Title: Πολιτικός
Author: Plato
Translator: Kyriakos Zambas
Release date: January 9, 2011 [eBook #34896]
Most recently updated: January 7, 2021
Language: Greek
Credits: Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason Konstantinides
Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason Konstantinides
Note: The tonic system has been changed from polytonic to monotonic. Three errors indicated in a Table of Errors have been corrected in the text. The spelling of the book has not been changed otherwise. Words with bold characters are enclosed in &.
Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σε μονοτονικό. Το κείμενο έχει λάβει υπόψη τρία παροράματα. Κατά τα άλλα έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του βιβλίου. Λέξεις με έντονους χαρακτήρες περικλείονται σε &.
&Υπόθεσις του Σοφιστού και Πολιτικού είναι ο Φιλόσοφος.&
Εις την δευτέραν σελίδα του Σοφιστού ο Πλάτων υπόσχεται τρεις διαλόγους συνεχείς ως ένα, άνευ διακοπής, δηλαδή τον Σοφιστήν, τον Πολιτικόν, τον Φιλόσοφον. Και όμως έχομεν μόνον τους δυο πρώτους. Και ενώ φαίνεται ότι όλοι οι διάλογοι του Πλάτωνος διεσώθησαν, επί του προκειμένου επικρατεί &αρχαιόθεν η γνώμη& ότι ο Πλάτων θα έγραψε και διάλογον Φιλόσοφον, ο οποίος απωλέσθη πολύ ενωρίς. Ημείς έχομεν εναντίαν γνώμην, ότι ο Φιλόσοφος δεν απωλέσθη, αλλά σώζεται ακέραιος, περιέχων μάλιστα το όργανον και την εγκυκλοπαιδείαν του Πλάτωνος, περί τούτου δε έχομεν τας εξής έξ αποδείξεις.
Α'. Η διχοτόμησις.
Ο Πλάτων εις την ιδίαν σελίδα του Σοφιστού ολίγον ανωτέρω λέγει περί των φιλοσόφων ότι άλλοτε νομίζονται ως πολιτικοί και άλλοτε ως σοφισταί, τούτο δε θα ήτο παραδοξολογία εφ' όσον δεν ήθελεν εννοηθή ως υπαινιγμός και ως εξήγησις του ότι οι δύο προκείμενοι διάλογοι — Σοφιστής και Πολιτικός — αποτελούν τον Φιλόσοφον. Η διαίρεσις δε αύτη του Αληθούς Φιλοσόφου εις Σοφιστήν και Πολιτικόν, ήτο επιτυχεστάτη, όχι μόνον διότι αποφεύγει ούτως ο Πλάτων τον δυσχερή απ' ευθείας χαρακτηρισμόν του τι είναι ο φιλόσοφος, αλλά κυρίως διότι διχοτομεί επιτυχώς αυτόν εις τα δύο ουσιώδη μέρη του και ούτω διευκολύνει μεγάλως την όλην έρευναν και αντίληψιν του ζητήματος. Συγχρόνως δε αποτελεί τούτο εδραίαν βάσιν της διχοτομικής μεθόδου, η οποία διέπει το όλον.
Β'. Η ενότης.
Διά να είναι όμως διαρκής η παρουσία του αληθούς φιλοσόφου, ο Πλάτων επενόησε θαυμασίως πρώτον να δώση έν προσωπείον εις το πρωταγωνιστούν πρόσωπον των δύο αυτών διαλόγων και να το παρουσιάση ως όλως άγνωστον, ήτοι ως Ξένον, (υπαινίττεται δε ούτω τον εαυτόν του) και δεύτερον να παραστήση ενιαίαν και συνεχή την συζήτησιν των δύο τούτων διάλογων.
Γ'. Η αποκήρυξις της θεωρίας των ιδεών.
Η εκλογή δε του ονόματος &Ξένος& δεν είναι τυχαία αλλά σκοπιμωτάτη, διότι υπαινίττεται ο Πλάτων την μεγάλην αυτού τελειοποίησιν και βελτίωσιν εις την τελευταίαν αυτήν περίοδον της φιλοσοφικής του ζωής, οπότε πλέον έγινε ξένος προς το παρελθόν του. Της τοιαύτης βελτιώσεως και της αποκηρύξεως της θεωρίας &των ιδεών& και υιοθετήσεως της θεωρίας &της δυνάμεως& έχομεν όχι πλέον υπαινιγμούς, αλλά σαφεστάτην και ειρωνικήν δήλωσιν εις τα εξής χωρία· Σοφ. (62): «Διότι εγώ, όταν ήμην νεώτερος, και αυτό που δεν εννοούμεν τόρα, το μη ον, οσάκις το έλεγε κανείς, ενόμιζα ότι το εννοώ τελείως (ιδέ και σελ. 64). (71): «Κυρίως μεν πρέπει να τους βελτιώσωμεν….. Δόσε λοιπόν διαταγήν εις αυτούς που έγιναν καλλίτεροι» (70): «και επιμένουν ότι η αληθινή ουσία είναι κάποια νοητά και ασώματα &είδη& (ιδέαι, τύποι). (73): «Δηλαδή θέτω ως ορισμόν διά τα όντα ότι δεν είναι άλλο τίποτε παρά &δύναμις&». (76): «Άραγε θα πιστεύσωμεν αβασανίστως ότι δεν υπάρχει καμμία κίνησις εις το ον…. αλλά ότι είναι σεβάσμιον και αγιασμένον….»
Δ'. Οι λογικοί κανόνες και η εγκυκλοπαιδεία.
Μόνον όστις αναγνώσει τους δύο τούτους διάλογους ως άλλο Όργανον (λογικήν) του Πλάτωνος και εγκυκλοπαιδείαν αυτού συγχρόνως, θα ημπορέση να μη κουρασθή από τας ανακεφαλαιώσεις και επιμόνους αναλύσεις και τους άλλως θαυμασίους κανόνας περί διαιρέσεως και προ πάντων τα προς επίκρισιν της βραχυλογίας του Σωκράτους πολύτιμα διδάγματα περί υπερβολής και ελλείψεως και &περί ορθού μέτρου&, τα οποία αυτόχρημα αντέγραψε ο Αριστοτέλης. Και ως προς τούτο παραπέμπομεν πλέον εις το όλον. Εδώ προσθέτομεν μόνον ότι τότε ήτο άγνωστος ακόμη και αυτή η διάκρισις γένους και είδους (καθώς επανειλημμένως παραπονείται ο Πλάτων) και διά τούτο το κατόρθωμα του Πλάτωνος να διαιρέση και συστηματοποιήση όλας τας τέχνας και επιστήμας είναι γιγάντιον βήμα της φιλοσοφίας, όσον και αν είναι πρωτόγονον και υποτυπώδες συγκρινόμενον προς τας νεωτέρας ταξινομήσεις της επιστήμης (classification des sciences).
Ε'. Το περιεχόμενον τον Σοφιστού.
Εις τον Σοφιστήν αρχίζει με την διαίρεσιν των τεχνών εις δύο, δηλαδή εις &παραγωγικάς&, εις τας οποίας κατατάσσει και την μιμητικήν, και εις &κτητικάς&, εις τας οποίας κατατάσσει τας σπουδάς, την χρηματιστικήν, την αγωνιστικήν, και την θηρευτικήν. Κατορθόνει δε όλα αυτά τα είδη να τα σχετίση κατά τινα τρόπον προς τον Σοφιστήν εισερχόμενος εις τας τόσον επιτυχείς υποδιαιρέσεις εκάστου είδους. Ούτω δε σαφηνίζεται τελείως η έννοια της λέξεως σοφιστής, καθώς φαίνεται εις την συγκεφαλαίωσιν της σελίδος 35 — 36. Εκεί λαμβάνων ο Πλάτων αφορμήν εκ της πολυτεχνίας του (οπαδός ήδη της εξακριβώσεως και ειδικεύσεως) χαρακτηρίζει τον τοιούτον σοφιστήν ως ψευδομιμητήν ταχυδακτυλουργόν και απατεώνα και ούτω πως εισέρχεται εις την μεταφυσικήν έρευναν περί αληθείας και ψευδούς, αποτελούσαν το πλείστον μέρος του διαλόγου (σ. 47 — 115), όπου εξετάζονται πολλά σοφιστικά προβλήματα φιλοσοφικώς και αναδεικνύεται υπέροχος η φιλοσοφικώς επιστημονική διάνοια του Ξένου (Πλάτωνος), τέλος δε φθάνει εις τον σαφέστατον ορισμόν του σοφιστού.
ς'. Το περιεχόμενον του Πολιτικού.
Εις δε τον Πολιτικόν, διά να περιλάβη όλα τα υπολειφθέντα παραγοβιομηχανικά επαγγέλματα και την τάξιν των πολιτικών, επινοεί την θαυμασίαν διαίρεσιν αυτών εις θεωρίαν και πράξιν, παρομοιάζων τους άρχοντας γενικώς προς επιστάτας πάσης παραγωγικής εργασίας (σ. 4 — 25). Κατόπιν διά μεγάλου μύθου (σελ. 28 — 38) παρουσιάζει εικόνα ποιμένος θείας περιωπής, ως προοίμιον του κατόπιν πολιτεύματος θείας περιωπής, το οποίον επινοεί ως έβδομον είδος έξω από τα έξ είδη των πολιτευμάτων, και εξαίρει την πολιτικήν από τας βοσκητικάς τέχνας ως επιμελητικήν (σελ. 40), Διά να επεκτείνη δε τον λόγον και εις την βιομηχανίαν, εκλέγει την υφαντικήν ως παράδειγμα τελείας επεξεργασίας, και παρεμβάλλει την τόσον θαυμασίαν τεχνολογίαν η οποία συγκεντρόνεται εις τους ορισμούς της σελίδος 48 και 49 και προχωρεί μέχρι της σελίδος 56. Εκεί ακολουθεί η επίνοια του ορθού μέτρου έως εις την σελίδα 61, όπου γίνεται συγκεφαλαίωσις. Τέλος εις την σελίδα 63 ακολουθεί η επίνοια της διαιρέσεως των τεχνών εις πρωταιτίους και συντελεστικάς, χωρίζεται δε η καθαρώς βασιλική από τους περιστοιχίζοντας αυτήν, και ως παραδείγματα φέρονται διάφορα άλλα επαγγέλματα και ιδίως η μεταλλουργία. Ούτω διακρίνει εις την σελίδα 69 τους κήρυκας και παιδονόμους κτλ. ως αναξίους και να συγκριθούν ακόμη με τον βασιλέα. Κατόπιν χωρεί προς το πλησιέστερον με τον βασιλέα είδος των ιερέων (70), και τέλος έρχεται εις την μεγάλην σωρείαν των διπλωματών ούτως ειπείν, τους οποίους χαρακτηρίζει ως θιάσους Σατύρων (71). Από την σελίδα 75 αρχίζει η συζήτησις περί της αρμοδιότητος διά την εξουσίαν των πολλών ή των ολίγων ή του ενός, διά να επακολουθήση η θαυμασία εξέτασις των προσόντων και ελαττωμάτων των διαφόρων πολιτευμάτων μέχρι της σ. 95, όπου χαρακτηρίζει το πρωτοφανές έβδομον είδος πολιτεύματος του φιλοσόφου άρχοντος, «Διότι εκείνην πρέπει να την προτιμήσωμεν ωσάν θεόν μεταξύ των ανθρώπων», και υπαινίσσεται ούτως ότι μέλλει να συγγράψη τους &Νόμους&. Κ. ΖΑΜΠΑΣ
Σελ. 52 Στ. 16 και την αποσυνθετικήν (αποχωριστικήν)
Σωκράτης.
Σε βεβαιώ, φίλε Θεόδωρε, μεγάλην χάριν σου οφείλω, διότι μου
εσύστησες τον Θεαίτητον και τον Ξένον.
Θεόδωρος.
Γλήγορα, Σωκράτη μου, θα μου οφείλης τριπλασίαν από αυτήν την χάριν,
την ώραν που θα σου αποτελειώσουν τον πολιτικόν και τον φιλόσοφον.
Σωκράτης.
Έστω. Έτσι θέλεις, αγαπητέ Θεόδωρε, να λέγωμεν ότι μας απήντησες συ,
που είσαι άριστος εις την λογιστικήν και την γεωμετρίαν;
Θεόδωρος.
Πώς, καλέ Σωκράτη;
Σωκράτης.
Ότι απέδωκες και εις τους τρεις αυτούς άνδρας ίσην αξίαν, ενώ αυτοί
κατά την αξίαν έχουν μεγαλιτέραν διαφοράν, παρά όσον διδάσκει η
αναλογία της ιδικής σας τέχνης.
Θεόδωρος.
Καλά έκαμες, καλέ Σωκράτη, μα τον θεόν της πατρίδος μου τον Άμμωνα,
και έχεις δίκαιον, και πολύ καλά ενθυμήθης να επικρίνης το λογιστικόν
μου λάθος. Και όσον δι' αυτό άλλην φοράν θα σου ανταποδώσω τα ίσα.
Αλλά τόρα συ, φίλε Ξένε, μην κουρασθής να μας κάμης χάριν, αλλά
εξακολούθησε να αποτελειώσης οποιονδήποτε προτιμάς πρωτίτερα, είτε
τον πολιτικόν άνδρα είτε τον φιλόσοφον.
Ξένος.
Φίλε Θεόδωρε, αφού μίαν φοράν αρχίσαμεν, πρέπει να γίνουν αυτά, και
δεν πρέπει να παύσωμεν, πριν να φθάσωμεν εις το τέλος αυτών. Τόρα
όμως ως προς τον Θεαίτητον απ' εδώ τι με συμβουλεύεις να κάμω;
Θεόδωρος.
Ως προς τι;
Ξένος.
Θέλεις να του δώσωμεν καιρόν να αναπαυθή και να πάρωμεν εις την θέσιν
του τον συγγυμναστήν του τον Σωκράτη απ' εδώ; Ή τι με συμβουλεύεις;
Θεόδωρος.
Καθώς είπες, άλλαξέ τον. Διότι είναι νέοι και οι δύο και ευκολώτερα
θα ανθέξουν εις πάντα κόπον, όταν αναπαύωνται εναλλάξ.
Σωκράτης.
Σε βεβαιώ, φίλε Ξένε, αυτοί και οι δύο έχουν σχεδόν κάποιαν
συγγένειαν με εμέ. Και όσον διά τον ένα, σεις οι ίδιοι είπατε ότι
φαίνεται όμοιος προς εμέ από την κατασκευήν του προσώπου του, του δε
άλλου, αφού το όνομα είναι το ίδιον, μου δίδει κάποιαν ευκολίαν διά
να του ομιλήσω. Και βεβαίως ημείς πρέπει πάντοτε με προθυμίαν να
αναγνωρίζωμεν τους συγγενείς μας μέσα εις την συζήτησιν. Και όσον διά
τον Θεαίτητον εγώ ο ίδιος και χθες συνεζήτησα μαζί του, και σήμερον
τον ήκουα που έδιδε απαντήσεις, ως προς τον Σωκράτη όμως ούτε το έν
ούτε το άλλο. Πρέπει όμως να παρατηρήσωμεν και αυτόν. Και όσον μεν
δι' εμέ άλλοτε θα εύρωμεν καιρόν, τόρα όμως ας αποκρίνεται εις εσέ.
Ξένος.
Αυτό θα γίνη. Φίλε Σωκράτη, ακούεις λοιπόν τι λέγει ο Σωκράτης;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Συμφωνείς λοιπόν εις όσα λέγει;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Καθώς φαίνεται από σε δεν υπάρχει εμπόδιον, και ίσως πρέπει πολύ
ολιγώτερον εμπόδιον να υπάρχη από εμέ. Και λοιπόν κατόπιν από τον
σοφιστήν μου φαίνεται ότι είναι ανάγκη ημείς οι δύο να εξετάσωμεν
καλώς τον πολιτικόν άνδρα. Λοιπόν ειπέ μου. Άραγε ως ένα από τους
επιστήμονας θα θεωρήσωμεν και τούτον, ή πώς αλλέως;
Νέος Σωκράτης.
Καθώς το είπες.
Ξένος.
Τότε λοιπόν πρέπει να διχοτομήσωμεν τας επιστήμας, καθώς εκάμαμεν,
όταν εξετάζαμεν τον προηγούμενον.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ πιθανόν.
Ξένος.
Αλλά, φίλε Σωκράτη, μου φαίνεται ότι η διχοτόμησις δεν θα γίνη κατά
τον ίδιον τρόπον.
Νέος Σωκράτης.
Αλλά πώς;
Ξένος.
Κατ' άλλον τρόπον.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν πώς να εύρωμεν το πολιτικόν αυτό μονοπάτι; Και είναι
ανάγκη να το εύρωμεν, και αφού το χωρίσωμεν από όλα τα άλλα, να του
αποδώσωμεν ως σφραγίδα έν είδος, και αφού επισφραγίσωμεν και όλας τας
άλλας παραλλαγάς ομού με έν άλλο είδος, να επιβάλωμεν εις την ψυχήν
μας να λάβη υπ' όψιν εις τας σκέψεις της, ότι όλαι αι επιστήμαι είναι
δύο ειδών.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό πλέον είναι δική σου δουλειά, νομίζω, καλέ Ξένε, και όχι δική
μου.
Ξένος.
Και όμως, καλέ Σωκράτη, πρέπει να γίνη και δική σου, όταν θα
εξακριβωθή σαφώς από ημάς.
Νέος Σωκράτης.
Καλά το είπες.
Ξένος.
Λοιπόν, άραγε η αριθμητική και μερικαί άλλαι τέχναι συγγενείς με
αυτήν δεν είναι γυμναί από τας πράξεις, και μόνον γνώσιν μας
παρέχουν;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Αι δε τέχναι πάλιν αι σχετικαί με την οικοδομικήν και όλην την
χειροτεχνίαν δεν έχουν κάπως σύμφυτον με τας πράξεις την επιστήμην,
και από κοινού τελειόνουν τα σώματα, τα οποία αυταί φέρουν εις την
ύπαρξιν, ενώ προηγουμένως δεν υπήρχαν;
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Με αυτόν τον τρόπον λοιπόν χώριζε όλας τας επιστήμας εις δύο, και το
έν μέρος ονόμασέ το πρακτικήν, το δε άλλο θεωρητικήν.
Νέος Σωκράτης.
Παραδέχομαι καθώς το θέλεις, όλην την επιστήμην να την διαιρέσωμεν
εις αυτά τα δύο μέρη.
Ξένος.
Τόρα όμως, άραγε τον πολιτικόν και τον βασιλέα και τον οικογενειάρχην
και ακόμη τον οικονόμον ως έν θα τα θεωρήσωμεν όλα αυτά διά να τα
ονομάσωμεν, ή θα ειπούμεν ότι αυταί είναι τόσαι τέχναι, όσα ονόματα
ανεφέραμεν; ή μάλλον ακολούθησέ με εις τούτο.
Νέος Σωκράτης.
Εις ποίον;
Ξένος.
Το εξής. Εάν δι' ένα ιατρόν από τους εργαζομένους εις το κοινόν είναι
κανείς ικανός να τον συμβουλεύη, ιδιώτης αυτός, άραγε δεν είναι
ανάγκη να του αποδώσωμεν το ίδιον όνομα της τέχνης, την οποίαν έχει
αυτός τον οποίον συμβουλεύει;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Αλλά τόρα; όστις είναι δεινός να συμβουλεύη ένα άνδρα βασιλεύοντα
μιας χώρας, ενώ ο ίδιος είναι ιδιώτης, άραγε δεν θα ειπούμεν ότι
κατέχει αυτός την επιστήμην, την οποίαν έπρεπε να κατέχη αυτός ο
ίδιος ο άρχων;
Νέος Σωκράτης.
Θα το ειπούμεν.
Ξένος.
Και λοιπόν άραγε δεν είναι βασιλική η τέχνη του αληθινού βασιλέως;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Και όστις κατέχει αυτήν, είτε είναι άρχων είτε ιδιώτης, δεν πρέπει
χωρίς άλλο ως προς την ιδίαν την τέχνην να ονομασθή βασιλικός;
Νέος Σωκράτης.
Τουλάχιστον αυτό είναι δίκαιον.
Ξένος.
Αλλά τόρα ο οικονόμος και ο οικογενειάρχης δεν είναι το ίδιον;
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Και λοιπόν; Άραγε το σχήμα μιας μεγάλης κατοικίας ή ο όγκος μιας
μικράς πόλεως κάμνουν καμμίαν διαφοράν ως προς τον άρχοντα;
Νέος Σωκράτης.
Καμμίαν.
Ξένος.
Λοιπόν καθώς εσκέφθημεν προ ολίγου, είναι φανερόν ότι δι' όλα αυτά
μία είναι η επιστήμη των. Και αυτήν είτε βασιλικήν είτε πολιτικήν
είτε οικονομικήν την ονομάζει κανείς, ημείς ας μη φέρωμεν καμμίαν
αντίρρησιν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Αλλά τόρα, τούτο τουλάχιστον είναι ευνόητον, ότι δηλαδή ο βασιλεύς
όλος και όλος με τας χείρας του και με ολόκληρον το σώμα του πολύ
ολίγα πράγματα ημπορεί να καταφέρη, διά να διατηρήση την εξουσίαν
σχετικώς με την φρόνησιν και την δύναμιν της ψυχής του.
Νέος Σωκράτης.
Είναι φανερόν.
Ξένος.
Τότε λοιπόν θέλεις να θεωρήσωμεν τον βασιλέα ως περισσότερον
εξοικειωμένον με την θεωρίαν παρά με την χειροτεχνίαν και γενικώς την
πράξιν;
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Και βεβαίως την πολιτικήν και τον πολιτικόν και την βασιλικήν και τον
βασιλικόν δεν θα τα θεωρήσωμεν όλα έν και το αυτό;
Νέος Σωκράτης.
Αυτό εννοείται.
Ξένος.
Λοιπόν θέλεις να προχωρήσωμεν κατά σειράν και να διχοτομήσωμεν τόρα
πάλιν την θεωρητικήν;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Πρόσεχε καλά λοιπόν μήπως παρατηρήσωμεν εις αυτήν καμμίαν φυσικήν
σχισμήν.
Νέος Σωκράτης.
Λέγε ποίου είδους.
Ξένος.
Ιδού ποίου είδους. Είπαμεν βεβαίως ότι η λογιστική είναι μία τέχνη.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Μία, νομίζω, από τας καθαρώς θεωρητικάς τέχνας.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Αλλά εις την λογιστικήν, όταν εύρη την μεταξύ των αριθμών διαφοράν,
άραγε θα προσθέσωμεν πλέον άλλην εργασίαν παρά να κρίνη τα εξαγόμενα;
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Τούτο το λέγω, διότι και πας αρχιτέκτων δεν είναι ο ίδιος εργατικός,
αλλά αρχηγός εργατών.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Και βεβαίως παρέχει θεωρίαν, και όχι χειροτεχνίαν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Επομένως είναι δίκαιον να ειπούμεν ότι μετέχει της θεωρητικής
επιστήμης.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Τόρα όμως, νομίζω, δι' αυτόν είναι καθήκον αφού κρίνη να μην τελειώση
και σηκωθή να φύγη, καθώς είχε ξεκάμη ο λογιστής, αλλά να διατάξη εις
έκαστον εργάτην ποίον είναι το κανονικόν, έως ότου να εκτελέσουν τας
διαταγάς του.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Λοιπόν δεν θα ειπούμεν ότι είναι θεωρητικαί και αυταί και εν γένει
όσαι συμβαδίζουν με την λογιστικήν, και μόνον ότι ως προς την κρίσιν
και την προσταγήν διαφέρουν αυτά τα δύο γένη;
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται.
Ξένος.
Επομένως, εάν από όλην εν γένει την θεωρητικήν χωρίσωμεν αυτά τα δύο
και τα ονομάσωμεν το μεν έν διατακτικόν (εφηρμοσμένον), το δε άλλο
κριτικόν, τάχα δεν θα ειπούμεν ότι έγινε αρμονική η διαίρεσις;
Νέος Σωκράτης.
Κατά την γνώμην μου τουλάχιστον.
Ξένος.
Και βεβαίως όσοι συνεργάζονται εις έν πράγμα πρέπει να συμφωνούν αι
γνώμαι των.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Εφ' όσον λοιπόν ημείς το έχομεν αυτό, αφήνομεν κατά μέρος τας γνώμας
των άλλων.
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Εμπρός λοιπόν, από αυτάς τας δύο τέχνας εις ποίαν θα κατατάξωμεν τον
βασιλικόν; Άραγε εις την κριτικήν, ωσάν κανένα επιθεωρητήν, ή μάλλον
θα τον θεωρήσωμεν ότι ανήκει εις την διατακτικήν, αφού είναι
κυρίαρχος;
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Τότε λοιπόν πρέπει πάλιν να προσέξωμεν την διατακτικήν τέχνην αν
χωρίζεται κάπως. Και νομίζω κάπως ότι, καθώς η τέχνη των μεταπωλητών
είπαμεν ότι χωρίζεται από την τέχνην των αυτοπωλών, ομοίως
διακρίνεται το γένος των βασιλέων από το γένος των κηρύκων.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Βεβαίως οι μεταπωληταί παραλαμβάνουν προϊόντα άλλων τεχνών, τα οποία
επωλήθησαν προηγουμένως, και τα πωλούν διά δευτέραν φοράν πάλιν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Και λοιπόν; Θέλεις να θέσωμεν εις ίσην μοίραν την βασιλικήν με την
διερμηνείαν, και με το πρόσταγμα, και με την μαντικήν, και με την
κηρυκικήν, και με τόσας άλλας συγγενείς με αυτάς τέχνας, αι οποίαι
όσον διά την διαταγήν όλαι ανεξαιρέτως ομοιάζουν; Ή προτιμάς, καθώς
παρομοιάζομεν αυτάς, ομοίως να σχηματίσωμεν κατά παρομοίωσιν και το
όνομά των, επειδή σχεδόν έτυχε να μείνη χωρίς όνομα το γένος των
αυτοδιατακτών, και επομένως να τα χωρίσωμεν κατ' αυτόν τον τρόπον,
δηλαδή να κατατάξωμεν το γένος των βασιλέων εις την αυτοδιατακτικήν,
το δε άλλο γένος ολόκληρον να το αφήσωμεν κατά μέρος, διά να του δώση
όνομα κάποιος άλλος; Διότι ημείς χάριν του άρχοντος ακολουθούμεν
αυτήν την μέθοδον και όχι χάριν του αντιθέτου.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Αφού λοιπόν τούτο αρκετά απεχωρίσθη από εκείνα με την χαρακτηριστικήν
διαφοράν της ετερότητος και της ταυτότητος, δεν είναι τόρα πάλιν
ανάγκη να το διαιρέσωμεν και αυτό, μήπως εύρωμεν εις αυτό καμμίαν
εύκολον διχοτόμησιν;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ μάλιστα.
Ξένος.
Και όμως νομίζω ότι ευρίσκομεν. Εμπρός λοιπόν ακολούθει και χώριζε
μαζί μου.
Νέος Σωκράτης.
Κατά ποίον τρόπον;
Ξένος.
Όλοι οι άρχοντες, όσους φαντασθώμεν ότι κάμνουν χρήσιν της διαταγής,
δεν θα εύρωμεν ότι διατάσσουν, διά να παραχθή κάτι τι;
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι.
Ξένος.
Και βεβαίως όλα τα παραγόμενα δεν είναι διόλου δύσκολον να τα
διαχωρίσωμεν εις δύο.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Το έν μέρος από όλα αυτά είναι άψυχα, το δε άλλο έμψυχα.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Λοιπόν ως προς αυτά ακριβώς θα διχοτομήσωμεν το μέρος του θεωρητικού,
το οποίον είναι προστακτικόν, εάν βέβαια επιθυμούμεν να κάμωμεν
διχοτόμησιν.
Νέος Σωκράτης.
Κατά ποίον τρόπον;
Ξένος.
Το έν μέρος θα το κατατάξωμεν εις την παραγωγήν αψύχων, το δε άλλο
εις την παραγωγήν εμψύχων, και τότε πλέον είναι διηρημένον ολόκληρον
εις δύο μέρη.
Νέος Σωκράτης.
Είμαι συμφωνότατος.
Ξένος.
Λοιπόν το έν μέρος από αυτά ας το παραλείψωμεν, το δε άλλο ας το
πάρωμεν εις το χέρι και ας το μοιράσωμεν ολόκληρον εις δύο μέρη.
Νέος Σωκράτης.
Αλλά ποίον μέρος από τα δύο λέγεις ότι πρέπει να πάρωμεν στο χέρι;
Ξένος.
Νομίζω, το διατακτικόν ως προς τα ζώα. Διότι βεβαίως η βασιλική
επιστήμη δεν επιστατεί εις άψυχα, καθώς η αρχιτεκτονική, αλλά είναι
ευγενέστερον και επιστατεί εις τα ζώα, και ως προς αυτά έχει πάντοτε
ικανότητα.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Και όσον βεβαίως διά την γέννησιν και θρέψιν των ζώων, είναι εύκολον
να παρατηρήση κανείς, ότι άλλοτε γίνεται ως μονοτροφία, και άλλοτε ως
κοινή επιμέλεια αγελαίων ζώων.
Νέος Σωκράτης.
Έχεις δίκαιον.
Ξένος.
Βεβαίως όμως δεν ημπορούμεν να χαρακτηρίσωμεν τον πολιτικόν ως
ιδιοτρόφον, ωσάν κανένα βοϊδολάτην, ή ιπποκόμον, αλλά μάλλον ως
ιπποφορβόν και βουφορβόν.
