The Project Gutenberg eBook of Kening Aldgillis This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. Title: Kening Aldgillis epyske forbylding for great toaniel yn fiif útkomsten Author: Douwe Kalma Release date: September 17, 2024 [eBook #74430] Language: Frisian Original publication: Bolsward: A.J. Osinga *** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK KENING ALDGILLIS *** KENING ALDGILLIS EPYSKE FORBYLDING FOR GREAT TOANIEL YN FIIF UTKOMSTEN FEN D. KALMA [Illustration: ] A. J. OSINGA, BOALSERT, 1920 YNHÂLD Opdracht PERSOANEN FOARSTE UTKOMST KOAREN TWADDE UTKOMSTE KOAREN TREDDE UTKOMSTE KOAREN FJIRDE UTKOMSTE KOAREN FIIFTE UTKOMSTE KOAREN Opdracht Lyts freedsum lân, fen blauwe sé omspield, Mei stil gerûs fen wâld en weach en miede, Mei weagjend nôt dat yn it ljocht sêft giel’t, En jountiidsklokjes mei hjar dreamich lieden, Ho jowt dyn Maeije bliid Wyt blomte en nije piid— Ho tilst dy hoeden út de dream omhegen Oant oer dyn eagen sêft it deiljocht tynt, En laitsjend yn syn ljochtens, myld oerskynt Hwa’t bang en stil mar ien dei tiid mear fregen! De Hear hat nomd en jown, Great giet Syn dei yn ’t roun, Dos priizgje ik nou dyn moais, dyn libben ryk en lang, Dyn siele yn hill’ge sang. Grien wâld en blide mar, ei jaen my gol It sjongs’me lûd dat weiriist út jim herte— Ek jim is ’t moed fen jonge maitiid fol; Jim dylje yn liet hwet lang de tier fortrette. Sa stean my ljeavjend by Det ik jim keinens wij Mei glâns fen liet, mei ljeafde’s teare lûden, En laet my, elfen fen it rûzjend wâld, Yn ’t skaed fen beamte as grize tiid sa âld, En bied my ring fen jim bitsjoende krûden, Sa’t glânzget foar myn each Hwet lang yn dead forteach, En ik yn witnis sjong hwet oer it heitlân riist, Nei’t my de Norne wiist. Mar dû it measte, Frjeon, hwaens siele in dream Fen ljeafde’s keningskip my lústre yn ’t herte, By ’t ivich rûzjen fen it great gestream Dêr ’t Aemlân leit, yn ljocht en laits bisletten, Dyn noegjen joech my moed Det ik mei ljeafde en noed Us dreamen glânzgjen die yn blide rigen Fen sjongsum lûd, yn rhythmen myld en kein, Swiet driuwkljend lyk de middeiwyn, in Snein, De goud’ne nôten rizen docht en nigen; Dû hast myn dreame-roun Yn goud’ne reagen spoun, Dyn lûd wier as de sé fol leed en great geniet— Sa wij ik dy dit liet. PERSOANEN ALDGILLIS, Kening oer Fryslân. WILFRID, Kristen-preker. ARTHUR, prins fen Brittanje. THIED, mem ta Aldgillis JÛLE, sister ta Aldgillis RADBOD, bern ta Aldgillis YDWINE, bern ta Aldgillis BERNLEF, de kenings-sjonger. HOLDER HARMANA, frjeon ta Radbod. RIXT MARTENA, Radbod syn faem. EBROÏM, seinbode fen Francië. DAGOBERT, prins fen Francië. IN PREESTER TA ODIN. IN PREESTER TA FREY. DE KENINGS-FRANA. DE RIED FEN FRYSLÂN. Spylfammen ta Ydwine, boaden fen de kenings-stins, wachtfeinten. Koaren út it Fryske folk, fen riedsljue, fen elfen en famkes, fen nonnen. De foarste útkomste spilet yn de hal fen Thied, de twadde yn Ydwine hjar keamer, de tredde yn de troanseale fen de kenings-stins, de fjirde yn in klinte yn it wâld, de fyfde yn de troanseale fen de kenings-stins. Tiid fen spyljen: yn de foarste útkomste iere maitiid; yn de twadde en tredde midsimmer; yn de fjirde lette hjerst; yn de fyfde effen foar it Jûl-feest. Jier: 677. FOARSTE UTKOMST. 1. _Thied, Jûle._ THIED. Sa kin ’t wol, Jûle. Né, dy skeakels net, Noch ek dy spjelden, flûnkerjend fen goud— Gjin pronkske steat mear op myn âlde dei. To lang is ’t lyn, det Fryslân’s feinten my Forbliden mei hjar ljeafde en flûnkrjend each— Gjin goud noch glânzgjen mear. My foeget bêst Dit lynwaed, deistich yn syn skyn, mar djûr As nea in fammehân noch weve hat Fen Eider oant it Sinkfal. Jûle, tank. JÛLE. Wier ’t foechsum, det ik Mem in frage die? THIED. Hwet wier ’t, myn dochter? JÛLE. Wachtet Mem hwet greats, Det Mem hjar djûrste liifsklaed oantein hat? THIED. Hwet greats en bliids. Mar ho’t it krekt bistiet, Hwet it bitsjut en hwet it wytgje mei, Ik wit it net... JÛLE. Dochs mient Mem al, det eat... THIED. Nin mienen, mar in witnis is ’t, dy’t myn Forjeldzjend hert mei nije gloed’ trochstriel’t— Hark Jûle, en siz, eft ik falsk hoopje scoe. Hwent jisterjoun, ear’t noch de swiere moanne In bleke strieling spraette oer froastich gea —’k Siet mymrjend del, en stoarre it lânfjild oer Fornúvre ho’t myn hert sa freedsum wier Mids d’ ûnrêst fen ús tiid—do teante sêft Prins Radbod nei myn iens’me troansit ta En bûgde del en sei in wûnder wird. JÛLE. Hwet wier ’t dat him nei Mem ta dreau, sa let? THIED. „Forjow my, Beppe”—sei syn ljeave stim, Sa myld, sa sterk as iere maitiidswyn Dy’t oer de weagen fen it marwiid glydt— „Forjow my Beppe, det ik ûnbean kom En sprek yn riedsel-tael. Mar tsjuch moarndei Jins djûrst klaed oan, ris jo op ’t kostlikst út, En biidzje my den hjir mei hoopjend hert, As ’t sinljocht riist oer himels easter-seam— Hwent moais en greats is jo en my biskern.” ’k Unthiet it him, en hy wier ring wer gien, Myn winter’s treast, it deiljocht yn myn siel’, En ’k mymre nei oer hwet er miene mocht. JÛLE. Prins Radbod, Mem, is as de Maitiid myld, As Maitiid sterk yn syn greatmoed’ge siel’, Mar ek as Maitiid yn syn jonkheit wif. Faeks wier ’t in plan, dat him fornoege, in stoun, En wer forstoar mei ’t rizen fen de moarn, Faeks ek... THIED. Stil Jûle, neat forkeards fen him. Dû kenst him net as ik—dû fielst net ho’t De krêft is dy’t syn keningsboarst bisiel’t: Sims bin ’k binijd oer jim bihyplik sjen. Dû wist, Prins Radbod goait de lânse fier As nimmen yn ús gea—dû wist, syn earm Slacht mei ien bile-swaei de ûroks del— Dû wist de sterke krêften fen syn liif, Sjuchst eltse dei syn kenings-each, dû hearst It wûnder lûd dat yn syn tale sjongt— In lûd dat my yn wûndre dreamen tsjoent Fen ljeafde en macht, fen lok en kenings-steat— Dû wist ho’t sels Aldgillis by syn soan Is lyk in lânsman nêst in prinslik helt— JÛLE. Mem sprekt eft Radbod wier in goadesoan! THIED. In goadesoan, seistû? Woloan, hy is ’t! Frou Freya joech him moaijens, Thor de krêft, En Odin, hoopje ik, scil de macht him jaen— De macht dit lân, great-Fryslân’s keninkryk, To meitsjen ta de master oer al ’t folts Dat om en nêst ús wennet, oer de sé Safier dy giet fen Pikt’ne heitlân oan It skom-wiet bercht oan roppende ich yn ’t Noard. Hwent hy scil Fryslân meitsje in ivich lân, Us frjeonen boarch en rom, ús fij’nen skrik, En hy scil hearskje yn Fryslân’s goud’ne tiid. JÛLE. Mei alderearst hy frede’s stim forstean! THIED. Wêz boppe alle ierdske rêst de striid him djûr! Striid tsjin ’t fenyn dat mennich eal-Frysk boarst Tokankret mei syn dûnkre, flokbre krêft En dat Aldgillis krêftleas kankrje lit —Ik mien de dwylsin fen dy slaef oan ’t krús— En striid tsjin elts dy’t Fryslân tsjinstean doar: Striid for ’t bihâld fen ’t erflik âlderlân, En striid! for nije greatens fen ús gea. JÛLE. Mar as de striid syn ienichst erfdiel wirdt, —En dochs, bitink ho tear er wêze kin, In dreamend famke lyk—hwêr fynt er den yn lok, syn ljeafde, en hwêr syn libbenslean? THIED. Dit scil de striid for ’t egen lân him jaen, En oars scil neat it jaen. JÛLE. O tsjuster wird My tinkt, ik sjuch de hôven al yn brân En leedzje oer ’t folk en hiel syn wirk omdôch! THIED. Sa sprekt myn bern? Yn dizen doarmest roun En tsjoede twivel hat dyn siele omspoun, Mar ik, ik sjuch in kroane op Radbod’s haed, Sa great, sa swiid as nimmen taskikt waerd. JÛLE. (for hjarsels) Sa woun, sa roun. Hy stjert de dea, dy’t daet. 2. _Thied, Jûle, Bernlef, in preester ta Odin._ PREESTER. Foarstinnen, Walhals ginste noedzje jim! BERNLEF. Foarstinnen, wêz dizz’ dei jim bliid en ljocht. THIED. Tank, bard en preester. Goed set sa’n dei yn Hwaens dage fen jim mûle heilwinsk bringt— Hwet wier jim boadskip yn ús iens’me hal? PREESTER. Prins Radbod hiet my him to biidzjen yn Syn Beppe’ seal, mar sei syn boadskip net. THIED. Bard Bernlef, teachst ek dû dyn steatsklaed oan? Ho flûnkret sa dyn earm fen goud? ho wynt De wylde roas sa haechlik om dyn harp? BERNLEF. Prins Radbod woe it sa, foarstinne Thied, En bringt dizz’ dei de wierheit fen syn winsk. Den is it goud to feal, to drôf de roas For sok in ljochte simmerheechtiids-dei, En ’t djûrste liifsklaed is to dof, hwennear’t Syn siele-langst dizz’ dei bikroane wirdt. THIED. Ho, Bernlef, wist hwet Radbod hjirmei mient? Ek ik haw ’t ljeafste klaed my nomd, mar wier, Ik wit de reden noch syn doel dêrmei. BERNLEF. Prins Radbod is myn sielefrjeon, frou Thied, Syn boarst hâldt for myn each gjin heimnis yn. THIED. Wier ’t foechsum det syn beppe it plan fornaem? Ek hjar is hy boppe eltsë ierdling djûr. BERNLEF. Foarstinne Thied, mei ljeafde sei ’k it jo, Mar hjir is ien oer hwa’t ik twiivlich bin... JÛLE. (yn ’t ôfgean) ’k Jow my al ôf. ’k Wit ho’t Prins Radbod faek Syn moeike bliken joech fen wanbitrou Om’t hja it tsjustrë yn syn ynboarst sjucht, Net fen syn skyn bitsjoend. Ik jow my ôf, Siz dû syn plan en neam it hjar: mar wit, Hwet groeit yn heimnis, stjert yn heimnis wei, En hy docht tsjoed, dy’t sibbe en miich mistrout. (_giet_). THIED. ’t Is min, sok praet. Bard Bernlef, jow jo del, En meitsje ús bliid mei jins oerljochte tael— Hwent, tink ik, ek de preester mei it hearre. BERNLEF. (giet sitten) Wis, wis—hy wol it meast: syn wird scil skielk Ta krêft’ge wierheit wije Radbod’s winsk— Foarstinne Thied, en dû, myn frjeon, den hear. —’k Siet jistermiddei iensum oan it strân Dêr’t sêft de skomweach rûz’t en rûzjend stjert; En ’k harke nei it liet dat súntsjes út De goud’ne weagen nei de himel sjongt— De tinzen fen de sé, by ’t maitiid wijd Ta rêst en frede en langst nei stoarmleasheit. En ’k seach it ljocht, hodet it fûnkljend glied Bitwisken tearen fen it amjend wiid, In weldge frou, mei ’t amjen fen hwaens boarst De flûnkerjende goud-sier riist en sinkt. Ik wist, God Baldur spriek myn siele ta, En ’k die myn eagen ticht, det ’k harkje koe, Hwent Goad’ne boadskip heart men bêst, as d’ Ierd Yen fier is mei hjar pronk en wûndre tsjoen— En ’k laei yn dream, in swiet en sillich skoft, Wylst sêft de strânwyn wyndrë oer myn hier En Frey my gouden glâns oer ’t antlit lei. Do hearde ik sêft in dimm’ne trêd oer ’t strân, Sa scoe, tocht my, God Baldur seingjend gean,— Hy knibble nêst my del—mar ’k doarst net sjen, En striek myn hier sêft fen it foarhaed wei, En sunich lústre er my: „Siz Bernlef, sliepst?” Do doarst ik sjen en ’k seach yn Radbod’s each. THIED. En, sjonger, like er Baldur sels fen liif? BERNLEF. Syn each wier as de jounloft yn dit lân, Sa wûnder myld, en dochs in brân dêr’t rêst En ljeafde en myldens dwêstende yn fortart; It wier in saed fen skrikbre djipte, dêr’t Ien wiffe stjer hiel sêft en tear yn blinkt— Mar ’k seach djip yn syn each en ’k hie him ljeaf. En wylst ik laei en him yn d’ eagen seach, Myn holle rêstende op syn frjeone-hân, Forhelle er my, sêft lústrjend, in forhael As âlde barden sjonge yn winterjoun, En as de séwyn wier syn lûd, sa tear, Sa fyn en jong, sa fol fen frjemd ûnthjit. PREESTER. Sa giet by ’t Maitiid sims ek Widar roun, De god fen ’t wâld, hwaens dûnkre en súvre krêft Fornijd wer riist mids sinne’s glinster-steat. THIED. Biskriuw ús hwet er sei en neam ús dat. BERNLEF. Dit wier syn wird: „Myn Bernlef,” sei er sêft, „Dizz’ dei is goed for d’ Ierde, dy’t fen nijs De fruchten groeijen fielt yn ’t slomjend liif, En goed for dreamers, mymrjende oan it strân En skôgjend ho’t it ljocht de sé oerweev’t— Mar ’t bêst for him dy’t ljeafhat yn syn hert, En yn dizz’ tiid in wûndre miening fielt. Sa Bernlef, (sei er) giet it my; ’k ha ljeaf, En moarn forbynt it boask myn faem mei my.” THIED. Ho Bernlef, ho? En wy, wy wisten neat! Hwa naem er ta syn kar? In Fryske faem, In faem fen stân? Ien dy’t him weardich is? BERNLEF. Foarstinne Thied, hy mient Rixt Martena. THIED. ’k Bring Odin tank! de trêftichste fen ’t lân! Dochs is der great biswier ... gean fierder, bard! BERNLEF. Hy den, hy sei: „Dit is my ’t swierst en ’t slimst, Det ik yn heimnis dwaen moat hwet ik ljeafst Fen hiel dit gea de maitiids-blidens seach, Mar ’k wit, hjar heit jowt nea it tawird; ’k wit Hy is in tsjinner fen dy krúsge slaef Dy’t men de Kristus neamt—hy hatet my Om’t ik syn ôfgods-tsjerke dylge yn fjûr, Nêst mennich jier, in wylde winternacht. En Heit jowt him, dit wit ik, ’t weegrjen frij, En twingt gjin Kristen ea syn dochter ôf— Dos moat iksels geheimge wegen gean. Rixt mient it my, en hat my ynlik ljeaf —Yet ljeaver as de slaef fen ’t krús!—en moarn, By d’ iere dei, as ’t East yn lôge barnt, Den flechtet hja út d’ âlderwente wei, Myn breid nei ’t rjucht fen ljeafde’s egen kar. In preester scil ús boaskje as man en wiif— Dû, doch dyn djûrst klaed oan, en biidzje my Yn beppe Thied hjar seal, en siz hjar oan Hwet mylde hope ljocht bringt yn myn hert.” En hy spriek troch, en die my ’t âld forhael Fen blide ljeafde, in bard sa goed bikend, En priizge Rixt, det ik hjar glimkjen seach Mids feale drôvens fen hjar âldershûs, En hiel de middei spriek er wûndre tael Fen ljeafde, as ienris mar de minske sprekt— Foarstinne Thied, dêrom trochwynt de roas De stringen fen myn harp, dêrom is ’t each My bliid en ljocht, en dêrom biidzje ik hjir. THIED. O súvre Maitiidsmoarn, hwet bist my myld, Ho hoeden draechst my Frigga’s jeften ta! By Odin, keninklik is Radbod’s kar En wiis syn wird dat sa fen oerliz sprekt; Hwent wis, myn soan, dy’t men de kening neamt— Mar kening is er net yn died en krêft— Hy hie oan Radbod’s langstme nea foldien. Dêrom, ’t is goed; en ’k fiel mysels in breid Fen blidens, det ik dit oanskôgje mei, Myn Radbod boaske en ’t flokte krús forslein. Myn hert rint oer fen wille en tankberheit. PREESTER. Great is it wirk dat my de prins bitrout, En ’t is my bliid, det hja, syn keaz’ne faem, For him it skaed fen ’t môgich krús forlit. THIED. Dos preester, hâld dy ré; wêz greatsk fen hert; Dû, Bernlef, sjong in sang dy’t Walhal heart! Ho is dizz’ moarn ús myld! ho hat de wyn In tsjoenend lûd fen blide ûnthjitting yn! Haw, Frigga, tank; bin twiivlich ek dyn bern, Dyn ljeavjend each hat nea hjar glâns forlern! 