Æson jong.

Lorenzo.

Den ouden Æson jong. In zulk een nacht

Verloor de rijke jood zijn Jessica,

Die uit Venetië met een spilziek lief

En heel naar Belmont vlood. 17

Jessica.

En heel naar Belmont vlood. In zulk een nacht

Zwoer haar Lorenzo, dat hij teêr haar minde,

En stal met meen’gen eed van trouw haar hart,

Doch alle waren valsch.

Lorenzo.

Doch alle waren valsch. In zulk een nacht

Bekladde Jessica, die kleine feeks,

Haar zoetelief, maar hij vergaf het haar.

Jessica.

Ik zou u óver-nachten, kwam er niemand;

Maar luister, ’k hoor den stap daar van een man.

Lorenzo.

Wie komt zoo haastig in de stille nacht?

Stefano.

Goed volk.

Lorenzo.

Goed volk? wat volk? Zeg mij uw naam, goed volk!

Stefano.

Mijn naam is Stefano; ik breng bericht,

Dat de eedle vrouw voor de’ aanvang van den dag

Te Belmont zijn zal; ze is nog op haar tocht

Langs heiligbeelden, waar ze knielt en bidt

Om zegen op haar echt.

Lorenzo.

Om zegen op haar echt. En wie verzelt haar?

Stefano.

Een heil’ge kluiz’naar en haar kamerjuffer.

Maar zeg me, is de eedle heer nog niet terug?

Lorenzo.

Nog niet; we ontvingen zelfs nog geen bericht.—

Maar laat ons, Jessica, naar binnen gaan

En zorgen, dat de meesteres van ’t huis

Nu met een plechtig welkom zij begroet. 38

Lancelot.

Hola, hola, ho, heila, hola, ho!

Lorenzo.

Wie roept daar?

Lancelot.

Hola! hebt gij den heer Lorenzo en mevrouw Lorenzo ook gezien? Hola! hola!

Lorenzo.

Houd op met uw hola, man; hier.

Lancelot.

Hola! waar? waar?

Lorenzo.

Hier.

Lancelot.

Zeg hem, dat er een postiljon is gekomen, die zijn hoorn vol goed nieuws heeft; mijn meester zal nog voor zonsopgang hier zijn.

(Lancelot af.)

Lorenzo.

Kom, liefste, binnen dan hun komst verbeid!

Of neen, waartoe naar binnen? ’t Is niet noodig,

Vriend Stefano, ik bid u, meld aan allen

In huis, dat de eedle vrouw in aantocht is,

En breng de muzikanten mee naar buiten.

Wat slaapt het maanlicht lieflijk op dien heuvel![340]

Hier zetten we ons, hier drinke ons oor de tonen

Der hemelsche muziek; de vreê der nacht

Stemt met den klank van zoete harmonie.

Kom, Jessica; zie, is het hemelwelf

Niet ingelegd met schijfjes schitt’rend goud?

Geen licht, hoe klein, dat ge daarboven ziet,

Dat op zijn baan niet als een engel zingt,

Bij ’t koor der Cherubim met kinderoogen.

Gelijke harmonie is in de zielen

Der menschen, maar zoolang ’t verganklijk kleed

Onsterflijkheid omhult, is ze ons onhoorbaar.

Weest welkom, wekt Diana met een lied;

Dringt met uw klanken door tot uw gebiedster,

En toovert, lieflijk streelend, haar naar huis.

Jessica.

Ik ben bij lieflijke muziek nooit lustig.

Lorenzo.

Dit komt, omdat uw geest haar luistrend volgt;

Want zie maar eens een wilde, dartle kudde,

Of troepje veulens, jong en ongetemd;

Zij springen dol, zij loeien, brieschen luid,

Want dat is de aard en de eisch van ’t warme bloed; 74

Maar nauwlijks hooren ze een trompet, die schalt,

Of treft het ruischen van muziek hun oor,

Gij ziet hen plotsling, luistrend, stil bijeen;

De macht der tonen dwingt dat vlammend oog

Tot kalmen blik. Van daar ’t verhaal des dichters,

Dat Orpheus boomen, rotsen, stroomen boeide,

Daar niets zoo stug, zoo hard, zoo woedend is,

Dat niet muziek het voor een tijd verandert.

Heeft iemand in zichzelven geen muziek,

Roert hem de meng’ling niet van zoete tonen,

Die man deugt tot verraad, tot list en roof,

’t Is duister in zijn geest als middernacht,

In zijn gemoed zoo zwart als ’t rijk der schimmen;—

Vertrouw hem nooit!—O, hoor eens die muziek!

Portia.

Dat licht daar, dat wij zien, brandt in de zaal;

Hoe verre licht die kleine kaars! zoo straalt

Een goede daad in deze booze wereld.