Νέος Σωκράτης.
Τόρα που το είπες είναι ευνόητον.
Ξένος.
Λοιπόν πώς να ονομάσωμεν το μέρος της ζωοτροφίας, το οποίον τρέφει
από κοινού πολλά ζώα, αγελαιοτροφίαν ή κοινοτροφικήν;
Νέος Σωκράτης.
Οτιδήποτε συμβιβάζεται με τον λόγον μας.
Ξένος.
Καλά είπες, φίλε Σωκράτη. Και αν εξακολουθής να μη δίδης σημασίαν εις
τα ονόματα, θα αναδειχθής πλουσιώτερος εις την φρόνησιν, όταν
γηράσης. Τόρα δε ας γίνη καθώς απαιτείς. Αλλά άραγε δι' αυτήν την
αγελαιοτροφικήν εννοείς, πως πρέπει να την αποδείξωμεν ως δίδυμον,
ώστε αυτό το οποίον τόρα ζητούμεν να εύρωμεν μέσα εις διπλάσια, τότε
να το ζητήσωμεν μέσα εις τα μισά;
Νέος Σωκράτης.
Θα προσπαθήσω. Και νομίζω ότι άλλη είναι η διατροφή των ανθρώπων και
άλλη η διατροφή των κυρίως ζώων.
Ξένος.
Με μεγάλην μάλιστα προθυμίαν και ανδρείαν τα διεχώρισες. Αυτό όμως ας
μη το πάθωμεν πλέον άλλην φοράν, όσον μας είναι δυνατόν.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον δηλαδή;
Ξένος.
Ας μη χωρίζωμεν έν μικρόν κομματάκι από άλλα μεγάλα και πολλά, ούτε
χωρίς είδος, αλλά συγχρόνως το τμήμα να έχη και είδος. Διότι το
καλλίτερον είναι βεβαίως, αμέσως να αποχωρίζωμεν από όλα τα άλλα
εκείνο το οποίον ζητούμεν, εάν είναι ορθόν, καθώς προ ολίγου συ
ενόμισες ότι είναι ορθή η διαίρεσις και επετάχυνες τον λόγον, διότι
ενόησες ότι στρέφεται προς τους ανθρώπους. Αλλ' όμως, φίλε μου, δεν
είναι ασφαλής η λεπτουργία, αλλά είναι καλλίτερον να χωρίζωμεν εις το
μέσον, διότι τότε περισσότερον επιτυγχάνομεν τα είδη. Αυτό δε έχει
μεγίστην διαφοράν διά τας ερεύνας.
Νέος Σωκράτης.
Πώς το εννοείς αυτό, φίλε Ξένε;
Ξένος.
Θα προσπαθήσω να εξηγηθώ σαφέστερον, καλέ Σωκράτη, διότι συμπαθώ την
ιδιοφυίαν σου. Ως προς το παρόν λοιπόν είναι αδύνατον να σαφηνίσωμεν
τούτο άνευ ουδεμιάς ελλείψεως. Οπωσδήποτε όμως ας προσπαθήσωμεν να
προχωρήσωμεν το ζήτημα υπό έποψιν σαφηνείας έστω και ολίγον.
Νέος Σωκράτης.
Ποίαν διαίρεσιν λοιπόν νομίζεις ότι δεν εκάμαμεν ορθώς προηγουμένως;
Ξένος.
Ιδού ποίαν. Λόγου χάριν εάν κανείς θελήση να διαιρέση εις δύο το
ανθρώπινον γένος, και το χωρίζη καθώς το χωρίζουν οι περισσότεροι
εντός της πόλεώς μας, και λαμβάνουν χωριστά από όλα τα άλλα ως έν
μέρος το Ελληνικόν, όλα δε τα άλλα γένη τα οποία είναι άπειρα και
ακοινώνητα και ασυμβίβαστα μεταξύ των τα ονομάζουν με έν όνομα
βαρβάρους, ώστε και ημείς εξ αιτίας αυτού του ονόματος να φανταζώμεθα
ότι όλα είναι έν γένος. Ή αν κανείς νομίζη ότι διαιρεί τους αριθμούς
εις είδη, εάν χωρίση μίαν μυριάδα από όλους τους άλλους, ως να είναι
τούτο έν χωριστόν είδος, και επομένως θέτη έν όνομα εις όλους τους
υπολοίπους αριθμούς και εξ αιτίας πάλιν του ονόματος αυτού έχη την
απαίτησιν να αποτελήται έν γένος διάφορον από εκείνο. Ενώ βεβαίως η
καλλιτέρα διχοτομική και κατ' είδος διαίρεσις θα ήτο, εάν εχωρίζαμεν
τους αριθμούς εις αρτίους και περιττούς, το δε γένος των ανθρώπων εις
άρρεν και θήλυ. Τους δε Λυδούς ή τους Φρύγας ή οποιουσδήποτε άλλους,
τότε να τους αποχωρίζη και να τους αντιπαρατάσση προς όλους τους
άλλους, όταν δεν ημπορή να επιτύχη τοιαύτην τομήν, ώστε έκαστον μέρος
αυτής να αποτελή συγχρόνως και ιδιαίτερον είδος.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά. Αλλ' ακριβώς, καλέ Ξένε, εδώ έγκειται το ζήτημα, πώς
ημπορεί κανείς να εννοήση καθαρώτερα, ότι το είδος και το μέρος δεν
είναι το ίδιον, αλλά διαφέρουν μεταξύ των;
Ξένος.
Λαμπρέ μου άνθρωπε Σωκράτη, δεν απαιτείς μηδαμινόν πράγμα. Ημείς έως
τόρα, περισσότερον από ό,τι έπρεπε, απεμακρύνθημεν από το προκείμενον
ζήτημα, συ όμως ζητείς να απομακρυνθούμεν ακόμη περισσότερον. Τόρα
λοιπόν ας έλθωμεν πάλιν πίσω, καθώς αρμόζει. Αυτά δε τα εξετάζομεν
άλλην φοράν, όταν εύρωμεν καιρόν ως άλλοι ιχνηλάται. Ουχ ήττον όμως
τούτο τουλάχιστον απόφυγε το εντελώς, δηλαδή να μη νομίσης ότι
κάποτε, το ήκουσες από εμέ σαφώς ωρισμένον.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον;
Ξένος.
Ότι το είδος και το μέρος είναι διάφορα μεταξύ των.
Νέος Σωκράτης.
Πώς δηλαδή;
Ξένος.
Διότι εκείνο το οποίον είναι είδος ενός πράγματος, τούτο είναι
συγχρόνως και μέρος του ίδιου πράγματος. Το μέρος όμως δεν έπεται
λογικώς ότι είναι πάντοτε και είδος. Αυτά μάλλον, φίλε Σωκράτη, να
λέγης ότι σου έλεγα εγώ και όχι εκείνα.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό θα γίνη.
Ξένος.
Ειπέ μου τόρα τι έρχεται κατόπιν;
Νέος Σωκράτης.
Τι πράγμα;
Ξένος.
Το σημείον εις το οποίον εφύγαμεν από το ζήτημά μας και εφθάσαμεν
εδώ. Εγώ δηλαδή νομίζω ότι ήτο την ώραν που σε ερώτησα, πώς πρέπει να
διαιρέσωμεν την αγελαιοτροφίαν, και συ απήντησες με μεγάλην
προθυμίαν, ότι είναι δύο τα γένη των ζώων, έν δηλαδή το ανθρώπινον
γένος, και έν όλα τα άλλα ζώα μαζί.
Νέος Σωκράτης.
Έχεις δίκαιον.
Ξένος.
Και ακριβώς τότε παρετήρησα εγώ, ότι συ αποχώρισες έν μέρος, και το
υπόλοιπον το εθεώρησες πάλιν ως έν γένος ολόκληρον, διότι ημπόρεσες
να δώσης εις όλα έν κοινόν όνομα και να τα ονομάσης κυρίως ζώα.
Νέος Σωκράτης.
Και αυτό είναι αληθές.
Ξένος.
Και όμως, ανδρειωμένε μου φίλε, πιθανόν να ευρεθή κανέν άλλο ζώον
έξυπνον, καθώς φαίνεται να είναι οι γερανοί ή κανέν άλλο παρόμοιον,
και να δίδη διακριτικά ονόματα όμοια με το ιδικόν σου, και τους μεν
γερανούς ως έν ιδιαίτερον γένος να τους αντιπαραστήσση προς όλα τα
άλλα ζώα, διά να δώση μεγαλείον εις τον εαυτόν, του, όλα δε τα άλλα
μαζί με τους ανθρώπους να τα συμπεριλάβη εις έν είδος, και να μην τα
ονομάση άλλο τίποτε παρά κυρίως ζώα. Δι' αυτό ας προσπαθήσωμεν να
αποφύγωμεν όλα αυτά.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Να μη διαιρούμεν ολόκληρον το γένος των ζώων, διά να μη τα παθαίνωμεν
αυτά.
Νέος Σωκράτης.
Και βεβαίως τις η ανάγκη;
Ξένος.
Διότι τότε τουλάχιστον από αυτό προήλθε το λάθος.
Νέος Σωκράτης.
Πώς δηλαδή;
Ξένος.
Είπαμεν βεβαίως ότι εκ της θεωρίας το διατακτικόν μέρος, το οποίον
αποτελεί το ζωοτροφικόν είδος, αφορά τα αγελαία ζώα. Δεν είναι έτσι;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Και τότε ακόμη λοιπόν ήτο διηρημένον ολόκληρον το γένος
των ζώων εις τα εξημερωμένα και εις τα άγρια. Και όσα μεν δέχονται εκ
φύσεως εξημέρωσιν, θεωρούνται ήμερα, όσα όμως δεν δέχονται,
θεωρούνται άγρια.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά.
Ξένος.
Η δε επιστήμη την οποίαν ζητούμεν να συλλάβωμεν ανήκε και ανήκει
ακόμη εις τα ήμερα, και βεβαίως έπρεπε να την εύρωμεν μέσα εις τα
αγελαία σφαχτά.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Λοιπόν ας μη διαιρούμεν λαμβάνοντες υπ' όψιν το όλον καθώς τότε, ούτε
να βιαζώμεθα, διά να φθάσωμεν τάχα γρήγορα εις την πολιτικήν. Διότι
και τόρα πάλιν μας έκαμε να πάθωμεν εκείνο που λέγει η παροιμία.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον δηλαδή;
Ξένος.
Όσον εβιαζόμεθα να διαιρέσωμεν ορθώς, τόσον αργήσαμεν να τελειώσωμεν.
Νέος Σωκράτης.
Καλά μας έκαμε βεβαίως, φίλε Ξένε.
Ξένος.
Ας είναι. Οπωσδήποτε όμως πρέπει να προσπαθήσωμεν πάλιν από την αρχήν
να διχοτομήσωμεν την κοινοτροφικήν. Διότι πιθανόν αυτός ο λόγος όταν
τελειώση να μας φανερώση καλλίτερον και αυτό, εις το οποίον συ έχεις
προθυμίαν. Λοιπόν ειπέ μου, σε παρακαλώ.
Νέος Σωκράτης.
Τι πράγμα;
Ξένος.
Αν έτυχε να ακούσης από κανένα το εξής. Διότι γνωρίζω ότι ο ίδιος δεν
έτυχε να ευρεθής παρών εις την εξημέρωσιν των ψαρικών μέσα εις τον
Νείλον και εις τας βασιλικάς λίμνας. Πιθανόν όμως να είδες παρόμοια
μέσα εις δεξαμενάς.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα και από αυτά είδα, και εκείνα τα ήκουσα από πολλούς.
Ξένος.
Και βεβαίως όσον διά χηνοβοσκάς και γερανοβοσκάς, και αν ακόμη δεν
επεριόδευσες εις τας πεδιάδας της Θεσσαλίας, τουλάχιστον θα έχης
ακούσει και τας πιστεύεις.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Αλλά άραγε διατί σου έκαμα όλας αυτάς τας ερωτήσεις; Διότι από την
διατροφήν των αγελαίων υπάρχει και μέρος ένυδρον και μέρος
ξηροβατικόν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως υπάρχει.
Ξένος.
Άρα γε λοιπόν συμφωνείς και συ να διχοτομήσωμεν την κοινοτροφικήν
επιστήμην συμφώνως προς αυτά, μοιράζοντες έκαστον από τα μέρη της εις
έκαστον από τα δύο αυτά, και ονομάζοντες το έν υγροτροφικόν και το
άλλο ξηροτροφικόν;
Νέος Σωκράτης.
Συμφωνώ.
Ξένος.
Και βεβαίως τόρα πλέον δεν έχομεν ανάγκην να ερευνώμεν εις ποίαν από
τας δύο τέχνας ανήκει η βασιλική. Διότι τούτο το εννοεί ο καθείς.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Και βεβαίως ο καθείς ημπορεί να διχοτομήση το ξηροτροφικόν γένος της
αγελαιοτροφίας.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Χωρίζων εις πτερωτά και πεζά.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Και λοιπόν; Άραγε το πολιτικόν δεν πρέπει να ζητηθή εις το μέρος του
πεζού; Ή δεν εννοείς ότι και ο πλέον κουτός αυτήν την γνώμην έχει;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Αλλά την πεζονομικήν πρέπει να την αποδείξωμεν ότι διαιρείται εις
δύο, ως άλλος άρτιος αριθμός.
Νέος Σωκράτης.
Είναι φανερόν.
Ξένος.
Και όμως, διά την διεύθυνσιν την οποίαν εδώσαμεν εις τον λόγον μας,
παρουσιάζονται απλωμένοι δύο δρόμοι, ο ένας συντομώτερος, ο οποίος
απέναντι ενός μεγάλου μέρους χωρίζει ένα μικρόν, και ο άλλος έχει
περισσότερον εκείνο που είπαμεν προηγουμένως, ότι πρέπει δηλαδή να
χωρίζη εις το μέσον όσον είναι δυνατόν, είναι όμως μακρότερος. Είναι
δικαίωμά μας λοιπόν να πάρωμεν όποιον δρόμον θέλομεν από τους δύο.
Νέος Σωκράτης.
Και πώς; Δεν είναι δυνατόν να πάρωμεν και τους δύο;
Ξένος.
Όχι βέβαια συγχρόνως, αξιοθαύμαστε φίλε. Με την σειράν όμως βεβαίως
είναι δυνατόν.
Νέος Σωκράτης.
Εγώ λοιπόν προτιμώ να πάρωμεν και τους δύο με την σειράν.
Ξένος.
Αυτό είναι, εύκολον, διότι δεν μένει πλέον πολύ. Εις την αρχήν όμως,
ή και όταν ευρισκόμεθα εις το μέσον του δρόμου, θα ήτο δύσκολον να
εκτελέσωμεν αυτήν την διαταγήν. Τόρα όμως, αφού το θέλεις, ας πάρωμεν
πρώτα τον μακρότερον δρόμον. Διότι όσον είμεθα ακόμη φρεσκότεροι,
τόσον ευκολώτερα θα τον περάσωμεν. Πρόσεξε λοιπόν εις την διαίρεσιν.
Νέος Σωκράτης.
Λέγε.
Ξένος.
Όσα πεζά από όλα τα ήμερα είναι αγελαία, είναι εκ φύσεως διηρημένα
εις δύο.
Νέος Σωκράτης.
Με ποίον μέσον;
Ξένος.
Διότι άλλα από αυτά είναι ακέρατα, άλλα δε κερασφόρα.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται.
Ξένος.
Λοιπόν διχοτόμησε την πεζονομικήν, και μοίρασέ την εις τα δύο αυτά
μέρη προσθέτων και ορισμόν. Διότι, αν θελήσης να προσθέσης ονόματα
εις έκαστον από αυτά, θα ευρεθής πάρα πολύ πλεγμένος.
Νέος Σωκράτης.
Πώς να τα ειπούμεν λοιπόν;
Ξένος.
Ιδού πώς: Αφού διαιρεθή εις δύο η πεζονομική επιστήμη, να θέσωμεν το
έν μέρος εις την κερασφόρον αγέλην, το δε άλλο εις την ακέρατον.
Νέος Σωκράτης.
Τα παραδέχομαι αυτά καθώς τα ώρισες εσύ. Διότι είμαι βέβαιος ότι
διετυπώθησαν αρκετά καλά.
Ξένος.
Και τόρα πάλιν βεβαίως είναι φανερώτατον ότι ο βασιλεύς ποιμαίνει
μίαν αγέλην στερουμένην κέρατα.
Νέος Σωκράτης.
Πώς δεν είναι φανερόν;
Ξένος.
Λοιπόν ας κομματιάσωμεν αυτήν και ας προσπαθήσωμεν να του αποδώσωμεν
το μέρος το οποίον ανήκει εις αυτόν.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν άραγε προτιμάς να την διαιρέσωμεν εις τα λεγόμενα
διχαλωτά και μώνυχα, ή συμφώνως με την κοινογονίαν και ιδιογονίαν;
Πιστεύω να με ενόησες.
Νέος Σωκράτης.
Τι να εννοήσω;
Ξένος.
Ότι το γένος των ίππων και των όνων έχουν την φυσικήν ιδιότητα μεταξύ
των να γεννοβολούν.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Ενώ το υπόλοιπον μέρος της ακεράτου αγέλης των ημέρων είναι αμιγή
μεταξύ των.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Και λοιπόν; Άραγε του πολιτικού η επιμέλεια περιστρέφεται εις καμμίαν
κοινογενή φύσιν — ας την ονομάσωμεν ούτω πως — ή εις καμμίαν
ιδιογενή;
Νέος Σωκράτης.
Είναι φανερόν ότι περιστρέφεται εις την ιδιογενή, η οποία είναι η
άμικτος.
Ξένος.
Αυτήν λοιπόν τόρα, καθώς προηγουμένως, πρέπει να την χωρίσωμεν εις
δύο.
Νέος Σωκράτης.
Και βεβαίως πρέπει.
Ξένος.
Και βεβαίως τα ζώα όσα είναι ήμερα και αγελαία, σχεδόν όλα πλέον
εδιχάσθησαν πλην δύο γενών. Όσον δε διά τους κύνας, βεβαίως δεν
αξίζει να τους θεωρήσωμεν ως ιδιαίτερον γένος σχετικώς με τα αγελαία.
Νέος Σωκράτης.
Όχι βεβαίως. Αλλά τόρα πώς θα διαιρέσωμεν εκείνα τα δύο;
Ξένος.
Όπως είναι δίκαιον να τα διαιρέση ο Θεαίτητος και συ, αφού αρχίσατε
την γεωμετρίαν.
Νέος Σωκράτης.
Με τι;
Ξένος.
Με την διάμετρον βεβαίως και ύστερον με την διάμετρον της διαμέτρου.
Νέος Σωκράτης.
Τι εννοείς:
Ξένος.
Η φύσις την οποίαν έχει το ανθρώπινον ημών γένος, άραγε αλλέως
επλάσθη να περιπατή, παρά καθώς η διάμετρος, η οποία ισοδυναμεί προς
δίπουν;
Νέος Σωκράτης.
Όχι αλλέως.
Ξένος.
Και όμως και των άλλων ζώων πάλιν η φύσις σχετικώς με την ιδικήν μας
είναι διάμετρος, διότι έχει δύο ζεύγη ποδών.
Νέος Σωκράτης.
Και πώς δεν είναι; Και ωρισμένως, εννοώ τι θέλεις να ειπής με αυτό.
Ξένος.
Αλλά τόρα πλην τούτων, καλέ Σωκράτη, δεν βλέπομεν άραγε και πάλιν
κάτι άλλο μέσα εις τας διαιρέσεις, από εκείνα που είναι επιτυχημένα
διά να προξενούν γέλωτα;
Νέος Σωκράτης.
Ποίον δηλαδή;
Ξένος.
Ότι το ιδικόν μας γένος των ανθρώπων συνέτυχε και συνέπεσε με έv
γένος από όλα τα όντα το ευγενέστερον και συγχρόνως το μαλακώτερον,
δηλαδή τα πτηνά;
Νέος Σωκράτης.
Βλέπω ότι αυτό συμβαίνει πολύ παραλόγως.
Ξένος.
Και διατί; Δεν είναι πρέπον να έρχωνται τελευταία τα βραδυκινητότερα;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα, όσον δι' αυτό.
Ξένος.
Και μήπως το άλλο δεν το εννοούμεν, ότι περισσότερον γελοίος φαίνεται
ο βασιλεύς, όταν διασχίζει την αγέλην του και συμβαδίζει με αυτήν,
εάν συγκριθή με τον άνδρα εκείνον, ο οποίος άριστα εγυμνάσθη εις τας
ευκολίας της ζωής;
Νέος Σωκράτης.
Είμαι συμφωνότατος.
Ξένος.
Διότι τόρα, φίλε Σωκράτη, ενοήσαμεν καλλίτερα εκείνο που είπαμεν,
όταν εσυζητούσαμεν διά τον σοφιστήν.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον;
Ξένος.
Ότι εις αυτήν εδώ την ερευνητικήν μέθοδον ούτε τα μεγάλα ονόματα μας
κάμνουν καμμίαν εντύπωσιν, ούτε τα μικρά περιφρονούμεν απέναντι των
μεγάλων, αλλά πάντοτε μόνη της ευρίσκει την αλήθειαν.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν που ετελείωσε αυτό, διά να μην προλάβης να με ερωτήσης,
ποίος είναι ο συντομώτερος δρόμος που ελέγαμεν τότε ότι φέρει εις τον
βασιλέα, θέλεις μόνος μου να τον περάσω πρώτος;
Νέος Σωκράτης.
Πάρα πολύ μάλιστα.
Ξένος.
Λέγω λοιπόν ότι έπρεπε τότε κατ' ευθείαν να μοιράσωμεν το πεζόν εις
δίποδα και τετράποδα, και αφού παρατηρήσωμεν πάλιν ότι το ανθρώπινον
γένος μόνον με τα πτηνά αποτελεί δίπουν αγέλην, να τα διακρίνωμεν
αυτά πάλιν με την γυμνότητα και την πτεροφυίαν. Και αφού γίνη και
αυτή η διχοτόμησις και φανή πλέον τότε η ανθρωπονομική τέχνη, να
φέρωμεν τότε τον πολιτικόν και τον βασιλικόν και να τον ενθρονίσωμεν
εις αυτήν ως άλλον ηνίοχον, και να παραδώσωμεν εις αυτόν τας ηνίας
της πόλεως, διότι είναι ιδικαί του και εις αυτόν ανήκει αυτή η
επιστήμη.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά ωσάν να μου τον χρεωστούσες μου απέδωκες τον ορισμόν, αφού
επρόσθεσες ως άλλον τόκον την παρέκβασιν και εσυμπλήρωσες αυτόν.
Ξένος.
Εμπρός λοιπόν ας τον συναρμολογήσωμεν ολόκληρον τον ορισμόν της
τέχνης του πολιτικού αρχίζοντες από την αρχήν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά.
Ξένος.
Λοιπόν εις την αρχήν έν μέρος της θεωρητικής επιστήμης είπαμεν ότι
είναι το διατακτικόν. Από αυτό δε πάλιν το έν μέρος ωνομάσθη κατ'
αναλογίαν αυτοδιατακτικόν. Κατόπιν δε διά διχοτομήσεως εφάνη, ότι η
ζωοτροφική δεν είναι το μικρότερον από τα γένη της αυτεπιτακτικής.
Και πάλιν της ζωοτροφικής έν είδος ήτο το αγελαιοτροφικόν, και του
αγελαιοτροφικού έν μέρος ήτο το ξηροβατικόν, του οποίου έν μέρος ήτο
το πεζονομικόν. Από αυτό δε το πεζονομικόν ως ουσιώδης κλάδος
εχωρίζετο η τέχνη, η οποία εκτρέφει τα ακέρατα. Από αυτήν δε πάλιν
είναι ανάγκη να συμπεριλάβωμεν όχι ολιγώτερον μέρος από τα τρία
τέταρτα, αν θελήσωμεν να το ενώσωμεν με έν όνομα, και να το
ονομάσωμεν αμιγονομικήν επιστήμην. Εάν δε λάβωμεν από αυτό ακόμη το
μέρος το οποίον αναφέρεται εις το ποίμνιον των διπόδων, και το
ονομάσωμεν ανθρωπονομικόν, τότε ιδού πλέον εκείνο το οποίον
εζητούσαμεν, και είναι αυτό το οποίον συγχρόνως ωνομάσθη βασιλικόν
και πολιτικόν.
Νέος Σωκράτης.
Έξοχα.
Ξένος.
Ναι, αλλά, φίλε Σωκράτη, είναι άραγε τόσον καλά τελειωμένον, καθώς το
εχαρακτήρισες συ;
Νέος Σωκράτης.
Ποίον δηλαδή;
Ξένος.
Δηλαδή διετυπώσωμεν εξόχως το ζήτημά μας; Ή μήπως εις τούτο ακριβώς
έχει έλλειψιν η έρευνά μας, ότι δηλαδή είπαμεν μεν τον ορισμόν
οπωσδήποτε, δεν τον είπαμεν όμως εξόχως τέλειον;
Νέος Σωκράτης.
Τι εννοείς;
Ξένος.
Εγώ θα προσπαθήσω να καταστήσω καταληπτότερον αυτό ακριβώς το οποίον
σκέπτομαι.
Νέος Σωκράτης.
Λέγε, σε παρακαλώ.
Ξένος.
Λοιπόν από όλας τας βοσκητικάς τέχνας, αι οποίαι απεδείχθησαν προ
ολίγου πολλαί, δεν είπαμεν ότι μία είναι και η πολιτική, και αποτελεί
επιμέλειαν μιας από όλας τας αγέλας;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Αυτήν δε την εχαρακτήριζε ο ορισμός μας όχι ως θρεπτικήν ίππων ούτε
ως άλλων ζώων, αλλά ως κοινοτροφικήν επιστήμην ανθρώπων.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν ας παρατηρήσωμεν την διαφοράν όλων των άλλων βοσκών από
τους βασιλείς.
Νέος Σωκράτης.
Ποίαν.
Ξένος.
Εάν υπάρχη και κανείς άλλος, ο οποίος, επειδή έχει κοινόν το όνομα
μιας οποιασδήποτε από τας άλλας τέχνας, λέγει και προσποιείται ότι
είναι σύντροφος της αγέλης.
Νέος Σωκράτης.
Πώς το εννοείς;
Ξένος.
Παραδείγματος χάριν οι έμποροι και οι γεωργοί και όλοι οι
καταγινόμενοι εις τα σιτηρά, ακόμη δε οι γυμνασταί και η τάξις των
ιατρών, έχεις είδησιν ότι απέναντι των ανθρωπονομέων, τους οποίους
ωνομάσαμεν πολιτικούς, όλοι από κοινού θα διεφιλονίκουν τελείως, ότι
δήθεν αυτοί και όχι εκείνοι έχουν την επιμέλειαν διά την διατροφήν
των ανθρώπων, και όχι μόνον των ανθρώπων της αγέλης, άλλα και των
ιδίων των αρχόντων;
Νέος Σωκράτης.
Ναι, άλλα θα είχαν δίκαιον;
Ξένος.
Ίσως. Και αυτό μεν θα το εξετάσωμεν. Τούτο όμως γνωρίζομεν
τουλάχιστον, ότι με τον βουκόλον κανείς δεν θα διαφιλονικήση κανέν
τοιούτον, αλλά μόνος του είναι ο βουφορβός της αγέλης του, μόνος του
ιατρός, μόνος κουμπάρος, και μόνος του επιστήμων μαιευτήρ διά τους
συμβαίνοντας τοκετούς και τας λοχείας. Ακόμη δε όσον επιδέχονται τα
βοσκήματά του παιγνίδια και μουσικήν, δεν είναι άλλος καταλληλότερος
διά να διασκεδάζη και με την μαγείαν να τα ημερώνη, είτε με όργανα,
είτε με γυμνόν στόμα διαχειριζόμενος την μουσικήν του ποιμνίου του.
Και βεβαίως το ίδιον έχομεν να ειπούμεν και διά τους άλλους βοσκούς.
Δεν είναι έτσι;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Πώς λοιπόν θα θεωρηθή ορθός και ακέραιος ο ορισμός του βασιλέως, όταν
χαρακτηρίσωμεν αυτόν μόνον ως βοσκόν και τροφοδότην της ανθρωπίνης
αγέλης, προτιμώντες αυτόν μεταξύ χιλίων άλλων διεκδικητών;
Νέος Σωκράτης.
Με κανένα τρόπον.
Ξένος.
Τότε λοιπόν δεν υπωπτεύθημεν δικαίως προ ολίγου, μήπως ναι μεν
ορίζομεν κάτι τι και λέγομεν έν είδος βασιλικόν, ακόμη όμως δεν
απετελειώσαμεν με ακρίβειαν τον πολιτικόν, εν όσω όλους τους
συνωστισμένους πέριξ αυτού και τους διεκδικούντας δικαιώματα
συντροφίας δεν τους αποσπάσωμεν, και αφού τον ξεχωρίσωμεν από όλους
αυτούς κατορθώσωμεν να τον παρουσιάσωμεν μόνον του καθαρόν;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ δικαίως μάλιστα.
Ξένος.
Λοιπόν, φίλε Σωκράτη, πρέπει αυτό να κάμωμεν, εάν δεν θέλωμεν να
εντροπιάσωμεν εις το τέλος τον ορισμόν μας.
Νέος Σωκράτης.