3. _Thied, Bernlef, de Preester, Radbod._ RADBOD. Det Walhal’s ginste rêste op beppe Thied! THIED. Dizz’ moarn, myn Radbod, ha’k syn seine field By ’t blide harkjen nei dyn keningswinsk. RADBOD. ’k Bitroude it sa, jy scoene my forstean. Wol is ’t my drôf det ik mei slimmichheit My winne moat hwet Walhal sels my jowt, —’t Is my in skaed om ’t jonge, sillige lok— Mar ’t moat sa Beppe, it mòàt. Hwent sûnder hjar Is my de dei in nacht, myn libben dea: Ho scoe hja oars my tastien wirde as breid? THIED. ’k Seach hjar yn tiden net. Mar ’t is in faem Dy weardich, Radbod; en it bliidste is dit: Det hja om dy fen ’t krús hjar ôfjaen doar. RADBOD. O hiene jy hjar sjoen as ik, jins jeld, Myn beppe, bloeide as Maitiids-jonkheit op, Jins each waerd ljocht fen swietste fam’nenocht; Hwent wier, hja is in wûnder as dit lân Nin twadden wiist. Hjar lûd is as de sang Dy’t út in krûd-oerdits’ne wjittring riist, Hjar gean is as it nigen fen it reid, Hjar laitsjen—o hjar laits! Mar, beppe Thied, Sims haw ik soarch, hja laket fiersto min: Hja hat sa lang yn skaed en leed forkeard, En ik... hja hat my ljeaf, hja wit ho’t ik Hjar noedzje scil mei al myn ljeafde en krêft... Mar altyd bin hjar eagen wûnder-great, As wier hja wend to eangjen for in ûnk, Se is sa stil, sa skruten ... Beppe ’t is In ljurkje lyk dat yn de moarntiid sjongt, By wjerljocht bang, en swijsum yn de joun, Mar ’k haw se ljeaf en noedzje scil ik hjar Tsjin ûnk en striid, salang de krêft my bliuwt, Dy krêft dy’t by hjar sjen tsienfâldich riist, En dochs ... o beppe, ’t is sa nij, sa great... THIED. (stil) Dyn herte sprekt—ho’t ik syn tael forstean! RADBOD. ’k Wier faek in rouwe jonge, beppe Thied; My wier de jacht, de striid, de macht it djûrst, Al laei ’k simstiden mymrjend yn it wâld By ’t wûnder rûzjen fen God Widar’s beamt— ’k Wier sterk, oermoedich en yn ’t hert in prins. Regearje woe ’k en hearskje, strang fen moed, En hwa’t my tsjinstean doarst, syn straf wier swier, En sims wier ’k wreed en kâld en hird fen hert. Hwent ’k wit, dêr wennet greate krêft yn my— By sinneskyn, den is de risping great, Mar moast s’ yn tsjuster waechse—Beppe, as nea In great lok seingjend oer dy fjilden gyng, ’k Scoe wêze as stien: hird, ûnforsetlik, kâld. En faek loek my it hert fen njoerens gear, Koartkearich wier ’k, opleappen—mennichien Hat hate yn my, om’t ik him fiele liet Det Radbod’s wird èn wet èn wierheit is, En om’t ik faek ’t lefhertich kristen-reau Hjitfolge mei myn grym; in winterjoun Do barnde ik mei myn maten—wûndre nacht!— It ôfgodshûs fen Keimpe Martna del: Ho sloech it fjûr om ’t Kristusbyld, ho kreake It knappend hout ... nou is dat lang forlyn... THIED. En dochs, myn soan, ’t is goed, de kanker dy’t Us lân tofret, mei stegens tsjin to gean En—by dat lôgjend fjûr wier Walhal bliid! RADBOD. ’t Mei wêze, beppe Thied, mar ’t is foarby. Sûnt ik hjar seach, myn keine, freeds’me faem, Is al hwet wreed is, sûnder macht yn my, En ’t ienichst wyt fen hiel myn libben, ’t is To libjen sà det ik hjar weardich bin. Ja, wier myn hân ea smoarch en read fen bloed, Nea doarst ik hjar wer yn hjar eagen sjen. THIED. Myn soan, myn soan, forjit dyn lân dochs net, Bliuw prins yn krêft, bliuw prins yn wil en dwaen! RADBOD. ’k Haw ljeaf, myn beppe ... nim ’t my net kwea-ôf As ’k sims oerdriuw, mar ’t is sa great, sa nij, En nou dizz’ dei ... de kroaning fen myn winsk... Ho skruten scil hja wêze, skielk, as hja Myn beppe en Bernlef yn myn selskip fynt... By hjar oan hûs is alles kâld en keal... THIED. ’t Is Kristenfolk. Mar dochs, hjar stân is goed, En goed is ’t det hja ’t flokte krús forlit. BERNLEF. Mar Radbod, siz, ho komt se hjir? hwa bringt... RADBOD. ’t Is wier: ’k forgeat it noch. ’t Wier slim en swier Hjar oer to heljen ta myn plan: hja kin Sa min hwet skûl hâlde yn hjar bernlik hert— Ut ljeafde naem s’ yn ’t lêst myn útstel oan. Ear’t yet hjar folk dizz’ moarn forriisde út sliep, Scoe hja, forklaeid as non, hjar hoeden jaen Nei ’t ôfgodshûs fen Martena yn ’t wâld; Dêr bidet hjar—ljeafst wier iksels mar gien, Mar maklik hie in Kristen niget sjoen— Myn liifsfrjeon Holder mei in treftich hoars... Ring is hja hjir, myn beppe, ’k tel de tiid... BERNLEF. Ik hear de hoefslach fen in hoars—ja hark, Dêr komme gûnt de treppen op... RADBOD. Rixt! Rixt! THIED. Byn yn, myn prins. Oertink dyn weardichheit. Bliuw nêst my stean en biidzje sa hjar komst. 4. _Thied, Bernlef, de preester, Radbod, Holder._ HOLDER. (hymjend op) Foarstinne Thied ... myn frjeonen... RADBOD. Lit hjar yn! Myn beppe wit it, Holder—lit hjar net Omheukerje yn dy kâlde hal—s’ is faeks Wirch fen de reis, en ’k ha sa’n langst nei hjar! HOLDER. (yn himsels) Wé my ... myn boadskip ... Goaden, hoedzje my... BERNLEF. (nei him ta) Ho komst sa mêd en hymjend, Holder? Hast Sà jage en dreaun? Ho trillest sa? Hwet is ’t? Ik seach dy nea sa wyld en frjemd oerstjûr! HOLDER. O Radbod, Radbod, hear my... RADBOD. ’k Hear. Sprek op! HOLDER. Ik kom allinnich, Radbod... RADBOD. Hwêr is Rixt? THIED. De wierheit, feint; prins Radbod ferget dy. HOLDER. Hja is fier wei ... en s’ is for ús ... forlern... RADBOD. Del op de groun, dû slaef! dêr! foar myn fiet! Eangest gjin straf for sok ûnskeamel praet? Sjuchst net de dolk hjir glinstrjen yn myn hân? HOLDER. Ut dyn hân, Radbod, is de dea myn frjeon, En wolst myn dea, ’k bin ré. Mar skildleas stjer ’k. BERNLEF. Radbod, wêz wiis! hy is dyn bêste frjeon! THIED. Myn prins, bidimje en harkje nei syn wird: Wêz weardich ek yn smert. Kom Radbod, gean Hjir nêst my stean—dû wist, dû bist my ljeaf— Myn ljeafde striel’t ek as in drôvich flues It skaed fen minder stjerren diek yn nacht— Dû feint, riis op, en doch dyn hird forhael En sparje ús neat, hwetst ek to neamen hast... Radbod, myn bern, dizz’ moarntiid is ús wreed, Mar dield leed is mar heal leed, seit it wird, En beppe Thied lit mei hjar bernsbern mei... RADBOD. O Beppe, Beppe... In fjûrkolk is myn hert... BERNLEF. Kom, Holder, siz ’t! Sa’n twivel skoert ús hert Dat lije wol yn Radbod’s machtich leed! HOLDER. Myn ûnksforhael is koart... ’k Wier ier yn ’t wâld En bide op ’t oansein plak—it wâld wier stil, In inkle drip foel pearljend út it leaf, En d’ Easter dage-brân sloech lôgjend út; Yn ’t beamte wier ’t ier libben fen de dei— En ’k bleau allinne en nimmen kaem. De klûs Fen ’t ôfgodsbyld oan ’t krús bleau ienlik stean, Gjin non, gjin faem ... o ho’t ik wachte haw, Fordildich hoopjend en sa bang fen hert, En nimmen kaem en ’k doarst net gean. Yn ’t lêst Do ried ik stadich ’t paed del nei de went Fen Martena: miskien noch moete ik hjar— En jimmer blider riisde it Maitiidsljocht Dat op myn rêsting foel as bloed’ge damp, En nimmen kaem... Ik twiivle en doarst hast net, Mar ’k wist, it moast. Ik ried nei Martena Syn hôf, dat blomke yn ’t iere Maitiidsljocht Mei blossums read en wyt en poapren blomt’— Ticht wier de poarte en d’ ophelbrêge omheech. Ik rôp en rôp... En einlings kaem er sels Nei foaren, Martena, en rôp my dit Mei lûd, dêr’t frjemde jubel klear yn klonk: „Myn dochter is Kristinne en hat it krús Mear ljeaf as him dy’t Kristne godshûs barnt. Siz Radbod dit: hja hat yn fromme bycht D’ earweard’ge preester ’t godleas plan bitroud, En hjoed oertinkt s’ as Kristus iiv’ge breid Dit tsjoed bistean yn ’t feilich kleaster-hûs.” PREESTER. Wé, Odin, wé! De Nazarener woun! Hast den dyn bern bijown? Hwêr toevestû? RADBOD. Yn ’t kleaster ... hja, myn dimm’ne Maitiidsblom Hwaens kopke niigde, as sinne efkes wiek... O Beppe, ’t kin net, ’t mei net—hja giet dea Yn ’t flokte skaed en ik ... myn hert tobriek... Mar frjeonen, nim jim hoars; wy fjouw’rje wei, Birinne it kleaster, rôvje hjar—hjar plak Is hjir nêst my, net yn dat ôfgodshûs... BERNLEF. Wy witte it plak net fen hjar dûnkre doem— Hwa wytget ús it sté, hwet kleaster ’t is? RADBOD. Den barne wy de stins fen Mart’na del, En twinge it folk to sizzen hwer’t hja is! THIED. Bitink, myn soan, ’t is opstân tsjin de wil Fen him dy’t nou dit lân bistjûrt, dyn heit, Dy’t frede wol yn Fryslân’s gea, en mei De swierste straffen spjalt en skeel bitwong! RADBOD. Mar Beppe, is den gjin inkelde útkomst bleaun? Moat wy bilies jaen sûnder striid? Bitink, It is myn libben dat dy krús-slaef brekt! THIED. Brek dû den syn biwâld en nim dyn wrek. RADBOD. Ha wrek! Ik scil se slaen, dat flokte reau, Dat my it hert yn domme dwyl tobriek, Se weidwaen út dit lân, mei brân en doem En kenings-straf forfolgje, yn iiv’ge grym, Hjar bylden slaen oan splinters, ’k scil mei fjûr Hjar ôfgodswente yn yeske sinken dwaen— ’k Scil suverje dit lân fen ’t ûngediert Dat Fryslâns liif tofret—nin ien ûntkomt Syn rjuchtlik lean yn Radbod’s ryks-biwâld! De lytse lefferts, falsk yn ’t gammel boarst En stitsen fen de Nazarener mich, dy’t yn In krús syn troansit seach, ik scil se slaen, Det ’t bloed hjar wiif en bern yn d’ eagen spat En lûd de goaden laitsje op Walhal’s plein, De houn scil slobb’rje fen hjar brein, de roek Pikt noch by skande-liken d’ eagen út... BERNLEF. (smeekjend) O Radbod! RADBOD. Swij! ik wit myn libbensplicht. THIED. Jim feinten, gean; to swier is Radbod’s smert, Syn siele skriemt en hat fen treast forlet. Dû preester, bliuw; hwent sikersonk, ús ryk Nimt for ien donker skoftke flecht noch wyk. 5. _Thied, de Preester, Radbod._ THIED. De tiid is komd det ’k sprekke moat, myn prins, En harkje goed hwet beppe Thied dy seit; Biwarje it yn dyn hert, hwent yn dizz’ stoun Wirdt berne it komstich lot oer Fryslân’s groun.— De krús-slaef naem dyn breid. Wol fier is ’t komd Det Fryslân’s kenings-soan syn breid forliest, Bistellen fen misdied’ge dwylsin-lear, En nearne in wei fynt for syn kenings-rjucht! Wol fier is ’t komd! Ik seach s’ yn lang net, Rixt, Hjar heit, forbline, in earme gek, hat hjar Fier hâlden fen ús hôf, aloan—ik seach Se ’t lêst, do’t se op in Maitiids-feest hjar blomt Mids Fryslân’s eale fammens-bern my brocht— Mar hja wier sêft en myld, en foege dy Fen stân en bloed. Graech hie ’k hjar nêst dy sjoen Op Fryslân’s troane, in weardich, foarstlik pear: Dû, great fen krêft, strang-hearskjend, sterk fen wil, Kastijend d’ ien en leanjend d’ oar, sa’t moast, Hjar, great yn hwet elts wiif to priizgjen stiet, Yn trou en ljeafde, en ljeafde’s ried en treast. Dy dream is dea, forneat’gë; yn dyn hert Bliedt yet de deads-woun, stjelpich, gjalp nei gjalp, En faeks groeit nea dy dûnkre woune ticht— En nou, oertink hwet dy sa strymjend slacht. Hwet twong dy, heimge wei to gean? hwet krêft Twong hjar ta sels-forried? hwet twong hjar del Yn ’t kleasterhûs? hwa as de slaef oan ’t krús? De himel ropt ús, Radbod; Walhal hat Dit ûnk yn ivich oerliz dy biskern, Detst witte scoest, hwa’t de de deadsfijne is. De krús-slaef naem noch mear—sjuch roun, myn prins! Hwêr is de goad’ne soarch? hja stúnje yn grym Om’t Fryslân’s folk hjar goeddiels al forliet; Rjue eal-ljue joegen jacht en striid-nocht oer, En bûge, siik fen hert, foar ’t krús. Krektsa Wykt út hjar frouljue piid en kriich; hja gean Foardel nei ’t ôfgodshûs en moarmlje dof. ’t Fenyn krûpt alles troch—de hear, de slaef, De bidd’ler en ... miskien de kening sels: ’k Bin twiivlich oer myn egen soan. ’t Fenyn Fret alles oan: in kankrjend fjûr dat yn De woartels fen it beamte al krêft’ger wirdt, Al is it leaf noch grien, de krune swiid... O Walhal, hwet is ’t folk dat dy forlit? Ho scil ’t bistean? Scil Thor net mei syn fjûr It dylgje fen de wrâld? Scil Hela net Lûd geije fen útlitt’ne nocht, as skielk Hiel ’t erflik lân deltomm’let yn hjar tût? Ik neamde niis de kening. ’t Is myn soan, Mar ho ûntfoel er d’ âlde kriich! Stil, sêft En mijen giet er ’t deistich earleas paed, Bistriidt de striid as Frede’s ljeave frjeon; In earsum húsman lyk, sa noedet er Syn folk, ûnkeninklik yn died en skien; Hy skikt en oardnet, telt en tinkt en weacht, Is fij fen ’t swird, arbeidet nacht en dei, En ’t folk, ’t is tankber, mar it freest him net. De leffe Frank mei swiete flaikers-bek, De Friez’ne slimste fijne, neamt er frjeon En hâldt er trou en earlik as him sels; En ’t alderslimste—ik húvrje as ’k bitink Hofier dizz’ soan syn heit en my ûntrint— De dwylsin fen it flokhout lit er gean, En stadich trochkankrje yn ús erflik lân. Ien ding is my ta treast—noch is it hert Fen Fryslân soun. Dat hert bistû, myn prins, Nou prins, mar ienkear kening oer dit gea, Dû Radbod, yn hwaens liif iksels wer riis: Yn dyn each sjuch ’k myn egen each; dyn hert Brûz’t wyld, lyk mines eartiids die, dyn moed Forflokt de krúsge slaef, as mines docht. Op dy bitrou ’k. My neamt men faeks al âld, Myn paed bûgt del en ’k trêdzje nei it grêf, Al is it liif my soun, it each my klear— Mar dû bist jong en ienris draechst de kroan. By dy rêst Fryslân’s lot—bist sleau en têd, ’t Scil sinke yn tiid’ne djip forjit; bist sterk En dochst dyn kenings-plicht, ’t scil foartbistean. Nou freegje ik dy ien ding, myn moed’ge prins; En troch myn mûle klinkt ek Walhals winsk, Sprekt Fryslân sels, klinkt deade helt’ne wil, Ja, sprekt de faem dy’t men dy stiel, dyn Rixt: Swar my in hill’ge ied by Odin’s haed Fen iivge striid tsjin ’t flokte krús, tsjin ’t skaed Dat út it Súd ús lannen dekt yn rou; Unthjit my hill’ge, iivge kriich, salang De krêft dy bliuwt, tsjin ’t kankrjend krús-fenyn, Net rêstend ear’t dit lân wer jeuchlik bloeit Yn fromme goade-tsjinst en Walhal ear’t. Dit iene freegje ik dy; myn prins bist ré? Bitink hwet men dy stiel, bitink hwet ûnk Al spielend oer ús fruchtbre ikkers streamt... RADBOD. Genôch, foarstinne: ik bin ta d’ ied biret. Jy wiisden my myn keningsplicht: iksels Hie ’t al as boi sa sjoen. Jins wird wier wiis En tsjûget suver ynsjuch, ljeafde, en krêft. It krús ef Odin! Odin is myn God En ’k scil it krús tobrekke yn earmtlik pún Mei Walhal’s help, al bliuwt net ien my trou As hja dy’t gean’ yn Asgard’s wûndertún. Men briek myn hert dat minsklik wier; mar ik Scil brekke it hert fen dy ûnkrêft’ge God Dy’t stoar oan ’t krús en my myn breid ûntstiel. O Rixt, o Rixt! hwet wier dyn each my ljeaf, Ho weage yn goudne glinsters ’t hier dy dol, En nou bist finzen, skielk bist dea, en ik, Ik libje troch en longrje nei myn wrek— Dû preester, nim my d’ ied; hwent ik bin ré. PREESTER. Swar den by Odin’s haed, dy’t kening is En wâld hat èn oer goad’ne èn minskewrâld, Hwaens glânzgjend each net oersjucht, en hwaens ear Elts lûd op ierde, yn loft en sé fornimt, Dy’t alle tins forstiet fen stjerlik hert, Swar dû den by syn haed him trou, det hy Aloan yn dy in treftich tsjinstfeint fynt. En ast him hâldst, dizze ied, den wêz dyn diel In kenings-libben, ryk oan rom, in dead As fen in helt, in plak yn Walhal’s stins, Den neamt de neiteam dy yn djip ûntsach Wylst barden dy bisjonge yn iiv’ge tael En bliid dyn geast mids hege kenings toevet; Mar hâldst him net en brekst dizze ied, den bist Forflokt yn al dyn dwaen, yn eltse stoun, En stoattljend scilst mids minsk’ne klibers gean, Forstaet fen minske en god yn ivichheit; De wriggen scil dy nytgje yn dyn dead, Yn Hela sinkt dyn siel ta iivge straf, En d’ egen bern scil spije dêrste stoarst, Omdetst forrieder bist by minske en god. Prins, Odin heart—doch dû dyn hill’ge ied. RADBOD. By ’t haed fen Odin, hearskjende oer de wrâld, Oer loft en ierde en sé, oer minske en god, Swar ik in hillige, trijfâld’ge ied: To tsjinjen Him en Walhal’s goade-boun Salang de krêft myn hert’ trochstrielt, it bloed My waerm en libjend is, as feint en frjeon; To dylgjen hwet syn alkrêft tsjinstean doar Mei flokbre tael ef yn godleaze died, ’t Sij jong fen krêft ef griizjend yn de jeld; En ’t measte dit: de krús-god del to slaen Mei elts dy’t him skewielt, to rêsten nea Eardet syn wirdt forspein wirdt yn dit lân As leffe dwylsin-tael, allyk as ’t is— By ’t haed fen Odin swar ik dit: ik bin Yn ivichheit syn fjuchtersmaet en frjeon, En stride scil ’k, det hiel dit lân ien went Wirdt fen syn hearlikheit en iivge trêft, Ien timpel fen syn hearlikheit, de rom Fen Odin’s boarst, de nocht fen Frigga’ each. THIED. (yn jubel) Jim goaden, hear! Fen nijs forriist jim hûs! Ho bin jim mûrren blank, jim hôven prûs! Nou giet oer Walhal laitsjend Maitiidsljocht, De roaze bloeit, de harpe sjongt fen nocht. Meast wûndre moarn! Dyn ein is as ’t bigjin, Unthjit op heechtiid, tael fen keningsmin; Mar iivger as it wird oan ierdske breid Sei Radbod jim. Nou stiet jim ivichheit In rots lyk yn forwoed’ne sé, nou giet Oer Walhal’s plein in júblend elfe-liet, Hwent Walhal, Odin’s wizens, Fryslân woun, Ring sinkt it flokte krús yn spjalte groun— Gean, preester, gean, en bring ús goaden tank Mei ’t bloed fen offer-djier en harpe-klank. 