Nerissa.

Bij ’t maanlicht zagen wij dat kaarslicht niet.

Portia.

Zoo doet een grooter glans een mind’ren tanen;

Een plaatsvervanger straalt gelijk een vorst,

Totdat de vorst verschijnt, en dan vervloeit

Zijn praal, zooals een beekje van het land

In ’t groote bed der waat’ren. Hoor, muziek!

Nerissa.

’t Is de muziek, mejonkvrouw, van uw huis.

Portia.

Niets is er goed, naar ’k zie, dan op zijn tijd;

Mij dunkt, ze klinkt veel schooner dan bij dag.

Nerissa.

De stilte schenkt haar die bekoorlijkheid.

Portia.

De leeuwrik zingt niet schooner dan de kraai,

Dan voor een luistrend oor; en ’k denk, dat zelfs

De nachtegaal, zong die bij dag zijn lied,

Als alle ganzen snaat’ren, naar de schatting

Geen beter zanger dan de musch zou zijn.

Hoe menig ding wordt op zijn tijd alleen

Naar waarde en naar volkomenheid geschat!—

(Tot de Muzikanten.) Nu stil! De maan rust bij Endymion

En sluimere ongestoord!

Lorenzo.

En sluimere ongestoord! Dit is de stem,

Of ik bedrieg mij zeer, van Portia. 111

Portia.

Hij kent mij, als een blindeman den koekoek,

Aan ’t leelijk roepen.

Lorenzo.

Aan ’t leelijk roepen. Welkom, waarde jonkvrouw!

Portia.

Wij baden voor het heil van onze mannen,

Dat, hoop ik, is vermeerderd door ons doen.

Zijn ze al terug?

Lorenzo.

Zijn ze al terug? Tot nu toe niet, mejonkvrouw;

Maar wel kwam hun alreeds een boô vooruit

Om aan te melden.

Portia.

Om aan te melden. Ga in huis, Nerissa.

En geef aan mijn bedienden last, dat ieder

Zich houde, als waren we altijd thuis geweest;—

Ook gij, Lorenzo;—Jessica, ook gij.

Lorenzo.

Daar komt uw echtgenoot; het is zijn horen;

Wij klappen niet, mejonkvrouw, wees gerust.

Portia.

Deez’ nacht is, dunkt me, slechts een kwijnend daglicht;

Zij ziet wat bleeker, maar het is nu dag,

Zooals de dag is bij beloken zon.

Bassanio.

Verscheent gij steeds, als ons de zon verlaat,

Dan hadden wij met de Antipoden dag.

Portia.

Geve ik u licht, ik zij niet licht van zin;

Die lichtheid maakt een man licht zwaar te moede;

En nimmer zij Bassanio dat door mij;

Verhoede ’t God!—Wees welkom thuis, mijn gade!

Bassanio.

Ik dank u, lieve;—o, heet mijn vriend hier welkom!—

Dit is Antonio, die voor heel mijn leven

Onlosbaar mij aan zich verbonden heeft.

Portia.

Tot elken dank moogt ge u verbonden reek’nen,

Want zwaar verbond hij zich, zoo ’k hoor, voor u.

Antonio.

Niet zoo, of hij en ik zijn thans weer vrij.

Portia.

Heer, gij zijt hartlijk welkom in ons huis;

Maar ’t moet zich anders toonen dan in woorden,

En ’k spaar dus hoff’lijkheid van louter lucht.

Gratiano.

Ik zweer u bij de maan daar, dat ge dwaalt;

Ik gaf hem, waarlijk aan des doctors klerk;

En ’k woû, dat hij tot niets werd, die hem heeft,

Daar ’t u, melieve, zoo ter harte gaat.

Portia.

Wat! reeds een twist? eilieve, zeg waarom? 146

Gratiano.

’t Is om een strookje gouds, een kleinen ring,

Dien zij mij gaf; met alledaagsche spreuk,

Zoo van die messenmakerspoëzie

Op klingen: „wees mij trouw, begeef mij niet.”

Nerissa.

Wat praat ge van de spreuk of van de waarde?

Gij zwoert me, toen ik hem u gaf, dat gij

Hem dragen zoudt tot in uw stervensuur,

En dat hij met u rusten zou in ’t graf;

Gij moest hem reeds, om al uw schriklijke eeden,

Zoo niet om mij, vereeren en bewaren.

Des doctors klerk!—God weet, nooit krijgt die klerk,

Wien gij hem afstondt, haar op zijn gezicht.

Gratiano.

Ja toch, als hij maar leeft, tot hij een man is.

Nerissa.

Ja, als een vrouw maar leeft, tot zij een man is.

Gratiano.