Και βέβαια αυτό δεν πρέπει να γίνη ποτέ.
Ξένος.
Τότε λοιπόν πρέπει πάλιν από την αρχήν να προχωρήσωμεν από άλλον
δρόμον.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον δηλαδή;
Ξένος.
Σχεδόν είναι ανάγκη να εγκατασπείρωμεν παιγνίδια. Διότι εις πολλά
μέρη πρέπει να μεταχειρισθώμεν μεγάλον μύθον, και κατόπιν, καθώς
προηγουμένως, να χωρίζωμεν εκάστοτε το μέρος εις μέρη, έως ότου να
φθάσωμεν εις την κορυφήν του ζητήματος. Λοιπόν είσαι σύμφωνος;
Νέος Σωκράτης.
Είμαι εντελώς σύμφωνος.
Ξένος.
Τόρα όμως πρόσεχε καλά εις το παραμύθι μου, καθώς προσέχουν τα
παιδιά. Είμαι βέβαιος ότι δεν θα έχης πολλά έτη που ξεσκόλισες.
Νέος Σωκράτης.
Λέγε, σε παρακαλώ.
Ξένος.
Λοιπόν και άλλα πολλά ελέγοντο και λέγονται ακόμη διά πολλούς, και
μάλιστα το σημείον το οποίον εφάνη εξ αιτίας της φιλονικίας του
Ατρέως και του Θυέστου. Βεβαίως θα ήκουσες και θα ενθυμήσαι αυτό που
λέγουν ότι έγινε τότε.
Νέος Σωκράτης.
Ίσως εννοείς το σημείον, το οποίον διηγούνται διά το χρυσό αρνί.
Ξένος.
Διόλου μάλιστα, αλλά το αναφερόμενον εις την μεταβολήν της δύσεως και
της ανατολής του ηλίου και των άλλων άστρων, ότι δηλαδή εκεί που
ανατέλλουν σήμερον, εις αυτό το μέρος έδυαν τότε, και ανέτελλαν από
το αντίθετον μέρος, και ότι τάχα τότε ο θεός έδωκε σημείον εις τον
Ατρέα και μετέβαλε αυτά εις το σημερινόν καθεστώς.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα, και αυτό βεβαίως λέγεται.
Ξένος.
Αλλά πάλιν και την βασιλείαν την οποίαν διήνυσε ο Κρόνος την
ηκούσαμεν από πολλούς.
Νέος Σωκράτης.
Πάρα πολλούς μάλιστα.
Ξένος.
Αλλά πάλιν; Δεν ηκούσαμεν και ότι οι πρώτοι άνθρωποι εφύτρωναν από
την γην και δεν εγεννώντο από τους ιδίους;
Νέος Σωκράτης.
Και τούτο είναι έν από όσα λέγονται ανέκαθεν.
Ξένος.
Όλα αυτά λοιπόν και άλλα ακόμη άπειρα και περιεργότερα από αυτά, από
το ίδιον πάθημα προέρχονται, αλλά ένεκα της πολυκαιρίας άλλα μεν
εξηφανίσθησαν, άλλα δε λέγονται σποραδικώς, χωρισμένα το έν από το
άλλο. Ποίον όμως πάθημα είναι αιτία εις όλα αυτά, δεν το είπε κανείς,
και δι' αυτό πρέπει τόρα να το ειπούμεν. Διότι θα εφαρμοσθή εις τον
χαρακτηρισμόν του βασιλέως, όταν το ειπούμεν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά το είπες, ώστε λέγε χωρίς να διακόπτης τον λόγον.
Ξένος.
Άκουσε: Αυτό το σύμπαν άλλοτε μεν το ποδηγετεί μόνος του ο θεός εις
την κίνησίν του και το περιστρέφει, άλλοτε δε το παραιτεί, όταν
συμπληρωθούν πλέον αι ανάλογοι περίοδοι του χρόνου, και τότε πάλιν
αυτό μετακινείται αντιστρόφως, διότι έχει ζωήν και έλαβε νουν από
εκείνον όστις το συνήρμοσε εις την αρχήν. Αυτή δε η αντίστροφος
κίνησις έγινε εις αυτό φυσική διά την εξής αιτίαν.
Νέος Σωκράτης.
Διά ποίαν δηλαδή;
Ξένος.
Το να είναι έν πράγμα πάντοτε το ίδιον και να ευρίσκεται υπό τας
ιδίας συνθήκας και κατά τον ίδιον τρόπον, τούτο αρμόζει μόνον εις τα
πλέον θεία από όλα τα πράγματα. Η φύσις του σώματος όμως δεν ανήκει
εις αυτήν την τάξιν. Αυτό δε το οποίον ωνομάσαμεν ουρανόν, έγινε μεν
μέτοχος υπό του δημιουργού πολλών και αξιομακαρίστων ιδιοτήτων, αλλ'
οπωσδήποτε έχει και σώμα. Δι' αυτό είναι εντελώς αδύνατον εις αυτόν
να είναι αμέτοχος της μεταβολής διά παντός, βεβαίως όμως όσον του
είναι δυνατόν κινείται κατά μίαν διεύθυνσιν εις το ίδιον μέρος υπό
τους ιδίους όρους. Δι' αυτό του εδόθη η αναδρομική περιστροφή, η
οποία είναι ελαχίστη παραλλαγή από την ιδικήν του κίνησιν. Μόνον του
δε να στρέφεται σχεδόν δεν ημπορεί κανέν πράγμα, εκτός εκείνου το
οποίον είναι ο αρχηγός όλων. Και αυτό όμως δεν έχει δικαίωμα να
κινήται άλλοτε άλλως και άλλοτε πάλιν αντιθέτως. Από όλα αυτά λοιπόν
πρέπει να ειπούμεν ότι ο κόσμος ούτε μόνος του στρέφεται πάντοτε,
ούτε πάλιν από θεόν λαμβάνει δύο ειδών και αντιθέτους περιφοράς, ούτε
τέλος ότι δύο θεοί έχοντες αντίθετα φρονήματα στρέφουν αυτόν, αλλά
έπεται μόνον αυτό που είπαμεν προ ολίγου. Δηλαδή άλλοτε μεν τον
ποδηγετεί εξωτερική θεία αιτία, και τότε αποκτά πάλιν ζωήν και
λαμβάνει επιδιορθωτικήν αθανασίαν από τον δημιουργόν, άλλοτε δε, όταν
αφεθή, κινείται μόνος του προσκαίρως εγκαταλελειμμένος εις βαθμόν,
ώστε να προχωρή πολλάς χιλιάδας περιστροφών οπισθοδρομικών, διότι,
ενώ είναι μέγιστος και ισορροπώτατος, κινείται εντός στενωτάτων
ορίων.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως φαίνεται ότι πολύ ευλόγως ελέχθησαν όλα όσα είπες.
Ξένος.
Ας κάμωμεν λοιπόν συλλογισμόν, διά να εννοήσωμεν το πάθημα από όλα
όσα είπαμεν, το οποίον είπαμεν ότι είναι αιτία όλων των παραδόξων.
Διότι είναι αυτό το ίδιον.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον;
Ξένος.
Το ότι η κίνησις του παντός άλλοτε μεν γίνεται καθώς τόρα, άλλοτε δε
αντιθέτως.
Νέος Σωκράτης.
Πώς δηλαδή;
Ξένος.
Αυτήν την μεταβολήν πρέπει να την θεωρούμεν ως την μεγαλιτέραν και
τελειοτέραν από όλας τας τροπάς αι οποίαι συμβαίνουν εις τον ουρανόν.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται τουλάχιστον.
Ξένος.
Πρέπει δε να παραδεχθώμεν ότι τότε συμβαίνουν μέγισται μεταβολαί και
εις ημάς, οι οποίοι κατοικούμεν εντός αυτού.
Νέος Σωκράτης.
Και αυτό φαίνεται λογικόν.
Ξένος.
Αλλά άραγε δεν είναι γνωστόν ότι τας μεγάλας και πολλάς και
ποικιλοτρόπους και συμπιπτούσας με ταλαιπωρίαν μεταβολάς τας υποφέρει
η φύσις των ζώων;
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Εξ ανάγκης λοιπόν τότε συμβαίνουν μέγισται καταστροφαί και εις όλα τα
άλλα ζώα, και ωρισμένως το ανθρώπινον γένος απομένει πολύ ολιγοστόν.
Εις αυτούς όμως εκτός των άλλων των πολλών και περιέργων και νεοφανών
παθημάτων, το μεγαλίτερον είναι τούτο εδώ το οποίον συμβαδίζει με την
αναδρομικήν κίνησιν του παντός, όταν επέλθη η τροπή η αντίθετος με το
σημερινόν καθεστώς.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Πρώτον η ηλικία, την οποίαν είχε έκαστον ζώον, εσταμάτησε πρώτη από
όλα, και έπαυσε παν θνητόν να γίνεται γεροντότερον κατά την μορφήν,
αλλά ήρχισε πάλιν αντιθέτως να μεταβάλλεται και να γίνεται όπως ήτο
νεώτερον και απαλώτερον. Και των μεν γεροντοτέρων αι λευκαί τρίχες
εμαύριζαν, των δε γενειοφόρων το δέρμα των παρειών εγίνετο άτριχον
και επέστρεφαν εις την περασμένην νεότητα, των δε νέων τα σώματα
γινόμενα λεία και μικρότερα κάθε ημέραν και κάθε νύκτα έφθαναν εις το
φυσικόν του νεογεννήτου παιδίου, όμοια εντελώς με αυτό και ως προς το
σώμα και ως προς την ψυχήν. Από τότε δε πλέον εμαραίνοντο εντελώς και
εξηφανίζοντο. Και πάλιν το σώμα εκείνων, οι οποίοι απέθνησκον από
βίαιον θάνατον εκείνον τον καιρόν, επάθαινε τα ίδια και ολοταχώς εις
ολίγας ημέρας εξηφανίζετο.
Νέος Σωκράτης.
Αλλά τότε, φίλε Ξένε, πώς εγεννώντο τα ζώα τότε; Και με ποίον τρόπον
το έν εγεννούσε το άλλο;
Ξένος.
Είναι προφανές, καλέ Σωκράτη, ότι δεν υπήρχε γέννησις εις εκείνην την
φυσικήν κατάστασιν, και αυτό που λέγεται γηγενές γένος, αυτό και
μόνον επέστρεφε πάλιν από την γην, και τούτο το ενθυμούντο οι
αρχαιότατοι προγονοί μας, όσοι ήσαν γείτονες μεν με τα τελευταία έτη
της προηγουμένης περιστροφής, εγεννήθησαν όμως πρώτοι κατά την
σημερινήν περιστροφήν. Διότι αυτοί μας έφεραν είδησιν αυτών των
πραγμάτων, τα οποία τόρα δεν τα πιστεύουν πολλοί, και δεν κάμνουν
καλά. Διότι νομίζω ότι πρέπει κανείς να σκεφθή τι εξάγεται από αυτά.
Διότι αφού οι γέροντες επέστρεφαν εις την φύσιν του μικρού παιδιού,
ήτο επόμενον από τους αποθανόντας που είναι μέσα εις την γην συμφώνως
με την αναδρομήν της γενικής περιστροφής, να αναδημιουργούνται και να
αναζωογονούνται και κατ' ανάγκην να φυτρώνουν ακριβώς γηγενείς, καθώς
το λέγει αυτός ο λόγος, και να έχουν αυτό το όνομα και αυτήν την
εξήγησιν εκείνοι, όσους δεν μετεκόμισε ο θεός εις καμμίαν άλλην
μοίραν.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό βεβαίως είναι εντελώς ευλογοφανές κατά τα προηγούμενα. Αλλά τόρα
ο τρόπος της ζωής, ο οποίος λέγεις ότι υπήρχε επί της κυριαρχίας του
Κρόνου, άραγε ανήκει εις εκείνας τας τροπάς, ή εις τας σημερινάς;
Διότι η μεταβολή των άστρων και του ηλίου προφανώς συμπίπτει και εις
τας δύο τροπάς.
Ξένος.
Καλά παρηκολούθησες τον λόγον. Αυτό όμως που ερώτησες ως προς την
αυτόματον γένεσιν όλων των πραγμάτων εις τους ανθρώπους, διόλου δεν
ανήκει εις το σημερινόν καθεστώς, αλλά και αυτό ήτο της προηγουμένης.
Τότε δηλαδή όλην αυτήν την περιστροφήν την διηύθυνε επιμελώς ο θεός,
καθώς τόρα, και εις έκαστον τόπον, καθώς τόρα, ήσαν διαμοιρασμένα τα
μέρη του κόσμου εις διαφόρους θεούς ως κυβερνήτας. Και λοιπόν και τα
ζώα τα εμοιράσθησαν κατά γένη και αγέλας ως θείοι βοσκοί οι δαίμονες,
και έκαστος ήτο ανεξάρτητος εις όλα όσα διηύθυνε μόνος του, ώστε ούτε
άγριον υπήρχε τίποτε, ούτε αλληλοφαγώματα, και ούτε πόλεμος ούτε
διχόνοια όλως διόλου. Και ημπορούσε να αναφέρη κανείς χίλια άλλα, τα
οποία συμβαδίζουν με αυτήν την διάταξιν των πραγμάτων. Οπωσδήποτε
όμως ό,τι ελέχθη ως προς την αυτόματον γέννησιν των ανθρώπων έχει τον
εξής λόγον. Τότε επετήρει την ποίμνην αυτών ο ίδιος ο θεός, καθώς
κάμνουν τόρα οι άνθρωποι, οι οποίοι είναι γένος θεϊκώτερον των άλλων
ζώων και ποιμαίνουν τα άλλα τα κατώτερα από αυτούς γένη. Εν όσω δε
εποίμαινε εκείνας ο θεός δεν υπήρχαν ούτε πολιτείαι, ούτε ιδιοκτησίαι
γυναικών και παίδων. Διότι όλα ανεγεννώντο από την γην χωρίς να
ενθυμούντο τίποτε από τα προηγούμενα. Όλα όμως τα σημερινά δεν
υπήρχαν, είχαν δε καρπούς αφθόνους και από τα δένδρα και από όλα τα
δάση, τα οποία ήσαν άφθονα χωρίς να τα φυτεύουν οι γεωργοί και μόνα
των εφύτρωναν από την γην. Εκαρπούντο δε όλα αυτά ενώ ήσαν γυμνοί και
εκοιμώντο χωρίς στρώμα εις το ύπαιθρον ως επί το πλείστον. Διότι αι
ώραι του έτους ήσαν μετριασμένας και δεν τους εστενοχωρούσαν, ως
στρώματα δε είχαν τας αφθόνους πρασινάδας, αι οποίαι εφύτρωναν από
την γην. Ιδού λοιπόν ποία ήτο η ζωή εις την εποχήν του Κρόνου, φίλε
Σωκράτη. Την δε σημερινήν, η οποία, καθώς λέγουν, ήρχισε από την
εποχήν του Διός, την γνωρίζεις και συ, διότι είσαι παρών. Να κρίνης
όμως ποίος από αυτούς τους δύο βίους είναι ευτυχέστερος, άραγε θα
ημπόρεσες και θα θελήσης;
Νέος Σωκράτης.
Διόλου μάλιστα.
Ξένος.
Θέλεις τότε λοιπόν εγώ να σου τους κρίνω;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος. Λοιπόν οι τρόφιμοι του Κρόνου, αφού είχαν τόσον πολλήν ευκαιρίαν και δύναμιν, όχι μόνον με τους ανθρώπους αλλά και με τα ζώα να ημπορούν να συνομιλούν, εάν όλα αυτά τα εξεμεταλλεύοντο τελείως διά την φιλοσοφίαν, και διά να σχετίζωνται μεταξύ των και με τα ζώα, και διά να μανθάνουν από όλην την φύσιν μήπως κανέν μέρος αυτής αντελήφθη κάτι τι περισσότερον από όλους τους άλλους ως προς την απόκτησιν πείρας, είναι ευνόητον ότι οι τοτινοί θα ήσαν πολύ ανώτεροι από τους σημερινούς ως προς την ευτυχίαν. Εάν όμως εγέμιζαν την κοιλίαν των αφθόνως με τροφάς και ποτά, και έλεγαν παραμύθια μεταξύ των και μαζί με τα ζώα, καθώς και τόρα ακόμη λέγεται δι' αυτούς, τότε πάλιν είναι πολύ εύκολος η κρίσις κατά την γνώμην μου τουλάχιστον. Οπωσδήποτε όμως ας τα αφήσωμεν αυτά, έως ότου να μας έλθη κανείς καλός άγγελος, διά να μάθωμεν ποίαν χρήσιν έκαμναν τότε των επιστημών και των λόγων. Τόρα όμως πρέπει να ειπούμεν εκείνο, χάριν του οποίου ανεστήσαμεν τον μύθον, διά να περατώσωμεν τον υπολειπόμενον λόγον. Αφού δηλαδή όλων αυτών ο χρόνος συνεπληρώθη, και ήτο ανάγκη να γίνη μεταβολή, και προ πάντων είχε εξαφανισθή ολόκληρον το γένος των γηίνων, διότι πάσα ψυχή συνεπλήρωσε όλας τας γεννήσεις, καθώς είχε διαταχθή εκάστη, και έπεσαν όλαι εις την γην ως ισάριθμα σπέρματα, τότε πλέον ο κυβερνήτης του σύμπαντος, ως να παρήτησε την διεύθυνσιν των πηδαλίων, απεμακρύνθη εις την ιδιαιτέραν του περιωπήν, τον δε κόσμον πλέον τον περιέστρεφε η ειμαρμένη και η σύμφυτος επιθυμία. Όλοι λοιπόν οι θεοί, όσοι ήσαν συγχρόνως με τον μέγιστον θεόν άρχοντες εις τους διαφόρους τόπους, επειδή πλέον ενόησαν τι συνέβη, παραιτήθησαν πλέον και αυτοί από την ιδικήν των επιμέλειαν διά τα μέρη του κόσμου. Αυτός δε στρεφόμενος αναδρομικώς και συγκρουόμενος, διότι επήρε νέαν ορμήν αντίθετον προς εκείνην η οποία ετελείωσε, έκαμε εντός του μέγαν σεισμόν και επροξένησε πάλιν μεγάλην καταστροφήν των διαφόρων ζώων. Κατόπιν δε αφού παρήλθε πολύς καιρός και έπαυσε πλέον τον θόρυβον και την ταραχήν και τους σεισμούς, ήρχισε να ησυχάζη και να βαδίζη με τάξιν τον συνηθισμένον του δρόμον, διότι ανέλαβε ο ίδιος την επιμέλειαν και την εξουσίαν εις όσα είχε εντός του και ήσαν ιδικά του, προσπαθών όσον ήτο δυνατόν να ενθυμηθή τα διδάγματα του δημιουργού και πατρός του. Εις τας αρχάς λοιπόν τας εξετέλει με περισσοτέραν ακρίβειαν, κατόπιν όμως με ολιγωτέραν. Εις αυτά δε πταίει το ολικόν στοιχείον του, το οποίον υπήρχε εις την παλαιάν φύσιν, διότι μετείχε πολλής αταξίας πριν να έλθη εις τον σημερινόν κόσμον. Διότι όσον μεν εξαρτάται από τον συναρμοστήν του, τα έχει όλα καλά. Από την πρώτην όμως συνήθειαν, όλα τα κακά και τα άδικα τα οποία συμβαίνουν εις τον ουρανόν και ο ίδιος τα επήρε από εκείνην, και εις τα ζώα τα μεταδίδει. Εφ' όσον λοιπόν έτρεφε τα ζώα μετά του κυβερνήτου, ολίγα εντός του παρήγε κακά, μεγάλα όμως αγαθά. Όταν όμως αποχωρισθή από εκείνον, πάντοτε περνά καλά κατά το χρονικόν διάστημα το πλησιέστερον προς την παραίτησίν του, εάν όμως παρέλθη πολύς καιρός και αρχίση να λησμονή, τότε περισσότερον κυριαρχεί το πάθημα της παλαιάς δυσαρμονίας. Εις το τέλος δε πλέον, επειδή παρακμάζει και ολιγοστεύουν τα αγαθά και πλεονάζουν αναμίξ τα αντίθετα, έρχεται εις κίνδυνον να καταστρέψη τον εαυτόν του και όσα έχει εντός του. Δι' αυτό λοιπόν τότε πάλιν ο θεός ο οποίος τον ετακτοποίησε, επειδή τον βλέπει να ευρίσκεται εις στενοχωρίαν, ενδιαφερόμενος να μη πελαγώση από την σύγχυσιν και διαλυθή και βυθισθή εις τον απέραντον τόπον της ανομοιότητος, έρχεται πάλιν αυτός εις το πηδάλιον, και συσφίγγει τα χαλαρωθέντα και παραλυθέντα μέρη και τα κάμνει καθώς ήσαν κατά την προηγουμένην περίοδόν του, και τον τακτοποιεί και τον καθιστά αθάνατον και αγήραστον. Αυτό λοιπόν είναι το τέλος από όλα αυτά όσα λέγονται. Αλλά διά τον ορισμόν του βασιλέως αρκεί να ενθυμηθούμεν ολίγον τα προηγούμενα. Δηλαδή αφού μετετράπη ο κόσμος εις τον δρόμον της σημερινής καταστάσεως, η ηλικία εσταμάτησε πάλιν και εκ νέου παρουσίαζε τα αντίθετα προς την τοτινήν κατάστασιν. Διότι όσα μεν ζώα από την μικρότητά των ολίγον έλειπε να εξαφανισθούν, ήρχισαν να μεγαλώνουν, όσα δε σώματα παρήγοντο νεογέννητα από την γην, εγίνοντο γηραλέα και πάλιν απέθνησκαν και επέστρεφαν εις την γην. Και όλα μεν τα άλλα μετεβλήθησαν, μιμούμενα και συμβαδίζοντα με το πάθημα του σύμπαντος, προ πάντων όμως επήλθε κατ' ανάγκην εις όλα απομίμησις της κυοφορίας και γεννήσεως και διατροφής. Διότι δεν επετρέπετο πλέον να γεννηθή ζώον με άλλο μέσον, αλλά καθώς ο κόσμος διετάχθη να είναι αυτεξούσιος εις την κίνησίν του, ομοίως ακριβώς και εις τα μέρη, όσον ήτο δυνατόν, επεβλήθη από την ομοιότητα του συστήματος να φυτρώνουν και να γεννούν και να διατρέφουν αφ' εαυτών. Και τόρα εφθάσαμεν ακριβώς εις το σημείον του λόγου, χάριν του οποίου ελέχθησαν όλα αυτά. Δηλαδή δι' όλα μεν τα άλλα ζώα θα είχαμεν να ειπούμεν πολλά και διεξοδικά, από ποία και διά ποίας αιτίας μετεβλήθησαν. Διά τους ανθρώπους όμως έχομεν να ειπούμεν συντομώτερα και αρμοδιώτερα. Αφού δηλαδή εστερήθησαν την επιμέλειαν του ιδιοκτήτου και επιστάτου θεού, και αφού πάλιν τα περισσότερα από τα ζώα όσα είχαν κακόν φυσικόν αγρίεψαν, οι δε άνθρωποι έμειναν αδύνατοι και απροστάτευτοι, διαρκώς ηρπάζοντο από αυτά, άλλως τε ήσαν ακόμη ανεπιτήδειοι και άτεχνοι κατά τους πρώτους χρόνους, διότι έλειψε πλέον εντελώς η αυτόματος τροφή, και ακόμη δεν εγνώριζαν να προμηθεύωνται, διότι προηγουμένως δεν τους εβίαζε καμμία ανάγκη. Από όλα αυτά ευρίσκοντο εις μεγάλην στενοχωρίαν. Και τότε λοιπόν μας εδόθησαν από τους θεούς τα φημιζόμενα ανέκαθεν δώρα με την επιβαλλομένην διδασκαλίαν και εκπαίδευσιν, δηλαδή το πυρ μεν από τον Προμηθέα, αι τέχναι δε από τον Ήφαιστον και από την σύντεχνόν του, τα δε σπέρματα πάλιν και τα φυτά από άλλους θεούς. Και όλα όσα εκανόνισαν τον ανθρώπινον βίον, από αυτά προήλθαν, διότι, καθώς είπαμεν προ ολίγου, των μεν θεών η επιμέλεια είχε λείψει πλέον εντελώς, μόνοι των δε, καθώς ολόκληρος ο κόσμος, έπρεπε και αυτοί να έχουν και την συντήρησιν και την επιμέλειαν, και αυτά μιμούμενοι και ακολουθούντες εις όλους τους αιώνας, τόρα μεν ζώμεν και γεννώμεθα κατά τούτον τον τρόπον, τότε δε κατ' εκείνον. Και όσον μεν διά τον μύθον, ας λάβη πλέον τέλος. Τόρα όμως ας τον χρησιμοποιήσωμεν, διά να εννοήσωμεν, πόσον επλανήθημεν, όταν ωρίσαμεν τον βασιλικόν και τον πολιτικόν εις τον προηγούμενον λόγον.
Νέος Σωκράτης.
Πώς λοιπόν και πόσον μεγάλο λάθος υποθέσεις ότι μας συνέβη;
Ξένος.
Αλλού μεν πολύ μικρόν, αλλού όμως πάρα πολύ γενναίον, και πολύ
μεγαλίτερον και εκτενέστερον παρά τότε.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Πρώτον διότι, ενώ μας ηρώτησαν διά τον βασιλέα και πολιτικόν της
σημερινής περιστροφής και γεννήσεως, ημείς εδώσαμεν ως απάντησιν τον
ποιμένα της αντιθέτου περιόδου, ο οποίος εποίμαινε την ανθρωπίνην
αγέλην, και μάλιστα θεόν εις την θέσιν θνητού. Εις αυτό λοιπόν πολύ
εφύγαμεν από το ζήτημα. Δεύτερον δε διότι τον εχαρακτηρίσαμεν ως
άρχοντα όλης της πόλεως χωρίς να ορίσωμεν ακριβώς τον τρόπον, εις
τούτο πάλιν είναι μεν αληθές ό,τι είπαμεν, όχι όμως ολόκληρον, ούτε
διετυπώθη σαφώς, διά τούτο το λάθος μας εδώ είναι μικρότερον παρά εις
εκείνο.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Πρέπει λοιπόν, καθώς φαίνεται, να ορίσωμεν ακριβώς τον τρόπον με τον
οποίον διοικεί την πόλιν, και τότε να ελπίζωμεν ότι ωρίσαμεν τελείως
τον πολιτικόν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά.
Ξένος.
Δι' αυτό λοιπόν παρεμβάλαμεν τον μύθον, διά να σαφηνίση περί της
αγελαιοτροφίας, όχι μόνον ότι όλοι διαφιλονικούν δικαιώματα με αυτόν
τον οποίον ημείς εξετάζομεν, αλλά και εκείνον τον ίδιον να τον
εννοήσωμεν καθαρώτερα, διότι μόνον εάν αυτός έχη επιμέλειαν της
ανθρωπίνης διατροφής κατά το παράδειγμα των ποιμένων και βοσκών, τότε
και μόνον τότε είναι άξιος αυτού του χαρακτηρισμού.
Νέος Σωκράτης.
Έχεις δίκαιον.
Ξένος.
Νομίζω δε, φίλε Σωκράτη, ότι αυτό το σχήμα του θείου ποιμένος είναι
μεγαλίτερον από βασιλέα, ενώ όσοι είναι σήμερον πολιτικοί εις τον
τόπον μας, είναι περισσότερον όμοιοι εις τα φυσικά με τους
κυβερνωμένους και έλαβαν πολύ ομοίαν εκπαίδευσιν και ανατροφήν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Λοιπόν δεν πρέπει άραγε διόλου να τους εξετάσωμεν ούτε περισσότερον
ούτε ολιγώτερον, εάν επλάσθησαν κατά τούτον ή κατ' εκείνον τον
τρόπον;
Νέος Σωκράτης.
Πώς δεν πρέπει;
Ξένος.
Τότε λοιπόν ας έλθωμεν πάλιν πίσω κατά τον εξής τρόπον. Δηλαδή αυτήν
που ωνομάσαμεν αυτοδιατακτικήν τέχνην επάνω εις τα ζώα, η οποία όμως
δεν έχει την επιμέλειαν ιδιαιτέραν διά το καθέν, αλλά κοινήν, και την
ωνομάσαμεν τότε μάλιστα αγελαιοτροφικήν — το ενθυμείσαι;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Εις αυτήν λοιπόν κάπου εκάμαμεν λάθος εν τω μεταξύ. Διότι τον
πολιτικόν δεν τον συνελάβαμεν πουθενά ούτε τον ωνομάσαμεν, αλλά μας
διέφυγε και δεν του εδώσαμεν ονομασίαν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Η διατροφή των διαφόρων αγελών ανήκει γενικώς εις όλους τους άλλους
ποιμένας, ενώ όμως εις τον πολιτικόν δεν ανήκει τούτο, ημείς
εφηρμόσαμεν αυτό το όνομα και εις αυτόν, ενώ έπρεπε να εύρωμεν άλλο
όνομα κοινόν δι' όλους.
Νέος Σωκράτης.
Έχεις δίκαιον, εάν όμως υπήρχε τοιούτον όνομα.
Ξένος.
Και πώς δεν υπήρχε; Και βεβαίως ήτο κοινόν εις όλους η περιποίησις,
χωρίς να ορίσωμεν ακριβώς την διατροφήν ούτε καμμίαν άλλην ασχολίαν.