6. _Thied, Radbod._ RADBOD. Foarstinne, foechsum wier ynbann’ger nocht, Al riist ús ryk ek skielk fen nijs, myn hert Is stoarn yn my en ’t deiljocht is my wreed... THIED. Wier, ik forstean dyn smert! Mar dû, forstean Myn nocht, myn wûndre nocht... Myn bern, dû witst Net hwet ik litte yn hwet nou stoar, net d’ eangst Dy’t my ’t heech herte jeije en húvrje liet, Al bliuw Forhoping’s twiivlich ljocht my by, Nou dijd ta ien great mar fen glâns... ’k Ha woun Sa great as ’k hast net tinke doarst—nou stiet It komst’ge fêst, nou bloeit fen nijs dit gea, O Radbod, ’t moeit my sa, mar ’k bin sa bliid... RADBOD. En ik bliuw ienlik yn myn leed. ’t Is goed; ’k Bin sterkernôch en ’k sjuch hwet Walhal mient Dy’t wille oan jeld en rouwe oan jonkheit brocht, Elts nei syn krêft; myn maitiid stoar, fordet Myn froast de gift’ge krús-blom deadzje scoe— ’k Bin wirktúch yn de hân fen ’t lot. Woloan, Net ik scil dûke yn krêftleasheit, myn macht Scil ’k brûke neffens foarst’ne rjucht en wet, It iennichst nocht dat d’ earme Radbod bliuwt... (_Stoarm. Tongerslach_). THIED. (kjel) By Odin, hear dat bolderjen! ’t Is in stoarm! RADBOD. Niis-krektsa stiek de wyn al op. Ik heard’ Im gûlen, brûzjen by jins wûndre tael, De wijing fen myn ied. Ha, wolkom, stoarm! Dû foegest nou it bêst my as myn maet, Ho reagest ût de hôven ’t deade hout Dat nije bloei bihindret! Driuwst de kloft Mistreast’ge wolkens fen de loft net wei, Lyk Thor eartiids it reuze-skaei bistried? En den, dû bist sa lûd en fol fen leed... 7. _Thied, Radbod, Jûle._ JÛLE. Prins Radbod, Mem... THIED. Hwet bringt myn dochter ús, In wird fen leed, in útring fen geniet? JÛLE. ’k Bin twiivlich, Mem ... noch jeit it bloed my fel As ’k tink oan hwet myn stjerlik each niis seach... Ik wit it net ... mar ’k leau, ’t is ûnk, ’t is striid... RADBOD. Ha! hokker? JÛLE. ’k Wit it net ... fen skaed tsjin ljocht, Fen âld tsjin jong, fen ’t nije tsjin hwet sonk... Ik wit it net ... ien wûnder wier de loft... THIED. Siz hwetstû seachst! Rin sa oerstjûr net roun, In skip dat stjûrleas driuwt nei waer en wyn! JÛLE. O ’t skip, dat skip! As ’t sonken wier... Mar stil, ’k Scil ’t sizze ... al scoe ek waerljocht slaen myn each... Mem wit, do’t Bernlef kaem, joech ik my ôf, ’k Moast gean, al wist ik net hwerom. Myn siel Wier tiisd yn ûnrêst, fol fen dûnkre aen, Dy’t my bineare as wier der ûnk op til— For rêst roun ik de hôven yn, dêr’t sêft De moarnswyn, stil de krune omhúvrjend, song; Ik socht de terp, mei line en iik bigroeid Dy’t útsjucht op de sé, det myld myn moed Hjar rêst wer woun by ’t amjen fen de wyn En ’t blauwe glânzgjen fen de iivge sé. Stil wier it dêr; gjin blêd forweechde, stil Det ik noch eangstiger, net amje doarst— Yn blanke fierte sylde in steatlik skip, Sêft driuwkljend mei it opjaend wiet, en ’t wier As boun ’t yn frjemde tsjoen myn eagen fêst; Wyt-strieljend blonk it seil, mar—wûnder wird— Dêryn dêr flûnkre en blonk in great blau krús... THIED. Alwer! de pleach fen ’t Noard! RADBOD. En sonk it skip? JÛLE. Myn each seach mear oan jinsne wester-kym; De loft oer roun in goud’ne glâns, det hiel Dy kym stie yn in tsjoenend ljocht; fen ’t east Kaem dûnker op, dat ring de sinne oerdiek. Neat as dat blank ljocht yn it west; en dêr Forskynden my, wylst sêft en fier geklang Fen harpen, floiten, taweve op myn ear, Rjue ljochte wêzens, sweevjend yn de sé Fen ’t bleke ljocht—Walkyren lyk, mar dôch Yn blanker trêft, mear myld en kein fen foarm; Mank hjarren gyng—ik húvrje nou’t ik ’t siz— In wirch mêd man, bloed klibjend op syn klean, In bloed’ge kroane op ’t haed: hy droech in krús... RADBOD. Biroun de loft alhiel? THIED. ’t Is dwylsin-praet. JÛLE. ’t Is dwylsin, mar ik _seach_ it, ’k seach it dochs— It bleau mar koart. It dûnker strûsde rêd Oan út it East en diek de loft alhiel Safier dy bôge oer d’ ierde, leadich blau; Swart laei de sé, goar, tsjuster as in hel, Syn amjen hold er yn. Oer ’t wetter roun In njoere griene glâns; de weaze en ’t wier Dy driuwklen op en swommen op it wiet; It skip mei ’t krús hime oer de wrede sé En swaeide roun... RADBOD. Mar sonk it? Siz it dochs! JÛLE. ’k Bin bang fen al ... ik mien, ik tink fen al Mar ’k wit it net. It rommle rou yn ’t Súd, De wearljocht knett’re flits nei flits; de sé Stiek skûmm’ge koppen op, de rein sloech del. Ik flechte troch it hôf wer nei de stins, Yn lijte fen it kroanjend wâld; ik roun Sa rêd ik koe, it poarte-hôfpaed lâns— In gleone ruter stou my wyld foarby Det my de weaze yn ’t antlit sloech; hy rôp My yet hwet ta, ’k forstie it net—mar ’k seach Yet krekt hwa’t wier: ’t wier Keimpe Martena. RADBOD. Thor, Thor! Hwet skrikbre hún! De dwaze slaef Trún’t my yn d’ egen stins ta deaslach oan! JÛLE. Hy fjouw’re wei. ’k Roun nei de hal; dêr stie Bleek, rjucht, yn d’ eagen greate en swiere grym, Yn dûnkre finsternis de kening sels— Hy wonk my foart to gean. Do flechte ik hjir. RADBOD. Myn Beppe, hoop riist yn myn hert. Myn Heit Scil heard ha ho’t men mei misdie: syn moed Is riisd yn grym do’t er dy hún fornaem— De kening scil my stypje mei syn krêft Tsjin Martena; grif hat er dy fordreaun, Grif scil er my myn breid, myn Rixt wer jaen... JÛLE. (yn hjarsels) Ho’n wreede klearens oer dit riedling riist! THIED. Myn soan, byn yn. Forwachtsje nea de dei Eardet de moarn al gloede oer d’ ierde laei. Lûd gûlt de stoarm; der riist to wyld in tiid For leffe frede sûnder bloed’ge striid: Nin hope op ljocht, nin dûrjend lok, as net Us hân net it stiel staet yn dat ûngods-hert! BOADE. Kening Aldgillis kindget jim syn komst. THIED. Hy is ús wolkom. Lit him yn, en gean. 8. _Thied, Radbod, Jûle, Aldgillis._ ALDGILLIS. Mem Thied, det Walhal jo hjoed seingje mei! THIED. Syn ginste bliuw myn soan, de kening by. ALDGILLIS. Tank for dy winsk. Ik haw se brek, dizz’ moarn. THIED. Mear as trochstrings? ALDGILLIS. Ja, sikersonk, Mem Thied! Myn keningskip weacht my dizz’ moarn swier— Niis Radbod, frege in Kristen my to wird: ’t Wier Keimpe Martena. RADBOD. Hy wêz’ forflokt, Dy glûpske tsjeaf, dy’t my myn breid ûntstiel, En Rixt boaske oan de krúsge slaef—wis Heit, Sa’n trêftich sweager mei er greatsk op wêze! ALDGILLIS. Myn soan, dû dochst him ûnrjucht yn dy tael. Hy, sels ek heit, stie yn syn rjucht; hy moast Hjar ’t bêste siikje. En tocht er, Rixt hjar plak Wier earder yn it kleaster as nêst dy, Net ien dy’t him dêryn bihindrje koe. RADBOD. Tinkt jo den Heit, men mei sels Fryslân’s prins Ofsteegrje for in krúsge slaef? ALDGILLIS. As dy Yndied de God fen ’t wrâldal is, den wis. RADBOD. Jy sizze dat yn earnst, Heit? bin jy siik? ALDGILLIS. Swij, Radbod; Fryslân’s kening sprekt dy ta. Ik rekk’nje dy dyn rouwe tael net oan— To swier bist yn dyn leed bitiisd. Ik ken Dyn greatsk en brûzjend hert—it wier for dy In skrikbre hún, ’k forstie it daelk. Nea hie’k Dy praten heard oer hjar—mar ’k wit forfêst, Dû ljeavest hjar mei hiel dyn sterke siel’, En dos is great dyn leed en great dyn grym. En do’t niis Mart’na foar my stie en sei Hwet jimme doel west hie—ek hy wier lûd En bitterder as wiislik wier—do’t hy It wird my die fen jimme ljeafde en langst, Hostû him hast syn bern ûnthelle hiest En oan dy boun ta iivge trou, do gyng Syn grym myn hert foarby, mar ’k seach dyn leed, En hast hie ’k winske, it opset wier dy lokt. Hwent Radbod, wier, dyn heit wol graech dyn bêst, En hy forstiet ho’t dit dy nei gean moast... THIED. Hwet keart myn soan den yn dit iivrjen tsjin? ALDGILLIS. ’k Haw swierder plicht, mem Thied. Dit lân, dat ik Nou tweintich jier bistjûr nei bêste krêft —Al haw ik faken mistaest yn myn dwaen— Dit lân, sa swiid yn simmer’s glânzich ljocht, Bliuwt jimmeroan it earst myn noed bitroud En d’ earste soarch is oan syn wolstân wijd. En wier, ús tiid is swier, mem Thied: fen hwet Us âlden ’t neist laei oan ’t hert, hwet hjar It hillichst wier, by libjen en yn dead, Sinkt folle wei, ta jeld en delfal keard; Nij blomt’ riist út de bloeiende ierd’ omheech, Yet frjemd fen glâns en nij fen rook—wy bin It net biwend en hawwe it egene ljeaf— Mar ’t riist omheech yn mennich hert, it tsjoent It minskdom mei yn ûnwearsteanb’re dream, It wirket striid, fen nij tsjin âld. Det dy Bisletten bliuwen mei yn elts syn boarst! Noch is dit lân, al brûz’t it yn syn hert, Yn flokbre broerre-striid net spjalte en skoerd: Dat foar to kommen is myn kenings-wyt. RADBOD. Hwet docht men, Heit, as syktme in minskeliif Mei dea bedriget? Seit men den: ik scil It sike en ’t soune hâlde yn frjeonskipsboun, Net dildzjend det men striidt tsjin ’t kanker-fjûr? Ef dit: ik taest it kwea yn ’t woartel oan, Ik roegje it út, ik snij it siik flesk wei, Sa’t inkeld bliuwt hwet soun en libjend is? ALDGILLIS. Dyn wird wier wiis as ’t nije in siiktme wier. THIED. Bitwiivlest dat? ALDGILLIS. Ik wit it net, Mem Thied— Mar ’k neam net in siiktme. Ik sjuch dêryn Rjue goed en greats, dat ús birykje kin, Us rouwe seden sêftsjend, oer ús moed In webbe spriedend fen genede en lok. Ho ’t wêze mei, ik kies it ien noch ’t oar: Ik stean dêrboppe en soargje it earst for ’t lân Det gjin ynwindich skeel syn krêft toknoeit En dat de striid fen âld en nij, ho djip En mânsk, yn freedsumheit folstriden wirdt. Ditselde, Radbod, seach ik jerne yn dy, Nou prins, mar ienris troanjend op myn sit; En dêrom—ho’t ik ek dyn smert forstie— Dochs wier ’t my leed, detst sels net ynseachst, ho’t Dyn plan fen Rixt to ûntheljen oan hjar heit, Us lêst brocht hie, it lân yn fjûr, De miich tsjin egen miich yn striid, it ryk Staet yn in sé fen ûnk: ’k mispriizgje dit. Boppe oandriuw fen it wiffe, ierdske hert, Safaek dat twingt ta striid fen Fries tsjin Fries, Moat ek by dy de noed for Fryslân gean. Unthâld dat goed myn soan, en doch dêrnei. RADBOD. Sa bliuwt den Martena jins earbre frjeon, En Rixt fortreaun yn ’t moassich kleaster-hûs? ALDGILLIS. Dit haw ik Mart’na sein (ik siz ’t ek dy, Hwent ’t is myn wil, dy’t nimmen tsjinstean scil As ta syn skea en efterneisk birou): In heit hat frij to soargjen for syn bern Lyk ’t him it bêste tinkt, nei plicht en rjucht; Sa hat ek Mart’na frij, en nimmen scil Him yn myn ryk bihindrje yn syn kar, Dêr’t hy it bêst wol for syn egen bern. Dêrnei is Martena yn frjeonskip gien, En ’t skeel is wer bisljuchte en dea. Mar, soan, Lit nea soks troch dyn tadwaen wer ûntstean: It famke Frede is skruten, ring fordreaun, En gauwer gien as komd—oertink tonei! RADBOD. Elts wird dat jy my sizze is my in hún, Sa wreed, sa min det ik ’t net neame doar; ’k Bin machtleas nou en ’k jaen my del: ik swij— Mar yn myn boarst bliuwt elts leed my by, En ienris komt myn tiid; wit dit, myn heit! ALDGILLIS. Bidrigest my? RADBOD. Net jo; hwent Walhal seit, It bern is flokt dat tsjin syn âlden stiet— Mar lit de Kristnen rilje by jins dea, As Radbod Fryslân’s keningstroan bikliuwt! ALDGILLIS. Dû dwilest! THIED. Dwilestû den ek mar sa! Ik húvrje as ’k nei dy hear, myn soan; dyn tael Is twiivlich yn elts wird, as wierst forlern For minske en God, út Walhal’s keamers dreaun. De hill’ge paden jowst dy ôf; yn ’t krús, Us goad’ne greatste fijne, sjuchstû goeds— Wé, wé! Hwet baet dyn krêft, dyn keningswird, As Walhal sels dy ôfsnien hat? JÛLE. Myn broer, As Odin dy forsmiet en Kristus hie Dy oannomd as syn feint, hwet hiest forlern? RADBOD. Sa taest de kanker ek de kening oan; Sa leit myn moei wer balsem op de woun’— Wêz hjirfen wis: skielk barnt it boarst fen nijs En net yn ivichheit jowt Odin krûd. ALDGILLIS. Iensyd’gens is ’t dy’t jim sa praten docht. Jim haww’ aloan yn Walhal’s tsjinst forkeard En fregen nea hwet Kristus lear bistjut— Mar hearsket Odin as de heechste god, Den blinkt syn krêft yet klearder út, sadré’t Men yn de Kristne leare dwylsin fynt; En hat de Kristus wâld, den is de tiid Oan Odin’s tsjinst en eare jown, forlern. Gean nei en ûndersiikje elts wichtich ding, En hwetst den as it bêste fynst, nim ’t oan: Sa rikt dyn ierdsk bistean de iivgens ta. RADBOD. Sa hy dy’t krûden kiest en giftich blomt Dat haechlik rûkt en tsjoent yn sike glâns, De kar jowt boppe it dimm’ne blomt, dat hiel’t. ALDGILLIS. Genôch, genôch; hwent myn bislút stiet fêst. Oan Ing’lân’s kening, myn fornimst’ge neef, Stjûrde ik in boadskip oer de Krist’ne lear Dy’t ik bigripe en ûndersiikje wol, Eft preester Wilfrid, yn syn bloeijend lân It meast forneamd fen witnis en fen wird, De moeis’me reis bistean woe oer it wiet —Nou wyld fen stoarm en bearend as de dea— Om ús de nije lear to wytgen, det Ik sjen hwet ’t bêste wier en kieze mocht. RADBOD. Sûndige winsk! Mar Heit, ek Odin giet De minsk’ne twivel-wei mei wizens nei— Faeks sonk it skip oan Fryslân’s woedzjend strân En hat ús wiet it nije wrâldljocht dwêst, Eardet syn glâns gyng oer ús âlders gea! ALDGILLIS. By Odin, hwet wol dit? JÛLE. ’k Seach niis in skip, In great blau krús yn ’t strieljend seil—it dreau Us strannen ta—mar ’k haw it ein net sjoen, It waer dreau my yn hûs—mar ’k eangje swier, De sé wier grym, ús goaden bin sa wreed... BOADE. Hear kening, gûnt bifreegje jo: in feint En in âld man, yn frjemd en útlânsk klaed. De stoarm, sa seine hja, tobriek hjar skip, Mar troch in wûnder wiek de Dead hjar ôf, En dreauwen hja op stikken hout nei ’t strân, Wol wiet en kâld, mar sûnder liiflik skea. ALDGILLIS. De goaden tank! Gjin toevjen, lit hjar yn! THIED. Hjir yn myn seal, myn soan? Bitink hwetst dochst! ALDGILLIS. Op Fryske strannen smiet de stoarm hjar del; Bitink, gastfrijheit, Mem, is d’ earste wet. 9. _Aldgillis, Radbod, Thied, Jûle, Wilfrid, in pylger._ In telmennich stiltme. Men wachtet op mankoar. Den de kening: ALDGILLIS. Hwa seit hjir de heilwinsk? Jûle dû? JÛLE. (yn ienen, as yn great bislút) De heechste seine wêz jim wei biskern! THIED. (foartdalik dêrop) Flok oer jim haed, forlieders! Gean forlern! WILFRID. Jins mylde winsk myn tank—jins flok forjow ’k: S’ is lichter as de loft. Hwent hjirop bou ’k. (_hâldt it krús omhegen_). RADBOD. (effen skriljend, den lûd en spotsk) In macht’ge God! Hy krôllet oan it krús! DE PYLGER. (ienfâldich) Hy hie de sûnders ljeaf en stoar for ús. ALDGILLIS. (him effen bûgend) Wy hearden gâns fen him en bin binijd; Mei ’t wêze, det fen striid hy d’ Ierd’ bifrijt! (_It doek lûkt ta)_. KOAREN. Op it foartoaniel komme fen wearskanten seis feinten en seis fammen op; elkmis fiif riigje hja hjar efter de beide oanfierders fen it koar, healmoanne-foarmich. KOAR FEN FEINTEN. ’k Seach Walhal, rizende yn de joun’ge glâns. De reade pracht Fen deadlik ljacht Roun tsjoenende de blanke mûrren lâns. Stil amjend laei De mêdde dei Dy’t stadich sonk yn great oandwaenlik swijen, En Midgard seach For treast omheach, Sêft suchtsjend yn hjar langst nei ljeafde, en mijen. Heech priele dêr de goade-stins; De wester-grins Wier ien gestriel fen ljocht en wûndre gloede, Mar ’t ljocht wier kâld En joech de wrâld Nin treast, dy’t hjar tsjin striid en dwylsin hoede— De stinzen stiene dêr yn ienlikheit. De nacht strûsde oan; De hill’ge troan’ Waerd wei yn ’t swart fen dûnkre treastleasheit. TSJINKOAR FEN FAMMEN. Hok fyn geroft trochnúndret nou de loft? Oer ’t slomjend gea Giet sjongsme bea Fen klokjes, tinkljend yn it jounske skoft. Yn ’t rûzjend wâld Dêr’t griis en âld De preesters ôffren ûnder hill’ge wijing, Riist mank gerûs Fen beamte, it hûs Fen him dy’t stoar nei net to neamen lijing. Dêr ear’t men him dy ’t krúshout droech; Aldgillis joech Syn folgers frij dêr ’t hillich hûs to bouwen— Hjar sang rûz’t swiet Oer greide en wiet En noeget elts ta rêst en bliid bitrouwen. It twiivlich Fryslân heart, binijd, En freget stil Hwaens goad’ne wil Bistean scil tsjin de bleke god, dy’t lijt. KOAR FEN FEINTEN. Riis Walhal, riis! moat den dyn dei forgean? Lit Baldur bliid Oer miede en wiid Mei syn wollûd’ge sangen bliidzjend gean. Frou Freya, jow Dyn bern bitrou— Wy langje nei de laits fen dyn swiet’ eagen. Dû Odin, riis! Ei noedzje ús! wiis De dûnkre dwylsin-lear ta earme ljeagen. Lit ús net ienlik yn de nacht; Wy ha dyn ljacht Sa faek al folge; ei, wol ’t ús net ûntkeare Nou’t oer de wrâld Dit deadlik skâd Fordjerlik driuwt, ûnhilligjend dyn leare. Dyn wente is ús ta’n ivich thús; Dyn troane ús trêft; Ei lit dyn krêft Den weidwaen fen ús each dit deadlik krús! TSJINKOAR FEN FAMMEN. Mem Fryslân sei, scilst sinke yn djip forjit? O Keningsgroun Fen Walhal jown, Scilst swymje nou’t de krêft sels Thor forlit? Bist wijd oan dea? Mar dôch, dyn gea Is swiet fen krûd en ljocht fen nije blommen. Fornijde tier Giet sêft en blier Dyn antlit oer, wer bliid yn ’t Maitiids-kommen. ’k Hear ho’t dyn marren núndrjend gean; Hjar bliid bistean Wijt wer fen nijs de siel’ ta iivge dreamen— Scoest sinke yn ’t neat? Dyn striid is great, Hwet dy bidriget, swier en frjemd to neamen; Mar wy wol tsjûgje fen dyn rom, Det dei by dei Dyn hill’ge wei Dy laet yn ’t ljocht, wer rizende út dyn slom. MIENSKIPLIK KOAR. Hwent dit is de minske as in godsrjucht jown To ljeavjen it lân fen syn âlden; Meije stinzen forgean, wier Walhal swoun, Dit bliuwt syn hert bihâlden. De goaden fen d’ ierde dy bidt men oan Nei de driuw fen it egen bistean; It lân fen yens ljeafde oerglânzget hjar troan: Nea scil it yn nacht forgean. (_Ofgong. Foar it foartoaniel sakket it gerdyn_). TWADDE UTKOMSTE. 