Zoo waar ik leef, ik gaf hem aan een jonkman,—

Een jongen nog, een kriel, een kleinen dreumes,

Niet grooter dan gijzelf, des rechters klerk,

Een snappend kind; die vroeg hem als een fooi;

Het ging me aan ’t hart, maar ’t was hem niet te weig’ren.

Portia.

Ronduit gezegd, het was verkeerd, lichtzinnig,

Die eerste liefdegift zoo weg te werpen,

Die gij met eeden aan uw vinger staakt,

Als pand van trouw er aan had vastgeklonken.

Ik gaf mijn liefste een ring en deed hem zweren,

Nooit zou hij er van scheiden; zie, daar staat hij,

En ’k zweer voor hem, dat hij hem nimmer afstaat,

Nooit van den vinger neemt, neen, voor de schatten

Der gansche wereld niet. Voorwaar, Gratiano,

’t Is liefdloos zoo uw vrouw te grieven; ja,

Gebeurde ’t mij, ik ergerde mij dood.

Bassanio

(ter zijde). Liefst kapte ik mij de hand, en zwoer, dat ik

Den ring verloor, terwijl ik er voor streed.

Gratiano.

Bassanio stond zijn ring den rechter af,

Die dringend er om vroeg, en waarlijk dubbel

Verdiend had, en toen vroeg de klerk, dat jongske,

Dat druk genoeg geschreven had, den mijnen;

En heer en dienaar wilden maar niets anders

Dan die twee ringen.

Portia.

Dan die twee ringen. Welken ring stondt ge af,

Mijn gâ? Toch niet, naar ’k hoop, dien ik u gaf?

Bassanio.

Kon ik een leugen voegen bij ’t vergrijp,

Ik zou ontkennen; maar gij ziet, ik heb

Geen ring meer aan mijn vinger, hij is weg. 188

Portia.

En evenzoo ontvlood de trouw uw hart.

Bij God, wij zijn gescheiden, tot gij mij

Den ring weer toont.

Nerissa.

Den ring weer toont. Wij evenzeer, tot ik

Den mijnen weerzie.

Bassanio.

Den mijnen weerzie. Dierbre Portia,

Indien gij wist, aan wien ik gaf den ring,

Indien gij wist, voor wien ik gaf den ring,

Erkennen woudt, waarvoor ik gaf den ring,

En hoe ongaarne ik afstond dezen ring,

Daar niets werd aangenomen dan de ring,

Uw gramschap en uw strengheid wierd verzacht.

Portia.

Hadt gij erkend de kracht van dezen ring,

Slechts half geschat de geefster van den ring,

Erkend, hoe zelfs uw eer hing aan den ring,

Gij hadt niet kunnen scheiden van den ring.

Wat man had zoo onreedlijk kunnen zijn,—

Hadt gij uw ring met eenig vuur verdedigd,—

Zoo onbescheiden, op iets aan te dringen,

Door u als plechtig onderpand geschat?

Nerissa toont mij, wat ik moet gelooven;

Ik sterf er op, een vrouw verkreeg den ring.

Bassanio.

Neen, op mijn eer, neen, bij mijn zaligheid,

Geen vrouw verkreeg hem, maar een waardig man,[342]

Een doctor, die den ring vroeg, en drieduizend

Dukaten afsloeg; ’k heb den ring geweigerd,

En liet hem ontevreden gaan; en toch,

Hij was het, die mijn dierbren vriend het leven

Gered had. Zeg, wat kon ik doen, geliefde?

Ik was genoopt den ring hem na te zenden;

De plicht der hoff’lijkheid drong mij tot schaamte;

Mijn eer verbood, dat grove ondankbaarheid

Haar zoo besmette. Schenk vergiff’nis, beste!

Gij hadt,—ik zweer ’t u bij die heil’ge vonken!—

Waart gij er bij geweest, mij zelf gevraagd,

Mijn ring aan de’ eedlen doctor af te staan.

Portia.

Dat toch die doctor nooit mijn huis betrede!

Daar hij het mij zoo lief juweel verkreeg,

Dat gij mij zwoert voor mij steeds te bewaren,

Zoo wil ik niet in gulheid achterstaan,

En niets hem weig’ren van wat ik bezit,

Neen, noch mijn lichaam, noch mijn huwlijksbed;

En kennen zal ik hem, dit weet ik zeker;

Blijf nooit een nacht van huis; bewaak me als Argus;

Doet gij dit niet en laat ge mij alleen,

Dan, op mijn eer, die ik tot nu bewaarde,

Dan is die doctor wis mijn bedgenoot. 233

Nerissa.

En zoo zijn klerk van mij; bedenk dus wel,

Of gij me aan eigen hoede kunt vertrouwen.

Gratiano.

Goed; maar ik loer; en krijg ik hem in ’t net,

Dan heeft zijn pen voor ’t laatst een punt gezet.