Αλλά ημπορούσαμεν κάπως να την ονομάσωμεν ή αγελαιοκομικήν, ή
περιποιητικήν, ή επιμελητικήν, και ούτω πως να συμπεριλάβωμεν και τον
πολιτικόν μαζί με όλους τους άλλους, διότι είπαμεν ότι αυτό έπρεπε να
γίνη.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά. Αλλά η κατόπιν διαίρεσις πώς θα εγίνετο τότε;
Ξένος.
Ακριβώς καθώς διαιρέσαμεν προηγουμένως την αγελαιοτροφικήν εις πεζά
και άπτερα και άμικτα και ακέρατα, με αυτά τα ίδια θα διαιρούσαμεν
και την αγελαιοκομικήν συμπεριλαμβάνοντες εξ ίσου εις τον ορισμόν και
την σημερινήν και εκείνην της εποχής του Κρόνου.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται. Και λοιπόν σε ερωτώ πάλιν τι έπεται εκ τούτου.
Ξένος.
Είναι φανερόν ότι, αν το ελέγαμεν ούτω πως το όνομα της
αγελαιοκομικής, δεν θα συνέβαινε ποτέ να διαμφισβητούν μερικοί ότι
ουδέ υπάρχει καν επιμέλεια, καθώς τότε δικαίως διεφιλονικήθη ότι δεν
υπήρχε καμμία τέχνη αξία να λάβη αυτόν τον χαρακτηρισμόν της
διατροφής, και ότι, αν υπήρχε οπωσδήποτε, αυτή ανήκει εις πολλούς
άλλους περισσότερον παρά εις τον βασιλέα.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Επιμέλεια όμως ολοκλήρου της ανθρωπίνης κοινωνίας καμμία άλλη δεν θα
ήθελε να ονομασθή περισσότερον και προτίτερα από την βασιλικήν και
την τέχνην της κυβερνήσεως όλων των ανθρώπων.
Νέος Σωκράτης.
Έχεις δίκαιον.
Ξένος.
Κατόπιν πάλιν, φίλε Σωκράτη, άραγε ενοήσαμεν ότι κοντά εις το τέλος
πολύ συχνά εκάμναμεν λάθη;
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Ιδού πώς. Δηλαδή και όταν είχαμεν πεποίθησιν ότι υπήρχε κάποια
θρεπτική τέχνη της δίποδος αγέλης, και τότε ακόμη δεν έπρεπε ημείς
αμέσως να την ονομάσωμεν βασιλικήν και πολιτικήν ως να ήτο
συμπληρωμένη.
Νέος Σωκράτης.
Αλλά τι λοιπόν;
Ξένος.
Πρώτον μεν, καθώς είπαμεν, έπρεπε να τροποποιήσωμεν το όνομα, και να
το συμβιβάσωμεν περισσότερον με την επιμέλειαν παρά με την διατροφήν,
έπειτα να διχοτομήσωμεν και αυτήν. Διότι πιθανόν να επιδέχεται ακόμη
όχι ολίγας υποδιαιρέσεις.
Νέος Σωκράτης.
Ποίας;
Ξένος.
Πρώτον να διακρίνωμεν τον θείον ποιμένα από τον ανθρώπινον
επιμελητήν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Έπειτα πάλιν αυτήν την αποδοθείσαν επιμελητικήν έπρεπε να την
χωρίσωμεν εις δύο.
Νέος Σωκράτης.
Ως προς τι;
Ξένος.
Ως προς το βίαιον και το εκούσιον.
Νέος Σωκράτης.
Και τι με τούτο;
Ξένος.
Βεβαίως και με αυτό εκάμαμεν προηγουμένως λάθος βλακωδέστερον από
όσον έπρεπε, και κατετάξαμεν εις την ιδίαν τάξιν τον βασιλέα και τον
τύραννον, ενώ είναι ανομοιότατοι και οι ίδιοι και ο τρόπος της
κυβερνήσεως εκάστου από αυτούς.
Νέος Σωκράτης.
Έχεις δίκαιον.
Ξένος.
Τόρα όμως θέλεις να διορθώσωμεν το λάθος και, καθώς είπα, να
διαιρέσωμεν την ανθρωπίνην επιμελητικήν εις δύο μέρη, την βιαίαν και
την εκουσίαν;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Και αφού ονομάσωμεν την μεν βιαίαν τυραννικήν, την δε εκουσίαν
αγελαιοκομικήν, η οποία περιποιείται αυτοπροαίρετα δίποδα ζώα,
πολιτικήν, τότε πάλιν να θεωρήσωμεν ως όντως βασιλέα και πολιτικόν
εκείνον, όστις έχει αυτήν;
Νέος Σωκράτης.
Και φαίνεται, καλέ Ξένε, να είναι αυτός εντελώς ο ορισμός του
πολιτικού.
Ξένος.
Καλόν θα ήτο να είναι αυτός, φίλε Σωκράτη. Αλλά δεν πρέπει μόνον εις
εσέ να φαίνεται, αλλά και εις εμέ συγχρόνως. Τόρα όμως κατά την
γνώμην μου τουλάχιστον δεν φαίνεται (!) ότι ο βασιλεύς έλαβε τελείαν
διατύπωσιν, αλλά καθώς οι γλύπται κάποτε βιάζονται παράκαιρα να
προσθέσουν περισσοτέρας και μεγαλιτέρας παρεμβολάς εις τας
λεπτομερείας των έργων των και αργοπορούν, το ίδιον και ημείς τόρα,
τάχα διά να δείξωμεν όχι μόνον γλήγορα αλλά και μεγαλοπρεπώς το λάθος
του προηγουμένου διαβήματός μας, ενομίσαμεν ότι πρέπει να λάβωμεν
μεγάλα παραδείγματα διά τον βασιλέα, και εσηκώσαμεν επάνω ένα
τεραστίως ογκώδη μύθον, και ηναγκάσθημεν να μεταχειρισθώμεν
περισσότερον μέρος από ό,τι χρειάζεται. Δι' αυτό εκάμαμεν τον ορισμόν
μακροσκελέστερον και ωρισμένως δεν εδώσαμεν τέλος εις τον λόγον, αλλά
χωρίς να σε γελάσω ο λόγος μας ομοιάζει μεν με εικόνα εις το σχέδιον
ολόγυρα, αλλά δεν έλαβε ακόμη με τας βαφάς και με την ανάμιξιν των
χρωμάτων την ζωηρότητά του. Αλλά πάσαν εικόνα της ζωγραφικής και όλης
της άλλης καλλιτεχνίας πρέπει με έκφρασιν και με ορισμόν να την
διατυπώνουν, όσοι ημπορούν να παρακολουθούν, και μόνον οι άλλοι με
καλλιτεχνήματα.
Νέος Σωκράτης.
Εις αυτό έχεις δίκαιον. Τόρα όμως ειπέ εις ποίον μέρος νομίζεις ότι
δεν το είπαμεν καλά;
Ξένος.
Είναι δύσκολον, ευλογημένε μου, χωρίς να μεταχειρισθώ παράδειγμα να
εξηγήσω καθαρά έν ζήτημα κάπως πολύπλοκον. Διότι έκαστος από ημάς
σχεδόν είναι ως να τα γνωρίζη όλα εις τον ύπνον, και πάλιν εις τον
ξύπνον του να τα αγνοή.
Νέος Σωκράτης.
Πώς το εννοείς αυτό;
Ξένος.
Βεβαίως φαίνομαι προς το παρόν ότι πολύ παραλόγως ανεκίνησα το πάθημα
της γνώσεως μεταξύ μας.
Νέος Σωκράτης.
Πώς δηλαδή;
Ξένος.
Ευλογημένε μου, πάλιν χρειάζεται νέον παράδειγμα και αυτό το
παράδειγμα.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον λοιπόν; Λέγε και μη στενοχωρείσαι διόλου από εμένα.
Ξένος.
Πρέπει να το ειπώ, αφού και συ είσαι πρόθυμος να ακολουθήσης.
Γνωρίζομεν δηλαδή ότι οι μικροί παίδες όταν πρώτην φοράν αρχίζουν να
μανθάνουν γράμματα —
Νέος Σωκράτης.
Τι πράγμα;
Ξένος.
Ότι έκαστον γράμμα εις τας συντομωτάτας και ευκολωτάτας συλλαβάς το
αντιλαμβάνονται καλά, και είναι ικανοί να λέγουν το ορθόν ως προς
αυτά.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Δι' αυτά όμως τα ίδια γράμματα εις άλλας συλλαβάς πάλιν αμφιβάλλουν
και πλανώνται και με την γνώμην των και με τον λόγον των.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Άραγε λοιπόν δεν είναι ευκολώτερον και καλλίτερον να τους βοηθήσωμεν
δι' όσα δεν γνωρίζουν ακόμη κατά τον εξής τρόπον;
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Είναι ανάγκη πρώτον να τους επαναφέρωμεν εις τας συλλαβάς, εις τας
οποίας έκριναν ορθώς τα ίδια γράμματα, και κατόπιν να τους φέρωμεν
εις όσα δεν διακρίνουν ακόμη, και συγκρίνοντες να δεικνύωμεν την
ομοιότητα και συμφωνίαν, η οποία υπάρχει και εις τας δύο συλλαβάς,
και ούτω καθεξής έως ότου όλα τα αμφιβαλλόμενα να τα παραβάλωμεν με
τα ορθώς διακρινόμενα, και αφού αποδειχθούν, να γίνουν ούτω πως
παραδείγματα, ώστε να τους κάμωμεν να προφέρουν όλα τα στοιχεία εις
όλας τας συλλαβάς το όμοιον ως όμοιον και το διάφορον ως διάφορον,
πάντοτε με τον ίδιον τρόπον.
Νέος Σωκράτης.
Είμαι συμφωνότατος.
Ξένος.
Λοιπόν δεν εσυμπεριλάβαμεν άραγε αρκετά σαφώς, ότι τότε γίνεται το
παράδειγμα, όταν έν όμοιον πράγμα κριθή διά παρομοιώσεως ορθώς μέσα
εις άλλο κομματιασμένον, και συγκεντρωθή η αντίληψίς μας εις τα δύο
μαζί διά να αποτελέση μίαν αληθινήν κρίσιν;
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται.
Ξένος.
Τότε λοιπόν, άραγε είναι να απορή κανείς, πώς η ψυχή μας παθαίνει το
ίδιον πράγμα ως προς τα στοιχεία του σύμπαντος, ότι δηλαδή άλλοτε μεν
διά την αλήθειαν συγκρατείται εις μερικά από αυτά μαζί με άλλα
ωρισμένα, άλλοτε όμως πάλιν μεταφέρεται εις όλα μαζί με άλλα, και δι'
αυτό μερικούς μεν από τους συνδυασμούς των οπωσδήποτε τους κρίνει
ορθώς, όταν όμως μετακινηθούν εις τας μεγάλας και δυσνοήτους συλλαβάς
των πραγμάτων, αυτά τα ίδια πάλιν δεν τα γνωρίζει;
Νέος Σωκράτης.
Αυτό δεν είναι διόλου παράδοξον.
Ξένος.
Αλλά τόρα, φίλε μου, πώς θα ήτο δυνατόν αν αρχίσωμεν από ψευδή κρίσιν
να φθάσωμεν έστω και εις μικρόν μέρος της αληθείας και να αποκτήσωμεν
γνώσιν;
Νέος Σωκράτης.
Σχεδόν με κανένα τρόπον.
Ξένος.
Λοιπόν, αφού αυτά επλάσθησαν κατ' αυτόν τον τρόπον, δεν θα εκάμαμεν
διόλου σφάλμα εγώ και συ, πρώτον ότι επεχειρήσαμεν να ιδούμεν ενός
ολοκλήρου παραδείγματος την φύσιν μέσα εις άλλο παράδειγμα μικρόν
χωριστά, τόρα δε πάλιν ότι σκοπεύομεν να έλθωμεν εις το είδος του
βασιλέως το οποίον είναι μέγιστον, λαμβάνοντες από κανέν μικρόν
πράγμα παράδειγμα, και να γνωρίσωμεν την τέχνην της περιποιήσεως των
κατοίκων μιας πόλεως, διά να υπάρξη εις τον νουν μας αλήθεια αντί
ονείρου.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Τότε λοιπόν ας πάρωμεν πάλιν εις το χέρι τον προηγούμενον λόγον, ότι
δηλαλή, επειδή το βασιλικόν γένος της επιμελείας των πόλεων το
διαφιλονικούν χίλιοι δύο, πρέπει βεβαίως όλους αυτούς, να τους
απομακρύνωμεν και να αφήσωμεν μόνον εκείνον, και δι' αυτό ακριβώς
είπαμεν ότι μας χρειάζεται ένα παράδειγμα.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Ποίον λοιπόν παράδειγμα, όσον το δυνατόν μικρόν, αλλά που να έχη ως
θέμα το ίδιον με την πολιτικήν, ημπορούμεν να εύρωμεν καταλληλότερον,
διά να εξηγήσωμεν το ζήτημά μας; θέλεις, καλέ Σωκράτη, δι' όνομα του
Διός, αν δεν έχωμεν κανέν άλλο πρόχειρον, να προτιμήσωμεν τουλάχιστον
την υφαντικήν; Και αυτήν πάλιν, αν θέλης, όχι όλην; Διότι ίσως είναι
αρκετή η καταγινομένη εις τα μάλλινα υφάσματα. Διότι πιθανόν και
μόνον αυτό το μέρος αυτής να φανερώση εκείνο που ζητούμεν.
Νέος Σωκράτης.
Διατί όχι;
Ξένος.
Τότε λοιπόν διατί τάχα, καθώς προηγουμένως εδιχοτομούσαμεν τα μέρη
των μερών, δεν κάμνομεν το ίδιον και τόρα διά την υφαντικήν, και αφού
περάσωμεν όσον το δυνατόν συντόμως όλα, να φθάσωμεν πάλιν εις αυτό
που μας χρειάζεται τόρα;
Νέος Σωκράτης.
Πώς το εννοείς;
Ξένος.
Ως απάντησιν θα σου δώσω την ιδίαν την εκτέλεσιν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά το είπες.
Ξένος.
Λοιπόν όλα όσα παρασκευάζομεν ή αποκτώμεν, άλλα μας χρησιμεύουν διά
να κάμωμεν κάτι τι, άλλα δε ως προφυλακτήρια διά να μην υποφέρωμεν.
Και από τα προφυλακτήρια, άλλα μεν είναι αλεξιφάρμακα και θεία και
ανθρώπινα, άλλα δε προτειχίσματα. Από δε τα προτειχίσματα άλλα μεν
είναι πολεμικά οχυρώματα, άλλα δε περιφράγματα, Και τα περιφράγματα
άλλα μεν είναι παραπετάσματα, άλλα δε εμπόδια του ψύχους και του
καύσωνος. Από τα εμποδίσματα πάλιν άλλα μεν είναι στεγάσματα, άλλα δε
σκεπάσματα. Και από τα σκεπάσματα άλλα μεν είναι απλωτά, άλλα δε
περικαλύμματα. Από τα περικαλύμματα δε άλλα μεν είναι ολόσχιστα, άλλα
δε συγκολλητά. Από δε τα συγκολλητά άλλα μεν είναι τρυπητά, άλλα δε
χωρίς τρυπήματα συνδετά. Και από τα ατρύπητα άλλα μεν είναι από νεύρα
φυτών της γης, άλλα δε τρίχινα. Από δε τα τρίχινα άλλα μεν είναι
συγκολλητά με νερό και χώμα, άλλα δε μόνα μεταξύ των. Αυτά δε τα
τελευταία προφυλακτήρια και σκεπάσματα, τα κατασκευαζόμενα από υλικά
που συγκολλώνται μόνα των, τα ωνομάσαμεν ενδύματα. Την δε τέχνην, η
οποία κυρίως έχει την επιμέλειαν των ενδυμάτων, καθώς τότε ωνομάσαμεν
την τέχνην της πόλεως πολιτικήν, θέλεις να την ονομάσωμεν και αυτήν
τόρα ομοίως ενδυματουργικήν; Και θέλεις ακόμη να ειπούμεν ότι και η
υφαντική, επειδή αποτελεί το μεγαλίτερον μέρος διά την εργασίαν των
ενδυμάτων, δεν διαφέρει από την ενδυματουργικήν παρά μόνον εις το
όνομα, καθώς τότε η βασιλική από την πολιτικήν;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά βεβαίως.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν ας συλλογισθούμεν το κατόπιν, ότι δηλαδή πιθανόν κανείς
να νομίση ότι αρκετά καλά ωρίσθη η υφαντική των ενδυμάτων, διότι δεν
ημπορεί να σκεφθή ότι από τας μεν στενώς συγγενείς τέχνας ακόμη δεν
απεχωρίσθη, από πολλάς δε άλλας συγγενείς απεμακρύνθη.
Νέος Σωκράτης.
Λέγε από ποίας συγγενείς;
Ξένος.
Καθώς φαίνεται, δεν παρηκολούθησες όσα είπα. Δι' αυτό λοιπόν πρέπει
ίσως να επανέλθω πάλιν και να αρχίσω από το τέλος. Αν δηλαδή εννοής
καλά την συγγένειαν, προ ολίγου απεχωρίσαμεν έν είδος από αυτήν,
διότι διεκρίναμεν τα υφασμένα ως φορέματα και ως στρωσίδια.
Νέος Σωκράτης.
Εννοώ.
Ξένος.
Και όμως αφαιρέσαμεν την χρησιμοποίησιν των λινών και των ψαθών και
όλων των άλλων όσα προ ολίγου ωνομάσαμεν νεύρα των φυτών. Και πάλιν
αφαιρέσαμεν την συμπίλησιν και την συνένωσιν διά τρυπημάτων και
ραφής, τα οποία αποτελούν το περισσότερον μέρος της κατεργασίας των
δερμάτων.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Ακόμη όμως αφαιρέσαμεν και την δερματουργικήν η οποία εργάζεται τα
ολόσχιστα σκεπάσματα, και τας στεγασματικάς, και όσαι τέχναι υπάρχουν
εις την οικοδομικήν και εν γένει την αρχιτεκτονικήν, και άλλας ως
στεγαστικάς των ρευμάτων, όλας αυτάς τας αφαιρέσαμεν, και πάλιν όσαι
τέχναι διά τας κλοπάς και τας διαρρήξεις κατασκευάζουν φραγμούς διά
να εμποδίζουν αυτάς, καταγινόμεναι εις την συναρμογήν των θυρωμάτων
και μετέχουσαι ολίγον από την τέχνην των κρικελίων. Αλλά και την
οπλοποιίαν την απεχωρίσαμεν, η οποία είναι ένα τμήμα της μεγάλης και
πολυπλόκου προφυλαγματικής, και μάλιστα εις την αρχήν εχωρίσαμεν όλην
την μαγγανευτικήν η οποία καταγίνεται εις τα αλεξιφάρμακα, και
αφήσαμεν, καθώς θα ενόμιζε κανείς, αυτήν την ζητουμένην προφυλακτικήν
από τας κακοκαιρίας, η οποία εργάζεται τα μάλλινα προφυλάγματα, και
ονομάζεται υφαντική.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται.
Ξένος.
Ακόμη όμως, παιδί μου, δεν το ωρίσαμεν τούτο εντελώς. Διότι όστις
αρχίζει την εργασίαν των ενδυμάτων προφανώς κάμνει τα αντίθετα από το
υφάσιμον.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Το υφάσιμον βεβαίως είναι κάποια συνένωσις.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Αυτό όμως αποτελεί ξεχώρισμα των συνηνωμένων και συμπιλημένων.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον δηλαδή;
Ξένος.
Το έργον της τέχνης του ξαίνοντος. Ή θα τολμήσωμεν να ονομάσωμεν την
ξαντικήν υφαντικήν και τον ξάντην υφαντήν;
Νέος Σωκράτης.
Διόλου μάλιστα.
Ξένος.
Και βεβαίως πάλιν την κατασκευήν στημονιού και υφαδιού αν την ονομάση
κανείς υφαντικήν, θα ειπή παράδοξον και ψευδές όνομα.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Και λοιπόν; Όλην την βαφικήν και την ραπτικήν και την αποσυνθετικήν
(αποχωριστικήν) δεν θα την θεωρήσωμεν διόλου επιμέλειαν των ενδυμάτων, ή
και αυτάς όλας θα τας κατατάξωμεν με την υφαντικήν;
Νέος Σωκράτης.
Διόλου μάλιστα.
Ξένος.
Και βεβαίως όλαι αυταί διαφιλονικούν την επιμέλειαν της κατασκευής
των ενδυμάτων μαζί με την υφαντικήν, και αποδίδουν μεν εις εκείνην το
μεγαλίτερον μέρος, αλλά αρκετά μεγάλο μέρος κρατούν και διά τον
εαυτόν των.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Εκτός αυτών όμως και όσαι τέχναι κατασκευάζουν τα εργαλεία, με τα
οποία γίνονται τα έργα της υφαντικής, φαίνεται ότι και αυτάς πρέπει
να τας θεωρήσωμεν τουλάχιστον ως συντελεστικάς διά την κατασκευήν
κάθε υφάσματος.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Λοιπόν, άραγε ο ορισμός της υφαντικής, και ιδιαιτέρως του μέρους
αυτής το οποίον επροτιμήσαμεν, θα είναι αρκετά σαφώς διατυπωμένος,
εάν θεωρήσωμεν αυτήν ως την καλλιτέραν και κυριωτέραν από όλας όσαι
καταγίνονται εις τα μάλλινα ενδύματα; Ή μήπως θα ελέγαμεν κάπως την
αλήθειαν, όχι όμως σαφώς ουδέ τελείως, πριν να απομακρύνωμεν και όλας
αυτάς από αυτήν;
Νέος Σωκράτης.
Έχεις δίκαιον.
Ξένος.
Δι' αυτό λοιπόν τόρα πρέπει να κάμωμεν αυτό το οποίον λέγομεν, διά να
προχωρή ο λόγος μας κανονικώς.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Πρώτον λοιπόν ας παρατηρήσωμεν ότι δύο είναι αι τέχναι δι' όλας τας
εργασίας.
Νέος Σωκράτης.
Ποίαι;
Ξένος.
Η συντελεστική εις την κατασκευήν έργων και η πρωτουργός.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Όσαι δεν κατασκευάζουν το ίδιον πράγμα, αλλά όργανα μόνον δι' εκείνας
αι οποίαι το κατασκευάζουν, άνευ των οποίων ποτέ δεν ήτο δυνατόν να
κατασκευασθή το παραγγελλόμενον εις εκάστην τέχνην, αυτάς μεν ας τας
ονομάσωμεν συντελεστικάς, τας δε άλλας όσαι κατασκευάζουν το ίδιον το
πράγμα πρωταιτίους.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό είναι λογικόν τουλάχιστον.
Ξένος.
Κατόπιν λοιπόν όλας όσαι κατασκευάζουν αδράκτια και σαΐττες και όσα
άλλα εργαλεία σχετίζονται με την κατασκευήν φορεμάτων, δεν θα τας
ονομάσωμεν όλας συντελεστικάς, τας δε άλλας όσαι επιμελούνται και
κατασκευάζουν αυτά τα ίδια πρωταιτίους;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Από τας πρωταιτίους λοιπόν την πλυντικήν και ραπτικήν και όλην την
επιμέλειαν των τοιούτων, από την οποίαν το περισσότερον μέρος είναι η
διακοσμητική, είναι ορθόν να συμπεριλάβωμεν προ πάντων το σχετικόν με
αυτά μέρος της και το σύνολον να το ονομάσωμεν με το όνομα της
βαφικής τέχνης.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά.
Ξένος.
Και όμως η ξαντική βεβαίως πάλιν και η κλωστική και όλα τα μέρη τα
αναφερόμενα εις την κατασκευήν του ιδίου του ενδύματος το οποίον
είπαμεν, είναι μία τέχνη, την οποίαν ονομάζουν όλοι πλεκτικήν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Από αυτήν λοιπόν την πλεκτικήν υπάρχουν δύο υποδιαιρέσεις, και εκάστη
πάλιν από αυτάς τας δύο αποτελεί δύο τέχνας.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Η ξαντική και το μισό μέρος του αργαλιού και όσαι τέχναι ξεπλέκουν τα
συμπλεγμένα ατάκτως μεταξύ των, ολόκληρον αυτό ως έν λαμβανόμενον,
είναι μεν και μέρος της πλεκτικής βεβαίως, είπαμεν όμως και άλλοτε
ότι αποτελούν τας δύο περιεκτικάς τέχνας, την συνθετικήν και την
αποσυνθετικήν.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Λοιπόν μέρος της αποσυνθετικής είναι και η ξαντική και όλα όσα
είπαμεν προ ολίγου. Διότι η τέχνη, η οποία αποσυνθέτει με μαλλιά και
με στήμονας, και αλλέως εκτελείται με την σαΐτταν, αλλέως όμως με το
χέρι, έλαβε όλα τα ονόματα όσα είπαμεν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Τόρα πάλιν όμως ας λάβωμεν το μέρος της συνθετικής το οποίον είναι
και μέρος της πλεκτικής. Όσα δε ανήκον εις την αποσυνθετικήν, ας τα
αφήσωμεν όλα μαζί κατά μέρος, διχοτομούντες την πλεκτικήν εις το
αποσυνθετικόν και το συνθετικόν τμήμα.
Νέος Σωκράτης.
Ας υποθέσωμεν ότι την διαιρέσαμεν.
Ξένος.
Τάρα λοιπόν πάλιν, καλέ Σωκράτη, πρέπει συ να διχοτόμησες το
συνθετικόν και πλεκτικόν συγχρόνως μέρος, εάν πρόκειται να συλλάβωμεν
τελείως την υφαντικήν που είπαμεν προηγουμένως.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως πρέπει.
Ξένος.
Μάλιστα, πρέπει. Και ας ειπούμεν ότι το έν μέρος αυτής είναι
στρεπτικόν, το δε άλλο συμπλεκτικόν.
Νέος Σωκράτης.
Μήπως άραγε το ενόησα; Δηλαδή νομίζω ότι ονομάζεις στρεπτικήν την
εργασίαν του στημονιού.
Ξένος.
Όχι μόνον αυτού άλλα και του υφαδιού. Ή μήπως θα εύρωμεν κανένα
τρόπον να παράγεται αυτό χωρίς στρίψιμον;
Νέος Σωκράτης.
Διόλου μάλιστα.
Ξένος.
Χώρισε λοιπόν και το καθέν από αυτά τα δύο, διότι πιθανόν ο χωρισμός
να σε ωφελήση.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Ιδού πώς: Όταν το προϊόν της ξαντικής απλωθή και πλατύνη, δεν το
ονομάζομεν πέπλον;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Από αυτό λοιπόν, όσον μεν στρίφεται με το αδράχτι και γίνεται σφιχτόν
νήμα ονόμασέ το στημόνι και την τέχνην η οποία το στρίφει ονόμασέ την
στημονοκλωστικήν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Όσα όμως στρέφονται απαλά, πλέκονται όμως με το στημόνι το οποίον
συγκρατεί την μαλακότητα από την ορμήν της βαφής, αυτά βεβαίως πρέπει
να τα ονομάσωμεν υφάδι, και την τέχνην η οποία επιστατεί εις αυτά
υφάδιασμα.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Και βεβαίως το μέρος της υφαντικής το οποίον εθέσαμεν ως ζήτημα,
είναι πλέον σαφές εις τον καθένα. Δηλαδή το μέρος της συνθετικής το
οποίον ανήκει εις την πλεκτικήν, όταν κατασκευάζη πλέγμα με ευθείαν
πλοκήν του υφαδιού, ολόκληρον μεν το πλεγμένον το ονομάζομεν μάλλινον
ύφασμα, την δε τέχνην η οποία επιμελείται αυτό υφαντικήν.
Νέος Σωκράτης.
Έχεις δίκαιον.
Ξένος.
Πολύ καλά. Αλλά τόρα διατί άραγε δεν απαντήσαμεν αμέσως ότι η
υφαντική είναι πλεκτική του υφαδιού και του στημονιού, αλλά εφέραμεν
γύρον και ανελύσαμεν εις μάτην τόσα πολλά;
Νέος Σωκράτης.
Εις εμέ τουλάχιστον, καλέ Ξένε, τίποτε δεν εφάνη ότι ελέχθη εις μάτην
από όσα ελέχθησαν.
Ξένος.
Διόλου παράδοξον. Αλλά, αξιομακάριστε φίλε, πιθανόν να σου φανή. Δι'
αυτήν λοιπόν την ασθένειαν, αν τύχη να σου συμβή εις το μέλλον — και
δεν είναι διόλου παράδοξον — άκουσε να σου ειπώ ένα λόγον, ο οποίος
αρμόζει να λεχθή εις πάσαν τοιαύτην περίπτωσιν.
Νέος Σωκράτης.
Λέγε και μη σε μέλει.
Ξένος.
Πρώτον λοιπόν ας παρατηρήσωμεν πάσαν υπερβολήν και έλλειψιν, ώστε
λογικώς να επαινούμεν και να κατακρίνωμεν, όσα μέσα εις τας παρούσας
συζητήσεις λέγονται μακρότερα από όσον πρέπει ή αντιθέτως.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως πρέπει.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν νομίζω ότι θα ήτο ορθόν να ομιλήσωμεν περί αυτών των
ιδίων.
Νέος Σωκράτης.
Ποίων;
Ξένος.
Περί μήκους και συντομίας και εν γένει περί υπερβολής και ελλείψεως.