1. _Ydwine en seis fen hjar fammen (oan ’e wiele)._ SANG. Frou Frigga spint hjar triedden Yn himel’s heechste toer; Dêr heart hja minsken bidden Oan Odin’s wiis bistjûr. Rôlje, rôlje, wiele, Fen hjar seine oerstriele. Ho rize lûd de klachten Tsjin Walhal’s stinzen op! Hja harket al hjar nachten Nei minsk’ne bang gerop. Rôlje, rôlje wiele, Gloede- en trien-oerstriele. Hja mei net elts bifrije, Hwaens each hja smeekjen sjucht— Odin dy _moat_ kastije Hwa tsjin syn wil misdocht. Rôlje, rôlje, wiele, Fen hjar seine oerstriele. Sa binne yn ’t leed bifieme Mem Ierde’ bline bern, Det Frigga sels moat skrieme En kin net blier mear sjen. Rôlje, rôlje, wiele, Gloede- en trien-oerstriele. Hjar triennen drippe allinken Op ’t fine spinsel del: Nou sjuch dy triedden blinken En glânzgjen, sêft en hjel. Rôlje, rôlje, wiele, Fen hjar seine oerstriele. It spinsel fen hjar hannen Wevet de loften oer, Taspriedend oer ús strannen Ut himels heechste toer. Rôlje, rôlje, wiele, Gloede- en trien-oerstriele. En d’ ierde dy’t omhegen Dy wolkens driuwen sjucht, Wit det oer al hjar wegen Frou Frigga ’t weitsjen docht. Rôlje, rôlje, wiele, Fen hjar seine oerstriele. YDWINE. Genôch for hjoed, myn, fammen, ’t wirk is dien. By ’t winter do’t de wyn sa boldre en die Waerd hiel de dei sims mei ús spinwirk wei —’t Is den it smoutst yn hûs, by smûk petear En nochlik liet, dat hiel de stins troch klinkt— Mar nou is ’t hôf sa grien en sêft, de wyn Sjongt yn it rûzich beamte in simmer-liet, En ’t rûzjen fen de sé klinkt noegjend-fier. Nou is ’t my hjir binypt en ing, al sjongt Jim lûd, yn boun mei mines, bliid in liet— Ik moat de kimen sjen, de sé en ’t ljocht, Wiid doarmjend yn de miede en ’t steatlik wâld, Goud oer myn hier, en sinne sels yn ’t each: Den, fammen, is de dei geniet en feest. Liz del jim wirk, lit ús it hôf yn tsjen. IN FAEM. Prinsesse Ydwine hat it sinljocht ljeaf— Mar ’k tink, hja siket mear yn ’t sjongsum hôf... YDWINE. Yet mear? hwet mienstû, Hil? DE FAEM. Fen middei, do’t Ik fen ús hûs it paed yn ’t hôf lâns roun, Laei Bernlef, dreamend yn it soeijend gers. ’k Sei him goendei—do rôp er tsjin my: „Siz Prinsesse Ydwine, ik teach it hôf wer yn— Den hâldt it wirk hjar grif net lang yn hûs!” (_de fammen laitsje_). YDWINE. Dû doochst as ljeafde’s mylde boade net: Hwet heimnis wêze moast, dû ropst it út En jeist it bloed my nei it wang. DE FAEM. Mar dochs ’k Wier wol in ljeafde-boade? YDWINE. ’k Wit it net— Bard Bernlef joech dy ’t boadskip, freegje it him; ’t Kin wêze det er ’t mient. Mar ik sei neat. DE FAEM. Simstiden lústret ljeafde in swijs’me tael, En ’k leau, Ydwine each forstiet dy goed! YDWINE. Hwet bistû dryst! Stiek Bernlef sims dy oan? Sok pleagjen, ’t jowt gjin foech. As beppe Thied Us sa ris hearde, it wier hjar min nei ’t sin! Ik krige in leksum oer myn weardichheit, En dû hiest grif hjar ginst forgoed forlern. Woloan den, lit ús gean. Ho rûz’t de wyn! 2. _Ydwine, de fammen, de Pylger._ DE PYLGER. Prinsesse, is ’t foechsum det ik fierder kom? YDWINE. Jy binne wolkom, Hear. Wol wis, kom yn. In boadskip faeks oan my, fen moeike ef heit? DE PYLGER. Foarstinne Jûle hat my stjûrd. It wier For jo allinne ornearre, waerd my sein. YDWINE. Jim fammen, gean. Jow jim al wis nei ’t hôf, En pleagje ús dryste sjonger hwet: det ik Jim nei him stjûrde, omdet iksels net kom, En ’t my slim moeide, as hy dêr ienlik bleau. (_de fammen gean_). En nou, jins boadskip, Hear? ei siz ’t my gau, ’k Bin slim binijd, nei frouljue’s aerd. DE PYLGER. ’t Is grif Jo wol bikend, det nei ús stoarm’ge komst Foarstinne Jûle ús Krist’ne leare, lyk Myn master dy forkindget, oernomd hat En iepentlik nei Krist’ne Godshûs giet. YDWINE. (earnstich) Ik wit it Hear. Hja sei ’t mysels it earst. DE PYLGER. Hja winske tige, ús leauwen scoe ek jo Forkindge en útlein wirde, det jins hert Frij kieze mocht, yn djip en suver sjen. YDWINE. Hja wit det ik myn hert net slút for gûnt Dy’t ljeafde en frede preekje yn trêftich wird, Al is jim wûndre tael yet faek my frjemd. DE PYLGER. Dos liet hja freegje, ef ’t foechsum wier, det hja Mei preester Wilfrid jo bisiikje mocht, En hjoed mei jo de Krist’ne lear bispriek. YDWINE. Hear pylger, ’k wyt hjar frjeonlik útstel tank, Mar bûten sjongt de wyn en rûz’t de sé, En jerne woe ’k my hwet fornoegje, yn ’t hôf... DE PYLGER. Prinsesse, kies gerêst. Nin ien dy’t twingt. YDWINE. Mar jim den, Hear? Is jim de goud’ne dei Net ljeaver as binypte keamer-romt, Hat simmer’s middeiwyn gjin wytgjend liet For jim sterk hert? My tinkt, elts stjerlik each Moat glânzgje as himelsk ljocht syn rounte oergiet, Elts moed sjongt bliid by ’t núndrjen fen de wyn. Ef hat jim hert nea simmer’s tsjoen forstien? DE PYLGER. Prinsesse, sei, haw jy my âld ef jong? YDWINE. Hiel jong yet, Hear. Jins lûd is rou noch swier, ’t Hat yet de jonkheit yn. Grif bin jy jong, Mar sims ha ’k tocht, as ik jins oandacht seach By earnstich wird, en jins ynbannich dwaen As Fryske jonkheit djoeide yn dert’ne nocht, Jy wierne jong fen tiid, mar âld fen hert. DE PYLGER. Haw jy den om my tocht, prinsesse? YDWINE. Faek! Der wier hwet yn jins dwaen, dat loek myn each, Hwet sêfts en mylds—ús feinten bin sims rou, Jy bleauwen froed ek by hjar wyldste nocht. En dochs bin jy net stiif ... ’k wier faek binijd, Sa’n weardichheit der klonk yn al jins tael, By sa’n ynbann’gens yet sa’n hoflikheit... DE PYLGER. Ek ik waerd great brocht oan in kenings-hof. (_Effen stiltme. Den:_) YDWINE. Hear pylger, siz ... ik woe sa jern ... mar faeks... DE PYLGER. Hwet wier jins winsk? ’k Foldoch deroan, as ’t kin. YDWINE. Ei neat ... mar sjuch, ik wit hast neat fen jo; Yn heimnis leit for my jins hiel bistean. Hwet oarde is jins heitlân? hwêr jins went? Ik wist sa jern hwet fen jins libjen ôf... Nijsgjirrichheit is ’t net, mar dochs, as jy Eat oer josels my seine, ’t wier my ljeaf... DE PYLGER. Prinsesse Ydwine, ik hearde nea in winsk, Myn hert sa myld, sa wolkom oan myn moed, En jerne sei ’k jo alles fen mysels, Mar leau my, better is ’t, ik stel ’t yet út: It driuwt yet net en keart myn doel faeks tsjin... Mar inkle dingen siz ’k jo nou al graech, Det jy yn my gjin tsjinstfeint sjugge, ef ien Dy’t altyd as in mûnts oer d’ ierde gyng, En ’t bliuwe scil oan d’ ûre fen syn dea. YDWINE. ’k Bin mei in bytsje bliid. Mar Hear, sit del; Ik harkje graech ... faeks freegje ik sims ek hwet... DE PYLGER. Myn heitlân leit dêr ’t jounich deiljocht dûkt. ’t Wirdt fen de sé omspield: de weagen gean Sêft-rûzjende de skiere strannen roun, En slaen yn ’t Súd tsjin wite rotsen dea. Rjue streamen weagje it glinstrjend séwiet ta, Sêft sljurkjende mids steatlik wâld, hwaens groun Komselden mar fen sinljocht oerskynd wirdt. Ek rize klingen dêr, mei moas bigroeid, De skeanten bûnt fen blomte, en klear fen ’t wiet Dat út rjue saden nei de flakten wynt. ’t Lân is as hjir sa fruchtber, ryk oan nôt En feardich fé giet oer de greiden roun, Mar ’t liket my dochs greater, iiv’ger ta— ’k Mis hjir de berchtmen sims en ’t rinnend wiet, Al bin jim marren wûnder myld en ljocht, As mearkes, tear yn simmerjountiid sein— Mar ’t wûnder fen myn lân, dat is de sé, Mei tûzenderlei sang, mei skomjend gean, Dy’t eltse kant myn steatlik lân omjowt, Sims streakjend as in maitiidsbreid, sims woast It riljend lân fêst klampjend yn hjar earms, Sims glimkjend, den lûd roppend tsjin de loft... YDWINE. De minsken? DE PYLGER. Broerren fen it Friez’ne folk, Allyk fen tael, yn tins en aerd allyk— Mar hja bin mear de hege sé biwend, Hjar each is skerp fen ’t dykrjen oer syn wiet, Hjar siel yet sterker fen syn wyld gedroan— ’k Foun by de Friezen ienfâld; by myn folk Is grif mear heechheit en mear stâns-forskeel; By tiden leau ’k, hjar herte en siele swier Fen great takomstich wirk, hja fiele mear Det for hjar laech in swiid lot weilein is... Mar oars, myn folk is meast de Friezen lyk. YDWINE. Jins âldershûs? DE PYLGER. It leit yn sintsjend hôf Om fierren rûz’t de iiv’ge sé, lyk hjir— In stream wynt dêr foarby en njuentet swiet, En wylde roazen speeglje in súvre foarm Yn ’t effen, ynblau wiet. In heech-geand wâld Leit efter ’t hûs en núndret as de joun For ’t lêste d’ ierde oergiet, in wûndre sang, Dy’t hoopjen docht op ljeafde en sillichheit... En yn it wâld, dêr bloeit fioele en roas... Myn âldershûs ... o ’t is in hearlik hûs, Dêr giet myn heit, wiis soargjend for it folk, En Mem bistjûrt it hûs yn ljeafde en trêft... Myn sisters wirde al great, en laitsje bliid Hjar jonkheit troch ef hawwe in mymrjend each, Elts nei hjar aerd; myn broerren bin yet jong, Ien sei, do’t ik om utens gyng, en him For ’t lêst patte, for it earst fen „broer”, En stamm’re my de namme, laitsjend, bliid— ’k Ha lokkich west, prinsesse, yn ’t âldershûs... YDWINE. Ien ding is my fen wûndrens frjemd. Hwet dreau Jo dochs fen miich en âlden wei? Dreau faeks In ûnoertochte die jins lân jo út? Ef ... faeks in ljeafde, net forstien?... Hwent ek Dizz’ dingen bin it stjerlik each biskern... DE PYLGER. Soks net, prinsesse. Ik haw wol dagen hawn Det ’k tide op ien dy’t my alhiel forstie, Dy’t nêst my gean scoe troch de bann’ge tiid, Yn súvre ljeafde oan myn siel’ forboun— Mar nea noch hat sa’n each yn mines sjoen, Noch scil dat wêze, ear’t ik dit forstean Det dy’t ik ljeafhaw yn myn hert, for my Biskern is fen myn Himel-heit Himsels. YDWINE. Mar den, hwet dreau jo, Hear ... myn frage is dryst... DE PYLGER. (oereinrizend) Langstme nei God en nei syn hill’ge soan. Hwent moai is ’t glânzgjen fen de fiere sé, Moai ’t laitsjen fen de sinne, in maitiids-mar, Moai is de sêfte tsjoen fen ’t âldershûs, En moai de glâns, yn ljeavjende eagen sjoen; Mar ken ’k ’t wêzen, is alles skyn En neat as skyn, den wier ’k in boartsjend bern, Mei hwet getwinkel bliid, in dom, ryk man Dy’t yn hwet bûnt geblink it kostlikst sjucht— Den is myn ljeafde omdôch, myn siele dea. Him wol ik kenne yn ’t freegjend hert, dy’t my De glâns fen d’ ierde jowt, de sé syn sang, Det ik syn wet aloan bifolgje mei, Neat dwaende hwet him walch en evelsk is— En ’k fyn him net, sêft yn in keamer sjend Nei ’t greate gean fen wolkens, ’k fyn him net Yn ien, ien inkeld hûs: de wrâld is wiid, De wrâld de skoalle om him en hiel syn dwaen Yn ’t herte to forstean! Gods wente stiet Net yn in fiere en kâlde Walhal-stins, Mar stridend giet er yn de minsk’ne wrâld Lyk ek syn soan de minsk’ne sûnden droech... Prinsesse Ydwine, ei nim myn tael net kwea, Ik spriek to hird, ’k boun net genôch my yn, Mar dêrom is ’t det ik de wrâld ynteach, En skaette fen myn freedsum âldershûs. YDWINE. (for hjarsels) Hwet wûndre tael! is ’t wierheit, is ’t in waen? O mei in God my sjen en klearens jaen! Is ’t waen, den moeit it my ... dit wier sa great... As dit ek falt, sinkt alles del yn ’t neat... As ’t wierheit is ... in nije dei ... in ljocht Sa great, sa sterk, as ’k nea to skôgjen tocht... 