Antonio.

Ik ben de onzalige oorzaak van deez’ twisten.

Portia.

Heer, ’t grieve u niet; toch zijt ge hartlijk welkom.

Bassanio.

Portia, vergeef mij deez’ gedwongen misstap;

Ten overstaan van al deez’ vrienden hier,

Bezweer ik u, en bij uw lieflijke oogen,

Waar ik mijzelf in spiegel,—

Portia.

Waar ik mijzelf in spiegel,— Fraai bedacht!

Hij ziet zich dubbel in dat tweetal oogen,

Eens in elk oog; zweer bij uw dubbel ik!

Dat is een kostlijke eed!

Bassanio.

Dat is een kostlijke eed! Ik bid u, hoor!

Vergeef ’t vergrijp; ik zweer u bij mijn ziel,

Dat ik u nimmermeer een eed verbreek.

Antonio

(tot Portia). Eens leende ik lijf en leven voor zijn heil;

Slechts hij, die van uw man zijn ring verkreeg,

Heeft mij gered; opnieuw waag ik gerust

Mijn ziele te verpanden, dat uw gâ

Nooit, wetens willens, meer zijn eed verbreekt.

Portia.

Wees gij dus weer zijn borg; geef hem deez’ ring,

Hij zorg er beter dan voor de’ eersten voor.

Antonio.

Bassanio, zweer, dat deze u heilig blijft!

Bassanio.

Bij God! den eigen ring gaf ik den doctor!

Portia.

Vergeef me, ik heb den ring van hem, Bassanio;

De doctor was mijn bedgenoot er door.

Nerissa.

Vergeef ook mij, mijn beste Gratiano,

Zoo was des doctors klerk, die kleine dreumes,

Voor dezen ring de laatste nacht bij mij.

Gratiano.

Welzoo, ’t is of men wegen ging verbeet’ren

Des zomers, als zij best in orde zijn!

Wat! horens reeds, en eer wij die verdienden?

Portia

(tot Gratiano). Spreek niet zoo ruw.—(Tot Bassanio.) Gij staat geheel verbluft;

Hier hebt ge een brief; lees dien maar later door; 267

Hij komt van Padua, van Bellario;

Daar zult gij zien, dat Portia was de doctor;

Nerissa daar, zijn klerk; Lorenzo hier

Getuig’, dat ik terstond nà u vertrok,

Zoo juist terugkom en mijn huis nog niet

Betreden heb.—Antonio, hartlijk welkom,

Ik kan ook u een beter tijding brengen,

Dan gij verwacht; ontzegel dezen brief;

Gij zult vernemen, dat van uw galjoenen

Een drietal, rijk beladen, binnenviel;

Ik zeg u niet, door welk een wonder toeval

Die brief me in handen kwam.

Antonio.

Die brief me in handen kwam. Ik sta verstomd.

Bassanio.

Waart gij de doctor, en ik kende u niet?

Gratiano.

Waart gij de klerk, die mij mijn vrouw ontvrijde?

Nerissa.

Ja, maar de klerk zal ’t zeker nimmer doen,

Tenzij dat hij ’t beleeft, dat hij een man wordt.

Bassanio.

Nu, doctor, wees mijn bedgenoot; ’k vertrouw,

Moet ik er soms op uit, u graag mijn vrouw.

Antonio.

Gij, levenschenkster, schenkt mij thans ook leeftocht;

Want hier zie ik bevestigd, dat mijn schepen

In veil’ge haven zijn.

Portia.

In veil’ge haven zijn. En gij, Lorenzo!

Mijn klerk heeft ook voor u een goed bericht.

Nerissa.

Ja, en ik geeft hem zonder schrijversloon;—

Maar overhandig u en Jessica,

Hier thans een schenking van den rijken jood

Van alles, wat hij bij zijn dood bezit.

Lorenzo.

Gij, eedle vrouwen, drupt een hongrig volk

Hier manna op hun weg.

Portia.

Hier manna op hun weg. ’t Is bijna dag;

En zeker ziet ge op verre na niet in,

Hoe alles zich wel toedroeg. Gaan wij binnen,

En neemt ons, als ge wilt, daar in ’t verhoor;

Wij geven u op alles klaar bescheid.

Gratiano.

Ja, zij dat zoo; en de eerste vraag, die ’k stel,

Nu ik Nerissa mag verhooren, is,

Of zij dat lange waken uit kan staan,

Of, twee uur vóór den dag, ter rust wil gaan;

Maar zeker zou ik, kwam de dag, dan vragen,

Dat hij voor eens zijn dagen will’ vertragen.

Hoe ’t zij, mijn leven lang zal ik geen ding

Zoo trouw bewaren als Nerissa’s ring.