Διότι η μετρική βεβαίως ασχολείται εις όλα αυτά.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Λοιπόν ας διαιρέσωμεν αυτήν εις δύο μέρη. Διότι τούτο είναι αναγκαίον
δι' αυτό το οποίον επιδιώκομεν.
Νέος Σωκράτης.
Λέγε, σε παρακαλώ, πώς να διαιρέσωμεν.
Ξένος.
Ιδού πώς: Το έν μέρος αναλόγως της σχέσεως του μεγέθους και της
μικρότητος μεταξύ των, το δε άλλο αναλόγως της σχέσεως ενός πράγματος
προς την ορθήν φύσιν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς το εννοείς;
Ξένος.
Άραγε δεν σου φαίνεται ότι πρέπει κατά φύσιν να λέγωμεν ότι το
μεγαλίτερον δεν είναι από κανέν άλλο μεγαλίτερον, παρά από το
μικρότερον, και το μικρότερον πάλιν ότι είναι μικρότερον από το
μεγαλίτερον και όχι από κανέν άλλο;
Νέος Σωκράτης.
Αυτό μου φαίνεται.
Ξένος.
Τότε λοιπόν πρέπει να παραδεχθώμεν αυτά τα δύο είδη της καταστάσεως
των πραγμάτων και της κρίσεως διά το μεγάλον και το μικρόν, και όχι
καθώς είπαμεν προ ολίγου να τα σχετίζωμεν μόνον μεταξύ των, αλλά
μάλλον καθώς το είπαμεν τόρα, η μία να γίνεται μεταξύ των και η άλλη
ως προς το ορθόν μέτρον. Διά ποίαν δε αιτίαν έχομεν άραγε όρεξιν να
το μάθωμεν;
Νέος Σωκράτης.
Ακούς εκεί;
Ξένος.
Εάν δεν συγκρίνη ποτέ κανείς την φύσιν του μεγαλιτέρου προς κανέν
άλλο, παρά μόνον προς το μικρότερον, ποτέ δεν θα εξετασθή εν σχέσει
προς το ορθόν μέτρον. Δεν είναι έτσι;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Λοιπόν αυτάς τας ιδίας τέχνας και όλα τα προϊόντα αυτών δεν θα τα
καταστρέψωμεν με αυτόν τον λόγον, και μάλιστα και την πολιτικήν την
οποίαν εξετάζομεν τόρα και την υφαντικήν που είπαμεν; Διότι όλαι
αυταί προσέχουν πολύ να αποφεύγουν το περισσότερον και το ολιγώτερον
από το ορθόν μέτρον, όχι διότι δεν υπάρχει, αλλά ως πολύ δύσκολον εις
την εφαρμογήν, και κατ' αυτόν ακριβώς τον τρόπον διατηρούν το ορθόν
μέτρον και κατασκευάζουν τα πάντα καλά και ωραία.
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Λοιπόν, αν καταστρέψωμεν την πολιτικήν, δεν θα είναι πλέον ασύλληπτος
η έρευνα της βασιλικής επιστήμης;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ μάλιστα.
Ξένος.
Πώς λοιπόν; Άραγε καθώς εις τον σοφιστήν κατ' ανάγκην απεδείξαμεν ότι
υπάρχει το μη ον, διότι ως προς αυτό μας διέφευγε ο ορισμός, ομοίως
και τόρα να αναγκάσωμεν το περισσότερον και το ολιγώτερον να
μετρούνται όχι μόνον μεταξύ των αλλά και προς την φύσιν του ορθού
μέτρου; Διότι βεβαίως δεν είναι δυνατόν να υπάρξη αναντιλέκτως ούτε
πολιτικός ούτε άλλος κανείς επιστήμων των πράξεων, αν αυτό δεν γίνη
παρεδεκτόν.
Νέος Σωκράτης.
Τότε λοιπόν και τόρα ακόμη πρέπει να κάμωμεν το ίδιον.
Ξένος.
Είναι πολύ μεγαλίτερον, Σωκράτη μου, τούτο το έργον από εκείνο.
Μολονότι και εκείνο το ενθυμούμεθα πόσον ήτο μακρόν. Αλλά είναι πολύ
δίκαιον να προϋποθέσωμεν δι' αυτά το εξής·
Νέος Σωκράτης.
Τι πράγμα;
Ξένος.
Ότι τέλος πάντων θα μας χρειασθή αυτό που είπαμεν, διά να αποδείξωμεν
αυτό το ίδιον το ορθόν. Αλλά ακόμη εκτός του ότι θα αποδειχθούν αυτά
με αρκετήν σαφήνειαν, νομίζω ότι αυτός ο λόγος μας βοηθεί
μεγαλοπρεπώς, ότι δηλαδή όλας τας τέχνας πρέπει να τας θεωρούμεν ότι
μετρούνται όχι μόνον με το μεγαλίτερον και το μικρότερον, αλλά και με
την φύσιν του ορθού μέτρου. Διότι, όταν υπάρχη τούτο, υπάρχουν και
εκείναι, και όταν υπάρχουν εκείναι, υπάρχει και τούτο, αν όμως το έν
από αυτά τα δύο δεν υπάρχη, τότε και το άλλο δεν είναι δυνατόν να
υπάρξη ποτέ.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό μεν είναι ορθόν, αλλά τόρα τι εξάγεται από αυτό;
Ξένος.
Είναι φανερόν ότι δυνάμεθα να διαιρέσωμεν την μετρικήν, καθώς
είπαμεν, χωρίζοντες αυτήν εις δύο συμφώνως με αυτό, και να θεωρήσωμεν
ως έν μέρος αυτής όλας τας τέχνας, όσαι μετρούν τους αριθμούς και τα
μήκη και τα βάθη και τα πλάτη και τας ταχύτητας εν σχέσει προς το
αντίθετον. Ως δεύτερον δε εκείνας αι οποίαι μετρούν εν σχέσει προς το
ορθόν μέτρον και το πρέπον και την ευκαιρίαν και την ανάγκην και όλα
όσα αποτελούν το μέσον των δύο άκρων.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά είπες το καθέν τμήμα, και έχουν μεγάλην διαφοράν μεταξύ
των.
Ξένος.
Διότι βεβαίως, καλέ Σωκράτη, εκείνο το οποίον λέγουν πολλοί από τους
κομψευομένους (= Πυθαγορείους), οι οποίοι νομίζουν τάχα ότι λέγουν
καμμίαν σοφίαν, ότι δηλαδή η μετρική εις όλα τα συμβαίνοντα, είναι
αυτό το ίδιον που είπαμεν. Διότι με ένα οποιονδήποτε τρόπον όλα όσα
είναι έργα της τέχνης έχουν ανάγκην μετρήσεως. Επειδή όμως δεν
συνήθισαν, όταν τα μετρούν, να τα εξετάζουν αναλόγως του είδους, αφ'
ενός μεν αυτά ενώ είναι τόσον ανόμοια τα τοποθετούν αμέσως μαζί,
διότι τα νομίζουν όμοια, αφ' ετέρου δε πάλιν κάμνουν το αντίθετον και
χωρίζουν άλλα, ενώ δεν είναι μέρη. Και όμως είναι ανάγκη, όταν κανείς
εννοήση τα κοινά γνωρίσματα των πολλών πραγμάτων, να μην απομακρυνθή
πριν να εύρη όλας τας διαφοράς όσαι υπάρχουν εις τα διάφορα είδη, και
πάλιν όταν παρατηρήση εις έν πλήθος πραγμάτων διαφόρους ανομοιότητας
να είναι αδυσώπητος και να μην παύη, προτού να περικλείση όλα τα
κοινά μέσα εις μίαν ομοιότητα και να τα περιλάβη με την φύσιν ενός
οποιουδήποτε γένους. Αυτά λοιπόν ας τα θεωρήσωμεν αρκετά και δι' αυτά
και διά τας ελλείψεις και υπερβολάς. Ας προσέχωμεν όμως τούτα μόνον,
ότι δύο γένη της μετρικής ευρέθησαν, και αυτά, καθώς τα είπαμεν,
πρέπει να μην τα λησμονούμεν.
Νέος Σωκράτης.
Δεν θα τα λησμονήσωμεν ποτέ.
Ξένος.
Κατόπιν λοιπόν από αυτόν τον λόγον, ας προσέξωμεν εις ένα άλλον, ο
οποίος αφορά και αυτά τα εξεταζόμενα ζητήματα και εν γένει κάθε
ασχολίαν εις τους τοιούτους λόγους.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον;
Ξένος.
Υπόθεσε ότι μας ερωτά κανείς δι' όσους μανθάνουν γράμματα, αν ερωτηθή
κάποιος από αυτούς δι' οποιονδήποτε όνομα από ποία γράμματα
αποτελείται, τότε θα ειπούμεν άραγε ότι η εξέτασις έγινε μόνον δι'
αυτό το έν το οποίον επροτάθη, ή διά να γίνη αναγνωστικώτερος δι'
οτιδήποτε του προτείνει κανείς να αναγνώση;
Νέος Σωκράτης.
Είναι φανερόν ότι δι' όλα.
Ξένος.
Και τόρα πάλιν; Η ερώτησις διά το πολιτικόν ζήτημα τάχα δι' αυτό το
ίδιον μάλλον επροτάθη, ή διά να γίνωμεν δι' όλα συζητητικώτεροι;
Νέος Σωκράτης.
Και πάλιν είναι φανερόν ότι δι' όλα.
Ξένος.
Πολύ ολιγώτερον βεβαίως θα ήθελε κανείς να κυνηγά τον λόγον χάριν
μόνον της υφαντικής, εάν έχη ολίγον νουν. Νομίζω όμως ότι οι
περισσότεροι δεν αντελήφθησαν, ότι εις μερικά μεν από τα όντα
υπάρχουν κάποιαι φανεραί ομοιότητες, τας οποίας δεν είναι δύσκολον να
δείξωμεν, όταν θέλωμεν, εις εκείνον ο οποίος ζητεί εξήγησιν περί ενός
πράγματος, όχι με πολύν κόπον και χωρίς λόγον αβασανίστως. Εις άλλα
όμως τα οποία είναι μέγιστα και σπουδαιότατα δεν υπάρχει κανέν
ομοίωμα καθαρόν κατασκευασμένον συμφώνως με την φύσιν των ανθρώπων,
ώστε, όταν αυτό εξηγηθή, να ημπορή κανείς να παραγεμίση την ψυχήν του
ερωτώντος, προσαρμόζων αυτό προς καμμίαν από τας αισθήσεις. Δι' αυτό
πρέπει κανείς να προσπαθή να γίνη ικανός να δώση και να λάβη λόγον
από τον καθένα. Διότι τα ασώματα όντα, τα οποία είναι τα ωραιότερα
και τα σπουδαιότερα, μόνον με λόγον εξηγούνται σαφώς και όχι με άλλο
τίποτε, όλα δε όσα λέγομεν τόρα, τα λέγομεν προς χάριν αυτών, Είναι
δε η μελέτη περί παντός ζητήματος ευκολωτέρα εις τα μικρότερα παρά
εις τα μεγαλίτερα.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά το είπες.
Ξένος.
Ας ενθυμηθώμεν λοιπόν εκείνα, χάριν των όποιων είπαμεν όλα αυτά περί
αυτών.
Νέος Σωκράτης.
Χάριν ποίων;
Ξένος.
Και χάριν αυτής της δυσκολίας προ πάντων διά την πολυλογίαν περί
υφαντικής, την οποίαν δεν ηθέλαμεν να παραδεχθώμεν, και διά την
αναδρομικήν περιστροφήν του σύμπαντος και διά τον σοφιστήν περί της
υπάρξεως του μη όντος. Διότι ενοήσαμεν ότι επήρε πολύ μάκρος, και δι'
αυτό δι' όλα αυτά επεπλήξαμεν τον εαυτόν μας, επειδή εφοβήθημεν μήπως
λέγομεν όχι μόνον μακρά αλλά και περιττά. Διά να μην πάθωμεν λοιπόν
και άλλην φοράν κανέν τοιούτον, δι' αυτό και μόνον ειπέ ότι ελέχθησαν
τα προηγούμενα.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό θα γίνη. Εξακολούθει την συνέχειαν και μη σε μέλει.
Ξένος.
Λέγω λοιπόν ότι δι' αυτό πρέπει εγώ και συ ενθυμούμενοι όσα είπαμεν
τόρα, και την επίκρισιν και τον έπαινον της συντομίας και
διεξοδικότητος εις όσα λέγομεν, να μην τον σταθμίζωμεν συγκρίνοντες
τα μήκη μεταξύ των, αλλά συμφώνως προς το άλλο μέρος της μετρικής, το
οποίον είπαμεν τότε ότι πρέπει να το ενθυμούμεθα, δηλαδή το ορθόν
μέτρον.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Και πάλιν όμως όχι όλα με αυτό. Διότι ούτε διά την ηδονήν θα λάβωμεν
ανάγκην κανενός ορθού μήκους εκτός εάν υπάρχη κανέν πάρεργον. Επίσης
δε και ως προς την έρευναν ενός προβλήματος, το να εύρωμεν αυτό όσον
το δυνατόν ευκολώτερον και ταχύτερον, τούτο ο λόγος μας το απαιτεί
κατά δεύτερον λόγον και όχι κατά πρώτον. Πολύ περισσότερον όμως και
πρώτον απαιτεί να τιμώμεν αυτήν την μέθοδον του να είμεθα ικανοί να
διαιρούμεν κατ' είδη και μάλιστα και αν ένας λόγος είναι παμμέγιστος
και όμως καθιστά τον ακροατήν ευρετικώτερον, να τον προσέχωμεν και να
μην οργιζώμεθα, διότι είναι μακρός και όχι σύντομος. Ακόμη δε πάλιν
ότι, όστις εις τοιαύτας συζητήσεις κατακρίνει τους μακρούς λόγους και
τας ανακεφαλαιώσεις, αυτόν δεν πρέπει τόσον γρήγορα να τον αφήσωμεν
να κατακρίνη απλώς ότι είναι μακρά τα λεχθέντα, αλλά να τον
αναγκάσωμεν να αποδείξη συγχρόνως, ότι, αν εγίνοντο συντομώτερα, θα
έκαμναν τους ακροατάς συζητητικωτέρους και ευρετικωτέρους εις την
προφορικήν διατύπωσιν των όντων. Διά δε τας άλλας και δι' άλλους
σκοπούς γινομένας επικρίσεις και επαίνους να μη σκοτιζώμεθα, και όλως
διόλου ούτε να φαινώμεθα ότι προσέχομεν εις τοιούτους λόγους. Και
αυτά μεν είναι αρκετά, αν έχης και συ την ιδίαν γνώμην. Τόρα λοιπόν
ας προχωρήσωμεν πάλιν προς τον πολιτικόν, εφαρμόζοντες εις αυτόν το
παράδειγμα της προρρηθείσης υφαντικής.
Νέος Σωκράτης.
Καλά είπες, και ας κάμωμεν καθώς λέγεις.
Ξένος.
Λοιπόν ο βασιλεύς από τας περισσοτέρας ποιμενικάς ασχολίας, ή μάλλον
από όλας τας ασχολουμένας εις τας αγέλας απεχωρίσθη. Μας μένουν δε
δύο, είπαμεν, όσαι είναι εντός της πόλεως ως συντελεστικαί και ως
πρωταίτιαι, και αυτάς πρέπει πρώτον να διακρίνωμεν μεταξύ των.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Γνωρίζεις λοιπόν ότι είναι δύσκολον να τας διαιρέσωμεν αυτάς εις δύο;
Η δε αιτία, καθώς νομίζω, όσον προχωρούμεν θα γίνη περισσότερον
ευνόητος.
Νέος Σωκράτης.
Τότε λοιπόν έτσι πρέπει να κάμωμεν.
Ξένος.
Και λοιπόν ας τας διαμελίσωμεν ωσάν σφαχτό εις τα μέλη των, αφού δεν
ημπορούμεν να τας διχοτομήσωμεν. Διότι είναι ανάγκη πάντοτε να
χωρίζωμεν όσον το δυνατόν εις μικρότερον αριθμόν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς να κάμωμεν λοιπόν;
Ξένος.
Καθώς προηγουμένως, όσαι κατεσκεύαζαν όργανα διά την υφαντικήν, όλας
μαζί τας εθεωρήσαμεν τότε ως συντελεστικάς.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Και τόρα λοιπόν ας κάμωμεν το ίδιον, Ή καλλίτερον ας κάμωμεν κάτι
περισσότερον από τότε. Δηλαδή όσαι κατασκευάζουν εντός της πόλεως
κανέν μικρόν ή μεγάλον εργαλείον, όλας αυτάς πρέπει να τας
θεωρήσωμεν, ως συντελεστικάς. Διότι άνευ αυτών δεν θα ήτο δυνατόν να
υπάρξη πόλις ουδέ πολιτική, από αυτάς όμως πάλιν καμμίαν δεν θα
θεωρήσωμεν ακόμη ως έργον της βασιλικής τέχνης.
Νέος Σωκράτης.
Όχι βεβαίως.
Ξένος.
Και όμως αρχίζομεν μίαν δύσκολον εργασίαν, όταν αποχωρίζωμεν τούτο
από το γένος των άλλων, διότι οτιδήποτε πράγμα το ειπούμεν ότι είναι
όργανον ενός άλλου, είναι δυνατόν να φαινώμεθα ότι λέγομεν κάτι τι
λογικόν. Αλλά ας ειπούμεν έν διαφορετικόν πάλιν από τα πράγματα της
πόλεως, το εξής.
Νέος Σωκράτης.
Τι πράγμα;
Ξένος.
Ότι δεν έχει αυτήν την δύναμιν. Διότι δεν κατασκευάζεται με σκοπόν
παραγωγής, καθώς το όργανον, αλλά χάριν σωτηρίας του
κατασκευασθέντος.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον είναι αυτό;
Ξένος.
Εκείνο το οποίον με έν όνομα ονομάζομεν δοχείον και είναι
κατασκευασμένον διαφόρων ειδών διά τα ξηρά και υγρά και τα διάθερμα
και αδιάθερμα, το οποίον είναι πολύ συχνόν είδος, και δεν είναι
διόλου ανάρμοστον, καθώς νομίζω, διά την εξεταζομένην επιστήμην.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Κατόπιν από αυτά λοιπόν πρέπει να παρατηρήσωμεν ένα τρίτον είδος
κτημάτων εκτεταμένον πεζόν και ένυδρον και πολυπλάνητον και απλανές
και πολύτιμον και περιφρονημένον, το οποίον όμως έχει έν όνομα, διότι
πάντοτε υπάρχει ως θρανίον διά να καθήμεθα.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον;
Ξένος.
Υποστήριγμα, νομίζω, το λέγομεν, και δεν είναι τόσον πολύ έργον της
πολιτικής, αλλά μάλλον όλως διόλου της αρχιτεκτονικής και της
κεραμευτικής και της χαλκοτυπίας.
Νέος Σωκράτης.
Σε εννοώ.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν; Δεν πρέπει άραγε να θεωρήσωμεν τέταρτον από αυτά, εκείνο
το οποίον περιέχει τα περισσότερα από όσα είπαμεν προ πολλού, δηλαδή
ολόκληρον την ενδυματοποιίαν και τα περισσότερα από τα όπλα και τα
τείχη και όσα είναι προφυλακτήρια από χώμα και από λίθους και χίλια
άλλα; Επειδή δε όλα αυτά έγιναν διά προφύλαξιν, είναι πολύ δίκαιον το
όλον να το ονομάσωμεν προφυλακτήριον και πολύ ορθότερον είναι να
νομίζεται έργον τέχνης οικοδομικής και υφαντικής μάλλον παρά
πολιτικής;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Ως πέμπτον δε θα θελήσωμεν άραγε να θεωρήσωμεν τον διάκοσμον της
ζωγραφικής και των άλλων απομιμήσεων αι οποίαι εκτελούνται με αυτήν
και με την μουσικήν, απλώς χάριν τέρψεως ημών, και να τας περιλάβωμεν
δικαίως με έν όνομα;
Νέος Σωκράτης.
Ποίον;
Ξένος.
Βεβαίως ονομάζομεν κάτι τι παιγνίδι.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Αυτό λοιπόν το ενιαίον όνομα θα είναι κατάλληλον να το αποδώσωμεν εις
όλα αυτά. Διότι κανέν από αυτά δεν γίνεται σοβαρώς, αλλά προς
διασκέδασιν γίνονται όλα.
Νέος Σωκράτης.
Και αυτό πάλιν σχεδόν το εννοώ.
Ξένος.
Εκείνο δε το οποίον παρέχει εις όλα αυτά υλικά, από τα οποία και με
τα οποία εργάζονται όσαι τέχναι ελέχθησαν προ ολίγου, τα οποία είναι
πολλών ειδών και παράγονται από άλλας τέχνας, δεν θα το θεωρήσωμεν ως
έκτον;
Νέος Σωκράτης.
Ποίον εννοείς λοιπόν;
Ξένος.
Τον χρυσόν και τον άργυρον και όλα τα μεταλλεία και όσα η ξυλική και
η κούρευσις ολόκληρος κόπτει και προσφέρει εις την αρχιτεκτονικήν και
την πλεκτικήν. Ακόμη δε και η απολεπιστική η οποία αφαιρεί τους
φλοιούς των φυτών και τα δέρματα των εμψύχων σωμάτων, και όλαι αι
τέχναι όσαι καταγίνονται εις αυτά και παράγουν φελλούς και βύβλους
και δέματα, και συνθέτουν νέα γένη από ακατέργαστα είδη. Ας το
θεωρήσωμεν δε έν ολόκληρον αυτό το πρωτόγονον διά τους ανθρώπους
απόκτημα και ας το ονομάσωμεν ακατέργαστον, και ότι δεν ανήκει διόλου
εις την βασιλικήν επιστήμην.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά.
Ξένος.
Και τόρα πάλιν την απόκτησιν της τροφής και όσα αναμιγνύονται με
ιδικά των μέρη εντός του σώματός μας διά να ωφελήσουν καμμίαν
λειτουργίαν αυτού, πρέπει να την θεωρήσωμεν ως εβδόμην και να την
ονομάσωμεν διατροφήν, εάν δεν έχωμεν να της δώσωμεν κανέν άλλο όνομα.
Και θα είναι ορθότερον ολόκληρον αυτό να το παραχωρήσωμεν εις την
γεωργικήν και κυνηγετικήν και γυμναστικήν και ιατρικήν και
μαγειρικήν, παρά εις την πολιτικήν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Λοιπόν όλα σχεδόν όσα σχετίζονται με την απόκτησιν, εκτός των ημέρων
ζώων, νομίζω ότι έχουν το όνομα της παραγωγής των μέσα εις αυτά τα
επτά. Λογάριαζε λοιπόν: Ορθότερον είναι βεβαίως να θέσωμεν εις την
αρχήν τας ακατεργάστους ύλας, κατόπιν δε από αυτάς το όργανον,
δοχείον, υποστήριγμα, προφυκτήριον, παιγνίδι, διατροφήν. Όσα δε
παρελείψαμεν, εάν δεν μας διέφυγε κανέν σπουδαίον, είναι δυνατόν να
προσαρμοσθούν εις κανέν από αυτά, λόγου χάριν το είδος του νομίσματος
και των σφραγίδων και όλης της χαρακτικής. Διότι όλα αυτά δεν
αποτελούν έν μέγα κοινόν γένος, αλλά ημπορούν να συμβιβασθούν άλλα
μεν ως διακοσμητικά, άλλα δε ως όργανα, αν όχι με ευκολίαν, πάντως
όμως με κάποιον τέντωμα. Όσα δε σχετίζονται με την απόκτησιν ημέρων
ζώων, χωρίς να συμπεριλάβωμεν τους δούλους, αποδεικνύεται ότι τα
ανέλαβε όλα η προηγουμένη αγελαιοτροφική, την οποίαν εδιχοτομήσαμεν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν υπολείπονται οι δούλοι και οι υπηρέται, μεταξύ των οποίων
μαντεύω ότι θα παρουσιασθούν όσοι διαφιλονικούν με τον βασιλέα το
κύριον έργον, καθώς τότε διεφιλονίκουν με τους υφάντας όσοι κλώθουν
και ξαίνουν και κάμνουν όσα άλλα είπαμεν. Όλοι δε οι άλλοι, οι οποίοι
εχαρακτηρίσθησαν ως συντελεστικοί, εκαθαρίσθησαν και απεχωρίσθησαν
από την βασιλικήν και πολιτικήν εργασίαν μόλις είπαμεν τα προ ολίγου
έργα.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται τουλάχιστον.
Ξένος.
Εμπρός λοιπόν ας υπάγωμεν να εξετάσωμεν εκ του πλησίον τους άλλους
όσοι μένουν, διά να τους εννοήσωμεν ασφαλέστερον.
Νέος Σωκράτης.
Πρέπει βεβαίως.
Ξένος.
Λοιπόν οι μεν κυριώτεροι υπηρέται, καθώς εξάγεται από εδώ, θα εύρωμεν
ότι έχουν την αντίθετον ενέργειαν και το αντίθετον πάθος από ό,τι
υπωπτεύθημεν.
Νέος Σωκράτης.
Ποίοι;
Ξένος.
Όσοι αγοράζονται και αποκτώνται με παρόμοιον τρόπον, τους οποίους
χωρίς αμφιβολίαν ημπορούμεν να τους ονομάσωμεν δούλους, και οι οποίοι
διόλου δεν διαφιλονικούν την βασιλικήν τέχνην.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Και τόρα; όσοι από τους ελευθέρους οικειοθελώς υποτάσσουν τον εαυτόν
των εις την υπηρεσίαν αυτών που είπαμεν τόρα δα, και μεταβιβάζουν τα
έργα της γεωργίας και των άλλων τεχνών ο είς εις τον άλλον και τα
ισοφαρίζουν, άλλοι μεν εις τας αγοράς, άλλοι δε μεταβαίνοντες από
πόλιν εις πόλιν και διά θαλάσσης και διά ξηράς, και ανταλλάσσουν και
νόμισμα με άλλα πράγματα, και νόμισμα με νόμισμα, τους οποίους
ονομάζομεν αργυραμοιβούς και εμπόρους και φορτωτάς και μεταπωλητάς,
άραγε αυτοί διαφιλονικούν τίποτε με την πολιτικήν;
Νέος Σωκράτης.
Ίσως το πολύ πολύ κανείς από τους εμπορικούς.
Ξένος.
Και όμως, αφού τους βλέπομεν προθύμους να υπηρετούν με μισθόν και με
ημερομίσθιον, δεν είναι δυνατόν ποτέ να τους εύρωμεν ότι διεκδικούν
την βασιλικήν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως πώς είναι δυνατόν;
Ξένος.
Αλλά τότε τι θα ειπούμεν άραγε διά τους εκτελούντας την εξής
υπηρεσίαν;
Νέος Σωκράτης.
Ποίαν εννοείς και ποίους;
Ξένος.
Αυτούς που αποτελούν το γένος των κηρύκων, και όσοι γίνονται σοφοί
εις την ανάγνωσιν, διότι εχρημάτισαν πολλάκις υπηρέται και
παιδονόμοι, και μερικοί άλλοι, οι οποίοι είναι επιτηδειότατοι να
κάμνουν πολλά άλλα πλησίον των αρχόντων, τι θα ειπούμεν δι' αυτούς;
Νέος Σωκράτης.
Αυτό που είπες τόρα, ότι δηλαδή είναι υπηρέται και όχι άρχοντες μέσα
εις τας πόλεις.
Ξένος.
Αλλά βεβαίως, καθώς νομίζω, δεν είδα όνειρον, όταν σου είπα ότι με
αυτόν τον τρόπον θα φανερωθούν όσοι διαφιλονικούν υπερβολικά με την
πολιτικήν. Αν και βεβαίως θα φανή πολύ παράλογον να ζητούμεν αυτούς
εις καμμίαν υπηρετικήν τάξιν.
Νέος Σωκράτης.
Είμαι συμφωνότατος.
Ξένος.
Εμπρός λοιπόν ας πλησιάσωμεν περισσότερον όσους δεν εδοκιμάσαμεν
ακόμη. Αυτοί δε είναι όσοι έχουν κανέν μέρος τέχνης υπηρετικής διά
την μαντικήν. Αυτοί βεβαίως θεωρούνται εξηγηταί από τους θεούς εις
τους ανθρώπους.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Αλλά και το γένος των ιερέων πάλιν, καθώς λέγουν τα καθιερωμένα, όσον
διά τας δωρεάς τας οποίας ημείς κάμνομεν εις τους θεούς έχει την
επιστήμην να τας εκτελή καθώς επιθυμούν εκείνοι, και να ζητή με τας
προσευχάς απόκτησιν αγαθών από εκείνους δι' ημάς. Αυτά όμως και τα
δύο βεβαίως είναι μικρά μέρη διακονικής τέχνης.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται τουλάχιστον.
Ξένος.