3. _Ydwine, de Pylger, Jûle, Wilfrid._ JÛLE. Ydwine, as dy ús kommen noflik is... YDWINE. Myn moeike, ek jy, hear Preester, wolkom hjir! Haw heil! ik ken de Krist’ne heilwinsk net, Mar leau, myn hert bidt jim it bêste ta. JÛLE. En brocht de fromme pylger ’t útstel oer? YDWINE. Hy die ’t. En jerne wier ’k it hôf yntein Dêr’t simmersk ljocht oer blomte en leaven djoeit, Mar noegjender wier my jim mylde komst: Hja bringt hwet greats, faekwol hwet ivichs oan... WILFRID. Fielt de prinsesse in frjeonskip for ús lear, Ef bliuwt hjar hert by Krist’ne boadskip kâld? Allinne langst nei heil forljochtet ús. Ef is ús wird hjar herte tsjin, sa ’s ’t ek Prins Radbod is? YDWINE. Myn hert niigt nei jim lear. Ik ken se net folslein: sa nou en den, Yn jim petear mei moeike en heit, forstie Ik sims in inkelde útring, dy’t ik lang Oertocht yn ’t siikjend hert—mar ha ’k it goed, Den wytgje jim ’t biwâld fen ljeafde en fré En geane striid en tsjoed mei sterk hert tsjin— En soks is great. Us goaden ljeaven bloed, By eltse striid rôp men hjar oan—as den It striidfolk siichde as ’t nôtfjild for de sicht’, As ’t bloed streamde oer it platroun fjild, de bern Yn ’t ienlik hûs bang krieten om hjar heit En ’t wiif forkwânsle waerd fen him dy’t woun, Den wiern’ de goaden bliid... My wearzge dat. WILFRID. Do’t ús God berne waerd, dreau ingle-sang Fen „Frede op ierde” it hillich heitlân roun, En yn ús wijde skriften stiet it skreaun: „Dû scilst gjin ien de dea dwaen.” YDWINE. Preester, siz, Wier ’t foechsum, as ik jo hwet freegje doarst? WILFRID. Prinsesse, it andrjen is my eare en plicht: ’k Bin túnker yn de hôven fen myn Hear. YDWINE. Foarst dit: hwet is de minsk’ne greatste plicht Salang’t hjar fiet op ierde’ wegen stean? WILFRID. De Hear to siikjen en syn hill’ge wet. Hwent sjuch, prinsesse, op hiel d’ ûnfiembrë ierd’, Yn hiel it wrâldrom, wiid as minsklik each Net dreame kin, op berchtme en yn de sé, Yn blauwe loft, op minsk’ne groun om ’t lyk Ef iiv’ge snie syn rike glinstring spraet Ef sinne’s gouden ljocht it rynsk oerstreamt— Nearne is in inkeld ding, ’t sij great en heech Ef ûnoansjenlik lyts, ef ’t hat syn doel Dêr’t it nei stribje moat mei bêste krêft. Us minsklik each is ing; op ierde is gâns Dat fen it stjerlik folk net ien forstiet— Mar elts ding krige in godlik boadskip mei, In skeakeltsje is ’t yn ’t einleas kjet, in lûd Yn d’ iivge skeppings-sang—it is himsels En ’t hat syn egen doel, fen d’ oaren frjemd. ’t Moat libje nei syn aerd, allyk de Hear It brûke wol yn ’t foarmjen fen syn ryk— En dêrta moat it earst Himsels forstean. Hwent libje wy, bliid laitsjend d’ iene stoun En skriemend d’ oar, nei ’t falt, ef, flinters lyk, De dei trochdounsjend yn in ljocht geniet, Den bin wy túfkes foar de wyn, hwet plús Dat stoarm’ge hjerst de grime dead yn bliest; Mar ha wy God forstien en Syn bistel En wier ’t ús striid to libjen nei Syn wil, To dwaen, dêr’t Syn heech hjitten ús ta rôp, Den tynt ús út it sie fen tins en died Yn himel’s mieden risping, ljocht en ryk, En himel’s boargerskip is Krist’ne doel. Dit dos, prinsesse, is minsk’ne foarste plicht: Forstean de Hear, erken Syn hill’ge wet, En doch dêr’t Hy dy ta op ierde rôp. YDWINE. Sels ik haw dos myn egen doel—sels my Waerd it bitroud to libjen for in ryk Dêr’t elts ierdsk ding ta nije preal yn riist— Dat makket sterk en great. Mar preester, siz, Ho kenne wy Syn wêzen en Syn wet? WILFRID. Hy is yn ’t boldrjen fen de stoarm; Hy is Yn ’t gean fen greate wolkens oan de loft, Yn ’t rimpljen fen in rêst’ge sé, yn ’t liet Dat sill’ge geal yn simmerjountiid sjongt: Syn macht en greatens prealet dêr’t Natûr Syn tsjûgnis jowt. Mar hwet Syn wêzen is Gjin stoarm noch sé noch jountiid seit it ús: Dit fine wy yn hill’ge skriften skreaun, Us jown ta lieders yn de tsjustre nacht, Fen himel-wiisheit fol en wûndre treast— Mar klearder seagen wy de Hear yn ho’t Syn Soan forriisde yn minsk’ne sûnde-wrâld En ús bifrijde út finznis fen it tsjoed: Hy iepenbiere ús, lijende as nin ien, Yn wûndre tael it wêzen fen de Heit En naem de sûnde ús ôf; mei Syn djûr bloed Koft Hy ús siel fen swiere skilden frij, Hy for ús sill’gens fêstspykre oan it krús. YDWINE. Preester, ei siz, ho is God den? Ho hat De hill’ge skrift Syn hege krêft biskreaun? Ho iepenbiere er him oan minsklik each Yn him, dy’t neamd wirdt as Syn hill’ge Soan? In strange God? ien dy’t de wrâld kastijt? WILFRID. Wol is ús God Rjuchtfeardichheit—eltsien Krijt lean nei wirk, elts rispet nei syn sie; Swier weacht Syn hân op hwa’t Syn hill’ge wil Forspijt ef dy misleedget yn syn dwaen, Lyk hy Syn tsjinners great-genedich is: Mar Ljeafde en Frede is ’t meast Syn wet—Hy wol In wrâld, from libjend yn Syn seingjend ljocht; Elts scil de neiste ljeavje allyk himsels, En weidwaen út syn hert de hate: ’t is In minster fen de foarst fen nacht en hel. God’s wil is Ljeafde en Frede, en hy, dy’t nei Dy wet oertinkt en docht, dy is Syn frjeon— Mar hwa dêrtsjin misdocht, dy is him frjemd En fen Syn seingjend each yn nacht forstaet. YDWINE. Ien ding is my in riedling. God is Ljeafd’, Sa sizze jy—’t is my in hearlik wird, Mar as syn hert ien iiv’ge ljeafde is, Ho koe Syn Soan, sa einleas goed, de frjeon Fen bernkes, lyts en tear, fen earme en wees, Ho koe Syn Soan sa frij fen sûnde as nea In stjerlik minske wier noch wêze scil, Den lije yn wrede hún en stjerre oan ’t krús? Dit, preester is my frjemd: ’k forstean it net. WILFRID. Oanskôgje hjir fen Ljeafde it hillichst blyk. De wrâld laei tiisd yn sûnde en waen, de dei Forkearde yn nacht, elts minsklik haed droech ’t mark Fen straffe en doem—ja, d’ierd’ forkaem yn smert Om egen sûnde en waerd de Dea ta bút: In hjitte koarts trochhúvre hjar, hjar each Biroun yn bloed—hja easke in offer, great As hjar ûnskeam’lens, strieljend as hjar nacht. Hie do Gods Soan in krêftich kening west, Dy’t nei in lang ryk libben freedsum stoar, De sûnd’ge wrâld wier bleaun op d’ egen wei, En wier, him priizgjend, bleaun by ’t egen kwea. Mar nou’t gjin hún him sparre waerd, nou’t Hy De kroan fen toarnen droech yn ’t bloedd’rich hier En stoar de wreedste dea oan ’t foltrjend krús, Nou bliuwt dit skrikbre byld fen sûnde en ljeafd’ Us ivich by, nea sinkt it wer yn nacht, ’t Scil stean sels as de wrâld forgiet, aloan De wrâld warskôgjend tsjin it kwea, det hja Dit skrikbre byld oansjend, net sûndgje _kin:_ Gods’ iivge ljeafde offre sels Syn Soan Det d’ Ierde skrilje scoe for ’t egen kwea, Bang rizende út it tsjoed, en neitiids nea Sa djip wer sinke scoe yn sûnde en dwyl— Gods’ iivge ljeafde joech Syn Soan oan d’ Ierd, God joech himsels, det wy net sûndgje scil. YDWINE. It wint, it ljocht ... it weaget machtich oan... It streamt yen oer ... nou riist in iiv’ge troan Wyt-strieljend mank it goud ... de nachttiid stjert, Ik sjuch ’t ... en doar noch net ... lyts twiivlich hert!... 4. _Ydwine, Jûle, de Pylger, Wilfrid, Radbod._ RADBOD. Ydwine, siz... By Odin! Hwet wol dit? Ho toevest by dit reau? Ho sitstû del By hwa’t forflokt fen god en minske bin? Taest ek dyn siel de siiktme oan? Earm bern, Sitst trienjend del by sot en treastleas folk Wylst bûten sinne in ljochte heechtiid fiert? Ydwine, riis dochs yn dyn krêft! Forhún Dit weardleas túch! Nei ’t ljocht en ’t hôf ... kom mei! YDWINE. It wier my ljeaf, myn broer bitocht det ik Yn ’t egen seal myn egen master bin, En det er syn forwûndring sêfter sei, Syn moeike net misleedgjend, noch hwa’t hjir Myn gasten bin, forhúnjend mei gebear. RADBOD. Swij siz ik dy! It leffe Kristen-reau Fordiignestû, in Friez’ne kenings-bern! YDWINE. Lef neam ik hwa’t himsels gjin master is. RADBOD. Ydwine, ienris yet! Ik kaem yn ’t hôf Dêr’t Bernlef op dy tide en dû bleaust wei... Hy wier ûnrêstich, seach ’k. Ik haw him sein Ik scoe dy helje en ’k scil it dwaen. Giest mei? YDWINE. Myn moeike, hill’ge preester, en ek jy Hear pylger, hear myn andert! Hear dêryn De wytging fen myn komstich great bislút! Ik siz dy, Radbod: Né. Net ik dy’t kom. Dû twingst my net. En yetris né! Hast heard? En nou, myn frjeonen, gean. Jim selskip is My myld en goed, mar ’k skamje my for him. RADBOD. Unweard’ge! YDWINE. Wier, dû twingst my net, myn broer! Myn krêft tsjin dyn krêft, as ’t den wêze moat! WILFRID. Wy gean. Mei God syn ljocht spriede oer jins hert! RADBOD. Flok oer dyn siele en elts dy’t dy skewielt! YDWINE. Ydwine seinet jim, myn frjeonen: gean. DE PYLGER. Prinsesse, lit my bliuwe... It wier my bang As ’k jo sa ticht by dy forwoedne wist... YDWINE. Hear pylger, tank. Jins tael hat moed my jown En eltse skrútnens is myn herte ûntroun— Ik fiel my sterk en ’k haw bitrou. Dos gean: Ek ienlik scil ik dochs net helpleas stean. 5. _Ydwine, Radbod._ RADBOD. Safier is ’t komd? Bist stroffle op dyn paed En falst ek dû Hel’s deadlik longrjen ta? Trochpolsket ek dyn hert dit slim fenyn? In keningsdochter bist. Mar minder bist As ’t leechste famke dat yn earme went’ In earmtlike offerjefte oan Frigga wijt, Myn sister ... dû... Hat dêrfor beppe Thied Dy eltse joun de greate wûnders sein Fen hjar, dy’t heech yn Walhal’s stinzen gean? Nou twiivlest yn dyn siel. Unweard’ge, dû! Dy’t glimkjend giest yn Fryslân’s earjend gea Dêr’t eltse Fries dy seine en heilwinsk biedt— De rom fen ’t Fryske hôf, dy’t troanje koest Nêst kenings oer dizze ierd, hwaens keinens faek Al mennich skalt yn dûrjend liet bisong: Siik bist yn ’t hert, in readzjende apel lyk Fen wjirmegûd trochwrotten. ’k Tocht dy great, En ’k hie dy ljeaf nei dyn fortsjinste en rjucht, Mar Odin! astû nou hjar siele naemst, Det hja, in lyk, hjir delfoel oan myn fiet, Ik priizge dy om dyn wiis foarbistel. Hwent ’k hear de minsken laitsjen yn myn geast, Ast’ skielk wer troch de doarpen giest ... ik hear Hjar hún en spot: Sjuch hjir in keningsbern Fen eltse biddleresse yn eare oergien... En dû ... myn sister bist ... o wierstû dea! YDWINE. Nin wize dingen seistû, broer; mar dochs, Ik hearde nei dyn tael lyk ’t foechsum is— Mar nou’t ik andrje scil, hear dû nei my. Dû seist, ik wird it lân ta hún, dû mienst In ein fen ûnk is my biskern—’t is goed, Ik wit it net, ’t kin wêze, mar ’k bitrou. Mar dû, myn broer! bist fen dy sels wol wis? Dû, dy’t sa bearst en geist oer my? In slaef Bist, Radbod, fen dyn haet; gjin krêft fen wil Twingt yn dyn siel dyn woedzjen del: dû bist In stjûrleas skip, rounstoarmjend mei de boi Dy’t it oergûlt en om de mêsten giert— As ’k dy sa oangean sjuch as nou, den bin ’k Wol faken bang, in swier lot bidet dy En ienris falst as offer fen dysels— Hwent swakheit is ’t, hwetst earest as dyn krêft! RADBOD. Unweardge, doarst... YDWINE. In inkeld wird noch broer. Hwet jowt dy ’t rjucht ta sokke ûnskeam’le tael Ast niis spriekst tsjin ús moeike en my? hwa joech Dy frij hjir yn myn egen lytse seal, De rêst to brekken fen in hill’ge stoun Mei dom getjirch, en lege oerstjûre tael? Bin ik misdiedich, as ’k mei langstme hear Nei ’t hillich leauwen fen in griis âld man, Ut hwaens goe-wird in wûndre wizens klinkt, Lyk minsk’ne geast komselden mar oerskynt? Mei ’k sels nei Kristlik wird nin harkjen dwaen? Mar dochs, myn broer, ’k erken mar ien oer my: Dat is ús heit, de kening. Witst syn winsk? Witst det hysels de preesters harren rôp? Witst det er dit wird spriek: „Gean soarchsum nei Hwaens leare it swierste weacht fen trêft en piid, En dy’t it bêst en hillichst is, kies dy?” Dû witst it dochs. Hwet jowt dy den it rjucht Detst ús mei rouwe tael sa lyts forhúnst? RADBOD. It Rjucht det Walhal hat oer ’t flokte krús. Detst dit forgeatst, ûnweard’ge! wé dyn hert! YDWINE. Dit rjucht stim ik net mei. ’t Is weardeleas. Hie ’k sjoen det Walhal woun en Kristus sonk Yn skaed en dead om’t hy de mindre wier, In rôver fen de hearlikheit, in tsjeaf Fen ’t rjucht dat Odin hearde yn ivichheit: Den joech myn hert dy rjucht. Mar nou’t sels dat Yn kiif stiet en wy siikje moatte, in striid Sa swier det ’k sims net wit, ho’t minsk’ne krêft Hjar eingje scil: nou seit sa’n wird my neat En ’k glimkje hast oer sok ienfâldich praet. RADBOD. Bist den sa wiis yn dyn alwittendheit Detst Walhal’s greate goaden weage doarst? Sjuchst net detst blyn yn grime dûnkrens giest? YDWINE. Ik bin net blyn en ’k wit fen dûnkrens net: Hwent stadich riist in sêft nij ljocht omheech Dat my de swartste nacht troch laet en myld Myn siikjende eagen mei syn krêft oerskynt... Ik bin net blyn. My tinkt, ik haw it west Do’t ik it ljocht fielde op myn eagen, ’t swiet Gerûs fen beamte hearde yn ’t skadich hôf En harke nei it fier liet fen de sé, En ’k wist net, àlles wier it lûd, de tael Fen net to neamen krêft, it wytgjen fen In hill’ge God, dy’t ik net priizgje doar Ut eangstme for wanlûdichheit. Mar nou Nou geane linkenoan myn eagen op, En ’k jow my nei it ljocht, in Maitiidsblom Stil rizende út de wynsels fen hjar sliep: Nou wit ik wijd elts lyts liet fen de wyn, Fen beamte en sé, ien ljeafde-stream it ljocht, En ’k tink oan God as yn myn dreamen riist Dat keningslân, hwaens myldens hy my sei, En ’t greate gean fen ’t wiet myn ear trochrûz’t En ’k fen syn hûs de blide myldens fiel— Hwet is dat hearlik great ... ho goed en from... RADBOD. Earm dwyljend bern! praet út: it let my net. Elts wjerwird is omdôch: dyn moed is sterk Yn ’t webbe fen dy dûnkre spin bitiisd— To fûl bist yn dyn dwyl bitsjoend. En ek, Hwet scil in fanke as dû noch prate oer eat Dat inkeld stiet oan mânljue? ’t Wiif dat giet Yn elts ding mei hjar man dy ’t bêste wit, En hat mei sa’n ûnsill’ge striid nin dwaen. En Bernlef, dy’t dy bidet yn it hôf, Scil nêst dyn side yn menn’ge treft’ge sang De goaden sjonge yn Walhal, myld en kein, Detst, harkjend as syn wiif, him leauwe _moatst:_ Hy dy’t dy ljeaf hat yn syn great ryk hert Scil mear jaen as in deistich feint syn faem, Net inkeld ljeafde en ’t glânzgjen fen syn each, It sjongen fen syn lûd, syn súvre krêft, En ’t flaeikjen fen syn min... YDWINE. Nea, Radbod, nea! Hy is my frjemd en ik bin wers fen him. BERNLEF. (hommels op, wyld) Ydwine ... dat ... ik bid dy: mienstû my? RADBOD. (kâld) Sa is it goed. Nou kin ik gean. Haw moed. Hwerom sa let? hie mar hwet earder komd. Ik jow hjar oer oan dy. It walget my. 6. _Ydwine, Bernlef._ YDWINE. O hill’ge God dy’t ik net neame doar, Jaen krêft, forlit my net. It is sa swier, It snijt my troch it hert ... en ’k wit, it moat, It kin net oars ... myn God, myn God, jaen krêft... (_Bernlef oansjende_) Bernlef, hwet makkest my myn striid sa great? Dû witst it dochs, ’t is myn skild net det ik Dy net mear ljeaf ha kin, as ’t eartiids wier... BERNLEF. Sjuch my net oan, Ydwine. It brekt myn hert, Meilijich sjuchst, as laei ik dea foar dy, Dyn eagen bin sa great fen leed, en koel, Sa kâld as Maitiidsfoarst... YDWINE. Ik mei net oars. BERNLEF. Ydwine, alles draech ik. Weegrest my Hwet ik de goaden bea mei eltse joun, Myn siele’ winsk, en dêr’t ik rjucht op haw— Ydwine, ik haw dy ljeaf, forstean dat dochs— ’k Scil dy net flokke, Ydwine, al sinkt de dei Dy’t ik yn dreamen seach, for ivich del,— Mar dû, forstjit my net. Myn hert forkwynt As ’k dy net nêst my wit, myn krêft forgiet... Ik bin in beam dy’t yn dyn strielen tynt, En as dyn ljocht syn leaf ûntdriuwt, is ’t dien, Den bûgt er del nei ’t skaedzjen fen it grêf... O dû forstiest it net... dû kinst it net... Mar tink dy ’t ljeafste dastû hast, hwet dy ’t Each glânzgjen docht fen greatskens en geniet: Tink dy it djûrst fen minsk’ne ierd, hwerfor De tûznen lije en bodzje dei oan dei: Hwet sinne is for it lân en rein for ’t nôt En stjerren myld for iens’me swalkersbern— Den kinst forstean, hostû for my bistiest. Oertink, ik song doch mennich blide sang Dy’t dy de eagen tsjoende yn blinkend noft, ’k Sei dy dochs faek hodet de bloeijende ierd’ In heim’ge langst fielt yn hjar jeuchlik hert, Hodet frou Freya ljeafde jowt en nocht En laket yn hjar lokk’ge, blanke stins— Dû witst it dochs, ik bin gjin skoaijer dy’t De joun trochstrofflet mei in near gekjirm, De lânsljue biddeljend om rêst en brea... Ydwine, ik bin in prins yn ’t hert, ik sjong Det hiel de dei yn ljochte júbling riist... YDWINE. ’k Untstriid it net. ’k Wit dyn fortsjinsten wol. ’t Is gjin heechhert’gens as ik dit net kin. BERNLEF. Fortsjinste ... och dû forstiest my net. Ik wol My sels net priizgje ... ik mien mar inkeld dit, En ’k bid dy d’ earme ginste knibbljend ôf: Mei ’k den net nêst dy gean, mei den myn sang Nea romje yn dy as yn myn ljeavjend wiif, Lit my dyn feint den wêze, Ydwine: ei lit My dy den tsjinje as leegre fen dyn folk— Stjûr my net foart, wêz my in bytsje myld. ’k Scil for dy soargje as oars gjin minske it kin, ’t Unk kearend fen dyn foet, ’k scil tsjinje as nea In stjerlik feint yet die yn ljeafde en trou, As ’k mar hwet by dy bliuwe mei, as net Dyn frjemde wil my nacht en dead yn stjûrt... YDWINE. Dû tsjinje as feint? O skamje dy! in foarst Bist yn dyn hert, en heech hearst as in prins... Koe ’k dy mar ljeafde jaen! Ik kin it net. BERNLEF. Ydwine, Ydwine, ik haw in goed âld rjucht Fen goaden my bitroud ... hwent Bragi joech My harpe en sang en skoep my ta syn soan, En yn dyn namme sjongt it hill’ge lûd Fen mylde Idoena nei, de Maitiidsbreid. O dûk dy net yn sa’n mistreast’ge dream: Waerd Bragi den Idoena net biskern? YDWINE. ’k Bin gjin goadinne, yn kâlde stinzen geand. ’k Bin mar in dimmen bern fen d’ ierde, ien, lyts Yn trêft en moais ... in famke mar, mar dat Yn ’t soargjen fen d’ ûnneambre God bitrout. BERNLEF. As ’t dat den is, Ydwine, as ’t dat den is— O ’t is sa swier for Bragi’s greatske soan For hwa’t men ljeafling fen de goaden neamt; Mar ast, Ydwine, m’ oars net ljeavje kinst Ef ’k moat mei dy my deljaen yn de tsjinst Fen ’t deadlik krús, o lear my den dy tsjinst— Bring my dy wûndre lear den by, nim my Den my derhinne ... ik bûg mei dy for ’t krús... As ’t moat, Ydwine, as ’t moat ... ’k ûnthjit it dy... YDWINE. Sels dèn net, sels net al wierstû hwet ik Noch om myn neatichheit net wêze doar, Sels den koe ’t sa net wêze ... der is mear. BERNLEF. By Thor, ljeavest in oar? Ydwine, swijst? YDWINE. Ik ljeavje in oar. BERNLEF. Ik wit hwa ’t is! YDWINE. Witstû... BERNLEF. Der is mar ien dy’t ’t wêze kin. Hark, hark, Ydwine, ef ’k my forsin: „Mar ’t wûnder fen Myn hillich lân, dat is de sé dy’t giet Mei amjen sêft as fen in Maitiidsbreid, Ef rou ropt tsjin de groll’ge loft, de sé Mei tûzenderlei sang, God’s tsjûgenis Yn ivichheit...” YDWINE. Swij stil, myn hert lûkt gear Noustû myn heimnis seist ... ho kinst ... ho wist... BERNLEF. Hy wier my ljeaf, Ydwine, it krús ta spyt. Langlêsten do’t er ienlik siet en seach Ho ’t jountiidsljocht allinken swoun ... hy wier Unwennich fen syn lân ... do sei er ’t my... En om’t ik sjong, ha ’k al hwet moai is ljeaf... Wé my, wé my, ik haw myn lok forlern, Myn deitiid giet ... hwent hy is mear as ik... 7. _Ydwine, Bernlef, Holder._ HOLDER. Prinsesse as ’t foechsum is ... in tynge hie ’k, Dy’t mien ik, ek jins ear binije scil. YDWINE. Ho Holder, is der hwet? HOLDER. Fen ’t Frankysk hof Kaem niis in seinboade oan, in âld, bûgd man, Mei núvre eachopslach en fluensk fen wird; Hy wachtet yn ’e hal, en pûst hwet út, Mar frege earst de kening sels to wird. YDWINE. Fen ’t Frankysk hof? Hwet hat dy komst wol yn? —Ik wist net det der skeel ef ûnried is, En blide tynge kaem noch nea dêrwei, For Fryslân noch for ús. Hwêr toevet Heit? HOLDER. De kening teach dizz’ stille middeistoun Nei Krist’ne Godshûs ta, yn from biried. YDWINE. Hast Beppe Thied al tynge dien? det dy Him hjir it wolkom biedt? ef oars myn broer? HOLDER. Yet net, prinsesse, ik tocht... In wûnder wier ’t Bijeegnen hja sa’n man mei frjeonlikheit, En grym en lilkens docht faeks Fryslân skea... ’t Wier better, sei men him in freeds’me winsk. BERNLEF. Ho Holder, freeds’me wirden for in Frank? Bistû de striid al mêd? Ik ken dy net! YDWINE. Stil Bernlef, hy hat rjucht. In húnlik wird Koe hiel ús folk yn lijen bringe, en need, En prins noch kening hat it rjucht dêrta. Ek leart men ús, de stjûrden fen in foarst Fen útlânsk gea, stean ûnder goad’ne noed: Hja binne ûnskeinber en Forseti wijd. —’t Is goed, myn frjeon. Ik siz him ’t wolkom hjir. Mar wytgje Beppe en Radbod dòchs syn komst: Faeks klagen hja, ik die hjar rjucht tokoart As ik ’t forhoalen hold en neat hjar sei. HOLDER. ’t Scil barre nei jins winsk. (_giet_). YDWINE. (tsjin Bernlef) Dû frjeon, oant sjens. Dû witst it nou ... ’t is machtger as mysels... Siz Bernlef ... scilst my grym wêze ... ef bigrypst... BERNLEF. Ik haw dy ljeaf, Ydwine, en ljeaver yet, Mar ’k scil ’t bitwinge en inkeld útrje yn sang, En nimmen scil it witte as dû en ik. YDWINE. Doarstû it oan, sa’n striid? BERNLEF. Ik doar ’t for dy. YDWINE. Ik leau detstû it kinst. BERNLEF. Bitrou op my. (_ôf_). YDWINE. (yn tinzen) Ho stil is ’t nou’t er giet... Fen ’t Frankysk hof... Der is hwet swiers, hwet eangstichs yn ’e loft... En dochs, men seit, it is in Kristen-foarst... 8. _Ydwine, Ebroïm._ EBROÏM. (mei great forskaat fen bûgemint) Trochlofte faem út skier en foarstlik laech, Ei gin my det ik hilde bied. Hwent faek Bireizge ik oarden, wider as it each Fen minsken wol bifiemt en tins bitinkt: Foarstinnen seach ik, strieljend as it ljocht Dat middeis lôgjend stiet oan ’t himel-wilft, En flûnkrjend lyk de moanne yn silvren skyn Fol steatlikheit oer wrâld en streamen driuwt— En fen hjar allegear biwarre it hert Yn mymring hwet it steatlikst wier, lang nei: Mar foegje ik ’t gear, en bou ’k fen al dy pronk, Fen al dat moais en steatliks, ien kein byld, —O as jins each mar effen glânzgje mei, Genedich as Godsels, den siicht it del For sok in trêft fen libb’ne foarstlikheit. Jins antlit is it ljocht, jins each de dei: O heil, det ik soks minliks hildgje mei. YDWINE. Ljeaf hie my, Hear, hwet dimm’ner eare west: It Frysk hof hâldt syn ienfâld heech. Mar dochs, Ik tankje jo en rop jo ’t wolkom ta. Grif wier de reis jo swier en bin jy wirch? Dêrom, sit del: bliuw net sa bûgend stean. EBROÏM. Ei ho’t jins mûle mylde wizens seit! Is d’ ienfâld net in súvre winter-stjer, Bliid glânzgjend mids it swirk fen ûnwier dwaen, Gjin blom, by ’t Maitiid rizend nei de dei Ut goare poellen fen it winter-slyk, Gjin Godsjewiel, gjin ivichheit, gjin skat? —Wol ha jy tige rjucht, prinsesse. In reis, Fen near geswalk en moeisum doarmjen swier, Troch bosken fol fen spoek en deijend djier, Oer streamen dêr’t in wif en wankel boat Om liifsbihâld my bidden die ... fij, fij! In reis, sa swier as ik noch nea bistie, Ho faek myn machtich hear—hwaens namme ik nea As mei in niging fen earbied’nis neam: (_djip bûgend_) Theod’rik, Goades ljeafling, Kristus’ frjeon— My yn geneed’ge ginst ek boadskip joech Nei frjemde, ûnhiemske hôven—wis, in reis, Sa swier en wyld, as prûs de Maitiid is Dy’t glânzget yn jins each en gouden hier, Tobriek myn krêft, twong my ta wirgens del, Det ik nou spraekleas stean en sûnder tael Dy’t kleardernôch myn greate tankbrens seit. Prinsesse, ik tankje jo; ik bin ’t net wirch— (_slacht in krús_) In sûnder bin ’k, mar frij troch Kristus’ bloed— Det my jins swiete ginst sa’n frjeonskip biedt; Nea dreamde ik noch det sok in ljeaflikheit My biidzje mocht oan ’t skûmjend Noarderhêf, Nea ealge, ef hope, ef tocht... YDWINE. Al goed, myn Hear; Myn ear is mêd fen jins wiidweidichheit— ’k Hear wirden wol, mar wiere miening net. Gjin reden, lûd fen toan en bûnt fen wird, Gjin faei geglâns fen uterlik gepronk, Bifreedgje Fryslân dat de wierheit wol. En mei ’k jo riede yn goedens, sprek den skielk Foar ’t Fryske hof hwet klearder ljochter tael: Foarstinne Thied en Radbod hawwe in haet Yn eltse Frank... EBROÏM. Jim Hill’gen, stean my by! Prinsesse, ik bid jo, scoe men my ... in âld En griis en warleas man... O Himel, sjuch Myn eangst en need: ik foel yn fijan’s hân! ...Prinsesse, wit, ik haw in machtich hear, Hwaens grym forneatget hwa’t oan my misdocht: Lit men my sparje yn froed ûntsjen, hwent oars... YDWINE. Gjin driigjen, Hoar! Fryslân forstiet soks net. Jins eangstme is sûnder groun en jowt gjin foech. Jy binne in keningsgast, en stean for ús As frjemdling ûnder Goad’ne skutte en soarch, En binne ûnskeinber troch Forseti’s skyld. EBROÏM. O nocht, o lok! Ik bin sa âld en swak, Ik kin my net fordiignje tsjin hjar krêft... Prinsesse tank. ’t Is balsem for myn eangst. Meije de Hill’gen seinjend nêst jo gean! Unskeinber, seine jy? In trêftich wird! Ik scil myn boadskip dwaen yn great bitrou, Op jins trochlofte ginst, frijmoedich, dryst, Noudet ik wit det ik ûnskeinber bin. YDWINE. Is dat jins krêft? en oars gjin taflecht mear? Sterk wêze yn egen hert is greater, Hear! 9. _Ydwine, Ebroïm, Thied, Radbod._ THIED. In boade fen it Frankysk hof? YDWINE. ’t Is him. Foarstinne Thied stiet foar jo, Hear. En hjir Komt ek myn broer, prins Radbod. RADBOD. Frank, sprek op: Hwet wier dyn boadskip oan Aldgillis’ hof? EBROÏM. Trochlofte prins, myn hege hear, biklaeid Mei Goades macht en mear as minsken sterk, Theod’rik, Goades ljeafling, Kristus frjeon, Bringt jim de wytging fen syn frjeonskipstrou. Hy, fierwei macht’ger as de sterkste foarst Dy’t wâld hat yn ús tiid, bitocht, ho’t heech Yn ’t stjalpich Noard in kening troane, ryk Oan macht en eare, en mear as minsken wiis: (_nigend_) Aldgillis, Odin’s soan en Frigga’s feint. Hjar bynt in ivich, hillich, wijd fordrach Yn broerskip, frede en trou; en broerren lyk, Ienriedich geand yn Himel’s seingjend ljocht, Sa bin hja ien fen tins en ien fen wil, En ien yn ’t glânzgjen fen hjar foarstlikheit. Ja, glânzgjend as twa stjerren... THIED. Sparje ús dat. Wy witte it al. Siz ús dyn boadskip oan. EBROÏM. Myn hear is ’t herte fol fen frjeonskipstrou. Unwenn’gens wennet yn syn siel, safaek Er iensum mymret oer syn ljeave frjeon, Dy’t heech yn ’t wylde Noard de haedstêf swaeit. Nea wykt de frjeonskip út syn hert; de dei Oerwyndret hjar mei koelte, en nacht mei ljocht: ’t Is ’t wêzen fen syn hillich libben sels. En jeften biedt er him, fol wûndre pronk, Rjue goud en glânzge stiennen, dy’t iksels Yn ’t moeisum swalkjen meibrocht, fol fen noed, En skielk Aldgillis bûgend biede scil Ta wytging fen syn swide frjeonskipstrou. THIED. Hwet freget er fen ús? Ik stean him net. Wy bin gjin jeften brek. Dat flokt fordrach Hâldt ús ta frede en net ta frjeonskip oan. RADBOD. En yn ús hert is for him neat as haet. EBROÏM. Jim dogge myn geneed’ge hear gjin rjucht. Syn hert scoe bliede, it kwynde wei, ’t forkromp As dit him trochdien waerd. Mar hark hwet hy Jim seit troch my, fol greate ljeafde en noed Det Fryslân’s piid net troch ûntkrêftging kwynt: YDWINE. Ik tocht, jins boadskip gou de kening ’t meast, En minder ús. Doch tiid oant Heit hjir komt. It jowt gjin foech det dy’t it lêste heart. EBROÏM. Myn boadskip hat gjin heimnis yn. ’t Is lyk It middeiljocht, dat hiel de wrâld oerskynt, Oer gers en mieden djoeit, oer krûd en stream, En alles dielen ljocht yn goud’ne glâns, Mar ’t hearlikst, ’t rykst rêst op it swier, ticht leaf Fen steatlik beamte en dat oerglânzgje mei— Sa is myn wird ek ’t glânzichst for de foarst, Mar ek for oaren hat it goudgloede yn. THIED. (fen siden tsjin Radbod) Hy brûkt syn tong yet glêdder as trochstrings: Ik bin dochs wier binijd. (Lûd) Sprek op den, man, En partsje ek ús hwet fen dat glânzgjen ta. EBROÏM. Myn hear wol Fryslân great en ryk en sterk, In pronk to sjen, in lân hwaens dûrs’me krêft De tiid trochstiet en altyd ljochter riist, Himsels ta nocht en hiel ús wrâld ta rom. En om’t er dit sa wol, om’t eltse dei Hy dit oertinkt yn ’t hert en dêrfor bidt, Sa is er drôf to sjen det Fryslân lijt, En det syn krêft yn boaze tsjoening kwynt, Ja, det fenyn dit soun sterk lân oerdriuwt, Untkrêftgjend hwet syn krêft en feilgens wier, En ’t foltsen spjaltend yn tsjinstridichheit. RADBOD. By Thor, hwet mienst? Sprekt sa in Kristen-foarst? EBROÏM. Myn hear is Goades feint en Kristus frjeon— Dat is syn rom en krêft, in boarch dy’t al Syn hoopjen draecht, en ’t wêzen fen syn hert. Sa woartlet eltse steat yn eigen groun, En leit dy wif, sa skoddet hiel de went, En maklik falt hja del yn gruzich pún. Net oars, det Fryslân great waerd yn de tsjinst For Odin’s each en Frigga’s ljeavend hert, En ûndergiet sadré’t hjar tempel sinkt. Myn hear leaut oars as syn trochlofte frjeon, Mar hy earbiedget dat. Yet mear: hy wit Det dêryn rêst syn greatens en syn rom, Dy’t ek myn hear fornoeget yn syn hert. THIED. ’t Is bjuster moai. En nou: hwet wòl dyn hear, Det hy fol soarch ús dit sa krekt fortelt? EBROÏM. Yn Fryslân hâldt in great misdied’ger ta, Stjûrd fen de Divel sels; dy ’t Kristlik heil Misbrûkt yn tsjinst fen syn forflokt gewrot; In man, dy’t folk mei swiete wirdkes bynt En ’t lân forpestet mei syn tsjoenderij; Fen siele siik, de hel yn ’t hert; hwaens tael Fol falsk gedweep, mar frjemd oan Kristus sels, It folk forliedt ta grousum heechforrie Oan ’t egen lân, ja: ’t opropt yn de tsjinst For Inglâns foarst, dy’t longret nei dit lân! RADBOD. Hwet seistû dêr? Dat ’s nij! THIED. ’t Wol my wol oan: ’t Wier gûchlerij, hiel dat oerstjûr gedweep. ’t Is goed det wy dit hearre. Gean dyn gong. EBROÏM. Myn hear seit jim: it is dy selde man Dy’t my bistookle hat, nou tsjien jier lang; Dy’t my birabbe en húnde, dy’t myn folk Oanhise ta forset tsjin d’ egen foarst; Myn slimste fijân, út de Hel forriisd Ta striid tsjin dit biwâld dat God my joech— Dyselde man giet frij yn Fryslân roun. En om’t ik wit, ho’t frjeonskip ús forbynt Mei mienskip fen bilang—him stjûrt de dea Nei jim èn ús—en ho’t it wijd fordrach Us bynt yn frede en mylde ienriedichheit, Sa stjûr ik goud en ljocht jewiel, en ’k bid Jim wizens, my to foegjen yn myn winsk, Us lân ta heil, ús frjeonskip ta in boarch— Ban dy misdied’ger fen jim oarden wei, En leevrje my dy flokte tsjoender út. YDWINE. O skandlik útstel! Tinkst det Fryslân’s hear Om leffe ginst hwa’t hy as gasten rôp Forriede scil for blinkend goud, for jild? THIED. Ydwine, swij. In bernlik fanke as dû Hat gjin bigryp oer sok in ryksbilang. YDWINE. Foarstinne, ik wit hwet goed en earleas is, En hwet dy man hjir seit, is skande-tael. RADBOD. Hear net nei hjar—hjar stimme is sûnder krêft. Ik rekk’nje my gjin frjeon fen hwa’t dy stjûrde, En iepen siz ’k, ik haw in hate yn him, Om’t hy for Kristus bûgt en Fryslân’s ryk De dea dwaen wol—né, sprek myn wird net tsjin— Mar ek dy preester haetsje ik in myn hert, Syn tael is my fenyn, syn dwaen in ûnk Fen Hela sels nei Fryslân’s oarden stjûrd, En ljeaf is my syn fal en bliid syn dea: En dêrom scil ’k, al ha ’k ek hate yn jim, Dy foar de kening stypje mei myn wird. THIED. Sa scil ek ik; syn delfal is my nocht. YDWINE. Bin dit myn beppe en broer? Hat hate den Eltse ealens út hjar siel fordreaun? O lok Det net by jim de krêft leit ta bislút! Det hy dy’t nou it lân bistjûrt, myn Heit, Great is fen siel en op gemienheit spijt! RADBOD. Dû neamst ús dwaen gemien? Wit hwetstû seist! YDWINE. Wit hwetstû dochst! In griis en krêftleas man Nei heite winsk komd yn ús lân, scistû In flaeikjend kening yn de boalshân jaen! Fij Radbod, fij! Ik tocht dy great en heech— Ho falstû yn dyn domme, ûnweard’ge haet! En beppe Thied, ek jy? Sa’n minne died Bifoardrje jy en stean jy foar? Bin dit Dy’t Walhal hoedzje scil tsjin fal en dead? ’t Mei sinke yn pún, as sok in godleas dwaen It hoedzje moat en nije krêften jaen! RADBOD. (foar Ydwine, forwoedend, driigjend) By Thor, swij stil ef ’t is dyn lêste moarn! DE BOADE. (by de yngong) De kening kindiget syn komst jim oan. 10. _Aldgillis_, yn ornaet; _Jûle, Bernlef, Holder, Ydwine, Radbod, Thied, Ebroïm;_ op ’e eftergroun _Wilfrid_ en _de Pylger._ EBROÏM. (mei djippe bûgings) Geneed’ge kening, for hwaens each nin tsjoed Noch tsjuster mear bistiet, hwaens rjuchtlik moed Misdiedigens kastijt, en foarstlik lean Forseit for tsjinst, út ljeafde en earbied bean, Hwaens ljochtsjend each dit tierich mêd oergiet As sinnelaits oer iiz’ge Noarder-ierd’, De Himel leanje jo nei wearde en trêft Mei swide foarstlikheit en iivge krêft! ALDGILLIS. Hok swiete tael! ’t Kin mei hwet minder ta. Niis hearde ik fen jins komst, en ’k hope sa, Jy brochten my in frjeonlik wird, dat bliid Fen frede en broerskip wier en sûnder niid: Do lústre ien my ta, in griis âld man, Him eange dêr hwet swiers en dûnkers fen. Dos Hear, nim my dy twivel ôf, en ’k scil Jo tsjûgnis jaen ek fen myn frjeonskipswil. EBROÏM. Forjow my, Hear ... jins wird forbjustret my... Mar ’k swar ... by Odin’s greatens... WILFRID. (nei foaren, foars) Skamje dy! EBROÏM. (sabeare yn deadskjeltme) De