Τόρα πλέον λοιπόν μου φαίνεται ότι ευρήκαμεν ένα ίχνος διά εκείνο εις
το οποίον θέλομεν να φθάσωμεν. Διότι βεβαίως η τάξις των ιερέων και
των μάντεων αποκτά πολύ μεγάλην πεποίθησιν και απολαμβάνει εκτίμησιν
σεβάσμιον ένεκα της σπουδαιότητος των πράξεών της, εις τρόπον ώστε
εις την Αίγυπτον δεν είναι καν επιτετραμμένον να κυβερνά ο βασιλεύς
χωρίς να έχη την ιερατικήν τέχνην. Αλλά και αν τυχόν έγινε από άλλο
γένος διά της βίας, πάλιν κατόπιν πρέπει αυτός να καταταχθή
ιεροτελεστικώς εις αυτό το γένος. Αλλά και εις πολλά ελληνικά μέρη
ημπορείς να παρατηρήσης ότι η ανωτάτη εξουσία έχει εντολήν να εκτελή
τας θυσίας διά παρόμοια πράγματα. Και μάλιστα και εις ημάς εδώ εξ
ίσου φαίνεται αυτό το οποίον λέγω. Διότι όστις κληρωθή άρχων
βασιλεύς, λέγουν ότι εις αυτόν ανήκουν αι σεμνοπρεπέστεραι και αι
περισσότερον πατροπαράδοτοι από τας αρχαίας θυσίας.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Αυτούς λοιπόν τους κληρωτούς βασιλείς και ιερείς συγχρόνως πρέπει να
εξετάσωμεν, και τους υπηρέτας αυτών και κάποιαν άλλην πολυπληθή
ακολουθίαν, η οποία τόρα πάλιν εφανερώθη εις ημάς, αφού απεχωρίσθησαν
οι προηγούμενοι.
Νέος Σωκράτης.
Ποίους εννοείς;
Ξένος.
Κάποιους παρά πολύ παραδόξους.
Νέος Σωκράτης.
Διατί δηλαδή;
Ξένος.
Όσον ενόησα τόρα που το εξετάζω, μου φαίνεται ότι είναι ποικιλώτατον
το γένος αυτών. Διότι πολλοί μεν από αυτούς τους ανθρώπους ομοιάζουν
με Κενταύρους και άλλα παρόμοια, άλλοι δε πολύ περισσότεροι με
Σατύρους και με τα ανίσχυρα και επιτήδεια ζώα. Και γρήγορα
ανταλλάσσουν μορφήν και δύναμιν μεταξύ των…. Αλλά τόρα πάλιν, καλέ
Σωκράτη, αυτήν την στιγμήν μου φαίνεται ότι τους ενόησα αυτούς τους
κυρίους.
Νέος Σωκράτης.
Λέγε, αν θέλης. Διότι φαίνεσαι ωσάν να παρετήρεις κάτι τι παράδοξον.
Ξένος.
Μάλιστα. Διότι το παράδοξον συμβαίνει εις όλους μας από την αμάθειαν.
Και λοιπόν τόρα αυτό έπαθα και εγώ. Έξαφνα εταλαντεύθη η γνώμη μου,
όταν παρετήρησα την χορείαν των ασχολουμένων εις τα πράγματα της
πόλεως.
Νέος Σωκράτης.
Ποίαν;
Ξένος.
Τον σπουδαιότερον μάγον από όλους τους σοφιστάς και εμπειρότατον
αυτής της τέχνης. Τον οποίον πρέπει να αποχωρίσωμεν από τους
αληθινούς πολιτικούς και βασιλείς, αν και είναι πολύ δύσκολον, εάν
θέλωμεν να εννοήσωμεν καθαρά το ζήτημά μας.
Νέος Σωκράτης.
Και βεβαίως αυτό δεν πρέπει να το παραμελήσωμεν.
Ξένος.
Όχι βέβαια κατά την γνώμην μου. Και λοιπόν ειπέ μου το εξής.
Νέος Σωκράτης.
Τι πράγμα;
Ξένος.
Άραγε η μοναρχία δεν είναι έν από τα πολιτεύματα;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Και κατόπιν της μοναρχίας νομίζω ότι ημπορούμεν να αναφέρωμεν την
ολιγαρχίαν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Τρίτον είδος πολιτεύματος δεν είναι η κυριαρχία του λαού, η οποία
ονομάζεται δημοκρατία;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Ενώ όμως είναι τρία, δεν γίνονται πέντε, αφού παράγουν εξ ιδίων άλλα
δύο ονόματα ακόμη;
Νέος Σωκράτης.
Ποία δηλαδή;
Ξένος.
Λαμβάνοντες υπ' όψιν μας βεβαίως την βιαιότητα και την προαίρεσιν και
την πτωχείαν και τον πλούτον και τον νόμον και την παρανομίαν, τα
οποία συμβαίνουν εις αυτά, και διαιρούντες εις δύο έκαστον από τα δύο
πρώτα, την μεν μοναρχίαν, επειδή μας δίδει δύο είδη, την ονομάζομεν
με δύο ονόματα, ως προς το πρώτον μεν τυραννίδα, ως προς το δεύτερον
δε βασιλείαν.
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Το δε πολίτευμα μιας πόλεως, η οποία διοικείται από ολίγους, το
ονομάζομεν αριστοκρατίαν και ολιγαρχίαν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Της δημοκρατίας όμως βεβαίως κανείς δεν συνηθίζει να μεταβάλλη το
όνομα, είτε βιαίως είτε οικειοθελώς εξουσιάζει ο λαός τους έχοντας
τας περιουσίας, και πάλιν είτε φυλάττει ακριβώς τους νόμους είτε όχι.
Νέος Σωκράτης.
Έχεις δίκαιον.
Ξένος.
Και λοιπόν; Νομίζομεν άραγε ότι είναι ορθόν κανέν από αυτά τα
πολιτεύματα όταν ορισθή με αυτούς τους όρους, δηλαδή με τον ένα και
τους ολίγους και πολλούς και τον πλούτον και την πτωχείαν και την
βίαν και την προαίρεσιν και με γραπτούς νόμους και χωρίς νόμους;
Νέος Σωκράτης.
Και τι εμποδίζει βεβαίως;
Ξένος.
Πρόσεξε λοιπόν καλλίτερα παρακολουθών κατά τον εξής τρόπον.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον τρόπον;
Ξένος.
Εις αυτόν που είπαμεν εις την αρχήν άραγε θα επιμείνωμεν ή θα
διαφωνήσωμεν;
Νέος Σωκράτης.
Ποίον λοιπόν εννοείς;
Ξένος.
Είπαμεν, νομίζω, ότι η βασιλική εξουσία είναι μία από τας επιστήμας.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Και από αυτάς όχι από όλας, αλλά ως θεωρητικήν και διατακτικήν κάπως
την είχαμεν χωρίσει από τας άλλας.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Και από την διατακτικήν το έν μέρος της διά τα άψυχα, το δε άλλο διά
τα ζωντανά. Και βεβαίως με αυτόν τον τρόπον διχοτομούντες διαρκώς
εφθάσαμεν έως εδώ, χωρίς να λησμονήσωμεν ότι πρόκειται περί
επιστήμης. Ποία όμως είναι αυτή δεν ημπορέσαμεν ακόμη να το
εξακριβώσωμεν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά ομιλείς.
Ξένος.
Λοιπόν αυτό ακριβώς το εννοούμεν άραγε, ότι δηλαδή όχι ο όρος οι
ολίγοι, ούτε οι πολλοί, ούτε το προαιρετικόν, ούτε το βίαιον, ούτε η
πτωχεία, ούτε ο πλούτος είναι ανάγκη να υπάρχουν εις αυτήν, αλλά
κάποια επιστήμη, εάν πρόκειται να συμφωνούμεν με τα προηγούμενα;
Νέος Σωκράτης.
Και βεβαίως αυτό είναι αδύνατον να μη το κάμωμεν.
Ξένος.
Τότε λοιπόν εξ ανάγκης τούτο πρέπει να εξετάσωμεν ούτω πως, δηλαδή
εις ποίον άραγε από αυτά συμβαίνει να υπάρχη επιστήμη της κυβερνήσεως
ανθρώπων, η οποία σχεδόν είναι η δυσκολωτέρα και η σπουδαιοτέρα προς
απόκτησιν. Και βεβαίως πρέπει να την εννοήσωμεν αυτήν, διά να
γνωρίζωμεν ποίους, πρέπει να απομακρύνωμεν από τον φρόνιμον βασιλέα,
οι οποίοι προσποιούνται μεν ότι είναι πολιτικοί και πείθουν πολλούς,
δεν είναι όμως διόλου.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως πρέπει να κάμωμεν τούτο, καθώς προηγουμένως μας είπε ο λόγος.
Ξένος.
Μήπως λοιπόν μας φαίνεται ότι ο λαός μέσα εις την πόλιν είναι δυνατόν
να αποκτήση αυτήν την επιστήμην;
Νέος Σωκράτης.
Και πώς είναι δυνατόν;
Ξένος.
Αλλ' άραγε μέσα εις μίαν πόλιν με χίλιους κατοίκους είναι δυνατόν να
έχουν αυτήν την επιστήμην επαρκώς εκατόν ή πενήντα άτομα;
Νέος Σωκράτης.
Τότε αυτή βεβαίως θα ήτο η ευκολωτέρα από όλας τας τέχνας. Διότι
γνωρίζομεν ότι μεταξύ χιλίων ανδρών τέλειοι ταβλισταί τόσον πολλοί
σχετικώς με τους άλλους Έλληνας δεν ήτο δυνατόν να υπάρξουν ποτέ,
πολύ δε ολιγώτερον βασιλείς. Διότι βεβαίως όστις κατέχει την
βασιλικήν επιστήμην, είτε εξουσιάζει είτε όχι, αυτόν πρέπει συμφώνως
με τα προηγούμενα να τον ονομάσωμεν πάλιν βασιλικόν.
Ξένος.
Καλά το ενθυμήθης. Νομίζω δε ότι έπεται από αυτό, ότι την ορθήν
εξουσίαν πρέπει να την ζητήσωμεν εις ένα άτομον ή δύο και όλως διόλου
ολίγους, αν ημπορή να υπάρξη ορθή.
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Αυτούς δε, είτε διοικούν οικειοθελείς είτε ανυποτάκτους, είτε με
γραπτούς νόμους είτε άνευ νόμων, είτε είναι πλούσιοι είτε πτωχοί,
πρέπει να τους θεωρήσωμεν, καθώς τόρα, ότι κυβερνούν κατά μίαν
οποιανδήποτε τέχνην. Και βεβαίως τους ιατρούς εξ ίσου τους εκτιμώμεν,
είτε οικειοθελώς είτε με την βίαν μας ιατρεύουν, και αν μας κόπτουν,
ή μας καυτηριάζουν, ή μας προξενούν κανένα άλλον πόνον, και αν είναι
πτωχοί ή πλούσιοι, βεβαίως εξ ίσου τους ονομάζομεν ιατρούς, εν όσω
επιστατούν με την τέχνην των, και μας καθαρίζουν ή αλλέως μας
λιγναίνουν ή μας παχαίνουν, αρκεί μόνον ότι διά το καλόν του σώματός
μας, το οποίον κάμνουν καλλίτερον από χειρότερον, σώζουν όσοι
θεραπεύουν τους θεραπευομένους. Συμφώνως με αυτά θα ειπούμεν, νομίζω,
ότι μόνον αυτός ο όρος είναι ορθός και διά την ιατρικήν και δι'
οποιανδήποτε άλλην εξουσίαν.
Νέος Σωκράτης.
Είμαι συμφωνότατος.
Ξένος.
Έπεται λοιπόν, καθώς φαίνεται, ότι και από τα πολιτεύματα εκείνο
είναι το ορθόν και μόνον, εις το οποίον ευρίσκει κανείς ότι οι
άρχοντες είναι επιστήμονες πραγματικώς και όχι φαινομενικώς. Και είτε
με νόμους είτε χωρίς νόμους κυβερνούν, και οικειοθελώς ή διά της
βίας, και πτωχοί ή πλούσιοι, αυτά δεν πρέπει να θεωρηθούν τίποτε με
κανένα τρόπον και με καμμίαν ορθότητα.
Σωκράτης.
Πολύ καλά.
Ξένος.
Και είτε φονεύουν κανένα, ή εξορίζουν και καθαρίζουν προς το συμφέρον
της την πόλιν, είτε στέλλουν αποικίας πολλάς ωσάν μελίσσια και την
σμικρύνουν, είτε από κανέν μέρος από έξω φέρουν άλλους και τους
κάμνουν πολίτας διά να την μεγαλώσουν, εν όσω μεταχειρίζονται την
επιστήμην και το δίκαιον, και όσον το δυνατόν την σώζουν και από
χειροτέραν την κάμνουν καλλιτέραν, αυτό το πολίτευμα μόνον, εις αυτό
το διάστημα, και με αυτούς τους όρους πρέπει να το ονομάσωμεν ορθόν.
Όσα δε άλλα αναφέρομεν δεν πρέπει να τα θεωρούμεν γνήσια ούτε
αληθινά, αλλά απομιμήσεις αυτού, και όσα μεν θεωρούμεν ως εύνομα,
είναι απομιμήσεις προς το καλλίτερον, τα δε άλλα προς το χειρότερον.
Νέος Σωκράτης.
Τα μεν άλλα, καλέ Ξένε, μου φαίνεται ότι τα είπες ορθώς. Ότι όμως και
χωρίς νόμους επιτρέπεται να κυβερνά, αυτό δεν μου κτυπά καλά το αυτί.
Ξένος.
Μόλις επρόλαβες, καλέ Σωκράτη και με ερώτησες. Διότι σε βεβαιώ, είχα
σκοπόν να σε ερωτήσω, άραγε τα παραδέχεσαι όλα αυτά, ή έχεις
αντίρρησιν εις κανέν από όσα είπα. Τόρα δε πλέον είναι φανερόν, ότι
θα αποφασίσωμεν να εξετάσωμεν αυτό, δηλαδή αν είναι ορθόν να υπάρχουν
άρχοντες χωρίς νόμους.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Λοιπόν είναι κάπως φανερόν ότι εις την βασιλικήν ανήκει η νομοθετική.
Το καλλίτερον δε είναι όχι οι νόμοι να ισχύουν, αλλά ο ανήρ ο οποίος
είναι με φρόνησιν βασιλικός. Γνωρίζεις διατί;
Νέος Σωκράτης.
Τι εννοείς;
Ξένος.
Διότι ο νόμος δεν ημπορεί ποτέ συγχρόνως να επιβάλλη εις όλους το
καλλίτερον και το δικαιότερον και το ωφελιμώτερον. Διότι αι
ανομοιότητες και των ανθρώπων και των πράξεων και με μίαν λέξιν το
γεγονός ότι τίποτε από τα ανθρώπινα δεν μένει ήσυχον, δεν αφίνουν
καμίαν τέχνην να εκτελέση κανέν πράγμα απλούν εις κάτι τι δι' όλον
τον καιρόν. Αυτά λοιπόν τα παραδεχόμεθα ίσως;
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Ο δε νόμος βεβαίως βλέπομεν ότι εις αυτό τείνει ωσάν κανείς άνθρωπος
αυτάρεσκος και αμαθής, ο οποίος δεν επιτρέπει εις κανένα να κάμη
τίποτε έξω από τας διατάξεις του, ουδ' ερωτά κανένα, και αν ακόμη
υπάρχη κανέν νέον πράγμα τελειότερον εις κανένα, έξω από την διαταγήν
την οποίαν αυτός επέβαλε.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό είναι αληθές. Βεβαίως ο νόμος κάμνει εις όλους μας ακριβώς αυτά
τα οποία είπες τόρα.
Ξένος.
Λοιπόν άραγε δεν είναι αδύνατον να μην είναι ποτέ ορθόν, εκείνο το
οποίον εκτελείται πάντοτε ομοιομόρφως εις πράγματα τα οποία δεν είναι
ομοιόμορφα;
Νέος Σωκράτης.
Σχεδόν.
Ξένος.
Διατί λοιπόν είναι αναγκαία η νομοθεσία, αφού δεν είναι τόσον ορθός ο
νόμος; Πρέπει να εύρωμεν την αιτίαν τούτου.
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Λοιπόν μήπως δεν υπάρχουν και εις ημάς, καθώς εις άλλας πόλεις,
ασκήσεις πολλών ανθρώπων ομού, είτε εις το τρέξιμον είτε εις κανέν
άλλο, χάριν διαγωνισμού;
Νέος Σωκράτης.
Και πάρα πολλαί μάλιστα.
Ξένος.
Εμπρός τόρα ας πάρωμεν πάλιν να εξετάσωμεν με το μνημονικόν μας τας
διατάξεις, όσας επιβάλλουν εις τας τοιαύτας διοικήσεις όσοι γυμνάζουν
με τέχνην.
Νέος Σωκράτης.
Τι δηλαδή;
Ξένος.
Που νομίζουν ότι δεν επιτρέπεται να λεπτολογούν διά τον καθένα
χωριστά, και να διατάσσουν ό,τι είναι καταλληλότερον εις το σώμα του,
αλλά νομίζουν συνήθως ότι πρέπει γενικώτερα και διά πολλούς συγχρόνως
να εφαρμόζουν την διάταξιν η οποία ωφελεί το σώμα.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Δι' αυτό λοιπόν τους υποβάλλουν όλους μαζί εις την ιδίαν κόπωσιν και
συγχρόνως τους αφίνουν να τρέξουν, και συγχρόνως τους σταματούν από
το τρέξιμον και από την πάλην και από όλους τους σωματικούς κόπους.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι είναι.
Ξένος.
Και ο νομοθέτης λοιπόν, όστις θα επιστατήση εις τας αγέλας διά το
δίκαιον και διά τα μεταξύ των συμβόλαια, ας μη νομίζωμεν ότι θα γίνη
ποτέ ικανός, αφού διατάσσει δι' όλους μαζί, να αποδώση ακριβώς το
πρέπον εις τον καθένα.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό φαίνεται λογικόν βεβαίως.
Ξένος.
Αλλά, νομίζω, θα θέση τον νόμον διά τους πολλούς, και διά τας
περισσοτέρας περιπτώσεις και κάπως γενικώτερα, είτε εις εγγραμμάτους,
είτε εις αγράμματους νομοθετεί κατά τα πατροπαράδοτα έθιμα.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Βεβαίως ορθά. Διότι, καλέ Σωκράτη, πώς θα ήτο δυνατόν ποτέ να γίνη
κανείς ικανός, ώστε εις όλην την ζωήν του να κάθηται πλησίον εις
έκαστον και με ακρίβειαν να του επιβάλλη το ορθόν; Καθ' όσον, νομίζω,
αν ήτο εις αυτό ικανός, οποιοσδήποτε έλαβε την αληθώς βασιλικήν
επιστήμην, τις η ανάγκη να θέση εις τον ίδιον εαυτόν του εμπόδια, και
να γράφη αυτούς τους νόμους που είπαμεν;
Νέος Σωκράτης.
Αυτό εξάγεται τουλάχιστον, φίλε ξένε, από όσα είπαμεν τόρα.
Ξένος.
Ή καλλίτερον, αγαπητέ μου, από όσα θα ειπούμεν κατόπιν.
Νέος Σωκράτης.
Ποία δηλαδή;
Ξένος.
Ιδού ποία. Ας υποθέσωμεν ότι ένας ιατρός ή γυμναστής πρόκειται να
ταξειδεύση και να λείψη πολύν καιρόν από τους αρρώστους του, καθώς
υπολογίζει, και επειδή νομίζει ότι δεν θα ενθυμούνται τας οδηγίας του
οι γυμναζόμενοι ή οι πάσχοντες, απεφάσισε να γράψη προς χάριν των
υπομνήσεις. Ή όχι;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν; Εάν λείψη εις το ταξείδι ολιγώτερον χρόνον από όσον
υπελόγιζε και επιστρέψη, άραγε δεν είναι δυνατόν να τολμήση να δώση
νέας οδηγίας έξω από εκείνας τας γραπτάς υπομνήσεις, εάν η κατάστασις
των αρρώστων συμβή να γίνη καλλιτέρα, είτε από ανέμους ή διά καμμίαν
άλλην αιτίαν από όσας συνήθως επέρχονται με κάποιον άλλον τρόπον από
τον καιρόν του Διός; Και θα κρατηθή άραγε να μη παραβή τας τόσον
παλαιάς εκείνας νομοθεσίας του χωρίς ούτε και ο ίδιος να δίδη νέας
οδηγίας ούτε ο ασθενής να τολμά να κάμη διαφορετικά από τα γραμμένα,
διότι τάχα αυτά είναι ιατρικά και υγιεινά, όσα δε γίνονται κατ' άλλον
τρόπον είναι νοσώδη και χωρίς τέχνην; Ή όλως διόλου το αντίθετον
συμβαίνει και εις την επιστήμην και εις την αληθινήν τέχνην, δηλαδή
εις όλα θα εγίνοντο όλως διόλου γελοία τα τοιαύτα νομοθετήματα;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως όλως διόλου γελοία.
Ξένος.
Δι' αυτόν λοιπόν τόρα ο οποίος έγραψε ή αγράφως ενομοθέτησε τα δίκαια
και άδικα και ωραία και άσχημα και καλά και κακά εις τας αγέλας των
ανθρώπων, όσαι βόσκονται εις τας πόλεις συμφώνως με τους νόμους των
νομοθετών, εάν τύχη να έλθη ο ίδιος νομοθέτης που έγραψε τους νόμους
με τέχνην ή κανείς άλλος όμοιός του, δεν πρέπει άραγε να του επιτραπή
να διατάξη άλλα έξω από αυτά; Ή μήπως και αυτή η απορία μας δεν είναι
πραγματικώς ολιγώτερον κωμική από την προηγουμένην;
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Γνωρίζεις λοιπόν ένα λόγον που λέγει ο λαός εις τοιαύτας περιστάσεις;
Νέος Σωκράτης.
Αυτήν την στιγμήν δεν τον ενθυμούμαι τόσον καλά.
Ξένος.
Και όμως είναι καθώς πρέπει. Λέγουν δηλαδή ότι πρέπει, εάν γνωρίζη
κανείς έξω από τους προηγουμένους νόμους άλλους ωφελιμωτέρους, ας
πείση την πόλιν του και ας τους νομοθετήση, όχι όμως αλλέως.
Νέος Σωκράτης.
Τι φρονείς λοιπόν; Δεν είναι ορθόν;
Ξένος.
Ίσως. Οπωσδήποτε όμως, εάν κανείς επιβάλλη διά της βίας το καλλίτερον
χωρίς να πείθη, ειπέ μου τι όνομα θα δώσωμεν εις την βίαν αυτήν!
Ακόμη όμως ας μη δώσωμεν όνομα εις αυτόν αλλά προηγουμένως ας
εξετάσωμεν διά τα προηγούμενα.
Νέος Σωκράτης.
Τι εννοείς λοιπόν;
Ξένος.
Εάν δηλαδή κανείς, χωρίς να πείση τον νοσηλευόμενον, κατέχη ορθώς την
τέχνην, και παρά τας γραπτάς οδηγίας αναγκάζη να κάμη το καλλίτερον ή
το παιδί ή κανείς μεγάλος ή και γυναίκα, τότε πώς θα ονομάσωμεν αυτήν
την πίεσιν; Άραγε όχι κάθε άλλο, παρά αυτό το οποίον θεωρείται σφάλμα
εις την τέχνην του, δηλαδή νοσηρόν; Και κάθε άλλο ημπορούμεν να
χαρακτηρίσωμεν τον πιεσθέντα εις αυτό το πράγμα, όχι όμως ότι έπαθε
νοσηρόν και άτεχνον πάθημα από τους ιατρούς οι οποίοι τον εβίασαν;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν ποίου είδους είναι το σφάλμα ως προς την πολιτικήν
τέχνην; Άραγε δεν είναι το άσχημον και κακόν και άδικον;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Δι' αυτούς λοιπόν τόρα οι οποίοι επιέσθησαν να πράξουν έξω από τα
νομοθετημένα πατροπαράδοτα άλλα δικαιότερα και καλλίτερα και
ωραιότερα από πριν, εμπρός ας εξετάσωμεν πάλιν την μομφήν των
αρμοδίων, άραγε, αν δεν θέλουν να γίνουν ο περίγελως όλου του κόσμου,
δεν πρέπει κάθε άλλο να λέγουν μάλλον, παρά ότι έπαθαν άσχημα και
άδικα και κακά όσοι επιέσθησαν από τους εκβιαστάς;
Νέος Σωκράτης.
Αυτό είναι αληθέστατον.
Ξένος.
Αλλά πάλιν μήπως όταν μεν είναι πλούσιος ο εκβιαστής, είναι δίκαια,
εάν όμως είναι τυχόν πένης, τότε είναι άδικα τα επιβληθέντα διά της
βίας; Ή μήπως και αν πείση και αν δεν πείση, και αν είναι πλούσιος ή
πτωχός, και αν συμφώνως με τους γραπτούς νόμους ή έξω από αυτούς
εκτελή ό,τι είναι συμφέρον, αυτός και μόνος πρέπει να είναι ο όρος ο
αληθινώτερος περί τη ορθής διοικήσεως της πόλεως, με τον οποίον ο
σοφός και αγαθός ανήρ θα διοικήση τους υπαγομένους εις την εξουσίαν
του; Και καθώς ο πλοίαρχος προσέχει πάντοτε εις το συμφέρον του
πλοίου και των ναυτών, και δεν νομοθετεί γραπτώς, αλλά την τέχνην του
παρουσιάζει ως νόμον και σώζει τους συναδέλφους του, το ίδιον και με
τον ίδιον αυτόν τρόπον, μόνον από εκείνους όσοι ημπορούν να
διοικήσουν ούτω πως είναι δυνατόν να ορθοποδήση η πολιτεία, διότι
προσφέρουν την δύναμιν της τέχνης των ανωτέραν από τους νόμους. Και
οτιδήποτε και αν κάμνουν οι φρόνιμοι άρχοντες δεν είναι σφάλμα, εφ'
όσον προσέχουν εις το σπουδαιότερος δηλαδή να διανέμουν πάντοτε εις
τους πολίτας το δικαιότερον με νουν και με τέχνην, και να ημπορούν να
τους σώζουν και όσον το δυνατόν να τους κάμνουν καλλιτέρους από
χειροτέρους.
Νέος Σωκράτης.
Δεν υπάρχει αντίρρησις εις όσα ελέχθησαν αυτήν την στιγμήν.
Ξένος.
Αλλά και εις εκείνα δεν πρέπει να υπάρχη βεβαίως αντίρρησις.
Νέος Σωκράτης.
Ποία εννοείς;
Ξένος.
Ότι δεν είναι ποτέ δυνατόν ο λαός, από οποιουςδήποτε και αν
αποτελήται, να αποκτήση αυτήν την επιστήμην και να διοικήση με νουν
την πόλιν, αλλά εις στενόν κύκλον και μικρόν και εις το έν άτομον
πρέπει να ζητήσωμεν το έν εκείνο πολίτευμα το ορθόν, τας δε άλλας
όλας πρέπει να τας θεωρήσης απομιμήσεις, καθώς είπαμεν και ολίγον
προηγουμένως, εκ των οποίων άλλαι μεν μιμούνται αυτήν προς το
καλλίτερον, άλλαι όμως προς το χειρότερον.
Νέος Σωκράτης.
Πώς το είπες αυτό; Διότι και προ ολίγου σε βεβαιώ δεν εννόησα καλώς
το ζήτημα των απομιμήσεων.
Ξένος.
Και όμως δεν είναι μηδαμινόν πράγμα, αν ημπορέση κανείς να σαλεύση
τούτον τον λόγον δι' αυτό και να το ρίψη κάτω, διά να μην κάθηται να
αποδεικνύη το λάθος το οποίον έγινε τόρα ως προς αυτό.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον δηλαδή;
Ξένος.
Κάτι τι ωσάν το εξής πρέπει βεβαίως να ζητήσωμεν, το οποίον δεν είναι
πολύ συνηθισμένον ούτε ευνόητον. Και όμως ας προσπαθήσωμεν να το
συλλάβωμεν. Εμπρός λοιπόν: Αφού είναι ορθόν μόνον το πολίτευμα το
οποίον είπαμεν, γνωρίζεις ότι πρέπει τα άλλα να μεταχειρίζονται τους
ιδικούς του γραπτούς νόμους διά να σώζωνται, και επομένως να κάμνουν
αυτό το οποίον τόρα εγκρίνομεν, ενώ δεν είναι ορθόν;
Νέος Σωκράτης.
Ποίον;
Ξένος.
Το να μην τολμά κανείς πολίτης να κάμη τίποτε έξω από τους νόμους,
και όστις τολμά να τιμωρήται με θάνατον και με όλας τας βαρυτάτας
ποινάς. Και τούτο ως δεύτερον είναι το ορθότερον και το καλλίτερον,
όταν κανείς μετακινήση το πρώτον, το οποίον είπαμεν προ ολίγου. Αλλά
με ποίον τρόπον συνέβη αυτό, το οποίον παρεδέχθημεν ως δεύτερον,
πρέπει να το εξακριβώσωμεν. Δεν είναι έτσι;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Λοιπόν τόρα πάλιν ας επιστρέψωμεν εις τας εικόνας, με τας οποίας
είναι ανάγκη να παρομοιάζωμεν διαρκώς τους βασιλικούς άρχοντας.
Νέος Σωκράτης.
Ποίας;
Ξένος.
Τον γενναίον πλοίαρχον και τον ισοδύναμον με πολλούς άλλους ιατρόν.
Δηλαδή ας εύρωμεν ένα σχήμα διά τους άρχοντας παρομοιάζοντες αυτούς
με τούτους εδώ.
Νέος Σωκράτης.
Ποίου είδους.
Ξένος.