tsjoender! Hill’gen, bid for ús! Jaen ljacht! De hel brekt los! Hy bringt de dea, de nacht! Tobek, dû hellegeast... Myn tong lûkt gear... Forflokte tsjoenderij!... Ik kin net mear... RADBOD. Gjin noed, hâld út. Ik haw myn krêft, myn swird. Dat hoedet goed, it is de hel to hird. ’t Wearstiet it better as it krús. Siz frij Dyn boadskip út. Myn swird is boarch for dy. Forflokt hwa’t tinkt det dat gjin feil’gens jowt! YDWINE. (klear en heech) Feilich is inkeld hwa’t op God bitrout. DE PYLGER. (nei foaren komd) ’t Is eft in nij ljocht oer jins antlit leit... YDWINE. Noch skamje ik my oer egen neatichheit. Mar moat troch skande en misdied Walhal stean, Den scil ek ik nei Krist’ne Godshûs gean. (_Opskoer. It doek lûkt ta_.) KOAREN. Op it foartoaniel tsjin de eftergroun, amper to sjen yn hjar blinkende wite klean, seis elfen, dy’t de koaren sjonge. By de ein fen de strofen fordwine hja wer en komme, mear nei foaren, seis Fryske ealfamkes op, dy’t de tsjinkoaren sjonge. Allinne yn de slútstofe rane de lûden fen elfen en famkes gear. KOAR. Idoene swiete Idoene, Hwêr is dyn keinens gien? Tomiddei en tojoune Ha wy to biidzjen stien; Nou rize wite ljochten En yette bliuwst ús fier, Ho’t wy dyn keinens sochten, Blomt kiezend for dyn hier. Idoene, swiete Idoene, Dyn wjitt’ring rûzet myld, Fen wite glâns oerroune Ut Himel’s freedsum byld; Dyn wite roazen sleaten Hja dimm’ne tsjelk al ta— Hja dreamden en forgeaten, O ho ûntdriuwst ús sa? TSJINKOAR. Yn Fryslân giet Ydwine Hjar heite stinzen roun; Lit ús hjar roazen wine, Yn wite rigen boun. ’t Hôf rûzet fen hjar dreamen As dêr de jountiid giet, En oer de ljochte seamen Dêr giet in wûnder liet. En wei yn sêfte tinzen Giet hja de paden lâns, En wit hjar siele finzen Fen nije, iivger glâns. En wûndre dreamen tine Mank d’ ûnrêst fen hjar hert, En dreamend giet Ydwine En ken hjarselme net. KOAR. Idoene, swiete Idoene, Prins Baldur bidet dy. Hy núndret dizze stoune Syn lieten sêft en blij— Gean mei him as de sinne In goud’ne strieling spraet Hy biedt dy swiete minne Dy’t nimmen talein waerd. Idoene, swiete Idoene, Ho blau is Baldur’s each! For him bûgt as oerwoune Hwa’t yn hjar noeging seach. Der is gjin dei noch dûnker, Hwent Baldur hat dy ljeaf— Sjuch ho’t in wyt geflûnker Stil dounset oer it leaf. TSJINKOAR. Uneinichheit fen weagen Giet griis en skomjend roun; Lûd gûlt de wyn; foar d’ eagen Bin kym en wiet toroun. Dêr dûkt mei skiere strânnen Biskomme in eilân op; De sé ropt oer dy lânnen Yet fier syn frjemde rop. O wûndre greate widens! Ydwine sjucht dy gean, En wit, hjar jonge blidens Moat earnst en striid forstean; En dôch, hjar eagen blinke As yn in great geniet, Eft mei in godlik winken In wûnder lok hjar liedt. SLUTKOAR. Yn ’t oanbigjin laei d’ ierde Yn wylde streamen wei; Men koe gjin geaën skiede; Der wier gjin nacht, gjin dei; Do briek in strieljend wûnder De skiere oerskomme romt, En twong de grizens ûnder: Do wier de Ljeafde komd. (_Ofgong. Foar it foartoaniel sakket it gerdyn_). TREDDE UTKOMSTE. _1. Thied, Radbod._ THIED. ’t Ljocht sljurket as in stream de greiden oer, En driuwt de skaden strieljend foar him út. ’t Is simmer-heechtiid dy’t de loften tsjoent Yn glânzen fen klear blau, de wâld’ne grien Fen stil geniet ienlûdich núndrjen docht, En ’t húvrich gean fen mar en greater sé Mei fûnke-rein fen strieljend goud oerstout— Al giet de tiid, al is it hier nou griis Dat ienris dert’ne yn jonkheitsdream en nocht, ’t Is treast, det hwet ek stoar, ús godlik lân Sa kein en ljocht en jong-yn’t-wêzen bliuwt. RADBOD. Sa jong as hja hwaens berte-feest dit is, Mar ek Ydwine yn fal en sikens lyk. THIED. Ydwine fallen, siik? Hast soarch oer hjar? RADBOD. It jowt my neat, ef ik ’t mysels ûntstriid. Dat wird fen hjar, by Ebroïm syn komst, Hjar swijsumheit by ús biwende bea, Hjar oanhâld by dy preester en syn feint, En mear, safolle mear... Ik fiel it djip, Hiel djip en klear, as hja sims by my is, Hja is in oar as hwa’t myn sister wier, Mei Bernlef lake en eltse deitiid song: De dwylsin taest hjar oan, hja giet forlern. Sei beppe... THIED. Radbod? RADBOD. As ek dat sa kaem... Hja wier my nei, eartiids, ik hie hjar ljeaf... Mar as hja ’t krús nou keas, wier hja, sels hja Yn iivgens den forlern? THIED. Hja wier it, soan. RADBOD. ’t Is swier, sa swier, dy kroane fen ús striid. Né, twiivlje net: ik joech myn great ûnthjit, Ik bliuw yn iivgens trou. En sims ek, jouns, As stoarmwyn geijend troch de loften strûst, En ’t wolkenklaed yn wylde flarden skoert En ’t West yet read is fen in streek fen bloed, Den riist der hate yn my, in floed sa sterk, ’k Bin strider, twinger, moardner as it moast— En oars, oars neat. Den bin ’k gjin minske mear, Mar sels in wolken, stoarmjend mei de wyn, Oer mieden, griis en slûch, oer rûzich wâld En boppe ’t boldrjen fen de ûnlijige sé... Den bin ik sterk, en ’k ha geniet, en ’k wit. Mar nou as ’t ljocht, in strieljend wûnder lyk Sa stil oer d’ ierde siicht, as ’k blommen sjuch En fûgels sjongen hear, sa jong, sa nij— Den tink ik wol: hwet wirdt prins Radbod âld, It bloeit, oeral, mar nearne is blomt for him, ’t Is ljocht, rounom, mar yn syn eagen net. Dat is sa swier, sa bang... THIED. Dat is de striid Dy’t my myn libben weagen die as lead, Mar dy’t ik ek for ’t ljocht net roalje woe. RADBOD. Ik wol it ek. Ik bring ’t ek wol sa fier. Twa, trije jierren yet, en ’k siz ’t jo nei. Faeks moast ik jo net pleagje mei myn leed, It tôgje yn iensumheit. Mar ’t rommet sa En ’k wit ho’t jy myn herte aloan forstean... THIED. Unthâld dat, Radbod. Siz my al dyn noed. Hjar dy’t safolle al fytrje moast, is ’t hiem. RADBOD. Myn langstme barnt my sims as longrich fjûr. It fret myn krêft en sterke striidsin wei. Ik kin ’t gjin master wirde. ’t Gûlt yn my As ’k gean moat as in biddler earm en kâld, As ’k neat fyn dat my ljeaf hat, neat dat gol My treastget mei in myld en frjeonlik wird, As ’k hymje moat det ljeafde’s goad’ne-ginst My nea wer nimt yn ’t noegjen fen hjar nocht— ’k Bin iensum, keal en neaken as in rots Yn ’t wylde bearen fen de skûmm’ge sé, Mar djip dêryn, dêr siedt in hert fen fjûr... Dat makket det ’k mysels net stjûre kin. Myn krêft brûz’t as in berchstream yn my op, Hja fynt gjin wei, ik mei mysels net jaen, En brekt it ienris los, den bringt it dea En eangst en tsjuster dêr’t syn woede oer strûst... THIED. ’t Is goed, as ’t mar it krús yn splinters slacht. RADBOD. Wé den Ydwine, as dy dêrnjunken stie! Sims haw ik hate yn hjar. Hjar sels-bitwang As wist hja hwet in oar yet riedling bleau, Hjar sels-rêst is my frjemd, en driuwt my op Yn ’t witten fen myn wiffe twivlichheit. It siedt yn my as ik hjar kâldens fiel, Sa’t s’ oaren, frjeonen, lijen docht as my, En glimkjend yn hjar wûndre freedsumheit Hjar libben leegren, biddlers, slaven wijt, Wylst wy to klomrjen stean yn langst en leed... THIED. Hwet woestû sizze, Radbod? RADBOD. Beppe, dit: Ydwine ljeavet ien. En Bernlef net. THIED. By Walhal! hwa? RADBOD. Wirdt net to kjel: in feint Dy’t as in biddller doarmet troch ús lân En kralen telt en knibblet for it krús: De dweper dy’t dy gûchler selskip hâldt. THIED. Forflokt! O goaden, goaden... RADBOD. ’k Eange it wol. Ik seach it lang ûntstean. Hja wier as iis As Bernlef kaem en glimke by syn gean, Mar ljeafde ljochte yn ’t each as syn trêd klonk. Ik haw in hate yn him. Der is hwet frjemds Yn al syn dwaen, hwet triljends yn syn lûd, In heimnis, frjemd as tsjoenderij, en dochs... (_lústerjend:_) ’t Is wierheit, skrikbre wierheit, ’t is gjin waen... Hwet keart him tsjin? Ydwine hat him ljeaf, En heit dy’t berte en stân as weardleas telt, Lit as Ydwine it as hjar lok biswart, Myn sister faeks dy greatste skande frij... THIED. Nea! Odin’s wizens hat dy skrikbrens keart! RADBOD. Hwet, keard? hwertroch? THIED. Dyn heit is boun, dêryn. RADBOD. By Thor, fen hwet? THIED. Boun troch in great ûnthjit. Hy mei syn dochter inkeld Bernlef jaen. RADBOD. Hwet! is dat wier? THIED. Lang lyn, yn oarlochstiid... BOADE. Foarstinne, as ’t jins herte haegje mei, Frey’s preester bidet for de moarntiidsgroet. THIED. ’t Is goed. Ik haw him nedich. Lit him yn. Fen him scilst hearre hwet hy mei my wit: Aldgillis syn ûnthjitting. ’t Is my bliid Det ik dy hjiryn dochs bimoedgje kin. 2. _Thied, Radbod, Preester._ PREESTER. God Frey, dy’t seinjend troch de loften rydt, De goud’ne, laitsjend yn syn striele-wein, Mei ek dizz’ dei jo bystean mei syn glâns! THIED. Haw tank. Ik hie in lyts forsiik oan dy. PREESTER. Hwet ús foarstinne nolk is... THIED. Siz den him Hokfor ûnthjit dyn hear de kening bynt By ’t boaskjen fen Ydwine. PREESTER. Mei ’k dat dwaen? THIED. Ik hjit it dy. PREESTER. Den foegje ik my dêrnei. Fornim den prins, in skiednis fen dy tiid Dostû, de earnst fen steat en striid yet fier, Mei Bernlef boarteste yn it kenings-hôf. ’t Wier oarlochstiid. De Frank foel yn it lân, Dryst troch Aldgillis iep’ne frede-sin. De kening droech de kroane yet net lang, En Fryslân wier yn twastriid tiisd, en seach Net mear ’t mienskiplik heil. Aldgillis socht Ienriedichheit to foarmjen—’t wier omdôch. Do, op in simmerjoun fol mylde rêst Det alles libbe yn stiller, heger ljocht, Rôp er de haden yn d’ ûnsill’ge striid Fen Fries tsjin Fries, to kommen foar syn troan’ Dy’t yn it wâld stie, ûnder d’ eale iik, Dêr fen syn stamfaer plante, nei’t men seit, De Middelsé deun by, hwaens rûzich lyd Dêr minglet mei de rûzing troch it wâld. Hja kamen, elts mei folk, en tsjierden slim— De kening wier forslein. En mids dy striid Kaem út it wâld in skalt fen Foste dêr Mei harpe en sjongerskroane, en frege frij Det hy it heil fen Fryslân dêr bisong. Hy song, de Friezen harken. En syn lûd Wier mear as minskne-stim, in goade-spraek. Syn macht’ge sang wâlle oer de swijs’me rie As ûnwearsteanbre wytging, djip en swier As sé-gedroan, den júbljend as in geal, In great forskaet fen wûndre himel-klank Det alles swei, it beamte, it wyld, it folk. Wy sieten del, ús ein bistean ûnttein, Walhalla’ goaden lyk. Hy wekke it djipst Unwitten fielen yn ús stridich moed, Hy hearske ús oer mei ’t wûnder fen syn liet. Dat wier in sang! Hy song de Friez’ne heil, It folk, oan Odin ljeaf, oan Frigga nei, Sterk, ivich en ienriedich yn himsels, Fen broerre-ljeafde en frjeone-plicht en trou, Fen hwet hjar eagen glânzgjen docht, sa stil As jounljocht streekjend oer de freeds’me mar, It trúnjen fen hjar hert, hjar wylde haet Sa faek in frjemd hjar hillich lân bisprong— En ’t folk siet stil en wier himsels net mear. Aldgillis skriemde. En do’t de sjonger swei Do wier de striid forslein en ’t folk wier ien; Djip seagen hja mankoar yn ’t glânzgjend each, Wer broerren, frjeonen, wreevlich oer hjar wrok. En hwa’t hjar oanpoend hiene yn woede en niid, Dy stoepen nei Aldgillis ta, en d’ ied Fen frede en soen klonk nei de loften op... Foarstinne Thied hat gûld, dy greate dei. THIED. Hwêr is it bleaun ... hwet wier dit folk do sterk! It wâlle yn wyldens tsjin de Franken gear... Ha, dat wier striid!... En nou... Gean fierder frjeon. RADBOD. (stil) Nou sjuch ik ho’t ús folk wer stride moat. PREESTER. De kening hie de skalt sûnt dy dei ljeaf, Yet mear as wiif en bern. ’t Wier Bernlef’s heit. Hy laette mei syn wizens, dy troch sang, En nea wiek d’ ien fen d’ oar syn side wei, En amper wier ’t ef ’t lân twa kenings hie. De striid kaem oan. It Frankysk heir wier sterk, Syn útris goed, mar ’t hie de goaden tsjin Dy’t mei Aldgillis fochten. Dagen lang Woede yn it Súd in wylde, grous’me slach, En twiivlich bleau de útkomst, ho’t men stried. De saunde nacht, do kaem God Foste sels Nei ’t bêd dêr’t Bernlef’s heit to slomjen laei En wiisde yn dream de Frank’ne swakste sté. Aldgillis riisde en samle in lytse kloft Fen kriigle striders út, mei Bernlef’s heit; Stil sloepen hja nei ’t leger fen de Frank En stoarmen ’t yn. In koarte grous’me striid Joech útkomst: Fryslân woun, de Frank wier slein, Mar Bernlef’s heit forstoar, dyselde nacht. THIED. Hwent Odin rôp him nei syn goud’ne went, As ’t swietste lean. Hy hat gjin delgong sjoen, Hy stoar yn al syn greatme... Wy bin bleaun, En seagen mear. RADBOD. Mar do, yet foar’t er stoar... PREESTER. Do stoep de kening nei syn stjerbêd ta, Forslein, en socht om treast, en foun se net. Hy spriek fen trou, en wersjen, ier ef let, Yn Walhal’s nolke went, en lei syn hân Op ’t barnend foarhaed fen syn skald en frjeon; En hy dy’t stoar, dy hearde it glimkjend oan En sei mear treastwird as de kening koe, Mar einlings praette er oer syn biidzjend wiif En oer de boi dy’t nou syn heit forlear En droech hjar heil de kening op ta’n soarch. Dy ûre wier ’t, det Fryslân’s hear him sei: „Myn wiif joech my in famke, in bernke yet, Dat simmer-bloei en skientme ûnthjit, hwaens each As Freya’ laits oer Fryslân glânzgje scil— It djûrste, op ierd my fen de goaden jown. Hjar scil ik, ta in blyk fen ljeafde en trou En det myn tankbrens dy yn iivgens bliuwt, As dyn soan skielk ta riper âlder komt En siket om in breid, him jaen ta wiif, Det, hwet yn ús stoar, wer yn hjar forriist En dyn bloed ien wirdt mei myn egen bloed.” Do stoar de sjonger, freedsum, mei in glim. RADBOD. De goaden wieren wiis, mear as myn heit— Hja ha syn trou mistroud en him forboun. Bring hjar myn tank en ôffrje hjar hwet greats, Ta fromme wytging fen ús ljeafde en trou. (_preester giet_). It giet Ydwine yn ’t hert, en ’t is my bliid: Sa scil hja sjen by hwa’t de wierheit rêst, Dy’t hja yn heechmoed’s waen hjar eindom tocht, Sà det hja Walhal húnde en ús forsteat. Earm twiivlich bern! nou wirdt dyn leed ús nocht, En goad’ne krêft weacht deadlik op dy del, Ring folget op dyn langst hjar strange straf— ’t Is goed! Sa sjuchst it bêste hwa’t regeart, En wirdt dy fen it krús de ûnkrêft leard. 