Καθώς λόγου χάριν εάν όλοι συλλογισθώμεν, ότι υποφέρομεν από αυτούς
τα πάνδεινα. Διότι και οι δύο από αυτούς οποιονδήποτε από ημάς
θελήσουν να σώσουν, εξ ίσου τον σώζουν, οποιονδήποτε όμως θελήσουν να
τον κακοποιήσουν τον κακοποιούν, σχίζοντες και καυτηριάζοντες και
επιβάλλοντες να φέρουν τα έξοδα διά τα υλικά των ως άλλους φόρους,
ενώ αυτοί εξοδεύουν ολίγα από τα υλικά, τα δε άλλα τα χρησιμοποιούν
οι ίδιοι και οι υπηρέται των. Και μάλιστα εις το τέλος λαμβάνουν
μισθόν ή από κανένα συγγενή ή από κανένα εχθρόν του ασθενούς, και τον
δολοφονούν. Και οι πλοίαρχοι πάλιν χίλια άλλα παρόμοια κατορθώματα
κάμνουν, διότι με κάποιον κακόν σκοπόν τους αφήνουν μόνους, όταν
βγαίνουν εις το πέλαγος, και διά κανέν λάθος των τους πετούν εις την
θάλασσαν μέσα εις το πέλαγος, και άλλα κακουργήματα κάμνουν. Εάν
λοιπόν τα συλλογισθώμεν αυτά και λάβωμεν περί αυτών έν μέτρον, να μη
επιτρέπωμεν δηλαδή εις καμμίαν από αυτάς τας δύο τέχνας να υπάρχη
απολυταρχικός άρχων ούτε διά τους δούλους ούτε διά τους ελευθέρους,
να προσκαλέσωμεν δε συλλαλητήριον από όλους μας, ή από όλον τον λαόν,
ή από μόνον τους πλουσίους, και να επιτραπή και εις ιδιώτας και εις
άλλους τεχνίτας να φέρουν γνώμην περί ταξειδίων και περί ασθενειών,
πώς πρέπει να μεταχειριζώμεθα τα φάρμακα και τα ιατρικά εργαλεία διά
τους ασθενείς, και μάλιστα και τα ίδια τα πλοία και τα ναυτικά
εργαλεία διά τας ανάγκας των πλοίων και διά τους κινδύνους όχι μόνον
των ταξειδίων από τους ανέμους και από την θάλασσαν αλλά και από τας
συναντήσεις πειρατών, και αν τυχόν γίνη ανάγκη να πολεμήση κανείς με
πολεμικά πλοία προς άλλα παρόμοια· και ό,τι αποφασίση ο λαός δι'
αυτά, είτε με την συμβουλήν κανενός ιατρού είτε πλοιάρχων είτε άλλων
ατόμων, να τα γράψωμεν εις πίνακας και εις στήλας, ή να τα
νομοθετήσωμεν ως άγραφα πατροπαράδοτα έθιμα, και συμφώνως με αυτά
πλέον να ταξειδεύωμεν εις το εξής και να εκτελούμεν τας θεραπείας των
ασθενών.
Νέος Σωκράτης.
Όλως διόλου παράλογα πράγματα είπες.
Ξένος.
Ακόμη δε να διορίζωμεν κατ' έτος άρχοντας από το πλήθος, είτε από
τους πλουσίους είτε από όλους τους λαϊκούς, όποιος έβγη με τον
κλήρον. Και αυτοί οι άρχοντες αποκαθιστάμενοι εις την εξουσίαν
σύμφωνα με τους γραπτούς νόμους να πηδαλιουχούν τα πλοία και να
θεραπεύουν τους πάσχοντας.
Νέος Σωκράτης.
Αυτά είναι περισσότερον ανυπόφορα.
Ξένος.
Παρατήρησε λοιπόν τόρα και τας συνεπείας τούτων. Δηλαδή μόλις
τελειώση δι' έκαστον από αυτούς τους άρχοντας η χρονιά του, θα γίνη
ανάγκη να διορίσωμεν δικαστήρια, με μέλη ή από τους πλουσίους κατά
προτίμησιν ή πάλιν από όλον τον λαόν όσοι κληρωθούν, και ενώπιον
αυτών να καταγγέλλωμεν τους πρώην άρχοντας διά να δώσουν ευθύνας, να
τους κατηγορή δε οποιοσδήποτε θέλει ότι ο δείνα δεν επηδαλιούχησε τα
πλοία εις όλον το έτος του συμφώνως με τους γραπτούς νόμους ούτε με
τα παλαιά έθιμα των προγόνων μας. Τα ίδια δε ακριβώς και διά τους
θεραπεύοντας τους ασθενείς. Και όσοι καταδικασθούν, να ορίσωμεν τι
πρέπει να πάθη κανείς από αυτούς ή να πληρώση.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως όστις θελήση και οικειοθελώς ακόμη να γίνη άρχων υπό
τοιούτους όρους, δεν είναι δίκαιον να υποστή οποιανδήποτε ποινήν ή
πρόστιμον.
Ξένος.
Και λοιπόν εκτός όλων αυτών θα γίνη ανάγκη να θέσωμεν νόμον, εάν
κανείς αποδειχθή ότι ερευνά την τέχνην του πλοιάρχου και τα ναυτικά,
ή την υγιεινήν και τας ιατρικάς αληθείας ως προς τους ανέμους και την
θερμότητα και το ψύχος έξω από τους γραπτούς νόμους, και σοφίζεται
οτιδήποτε δι' αυτά, πρώτον μεν αυτόν να μην τον ονομάζωμεν ούτε
ιατρικόν ούτε πλοιαρχικόν, αλλά αερολόγον και κάπως αθυρόστομον
σοφιστήν. Έπειτα επειδή διαφθείρει άλλους νεωτέρους και τους
καταπείθει να επιτίθενται κατά της πλοιαρχικής και της ιατρικής διότι
όχι κατά τους νόμους, αλλά απολυταρχικώς εξουσιάζουν τα πλοία και
τους ασθενείς, να τον καταγγέλλη εις κανέν δικαστήριον, οποιοσδήποτε
θέλει από όσους έχουν το δικαίωμα. Εάν δε αποδειχθή ότι έξω από τους
νόμους προσπαθεί να πείση είτε νέους είτε γεροντοτέρους, να τον
τιμωρούμεν με τας βαρυτέρας ποινάς. Διότι δεν επιτρέπεται να είναι
σοφώτερος από τους νόμους. Ούτε αγνοεί κανείς τα θεραπευτικά και τα
υγιεινά ούτε τα ναυτιλιακά και τα ναυτικά. Διότι όστις θέλει να τα
μάθη είναι εύκολον, αφού υπάρχουν γραμμένα και θεσπισμένα
πατροπαράδοτα έθιμα. Αυτά λοιπόν αν συνέβαιναν κατ' αυτόν τον τρόπον
φίλε Σωκράτη, και εις αυτάς τας επιστήμας, καθώς τα είπαμεν, και εις
την στρατηγικήν και εις οποιανδήποτε εν γένει κυνηγετικήν, και εις
την ζωγραφικήν, ή εις οποιονδήποτε μέρος από ολόκληρον την μιμητικήν
και αρχιτεκτονικήν, και εις οποιανδήποτε εν γένει διακοσμητικήν, ή
και εις την γεωργίαν και ολόκληρον την επιστήμην των φυτών, ή ακόμη
αν εβλέπαμεν καμμίαν ιπποφορβίαν να εκτελήται συμφώνως με
συγγράμματα, ή μαντικήν, ή παν ό,τι περιλαμβάνει η διακονική, ή την
ταβλιστικήν, ή ολόκληρον την αριθμητικήν, είτε θεωρητικώς, είτε
γεωμετρικώς εις τα επίπεδα και τα εμβαδά και τους όγκους
εφαρμοζομένην, — εις όλα αυτά ποία νέα κατάστασις πραγμάτων ήθελε
προκύψη, εάν εκτελούνται συμφώνως με τα συγγράμματα και όχι με την
τέχνην;
Νέος Σωκράτης.
Είναι φανερόν ότι όλαι αι τέχναι θα εχάνοντο εντελώς, και ούτε πλέον
άλλην φοράν πάλιν θα ήτο δυνατόν να δημιουργηθούν, διότι ο νόμος
αυτός απαγορεύει πάσαν έρευναν. Ώστε η ζωή, η οποία είναι και τόρα
δύσκολος, εις εκείνην την εποχήν θα εγίνετο εντελώς ανυπόφορος.
Ξένος.
Και τόρα πάλιν; Εάν συμφώνως με τα συγγράμματα εξαναγκάζωμεν να
χειροτονήται έκαστος από όσους είπαμεν, και να επιστατή εις αυτά τα
συγγράμματά μας όστις χειροτονηθή ή κληρωθή εκ τύχης, αυτός όμως
αδιαφορών διά τα συγγράμματα ή χάριν κέρδους ή προς ατομικήν του
ευχαρίστησιν δοκιμάζη έξω από αυτά να εκτελέση άλλα, ενώ δεν γνωρίζει
τίποτε, άραγε από το προηγούμενον κακόν δεν θα είναι πολύ μεγαλίτερον
τούτο το κακόν;
Νέος Σωκράτης.
Ομιλείς πολύ ορθά.
Ξένος.
Διότι, νομίζω, έξω από τους νόμους οι οποίοι ετέθησαν με πολλήν
πείραν και με τας συμβουλάς μερικών συμβούλων οι οποίοι ωμίλησαν με
χάριν και κατέπεισαν τον λαόν να τους νομοθετήση, όστις τολμά να
πράξη παρανόμως κάμνει σφάλμα πολλαπλάσιον από άλλο σφάλμα, και
ημπορεί να ανατρέψη πάσαν πράξιν πολύ περισσότερον παρά τα
συγγράμματα.
Νέος Σωκράτης.
Πώς δεν θα ανατρέψη;
Ξένος.
Δι' αυτά λοιπόν όσοι θέτουν νόμους και συγγραφάς δι' οτιδήποτε,
πρέπει να λάβουν και τον κόπον έξω από αυτά ούτε εις έν άτομον ούτε
εις πολλούς να μην επιτρέψουν ποτέ να πράξη το παραμικρόν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Λοιπόν δεν θα χρησιμεύουν ως απομιμήσεις της αληθείας διά τον καθένα,
όσα γραφούν από τους ειδήμονας όσον το δυνατόν καλλίτερον;
Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Και όμως είπαμεν ότι ο ειδήμων, ο αληθινός πολιτικός, εάν το
ενθυμούμεθα, με την τέχνην του θα εφαρμόση πολλά εις τας πράξεις του
χωρίς να λαμβάνη υπ' όψιν τα συγγράμματα, όταν σκεφθή άλλα καλλίτερα
από όσα είναι γραμμένα υπό του ιδίου και τυχόν εστάλησαν γραπτώς εις
κανένα ο οποίος απουσιάζει.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως το είπαμεν.
Ξένος.
Τότε λοιπόν ένας άνθρωπος οποιοσδήποτε και αν είναι, ή πλήθος
οποιονδήποτε εις το οποίον ετέθησαν νόμοι, εάν δοκιμάσουν έξω από
αυτούς να κάμουν κάτι τι ως καλλίτερον, δεν κάμνουν το ίδιον το
οποίον και εκείνος ο αληθινός;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Επομένως, εάν μεν το έκαμναν αυτό, ενώ οι ίδιοι είναι ανεπιστήμονες,
θα εδοκίμαζαν να μιμηθούν το αληθινόν, αλλά θα το εμιμούντο κακώς
όλως διόλου, εάν όμως είναι έντεχνοι, τότε πλέον αυτό δεν είναι
μίμησις αλλά το ίδιον εκείνο το αληθινώτατον. Δεν είναι έτσι;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Και όμως εις τα προηγούμενα υπάρχει η ομολογία μας, ότι κανέν πλήθος
δεν είναι δυνατόν να αποκτήση μίαν τέχνην οποιανδήποτε.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως υπάρχει.
Ξένος.
Τότε λοιπόν, εάν υπάρχη βασιλική τέχνη, δεν είναι δυνατόν να αποκτήση
αυτήν ως επιστήμην το πλήθος των πλουσίων και ολόκληρος ο λαός.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως πώς είναι δυνατόν;
Ξένος.
Αν λοιπόν αυτά τα πολιτεύματα θέλουν ίσως να μιμηθούν όσον το δυνατόν
καλώς το πολίτευμα εκείνου του ενός ο οποίος κυβερνά με τέχνην,
πρέπει, εφ' όσον υπάρχουν εις αυτά νόμοι, να μην κάμνουν τίποτε έξω
από τα γραμμένα και τα πατροπαράδοτα έθιμα.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ωραία το είπε.
Ξένος.
Επομένως, όταν μιμούνται αυτό το πολίτευμα οι πλούσιοι, τότε
ονομάζομεν το πολίτευμα των αριστοκρατίαν, όταν όμως δεν σέβωνται
τους νόμους, το ονομάζομεν ολιγαρχίαν.
Νέος Σωκράτης.
Σχεδόν έτσι είναι.
Ξένος.
Και βεβαίως πάλιν όταν κυβερνά είς άρχων συμφώνως με τους νόμους, και
μιμήται τον επιστήμονα, τον ονομάζομεν βασιλέα, χωρίς να διακρίνωμεν
με ιδιαίτερον όνομα τον μονάρχην που κυβερνά με επιστήμην ή με
δοξασίαν.
Νέος Σωκράτης.
Σχεδόν.
Ξένος.
Επομένως, και όταν είς άρχων είναι αληθινός επιστήμων, βεβαίως το
ίδιον όνομα του βασιλέως θα του αποδώσωμεν. Ώστε, δι' όλα αυτά, τα
πέντε ονόματα των πολιτευμάτων τα οποία ελέγαμεν προηγουμένως τόρα
έγιναν έν και μόνον.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό φαίνεται τουλάχιστον.
Ξένος.
Τόρα όμως; Εάν κανείς μονάρχης κυβερνά όχι συμφώνως με τους νόμους
και με τα έθιμα, προσποιήται όμως καθώς ο επιστήμων ότι τάχα έξω από
τους γραπτούς νόμους πρέπει να εκτελή το καλλίτερον, αυτή δε η
μίμησις συνοδεύεται από κάποιον πάθος ή από αμάθειαν, άραγε τότε δεν
πρέπει να ονομάζωμεν πάντοτε τύραννον τον τοιούτον;
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Ιδού λοιπόν ότι ο τύραννος, καθώς είπαμεν, και ο βασιλεύς και η
ολιγαρχία και η αριστοκρατία και η δημοκρατία γίνεται, όταν δεν
ανέχωνται οι άνθρωποι εκείνον τον ένα μονάρχην, και δεν πιστεύουν ότι
υπάρχει κανείς άξιος να λάβη αυτήν την εξουσίαν, ώστε να προθυμήται
και να είναι ικανός να εξουσιάζη με αρετήν και επιστήμην, και να
απονέμη δικαιοσύνην και τιμήν εις όλους ορθώς, παρά να καταστρέφη και
να φονεύη και να κακοποιή όποιον θέλει από ημάς. Άλλως τε αν
ανεδεικνύετο καθώς τον είπαμεν θα ήτο αγαπητός και θα εκυβέρνα
μακαρίως μόνος αυτός με τελείαν ακρίβειαν την πολιτείαν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Τόρα όμως αφού δεν φυτρώνη, καθώς είπαμεν βεβαίως, μέσα εις τας πόλεις
ο βασιλεύς καθώς εις τα μελίσσια, ο οποίος να είναι εξ αρχής ανώτερος
και εις το σώμα και εις την ψυχήν μόνος του, τότε λοιπόν πρέπει να
συνέλθωμεν και να γράψωμεν συγγράμματα, καθώς φαίνεται, ακολουθούντες
τα ίχνη του αληθεστάτου πολιτεύματος.
Νέος Σωκράτης.
Σχεδόν αυτό πρέπει να γίνη.
Ξένος.
Λοιπόν, φίλε Σωκράτη, είναι να απορή κανείς δι' όσα κακά συμβαίνουν
εις τας τοιαύτας πολιτείας και όσα θα συμβαίνουν, αφού το θεμέλιόν
των είναι τοιούτον, ώστε να εκτελούν τας πράξεις των συμφώνως με
γραπτούς νόμους και με έθιμα χωρίς επιστήμην, τα οποία εάν τα
εφαρμόση μία άλλη προσθέτως, είναι φανερόν εις τον καθένα ότι θα
καταστρέψη παν ό,τι γίνεται συμφώνως με αυτά; Ή μήπως περισσότερον
πρέπει να απορούμεν, πόσον ισχυρόν πράγμα είναι εκ φύσεως μία πόλις;
Διότι τοιαύτα παθήματα υποφέρουν αι πόλεις έως τόρα από αμέτρητον
χρόνον, και όμως μερικαί από αυτάς είναι ασάλευτοι και δεν
ανατρέπονται. Εξ άλλου όμως κάποτε μερικαί βυθίζονται ωσάν πλοία και
χάνονται και εχάθησαν και εις το μέλλον θα χάνωνται, ένεκα της
μοχθηρίας των πλοιάρχων και των ναυτών, οι οποίοι εις τα σπουδαιότερα
πράγματα είναι τα μέγιστα αμαθείς, και ενώ τίποτε δεν εννοούν από
διοίκησιν, νομίζουν ότι καθ' όλα τελειότερον από όλας τας επιστήμας
αυτήν απέκτησαν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Από αυτά λοιπόν τα σφαλερά πολιτεύματα, τα οποία είναι όλα επιζήμια,
πρέπει ημείς να εξετάσωμεν ποίον είναι το ολιγώτερον κακόν εις τους
πολίτας και ποίον το βαρύτερον. Αν και τούτο είναι πάρεργον
συγκρινόμενον με αυτό που είπαμεν προηγουμένως. Οπωσδήποτε όμως
γενικώς ίσως όλοι εκτελούμεν όλας τας πράξεις μας αναλόγως αυτού.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως πρέπει. Διατί όχι;
Ξένος.
Από τα τρία λοιπόν, πολιτεύματα δέξου ότι το ίδιον είναι πολύ
περισσότερον και ανυπόφορον και υποφερτόν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς το εννοείς αυτό;
Ξένος.
Δεν λέγομεν τίποτε άλλο, παρά ότι η μοναρχία και η αρχή των ολίγων
και του λαού, αυτά τα τρία είναι τα πολιτεύματα συμφώνως με την αρχήν
του λόγου τον οποίον αναπτύσσομεν τόρα.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως έτσι είπαμεν.
Ξένος.
Αυτά λοιπόν ας τα διχοτομήσωμεν το καθέν και ας τα κάμωμεν όλα έξ και
ως έβδομον ας ξεχωρίσωμεν από όλα αυτά το ορθόν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Από την βασιλείαν ας χωρίσωμεν την βασιλικήν και την τυραννικήν.
Έπειτα πάλιν από την εξουσίαν των ολίγων, είπαμεν ότι η μία η καλή
είναι η αριστοκρατία και η άλλη η ολιγαρχία. Την δε εξουσίαν του λαού
τότε μεν την εθεωρήσαμεν ως απλήν και την ωνομάσαμεν δημοκρατίαν,
τόρα όμως πρέπει να την θεωρήσωμεν ως διπλήν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς λοιπόν; Και πώς να την διαιρέσωμεν;
Ξένος.
Διόλου διαφορετικά από τας άλλας δεν θα κάμωμεν, και αν τόρα
θεωρήσωμεν ως διπλούν και το όνομα αυτής. Διότι και εις αυτήν, καθώς
και εις τας άλλας, υπάρχει και η νόμιμος και η παράνομος διοίκησις.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως υπάρχει.
Ξένος.
Λοιπόν, τότε που εζητούσαμεν την ορθήν, αυτό το τμήμα δεν μας
εχρησίμευε δι' όσα απεδείξαμεν προηγουμένως. Αφού όμως τόρα
εχωρίσαμεν εκείνην, τας δε άλλας τας εθεωρήσαμεν ως αναγκαίας, τόρα
λοιπόν πάλιν αυτάς τας διχοτομεί η διαφορά της παρανομίας και της
νομιμότητος.
Νέος Σωκράτης.
Τόρα που το εξήγησες έτσι μου φαίνεται ορθόν.
Ξένος.
Λοιπόν η μοναρχία, εάν συνενωθή με καλά γραπτά, τα οποία ονομάζομεν
νόμους, είναι το καλλίτερον πολίτευμα από όλα. Εάν όμως είναι
παράνομος, τότε είναι βαρύ και το πλέον ανυπόφορον.
Νέος Σωκράτης.
Σχεδόν.
Ξένος.
Την δε εξουσίαν των ολίγων, καθώς μεταξύ του ενός και των πολλών ο
μέσος όρος είναι τα ολίγα, ομοίως και αυτήν ας την θεωρώμεν μέσον
όρον και εις τα δύο αυτά. Η δε εξουσία πάλιν του λαού είναι εις όλα
ανίσχυρος και δεν ημπορεί να κάμη ούτε κανέν μέγα καλόν ούτε κανέν
μέγα κακόν σχετικώς με τας άλλας, διότι εις αυτήν η εξουσία
μοιράζεται από ολίγη εις πολλούς. Δι' αυτό, εάν όλα αυτά τα
πολιτεύματα αναδειχθούν νόμιμα, αυτή είναι η χειροτέρα, εάν όμως όλα
γίνουν παράνομα, αυτή είναι η καλλίτερα. Και όταν όλαι εκτροχιασθούν,
εις την δημοκρατίαν είναι προτιμοτέρα η ζωή, εάν όμως όλαι
ευρίσκωνται εν τάξει, ολιγώτερον πρέπει να προτιμήσωμεν να ζήσωμεν
εις αυτήν, και είναι πολύ προτιμότερον και καλλίτερον να ζήσωμεν εις
την πρώτην, εκτός όμως της εβδόμης. Διότι εκείνην πρέπει να την
προτιμήσωμεν από όλα τα άλλα πολιτεύματα, ωσάν θεόν μεταξύ των
ανθρώπων.
Νέος Σωκράτης.
Φαίνεται ότι αυτό εκτελείται και συμβαίνει καθώς λέγεις, και πρέπει
να κάμωμεν καθώς λέγεις.
Ξένος.
Λοιπόν και όσοι μετέχουν εις όλα αυτά τα πολιτεύματα, εκτός του
επιστημονικού, πρέπει να τους αποχωρίσωμεν και να μη τους θεωρούμεν
ότι είναι πολιτικοί, αλλά αναρχικοί και επιστάται μεγάλων ειδώλων και
όμοιοι οι ίδιοι με αυτά, και επειδή είναι πολύ μεγάλοι
ταχυδακτυλουργοί και λαοπλάνοι, γίνονται οι μεγαλίτεροι σοφισταί από
όλους τους σοφιστάς.
Νέος Σωκράτης.
Σχεδόν αυτός ο χαρακτηρισμός εφαρμόζεται ορθότατα εις τους λεγομένους
πολιτικούς.
Ξένος.
Καλά λοιπόν. Τούτο πραγματικώς ομοιάζει με θεατρικήν παράστασιν,
καθώς είπαμεν προ ολίγου ότι παριστάνει κάποιος θίασος Κενταύρων και
Σατύρων, και πρέπει να το χωρίσωμεν από την πολιτικήν τέχνην. Τόρα δε
με αυτά μόλις κατωρθώθη να χωρισθή.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται.
Ξένος.
Τόρα όμως υπολείπεται άλλο χειρότερον από αυτό, ως προς την
στενοτέραν συγγένειαν με το βασιλικόν γένος και δυσκολώτερα
μανθανόμενον. Και παρομοιάζω τον εαυτόν μας ότι επάθαμεν, ό,τι
παθαίνουν εκείνοι οι οποίοι καθαρίζουν τον χρυσόν.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Και εκείνοι οι εργάται πρώτα από όλα αποχωρίζουν το χώμα και τους
λίθους και πολλά άλλα. Κατόπιν μένουν ανάμικτα μέταλλα πολύτιμα
συγγενή με τον χρυσόν, τα οποία μόνον με το πυρ αποχωρίζονται, δηλαδή
ο χαλκός και ο άργυρος και κάποτε ο αδάμας, ο οποίος με δυσκολίαν
αποχωρίζεται διά της πυρακτώσεως και αφήνει μόνον τον καθάρειον
λεγόμενον χρυσόν, και μας επιτρέπει να τον ιδούμεν χωρισμένον.
Νέος Σωκράτης.
Λέγουν τουλάχιστον ότι αυτά γίνονται ούτω πως.
Ξένος.
Συμφώνως λοιπόν με αυτόν τον λόγον φαίνεται ότι και ημείς τα μεν άλλα
όλα όσα είναι ξένα και εχθρικά με την πολιτικήν επιστήμην τα
απεχωρίσαμεν, μένουν δε μόνον τα πολύτιμα και τα συγγενή. Από αυτά δε
βεβαίως είναι και η στρατηγική και η δικαστική, και όση ρητορεία
συγκοινωνεί με την βασιλικήν και πείθουσα εις το δίκαιον κυβερνά και
αυτή ομού τας πράξεις της πολιτείας. Ταύτα πλέον είναι κάπως εύκολον
να αποχωρίση κανείς και να παρουσιάση γυμνόν και μόνον του εκείνον
τον οποίον ερευνώμεν.
Νέος Σωκράτης.
Είναι φανερόν ότι πρέπει κάπως να προσπαθήσωμεν να κάμωμεν αυτό.
Ξένος.
Όσον εξαρτάται από την προσπάθειάν μας βεβαίως θα τον ανακαλύψωμεν.
Πρέπει όμως να προσπαθήσωμεν να τον εξηγήσωμεν διά μέσου της
μουσικής. Και λοιπόν λέγε.
Νέος Σωκράτης.
Τι θέλεις να ειπώ;
Ξένος.
Υπάρχει, νομίζω, κάποια μάθησις της μουσικής και εν γένει των
χειροτεχνικών επιστημών.
Νέος Σωκράτης.
Υπάρχει.
Ξένος.
Τόρα όμως; Το να γνωρίζωμεν αν καμμίαν οποιανδήποτε από αυτάς είναι
πρέπον ή δεν είναι πρέπον να μάθωμεν, άραγε και αυτό πάλιν θα το
ειπούμεν ότι είναι επιστήμη δι' αυτά τα ίδια; Ή πώς;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως, θα ειπούμεν ότι είναι.
Ξένος.
Λοιπόν δεν θα ειπούμεν ότι αυτή είναι άλλη, διαφορετική από εκείνας;
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Αλλ' άραγε από αυτάς δεν πρέπει η μία να διοική την άλλην, ή εκείναι
αυτήν ή αυτή να διοική όλας τας άλλας ως επίτροπος;
Νέος Σωκράτης.
Αυτή πρέπει να διοική εκείνας.
Ξένος.
Επομένως φρονείς ότι η δίδουσα γνώμην αν πρέπει να μάθωμεν ή όχι,
πρέπει να διοική την μανθανομένην, η οποία μας διδάσκει;
Νέος Σωκράτης.
Πάρα πολύ μάλιστα.
Ξένος.
Και η δίδουσα γνώμην αν πρέπει να καταπείθωμεν ή όχι, να διοική
εκείνην η οποία ημπορεί να πείθη;
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Καλά. Εις ποίαν λοιπόν θα αποδώσωμεν την ικανότητα του να πείθωμεν
τον λαόν και τον όχλον με διηγήσεις και όχι με εξηγήσεις;
Νέος Σωκράτης.
Είναι φανερόν, νομίζω, ότι και τούτο πρέπει να το αποδώσωμεν εις την
ρητορικήν.
Ξένος.
Όταν δε είτε με την πειθώ είτε με κάποιαν βίαν επιβάλλωμεν εις κανένα
να κάμη οτιδήποτε ή εντελώς να ησυχάζη, αυτό πάλιν εις ποίαν τέχνην
θα το κατατάξωμεν;
Νέος Σωκράτης.
Εις εκείνην η οποία διοικεί την πειστικήν και την ρητορικήν.
Ξένος.
Και αυτή, καθώς νομίζω, δεν είναι άλλο τίποτε παρά η δύναμις του
πολιτικού.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ωραία το είπες.
Ξένος.
Και όσον δι' αυτό το ρητορικόν εύκολα εχωρίσθη, καθώς φαίνεται, από
την πολιτικήν ως διάφορον είδος, το οποίον υπηρετεί εις αυτήν.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Τόρα όμως τι πρέπει να σκεφθώμεν διά την εξής δύναμιν πάλιν;
Νέος Σωκράτης.
Ποίαν;
Ξένος.
Την γνώμην αν πρέπει να πολεμήσωμεν με όσους αποφασίσωμεν να
πολεμήσωμεν, άραγε πρέπει αυτήν να την θεωρήσωμεν άτεχνον ή έντεχνον.
Νέος Σωκράτης.
Πώς είναι δυνατόν να την θεωρήσωμεν άτεχνον, αυτήν την οποίαν εκτελεί
η στρατηγική και ολόκληρος η πολιτική;
Ξένος.
Εκείνην δε η οποία είναι ικανή και γνωρίζει επιστημονικώς να
αποφασίση αν πρέπει να συμβιβασθώμεν φιλικώς, πρέπει να την
θεωρήσωμεν ως διάφορον από αυτήν, ή ως την ιδίαν με αυτήν;
Νέος Σωκράτης.
Διά να συμφωνούμεν με τα προηγούμενα, πρέπει να την θεωρήσωμεν ως
διάφορον.
Ξένος.
Τότε λοιπόν δεν θα ειπούμεν ότι αυτή διοικεί την άλλην, εάν η γνώμη
μας πρέπη να συμφωνή με τα προηγούμενα;
Νέος Σωκράτης.
Νομίζω.
Ξένος.
Ποίαν λοιπόν θα τολμήσωμεν να παραδεχθώμεν ως κυρίαρχον της τόσον
φοβεράς και σπουδαίας πολεμικής εν γένει τέχνης, παρά βεβαίως την
αληθινά βασιλικήν;
Νέος Σωκράτης.
Καμμίαν άλλην.
Ξένος.
Τότε λοιπόν την επιστήμην των στρατηγών, αφού είναι υπηρεσιακή, δεν
πρέπει να την θεωρήσωμεν ως πολιτικήν.
Νέος Σωκράτης.
Δεν είναι ορθόν βεβαίως.
Ξένος.
Εμπρός λοιπόν ας εξετάσωμεν και την δύναμιν των δικαστών όσοι
δικάζουν ορθώς.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ καλά.
Ξένος.
Άραγε λοιπόν αυτή έχει καμμίαν περισσοτέραν δικαιοδοσίαν, παρά να
παραλάβη όλα τα νόμιμα όσα ενομοθετήθησαν από τον νομοθέτην διά τα
συμβόλαια και τα να κρίνη μελετώσα εις εκείνα τι ωρίσθη ως δίκαιον
και τι ως άδικον, και ως ιδικήν της αρετήν να δείξη το να μη υποχωρή
ούτε από κάποια δώρα, ούτε από απειλάς, ούτε από συγκίνησιν, ούτε από
καμμίαν άλλην, έχθραν ή φιλίαν, ώστε έξω από τας διατάξεις του
νομοθέτου να δικάζη τας καταγγελίας του ενός εναντίον του άλλου;
Νέος Σωκράτης.
Δεν έχει άλλην· παρά αυτή την οποίαν είπες είναι η δικαιοδοσία αυτής.
Ξένος.
Αλλά τότε και η παντοδυναμία των δικαστών ευρίσκομεν ότι δεν είναι
βασιλική, αλλά υπηρέτρια και φύλαξ των νόμων.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται βεβαίως.
Ξένος.
Τότε λοιπόν ας ρίψωμεν έν βλέμμα εις όλας ανεξαιρέτως τας επιστήμας
τας οποίας είπομεν, και θα παρατηρήσωμεν ότι καμμία από αυτάς δεν
εθεωρήθη ως πολιτική. Διότι εκείνη, η οποία είναι όντως βασιλική, δεν
πρέπει να εκτελή η ιδία, αλλά να διοική τας άλλας όσαι είναι ικαναί
να εκτελούν, και να γνωρίζη πώς αρχίζουν και προχωρούν τα μεγαλίτερα
ζητήματα εις τας πόλεις υπό έποψιν επικαίρου και ακαίρου ενεργείας,
αι δε άλλαι να εκτελούν ό,τι διετάχθησαν.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Δι' αυτό λοιπόν, όσας ανεφέραμεν προ ολίγου, αύται δεν διοικούν ούτε
η μία την άλλην ούτε τον εαυτόν των, αλλά εκάστη καταγίνεται εις
κάποιαν ιδιαιτέραν πράξιν και αναλόγως της ιδιότητος της πράξεώς της
δικαίως έλαβε ιδιαίτερον όνομα.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι φαίνεται τουλάχιστον.
Ξένος.
Εκείνην όμως η οποία διοικεί όλας αυτάς, και μεριμνά δι' όλους τους
νόμους της πόλεως ανεξαιρέτως και όλα τα συμβιβάζει ορθότατα,
συμπεριλαμβάνοντες εις το κοινόν όνομα την δύναμιν αυτής είναι
δικαιότατον, καθώς φαίνεται, να την ονομάσωμεν πολιτικήν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν άραγε δεν θα θελήσωμεν πάλιν να ερευνήσωμεν και αυτήν
κατά το παράδειγμα της υφαντικής, αφού πλέον και όλα τα άλλα είδη όσα
υπάρχουν εις την πόλιν εξηγήθησαν;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ μάλιστα.
Ξένος.
Τότε λοιπόν πρέπει, καθώς φαίνεται, να ομιλήσωμεν διά την βασιλικήν
πλεκτικήν, τι είδους είναι και με ποίον τρόπον πλέκει και τι φόρεμα
μας κατασκευάζει.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό είναι φανερόν.
Ξένος.
Και τόρα, καθώς φαίνεται, έγινε ανάγκη να αποδείξωμεν ένα δύσκολον
πράγμα.
Νέος Σωκράτης.
Και όμως χωρίς άλλο πρέπει να το ειπούμεν.
Ξένος.
Ότι δηλαδή έν μέρος της αρετής, είναι κάπως διάφορον με έν άλλο είδος
της αρετής καθώς διισχυρίζονται οι συζητηταί των ορισμών, αυτό
επιδέχεται ευκόλως αντιλογίαν συμφώνως με την γνώμην του λαού.
Νέος Σωκράτης.
Δεν σε ενόησα.
Ξένος.
Αλλ' άκουσε πάλιν. Δηλαδή πιστεύω ότι συ παραδέχεσαι την ανδρείαν ως
έν μέρος της αρετής.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Αλλά και την σωφροσύνην βεβαίως την θεωρείς διάφορον από την
ανδρείαν, πάντοτε όμως και αυτήν την θεωρείς έν μέρος της αρετής
καθώς εκείνην.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Λοιπόν ως προς αυτά πρέπει να τολμήσωμεν να διατυπώσωμεν ένα
παράδοξον ορισμόν.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον;
Ξένος.
Ότι αυταί αι δύο με όλα τα σωστά των έχουν κάπως μεταξύ των έχθραν
και διχόνοιαν εις πολλά πράγματα.
Νέος Σωκράτης.
Πώς το εννοείς;
Ξένος.
Δεν λέγω διόλου συνηθισμένα λόγια. Δηλαδή είναι γνωστόν ότι όλα τα
μέρη της αρετής θεωρούνται μεταξύ των φιλικά.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Λοιπόν ας εξετάσωμεν με πολύ μεγάλην προσοχήν, άραγε τόσον απλούν
είναι αυτό, ή μήπως ασφαλέστατα ανήκει εις εκείνα τα οποία έχουν
διαφοράν με τα συγγενή των.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα, λέγε πώς θέλεις να εξετάσωμεν.
Ξένος.
Πρέπει να ερευνήσωμεν εις όλα ανεξαιρέτως, όσα τα θεωρούμεν καλά, τα
κατατάσσομεν όμως εις δύο αντιθέτους μεταξύ των κατηγορίας.
Νέος Σωκράτης.
Ειπέ με περισσοτέραν σαφήνειαν.
Ξένος.
Την ορμήν και την ταχύτητα, είτε ως προς τα σώματα είτε ως προς τας
ψυχάς, είτε αυτών των ιδίων, είτε μέσα εις τα απομιμήματά των, όσα
εκτελεί η μουσική και η ζωγραφική, άραγε δεν έτυχε εις κανέν από αυτά
να την επαινέσης συ ή να ακούσης άλλον να την επαινή εμπρός σου;
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Άραγε ενθυμείσαι ακόμη με ποίον τρόπον το εκτελούν αυτό εις το καθέν
από αυτά;
Νέος Σωκράτης.
Δεν ενθυμούμαι διόλου.
Ξένος.
Ξεύρω και εγώ αν θα ημπορέσω να σου το παραστήσω με λόγους ακριβώς
καθώς το συλλογίζομαι;
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Μου φαίνεται ότι πολύ εύκολα το πιστεύεις αυτό. Οπωσδήποτε όμως ας το
εξετάσωμεν εις τα υπεναντία (ημιαντίθετα) γένη. Δηλαδή την ταχύτητα
εις πολλάς πράξεις και συχνά κάθε τόσον, και την σφοδρότητα και την
ορμήν και της διανοήσεως και του σώματος, ακόμη δε και της φωνής,
όταν την αποθαυμάζωμεν, την χαρακτηρίζομεν επαινετικώς και
μεταχειριζόμεθα δι' αυτήν το κοινόν όνομα της ανδρείας.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Λέγομεν βεβαίως ορμητικόν και ανδρείον, και ταχύν και ανδρείον, και
σφοδρόν επίσης. Και ωρισμένως αφού προσθέτομεν κατόπιν το όνομα το
οποίον είπα κοινόν εις όλας αυτάς τας φυσικάς ιδιότητας βεβαίως τας
επαινούμεν.
Νέος Σωκράτης.
Μάλιστα.
Ξένος.
Τόρα όμως; Άραγε πάλιν το είδος της αταράχου εκτελέσεως, δεν το
επαινούμεν πολλάκις εις πολλάς πράξεις;
Νέος Σωκράτης.
Πολύ μάλιστα.
Ξένος.
Μήπως όμως δεν λέγομεν τα αντίθετα από εκείνα, όταν προφέρη το στόμα
μας τούτο;
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Νομίζω ότι τα θεωρούμεν ως ήσυχα και φρόνιμα, και πάλιν τα
αποθαυμάζομεν και όταν εφαρμόζωνται εις την διάνοιαν και εις τας
πράξεις, τα λέγομεν σιγανά και μαλακά, και πάλιν όταν εφαρμόζωνται
εις τας φωνάς τα λέγομεν ομαλά και χαμηλά, και πάσαν ρυθμικήν κίνησιν
και ολόκληρον την μουσικήν όταν εις κατάλληλον ώραν μεταχειρίζεται
την αργοπορίαν, εις όλα αυτά ναι μεν δεν εφαρμόζομεν της ανδρείας,
εφαρμόζομεν όμως το όνομα της αξιοπρεπείας.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Όταν όμως πάλιν αυτά τα δύο γίνωνται παράκαιρα, μεταβάλλομεν το καθέν
και τα κατακρίνομεν και αποδίδομεν τα αντίθετα ονόματα εις αυτά.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Όταν αυτά γίνωνται ορμητικώτερα από το ορθόν μέτρον και μας φαίνωνται
σκληρότερα κάπως, τα ονομάζομεν περιφρονητικά και μανιώδη, τα δε
βραδύτερα και τα μαλακώτερα περισσότερον από το πρέπον τα λέγομεν
δειλά και βλακώδη. Και σχεδόν τας περισσοτέρας φοράς όλα αυτά, και το
φρόνιμον φυσικόν μαζί με την ανδρείαν των αντιθέτων, τα θεωρούμεν ως
είδη εις τα οποία έπεσε ο κλήρος της εχθρικής διχονοίας, και δεν τα
ευρίσκομεν συνηνωμένα εις τας σχετικάς πράξεις, και αν θελήσωμεν να
ερευνήσωμεν εκείνους οι οποίοι τα έχουν εις την ψυχήν των, θα τους
εύρωμεν ασυμβιβάστους μεταξύ των.
Νέος Σωκράτης.
Εις ποίους εννοείς;
Ξένος.
Εις όλους αυτούς που είπαμεν προηγουμένως, αλλά φυσικά και εις άλλους
πολλούς. Διότι αναλόγως της συγγενείας των αυτοί άλλα μεν τα επαινούν
ως ιδικά των, τα δε των ανομοίων των τα κατακρίνουν ως ξένα, και δι'
αυτό καταντούν εις μεγάλην έχθραν μεταξύ των και διά πολλά ζητήματα.
Νέος Σωκράτης.
Σχεδόν.
Ξένος.
Αυτή λοιπόν η διαφορά τούτων των ειδών είναι βεβαίως μία παιδική
άσκησις. Εις τα σπουδαία όμως ζητήματα καταντά να γίνη η χειροτέρα
ασθένεια διά μίαν πόλιν.
Νέος Σωκράτης.
Ποία εννοείς λοιπόν;
Ξένος.
Φυσικά εννοώ όλην την προπαίδευσιν διά την ζωήν. Διότι βεβαίως άλλοι
μεν είναι υπερβολικά αξιοπρεπείς και είναι πρόθυμοι να ζουν πάντοτε
ήσυχα, και όσον εξαρτάται από αυτούς φροντίζουν μόνον διά τας ιδικάς
των υποθέσεις, διότι και μέσα εις τον τόπον των φέρονται κατ' αυτόν
τον τρόπον προς όλους, και απέναντι των εξωτερικών πολιτειών είναι
επίσης πρόθυμοι με πάσαν θυσίαν να έχουν ειρήνην. Και λοιπόν εξ
αιτίας αυτής της μεγάλης κλίσεως η οποία είναι υπέρ το δέον
υπερβολική, όταν ζουν κατά την προαίρεσίν των, και οι ίδιοι γίνονται
απόλεμοι χωρίς να το καταλάβουν και τους νέους τους διαθέτουν κατά
τον ίδιον τρόπον, και κάθε στιγμήν είναι εις την διάθεσιν των εχθρών
των, και δι' αυτό εις ολίγα έτη και οι ίδιοι και τα παιδιά των και
όλη η πόλις από ελεύθεροι γίνονται πολλάκις δούλοι χωρίς να το
καταλάβουν.
Νέος Σωκράτης.
Είπες ένα πάθος ανυπόφορον και τρομερόν.
Ξένος.
Αλλά πάλιν τι γίνονται όσοι έχουν κλίσιν περισσοτέραν προς την
ανδρείαν; Άραγε δεν προδιαθέτουν τας πόλεις των πάντοτε προς κάποιον
πόλεμον, και ένεκα της υπερβολικής επιθυμίας της τοιαύτης ζωής
καταντούν να γίνουν εχθροί με πολλούς και δυνατούς, και ή τας
καταστρέφουν ολότελα, ή τας κάμνουν υποδούλους και υποτελείς εις τους
εχθρούς των τας ιδικάς των πατρίδας;
Νέος Σωκράτης.
Αυτό είναι αληθές.
Ξένος.
Πώς λοιπόν να μην ειπούμεν ότι εις αυτά τα πράγματα και τα δύο αυτά
γένη έχουν μεταξύ των πάντοτε την μεγίστην έχθραν και διχόνοιαν;
Νέος Σωκράτης.
Δεν υπάρχει τρόπος να μην το ειπούμεν αυτό.
Ξένος.
Λοιπόν δεν ευρήκαμεν τόρα εκείνο που εζητούσαμεν εις την αρχήν, ότι
όχι μικρά μέρη της αρετής έχουν εκ φύσεως διαφοράν μεταξύ των, και
εκείνους οι οποίοι έχουν αυτά τους διαθέτουν ομοίως;
Νέος Σωκράτης.
Σχεδόν.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν ας πάρωμεν πάλιν να εξετάσωμεν το εξής.
Νέος Σωκράτης.
Τι πράγμα;
Ξένος.
Εάν καμμία από τας βιομηχανικάς επιστήμας έν οποιονδήποτε έργον της,
έστω και το μηδαμινώτερον, δέχεται να το συναρμόση από κάποια μέρη
κακής ποιότητος και κάποια καλής, ή μήπως πάσα επιστήμη παντού τα μεν
ελαττωματικά όσον της είναι δυνατόν τα πετά έξω, τα δε κατάλληλα και
καλά τα δέχεται, από αυτά δε τα οποία είναι και όμοια και ανόμοια,
αφού τα συναρμόση όλα εις έν, κατασκευάζει ένα πράγμα και μίαν
μορφήν.
Νέος Σωκράτης.
Τι άλλο βεβαίως;
Ξένος.
Τότε λοιπόν ούτε η αληθής πολιτική, η οποία συμφωνεί με την φύσιν των
πραγμάτων, θα δεχθή ποτέ να συναρμολογήση μίαν πόλιν από καλούς και
κακούς ανθρώπους, αλλά είναι φανερόν ότι κατά πρώτον θα τους εξελέγξη
με τας παιδικάς ασκήσεις, κατόπιν δε θα τους παραδώση πάλιν εις τους
ικανούς διά να τους εκπαιδεύσουν και να τους ωφελήσουν εις αυτό το
ίδιον, ενώ θα δίδη αυτή τας οδηγίας και θα επιστατή, καθώς η υφαντική
παρακολουθεί εκείνους οι οποίοι ξαίνουν και προετοιμάζουν τα υλικά
της, και δίδει οδηγίας και επιστατεί και επιβάλλει εκάστην να κάμη τα
έργα της, όπως νομίζει ότι είναι καταλληλότερα διά το ιδικόν της
πλέξιμον.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Αυτό το ίδιον λοιπόν μου φαίνεται ότι κάμνει και η βασιλική εις τους
νομίμους διδασκάλους και παιδαγωγούς, Δηλαδή αυτή επέχει θέσιν της
επιστατικής τέχνης και δεν επιτρέπει εις κανένα να ασκή τους νέους
αλλέως παρά με εκείνα τα οποία συντελούν εις την αρμονίαν αυτής και
οικοδομούν ήθος πρέπον, και μόνον εις αυτά διατάσσει να τους
προγυμνάζουν. Και όσοι μεν ημπορούν να αποκτήσουν ήθος ανδρείον και
φρόνιμον και με όλα τα άλλα όσα συντελούν εις την αρετήν, και όμως
εξοκέλλουν εις ασέβειαν και αυθάδειαν και αδικίαν ένεκα της κακής και
βιαίας φύσεως των, τους ξεκάμνει και με θανατικήν ποινήν και με
εξορίαν, και τους τιμωρεί με τας μεγαλιτέρας ατιμώσεις.
Νέος Σωκράτης.
Τουλάχιστον έτσι λέγουν κάπως.
Ξένος.
Όσοι δε έχουν κλίσιν μεγάλην εις την αμάθειαν και την χαμέρπειαν τους
υποβιβάζει εις την τάξιν των δούλων.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Και λοιπόν τους άλλους, όσων η φύσις όταν λάβη μόρφωσιν είναι
πρόσφορος προς την γενναιότητα, και επιδέχονται μίαν συγχώνευσιν
μεταξύ των γινομένην με τέχνην από όλους αυτούς, όσοι έχουν
περισσοτέραν κλίσιν προς την ανδρείαν, θεωρεί το στερεόν αυτών ήθος
ως είδος στημονίου, τους δε άλλους όσοι έχουν αξιοπρεπές και πολύ
μαλακόν και συμφώνως με την παρομοίωσιν κατάλληλον νήμα διά να γίνη
υφάδι, έχουν όμως αντιθέτους κλίσεις με εκείνους, προσπαθεί να τους
συναρμόση και να τους συμπλέξη με τον εξής τρόπον περίπου.
Νέος Σωκράτης.
Ποίον δηλαδή;
Ξένος.
Πρώτον μεν συμφώνως με την συγγένειαν το μεν αθάνατον μέρος της ψυχής
των το προσαρμόζει με θείον δεσμόν, έπειτα δε πάλιν το συγγενικόν
ζωικόν με ανθρωπίνους.
Νέος Σωκράτης.
Πώς το εννοείς αυτό πάλιν;
Ξένος.
Όταν η αληθής κρίσις των καλών και δικαίων και αγαθών και όλων των
αντιθέτων εις αυτά εισέρχεται εις τας ψυχάς με επίγνωσιν, τότε λέγω
ότι γίνεται θεία μέσα εις αγγελόμορφον γένος.
Νέος Σωκράτης.
Έτσι πρέπει βεβαίως.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν άραγε ενοήσαμεν ότι πρέπει ο πολιτικός και ο καλός
νομοθέτης να είναι μόνος του ικανός με την βασιλικήν του σπουδήν να
εμφυτεύση αυτό το ιδίον εις τους ορθώς εκπαιδευθέντας τους οποίους
είπαμεν προ ολίγου;
Νέος Σωκράτης.
Αυτό είναι βεβαίως ορθόν.
Ξένος.
Όστις όμως, φίλε Σωκράτη, είναι ανίκανος να κάμνη αυτό, ας μην τον
ονομάσωμεν με τα ονόματα τα οποία εξετάζομεν εις τούτον τον λόγον.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Και λοιπόν; Μία ψυχή ανδρεία, όταν αποκτήση αυτήν την αλήθειαν, άραγε
δεν εξημερόνεται και θέλει με αυτόν τον τρόπον προ πάντων να
συγκοινωνή με τα δίκαια, αν όμως δεν την αποκτήση, κλίνει μάλλον προς
την θηριώδη φύσιν;
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Αλλά τόρα; Άραγε η αξιοπρεπής φύσις, εάν μεν αποκτήση αυτά τα
φρονήματα, δεν γίνεται πραγματικώς συνετή και φρόνιμη, όσον βεβαίως
εξαρτάται από το πολίτευμα; Ενώ, εάν δεν αποκτήση αυτά τα οποία
είπαμεν, είναι δίκαιον να λάβη κάποιον δυσφημισμένον όνομα της
βλακείας;
Νέος Σωκράτης.
Βεβαιότατα.
Ξένος.
Τότε λοιπόν ας δεχθώμεν ότι οι κακοί δεν ημπορούν ποτέ να έχουν
μόνιμον σχέσιν και δεσμόν ούτε μεταξύ των ούτε με τους αγαθούς, ούτε
ότι ημπορεί αυτός με σοβαρότητα να εφαρμόση, εις αυτούς καμμίαν
επιστήμην.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως, πώς είναι δυνατόν;
Ξένος.
Όσοι όμως εξ αρχής εγεννήθησαν με ήθος ευγενές και ανετράφησαν
συμφώνως με την φύσιν των, μόνον εις αυτούς εμφυτεύεται με τους
νόμους και ωρισμένως δι' αυτούς χρησιμεύει αυτό ως φάρμακον τεχνικόν,
και καθώς είπαμεν, είναι αγγελοπρεπεστέρα αυτή η συνένωσις των
ανομοίων μερών της αρετής, τα οποία κλίνουν εις αντιθέτους
διευθύνσεις.
Νέος Σωκράτης.
Πολύ ορθά.
Ξένος.
Τόρα λοιπόν, όταν υπάρχη αυτός ο θείος δεσμός, δεν είναι δύσκολον να
εννοήσωμεν και να επιτύχωμεν τους άλλους δεσμούς όσοι είναι
ανθρώπινοι.
Νέος Σωκράτης.
Πώς λοιπόν, και ποίους;
Ξένος.
Τους αναφερομένους εις τας επιγαμίας και την απόκτησιν τέκνων και τας
υπανδρείας και τους γάμους. Διότι ο πολύς κόσμος δεν τα συμβιβάζει
αυτά τελείως με την γέννησιν των τέκνων.
Νέος Σωκράτης.
Τι δηλαδή;
Ξένος.
Όσοι επιδιώκουν εις αυτά πλούτον και μέσα, δεν αξίζει τον κόπον να
κοπιάσωμεν διά να τους κατακρίνωμεν.
Νέος Σωκράτης.
Βεβαίως δεν αξίζει.
Ξένος.
Μάλλον δε είναι δίκαιον να ομιλήσωμεν δι' εκείνους, όσοι φροντίζουν
διά την καλήν γενεάν των, εάν τυχόν δεν κάμνουν κάτι τι ορθώς.
Νέος Σωκράτης.
Αυτό είναι λογικόν.
Ξένος.
Λοιπόν δεν συμμορφώνονται με καμμίαν λογικήν όσοι επιδιώκουν την
ευκολίαν των προς στιγμήν, και προτιμούν τους ομοίους με αυτούς, ενώ
τους ανομοίους δεν τους ανέχονται, και ούτω πως οικοδομούν το
μεγαλίτερον μέρος της αποτυχίας.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Οι αξιοπρεπείς βεβαίως ζητούν τους ομοίους των ως προς το ήθος, και
όσον είναι δυνατόν από αυτούς παίρνουν γυναίκας εις γάμον, και τας
κόρας των που έχουν δι' υπανδρείαν εις αυτούς τας δίδουν. Το ίδιον δε
κάμνει και η γενεά των ανδρείων, δηλαδή επιδιώκει την ομοίαν της
φύσιν, ενώ και τα δύο αυτά γένη πρέπει να κάμνουν όλως διόλου το
αντίθετον από αυτό.
Νέος Σωκράτης.
Πώς και διατί;
Ξένος.
Διότι εδόθη εκ φύσεως, όταν η ανδρεία συνεχίζεται άμικτος εις πολλάς
γενεάς, εις την αρχήν μεν να ακμάζη, εις το τέλος όμως να εκφυλίζεται
και να γίνεται εντελώς μανιακή,
Νέος Σωκράτης.
Αυτό φαίνεται ορθόν.
Ξένος.
Εξ άλλου πάλιν η ψυχή η οποία είναι πολύ εντροπαλή και δεν ανεμίχθη
με την τόλμην της ανδρείας και εξακολουθεί να διαιωνίζεται κατ' αυτόν
τον τρόπον εις πολλάς γενεάς, γίνεται νωθρά περισσότερον από ό,τι
πρέπει, και εις το τέλος πλέον γίνεται εντελώς παραλυτική.
Νέος Σωκράτης.
Και αυτό είναι φυσικόν να γίνεται κατ' αυτόν τον τρόπον.
Ξένος.
Αυτούς λοιπόν τους δεσμούς έλεγα ότι δεν είναι δύσκολον να τους
συναρμόσωμεν, όταν προηγηθή και διά τα δύο γένη να έχουν μίαν γνώμην
διά τα καλά και αγαθά. Διότι ολόκληρον αυτό είναι έργον της βασιλικής
υφαντικής, δηλαδή ποτέ να μην επιτρέπη να απομακρύνωνται τα φρόνιμα
ήθη από τα ανδρεία, αλλά να τα συγκλώθη με ομοφροσύνην και με αμοιβάς
και με ποινάς, με διαφώτισιν και με παράδοσιν εχεγγύων μεταξύ των,
και να κατασκευάζη με την σύνδεσιν αυτών το ομαλόν και, καθώς
λέγομεν, στρωτόν ύφασμα, και εις αυτούς να αναθέτη πάντοτε τα
αξιώματα της πολιτείας.
Νέος Σωκράτης.
Πώς;
Ξένος.
Όπου μεν υπάρχει ανάγκη ενός άρχοντος, να εκλέγη επιστάτην εκείνον
όστις προτιμά αυτά και τα δύο. Όπου δε είναι ανάγκη περισσοτέρων,
εκεί να λαμβάνη αναμίξ και από τα δύο μέρη. Διότι τα μεν ήθη των
αξιοπρεπών αρχόντων είναι πάρα πολύ συντηρητικά και δίκαια και
σωτήρια, χρειάζονται όμως κάποιαν σφοδρότητα, και απότομον τόλμην και
δραστηριότητα.
Νέος Σωκράτης.
Και αυτά βεβαίως φαίνονται ορθά.
Ξένος.
Τα δε ανδρεία ήθη πάλιν, όσον μεν διά το δίκαιον και την
συντηρητικότητα, είναι κατώτερα από τα ήθη εκείνων, έχουν όμως καθ'
υπερβολήν την δραστηριότητα εις τας πράξεις των. Εάν δε αυτά τα δύο
δεν συνυπάρχουν μαζί, είναι αδύνατον να γίνωνται καλά όλα τα πράγματα
των πόλεων και ιδιωτικώς και δημοσία.
Νέος Σωκράτης.
Πώς όχι;
Ξένος.
Αυτό λοιπόν το ύφασμα ας δεχθώμεν ότι το εκτελεί η πολιτική πράξις με
την τελείαν πλοκήν του ήθους των ανδρείων και των φρονίμων, όταν με
ομόνοιαν και φιλίαν συνδέση τον βίον αυτών η βασιλική τέχνη, και
κατασκευάση το μεγαλοπρεπέστερον και ωραιότερον από όλα τα υφάσματα,
και όλους τους άλλους, τους δούλους και τους ελευθέρους, τους ενδύση
με αυτό το ύφασμα, και όσον είναι ορθόν να ευτυχή μία πόλις, εις
τούτο χωρίς καμμίαν έλλειψιν διοική και επιστατή.
Νέος Σωκράτης.
Περίφημα πάλιν, φίλε Ξένε, μας ετελείωσες τον βασιλικόν και τον
πολιτικόν.
***
Η Σειρά των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, των Εκδόσεων Φέξη, υπήρξεν ένας σταθμός στα ελληνικά χρονικά. Για πρώτη φορά προσφερόταν συστηματικά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, η αρχαία ελληνική σκέψη (Ιστορία, φιλοσοφία, ποίηση, δράμα, δικανικός και πολιτικός λόγος) σε δημιουργικές μεταφορές της, από τους άριστους μεταφραστές του τόπου, στην πιο σύγχρονη μορφή που πήρε εξελισσόμενο το γλωσσικό της όργανο. Ο Όμηρος, οι Τραγικοί κι ο Αριστοφάνης, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο Αριστοτέλης, ο Θεόκριτος, ο Θεόφραστος, ο Επίκτητος, ο Πλούταρχος, ο Λουκιανός κλπ. προσφέρονται και σήμερα, στις κλασικές πια μεταφράσεις των Πολυλά, Ραγκαβή, Μωραϊτίδη, Κονδυλάκη, Ποριώτη, Γρυπάρη, Τανάγρα, Πολέμη, Καμπάνη, Καζαντζάκη, Βάρναλη, Αυγέρη, Βουτιερίδη, Ζερβού, Φιλαδελφέως, Τσοκόπουλου, Σιγούρου, Κ. Χρηστομάνου κλπ, σε μια σύγχρονη σειρά εκδόσεων βιβλίου τσέπης, πράγμα που επίσης γίνεται για πρώτη φορά, συστηματικά, στην Ελλάδα.
Πολιτικός Στον διάλογο τούτο αναδύεται φιλοσοφικά η ανθρώπινη ενέργεια στη πράξη και στη θεωρία, κι ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας ένα μύθο, παρουσιάζει άλλο είδος πολιτεύματος για να υποδείξη τις ατέλειες των υπαρχόντων πολιτευμάτων. Έτσι, ο διάλογος αυτός αποτελεί την κατ' εξοχήν κοινωνιολογική μελέτη του Πλάτωνος.