3. _Radbod, Thied, Ydwine._ YDWINE. Heil for ús beppe en Radbod! THIED. Dochter heil! De goaden bin dy ginstich: wol lit Frey Dyn berte-dei hjar sinne en ljeafde sjen, Sa’t nou de loft fen djippe myldens striel’t. Ydwine, wêz dat weardich: Walhal hat Foldied’ge ginst for hwa’t syn wil folbringt, En gyslet swier hwa’t yn syn trêft mistrout. Haw sa’n bistean det, glimkjend fen syn sit De heechste God dyn dimm’ne wegen sjucht, En dy syn seine, in kroane fen klear ljocht, Oer ’t glânzgjen strielet fen dyn gouden hier! YDWINE. Ik tankje Beppe. Al is myn krêft mar lyts, ’k Scil siikje sa to libjen, det it lok Fen heger lieding jown, my tankber fynt En stribjend nei ’t folfieren fen myn plicht. THIED. Allyk de goaden ’t freegje. YDWINE. Allyk myn hert My sels de wei seit troch dit ierdsk bistean. THIED. Haw gjin bitrou dêryn. Us minsklik hert Is swak en lyts en wit syn plichten net As ’t net fen Odin’s ginst forljochte wirdt. YDWINE. As net it heechst biwâld dat laet en stjûrt. Wier, ik forstean ’t, dat wird mishaget jo, Mar beppe, tink det ik, hwaens jonkheit mids It fûle toarkjen fen ús tiden riist, En siikje moat nei wierheit, scil ’k bistean, Oars tinke moat en mei yn mennich ding As eartiids d’ âffaers diene; dat ek ik In rjucht op egen leauwe en miening haw, Sa goed as elts, hwaens siele hjir bistiet. THIED. Ien wierheit ljochtet mar oer loft en ierd, En ’t oare is dead en ljeagen. Wé dat each Dat twiljocht sjucht, for goud’ne deiglâns blyn, Fen sikens dof! Wé ’t moed dat twivel mient Dêr’t treast fen witnis is en wierheits-piid En dat yn ûnkrêft stjert! En wé dat hert Dat d’ iene wierheit ljeafde en tsjinst ûntkeart, En dat de hel ta nocht en bút forfalt! YDWINE. Sa tinke jy. Myn leauwen leart my oars; Ik sjuch de minske yn striid en twivel gean Syn moeisum wrâldpaed lâns nei d’ ivichheit. Nea wint er wierheit, ljeafde, treast noch ljocht Dêr’t er net earst for striidt. Mar jimmer bliuwt Him hope strieljen as in blanke stjer, Geneed’ge kâns op ivich-dûrjend heil, Oant op in dei de siel hjar bynsels brekt; Forheard stiet yn hjar egen glâns, en wit, En wjukken spriedend, blinkend wyt as snie Al heger riizget nei Gods ivichheit. RADBOD. It sankje fen dy swiete dwepers-tong, Dy’t jouns yn iensum hôf ef smûke lean Prinsesse Ydwine it Kristlik heil fortelt! YDWINE. Hwet mienst dêr mei? RADBOD. Hâld dy hwet minder dom. Dat stiet dy min. Tochst det dyn broer neat seach? Ha! readestû? Krijst fen dyn skande in aen? In keningsbern, dat mei in skoaijer rint En âldereare en stân en plicht forjit For ’t wiffe trúnjen fen hjar sûndich hert? Kom ta dysels! Bûg skamjend ta dyn dwaen Detst skielk net readzje moast for ’t hiele folk, Ast nou yn d’ egen stins for sibben moast! YDWINE. Gâns mear jowstû fen krêft en adel blyk Dy’t wirden seist, sa sljucht en lef en min, Det elts yn ’t folk him skamje scoe for soks! THIED. Kom bern, gjin wird noch skeel, dizz’ ljochte moarn. Kom ris by my, Ydwine. Sjuch dû witst, Dû hast ús ljeaf west fen dyn earste tiid En wy bin great op dy. Dû bringst it ljocht En mylde glâns oer ús tsjinstridich hof Dat Earnst wol teikne hat mei dúdlik mark. Dû wierst ús frede en brochst ús neimankoar As sims in skeel ús skaette en wjersin brocht Yn hwet ús ’t neiste wier—dû bist yet jong, En moai en kein, in faem fen Frigga lyk. Sims as yn skimerjoun, by moanneljocht, In sjonger ús fen himelske elfen song, Ef swannefamkes, en dyn mymrjend each Seach yn in glâns fen ljocht de jountiid yn, Den wisten wy, ús wier hwet kostbers jown Ta wytging fen in swider, ljochter oard, Dêr’t hate yn wykt for ljeafde, en striid for rêst,— En dêrom bist ús nei en leist ús heech. Dêr leit dyn plicht, Ydwine: lit de striid Dy ’t herte sear docht en de siele slacht, Oan oaren oer, dy’t yn syn hearskip stean, Mar sels, bliuw dû dêr bûten; wêz in byld Fen hwet mids ’t wiksljen fen de tiden bliuwt, En kies gjin kant yn dy ûnsill’ge striid, Det, hwa’t it herte mêd is, d’ eagen dof, Wer treast fynt yn dyn mylde freedsumheit, Detst oaren bist ta treast, ta nocht en lok. YDWINE. Mocht ik dat wêze, beppe! THIED. ’t Is dy jown. In ljocht giet oer dyn iere moarntiid op, As inkeld goad’ne ljeaflings talein wirdt. Dy biedt in skalt hwaens hert de heimnis wit Fen hill’ger oarde en dy’t yn ’t each de glâns Fen witnis hat dy’t ús forhoalen bleau, Syn ljeafde en rom detst njunken him dyn plicht Folfiere scilst yn stille steatlikheit En njunken him giest mei it godlikst lok. Dêr leit dyn doel, Ydwine, dêr dyn heil; Nim dat, en meitsje ús oaren ryk dêrmei. YDWINE. Ik kin net, Beppe. It herte wol him net. THIED. It moat, Ydwine. YDWINE. Twinge kin my neat As ’t egen hert mysels dy wei net troait. THIED. Woestû dyn heit; de kening, earleas sjen? YDWINE. Myn lok is heit syn hillichste eare en rom. THIED. Der is hwet oars, myn bern. Dyn heit is boun. Do’t Bernlef’s heit, syn frjeon, op ’t stjerbêd laei Unthiet er him mei hill’ge frjeone-trou, Hy scoe syn famke, as dat folwoechsen wier, As breid jaen oan syn eale frjeon syn soan, Det d’ ieuwen troch hjar hill’ge byntnis bleau. YDWINE. By God, foarstinne, is ’t wier?... THIED. By Walhal wier. YDWINE. O God, myn Hear... RADBOD. Rop dochs de goaden oan! Dû sjuchst ho krêfteleas it krús dy lit En Walhal dy mei kleare wizens stjûrt! YDWINE. Mei wizens? mei de flok fen dom gewelt! Haw ik gjin hert? gjin rjucht op ’t iene lok Dat alle minsken heart? Moat ik mysels, Myn liif en siel jaen for forâldre twang, Forkoft as in stik fé, dat sels gjin wil Noch ljeafde hat, en giet fen hear ta hear? Jim haetsje it krús, hwent it bifrijt. Mar wy, Mei goad’ne ljocht yn ús fortsjustre siel’, Wy priizgje it as it wiif forkwânsle wirdt. Heit hat gjin skild, ’k scil dwaen nei syn ûnthjit. Syn eare scil fen my gjin ôfbrek ha,— Myn libben jow ’k dêrfor. Mar skande oer ’t rjucht Dat sa it tsjuster oan syn tsjinst forbynt, En ’t libben kniest yn ’t tearste dat it hat, Det ljeafde as ierdske jeften nimt en jowt En mear op egen as op God’s wil bout! BERNLEF. (op) Ydwine, is ’t gind... YDWINE. Gean, lit my hjir mei him. RADBOD. Hwet? scoest ús stjûre? hjit oer ús dyn stim? YDWINE. Ik freegje it as in rjucht, lyk as men hjar Dy’t stjerre jowt. Ik moat, ik ha gjin kar. (_Thied en Radbod gean_). 4. _Ydwine, Bernlef._ YDWINE. Bernlef, ik bin dyn breid. BERNLEF. Ydwine! YDWINE. Byn hwet yn. Men stjûrt my nei dy ta, men jowt my wei En d’ egen ljeafde telt as weardleas túch. Woloan, ’t is goed. Ik bûg my for dy twang. Mar dû, ûnthâld dit, Bernlef: earder scil ’k In barnend izer bûge mei myn hân Ef as de tonger ride yn lôgjend fjûr, Ear’t ik myn ljeafde twing de wei to gean Dêr’t minsken my lâns fytrje nei de dea. BERNLEF. Dû praetst sa frjemd, Ydwine. Ho kin twang Dy bine bûten ljeafde? YDWINE. Harkje frjeon. Do’t ús bistean gjin heger heimnis hie As hwet ús boartsjen learde en berne-nocht, En achte det de wrâld for neat bistie As flitsebôge en bal, do boun men ús For hiel ús libbensdeitiid oan mankoar As man en wiif. Godtank det minske-macht Net fierder rikt as d’ ûre fen de dea... In mannich jierren yet, en ’t is foarby. BERNLEF. Hwet dochst my sear... Hast den sa’n hate yn my? YDWINE. O wier ’t mar sa! Den wier ik frij, by nou. Ik scoe dy boaskje as froast de maitiid docht, Mei iizge loft toskromfljend al hwet bloeit, It grien gearkrimpend yn in silvren kjeld Dy’t priket oan it hert... En djip, hiel djip Yn ’t egen hert, dêr hâldde ik ’t hillich fjûr Fen d’ egen lang-forhoalen ljeafde yn flam, Oant det de dea my frijmakke út dyn went En ’k him yn better lân my biidzjen wist... Dû wierst myn frjeon, dat docht my ’t measte leed. Tink Bernlef, hwet ús skielk to wachtsjen stiet As ’t boask my oan dyn side bynt, en ’t hert Him great ûntjowt en langet nei in oar, As ’k dyn bywêz’gens fiele scil as flok, Dyn eagen fol sjuch fen in great forwyt, As wy togearre binne, joun op joun, Elts yn syn hert de honger fen syn langst, Elts wittend det wy longrje moatte, oan d’ ein... Den scilstû sjen ho’t tsjin de tsjustre joun Ut eltse herne fen ús swijs’me seal De haet nei ús hjar meag’re earmen stekt En, ienris frjeonen, scil wy den mankoar It libben swier meitsje as in dildleas leed, En ’t hert scil stúnje yn doffe wrok en langst, Forflokkend hwet ús bynt en krimpende yn De kjettings dy’t ús ljeafde finzen hâldt... BERNLEF. Mar ast dy deljoechst en dû founst mear rêst, En mei de tiid forroun de fûlste smert... Ik freegje it dalik net ... ik wachtsje wol... YDWINE. ’k Haw ljeaf, myn frjeon. Bigrypstû hwet dat seit? Ik bin mysels net mear. Myn siele rikt Yn triljend langst de fierste fjilden oer, En lyk in stjer barnt s’ yn de tsjustre nacht Fen dit earm ierdsk bistean. Myn langjend hert Giet ien wei nei de libbens-stream fen loft Fen ierde en sé, en wit wer hwet ik socht, En d’ ierde is nij, neat is der fen hwet wier. Gjin oanstriid for hwet ierdsk is, mar in langst Nei ’t himelljocht, nei ’t rûzjen fen de sé, Nei d’ Ivichheit hjarsels, dy hill’ge krêft, Dy’t alles stjûrt nei ’t triljen fen hjar siel’ En dy’t my as in sinne yn him forskynt, Sa is myn langst, myn leauwen, ’t is myn God, Myn libben sels. Dat is it hwet my brekt. Ik kin net bûten him. Myn earm forstân Untdriuwt my as in stjer sinkt yn de stoarm. O, ’k ha ’t forsmoard in lange, skrik’bre tiid, Ik woe my twinge yn strange ynbannichheit, Ik swei en ’k bide, en ’k ha yn iens’mens skriemd, Mar hope bleau en patte en treast’ge my, En nou—ik kin net mear, ik wrakslje omdôch. ’t Is wijing ta de dea dêr’t men de saed Fen ’t libben for my slút. Woloan, ’t is goed. Forjit hwet ik dy sei. Myn fielen scil ’k Tonei forhoalen hâlde yn swijsumheit, Lyk as ’t in keningsbern it foechsumst is. ’k Scil stil wêze en my deljaen yn myn leed, En biidzje oant ik gean mei, by dy wei, Mar God, o God, gin my dochs gau to gean, Ik kin net libje as my myn ljocht ûntdriuwt... BERNLEF. Stil nou, Ydwine, stil. Bitrou dyn frjeon. Ik scil dy helpe. Ik jow net om mysels. To, skriem net sa. Ik wol dy net ta wiif, As net dyn hert dy noeget njunken my. YDWINE. Dos dochs... Ik koe dy dochs, ik leaude yn dy. Dû bist net ien dy’t om dyn egen langst My stadichoan formoardzje scoest yn ’t skaed, Wylst alles ropt en longret nei it ljocht— Mar dû bist boun, allyk iksels. En ast My weegre scoest, kaem oer dyn holle in flok Detstû dyn heite wil misdiest, en ’t bern Fen Fryslân’s heechste haed dyn ljeafde ûntseist... BERNLEF. ’t Is dyn lok det men driget. Scoe men my Om’t ik yn ús bistean gjin ljeagen wol Noch leed, for dy, weibalje for myn dwaen, Ik bin it treast. Dû scilst it heechste ha. Tink net om my det ik in krúspaed gean: Myn sang scil ’t fûlste leed wol widzje yn slom, En dyn ljocht scil my wêze in lok en treast Dy’t egen leed wol deadet yn myn hert. Great is net ien, as hwa’t him sels forjit, En egen ljeafde as wijd ta’n offer wit. BOADE. De Kristen-pylger bidet oan de doar. YDWINE. Bernlef, wolstû? Ik kin nou net. Gjin oar Hat sa as dû syn frjeonskip... BERNLEF. Lit him yn: Faeks det ik yn syn wytging útkomst fyn. YDWINE. Mar siz him net det ik ... hy wit fen neat... BERNLEF. For twivel is syn wittend hert to great. 5. _Ydwine, Bernlef, de Pylger._ PYLGER. Haw heil en frede.—In tsjinstfeint wytge my, Men bide hjir de kening en syn rie, For amptlik andert op de winsk fen hwa’t Him hear en master fen de Franken neamt. YDWINE. Sa is it Hear. De kening komt hjir tel. Myn plicht ropt my nei him, det fen ús hûs Net ien by ’t wolkomst fen de rie ûntbrekt. PYLGER. Untkeare jy jins selskip ús sa ring? De dei is earm det ús jins ljocht net skynt. YDWINE. In foarstlik hert, hear, hat net jimmer rjucht To toevjen dêr’t it winske. Frjeonen heil. (_giet_.) PYLGER. Sei skalt, ho is hjar wird fen ljocht sa earm? Myn hert hie langst hjar bliid to sjen, dizz’ dei, Dy’t sa’t foarstinne Jûle sei, hjar ’t feest Fen d’ oantins fen hjar berte bringt. BERNLEF. En mear: In greater lok waerd hjar krekt hjoed biskern, As ’t minsklik hert mar ienris libjend met. PYLGER. De himel tank for eltse ginst, dy’t hy Hjar dimmenheit biwiist! Hja is sa kein, Sa myld as ’t silvren ljocht, in simmernacht Dat oer de streamen fen myn heitlân leit, Wylst wâld en mar yn stille rûzing dreamt... De Himel hat hjar ljeaf. Hjar each scil sjen, Hjar hert de greate wûnders klear forstean; Ik sjuch in kroane op hjar oerglânz’ge hier Fen lottre goud, dy’t ljochtet dêr’t hja giet, Genede’s glâns dy’t strielje scil út hjar, In kleare wytging fen Gods ljeafde en soarch, Dy’t minskebern, oars machtleas as in djier Dat blyn yn ’t yngewant fen d’ ierde krûpt Heech hill’get yn in steat fen godlikheit— Ik hear ho’t elts, hjar sjende, lústrje scil: „Men sei, Gods ingels noedzje ús wei net mear, Mar dit lân is sels nou de Hear wol ljeaf, Det Hy sa’n hill’ge gean docht nei ús hert”. Miskien detstû dit alles haetsje moatst... BERNLEF. Ik haetsje neat dat hillich is en goed, Al is hja my Idoena’s skyntme lyk Dystû nei tsjuster fen de hel forstjitst. PYLGER. Dat miende ik net. Mar dy is bleat in dream, In ljocht, sêft widzjend oer de moarntiidsloft, Dat ring yn ’t skaed fen greater deitiid raent— Mar siz, as ’t gind is det in frjemde it wit, Hok great lok waerd hjar den dizz’ dei biskern, Dat, by myn komst, hjar dochs sa ljochtleas liet? BERNLEF. Prinsesse Ydwine wier yn twivel tiisd Oer hwet hja yet dizz’ moarn net ealgje koe: De kening hie hjar hân as breid forsein. PYLGER. Unsill’ge! Hjar forsein? By God, oan hwa? BERNLEF. Oan him dy’t foar dy stiet. PYLGER. God, stean my by... BERNLEF. Hwet nou? dû dielst net yn myn lok? dû dy’t Myn frjeonskip fregeste en hjar bliid sjen woest? Ho neamstû by sa’n tynge sa’n tsjoed wird? Lit dizze ljochte dei ús laitsjen sjen Fen ynlik nocht oer simmer’s godlikst lok, Dû bliid mei ús, en spylfeint op ús feest! PYLGER. Wantrouwich slacht myn hert dyn wirden tsjin, Dû hâldst my hwet biskûl. Miskien is ’t dy, Howol’t dyn wird my skamper klinkt, in feest, Mar hjar grif net. Ik seach hjar antlit bleek, Hjar eagen blinkend as fen pearels leed, Ik wist hjar hert yn dea syn skaed biskûl. Wé, wé jim dwaen, as rouwe macht hjar twingt To libjen dêr’t hja nea nei langje scil! Ik swar dy, twingt men hjar? hjar hege geast Dy’t walch hat yn hwet leech is en ûnwier? Scil men hjar slaen yn ’t jok dat haetlik is En twingt en pynget dêr’t men giet ef stiet, Om’t it de siel, God sels yn klústers bynt? BERNLEF. En as ’t sa wier, hwet gyng it dy yet oan? PYLGER. Ik scil ’t dy sizze. Ik haw in rjucht dêrta. Ik haw hjar ljeaf. Hwet, wirdt dyn each nou ljocht, Dyn útsjuch bliid, nou’t ik myn heimnis neam? O ik forstean ... du hast de spot mei my! Mar wit, myn frjeon, ik bin net hwetstû mienst! Al is myn leauwe it hillichst hwet ik haw, Al rêst myn greatens yn myn hert it meast, Ek ierdske greatens joech de Hear my rynsk, Mear as yet ien yn Fryslân noutiids dreamt. Ring scilst my sjen, heech op in steatlik hoars, Goud blinkend oer myn swird en pantser-klaed, ’t Hier waeijend mei de wyn, it each fol ljocht En op myn skouders ’t flûnkrjen fen it krús! En ’k haw hjar ljeaf. Myn hert slacht lûd for hjar, Myn bloed streamt rêdder dêr’t hjar laitsjen klinkt Ien ryk en myld muzyk, dat as it lûd Fen heger sfearen weidriuwt nei ús ear. Myn breid is hja, my heart hja inkeld ta. En moast ik hjar—hwet God forhoedzje mei— My winne mei de krêft fen myn goed swird, Waerd hja my weegre tsjin hjar egen wil, Hwent ’k wit, hja hat my ljeaf, waerd dat myn wei, Hel’s swird wier my in driging sûnder krêft, En mids it woedzjen fen de wyldste striid, Al stie de loft yn fjûr, al spjalte d’ ierd, Droech ik hjar winnend oan myn oerjown hert, Woun ik hjar for Gods ryk, yn ivichheit, Myn dimmene, myn stille treast, myn breid; God stiet nêst ús, ek tsjin de minsk’ne wil, En ’t herte is wis, det Hy ús warje scil! BERNLEF. Ik koe dy haetsje detst myn ljeafde naemst, Mar hjar lok leit yn dy, en jowt dy rjucht. Ik wol jim skieding net; ik wit to klear Det heger krêft jim goed is mei syn ginst, En sûnde wier ’t, sette ik myn langend sels Twisken jim ljeafde en hjar forhopings yn. Mar hja is boun. Hjar heit ûnthiet hjar my Do’t mines stoar, oan ’t stjerbêd fen syn frjeon, En leit hjar lok syn ljeavjend herte ek heech, Radbod stiet wis op neikomst fen ’t ûnthjit, Det net Ydwine delbûgt for dyn lear’ En ’t krús yet krêft’ger mank syn sibben riist. Forlies gjin tiid. Hjoed is ’t hjar berte-dei En faeks ropt Radbod hjoed de rie yet yn, Det hja oer ús nei ’t keningswird bislút. PYLGER. ’t Is goed, haw tank. Hear, bliuw ús ljeafde by, Lied ús de ljochte wei; wêz sels yn my! Myld bistû hwa’t Dyn greate wegen gean, En hill’gje mei Dyn trêft hjar lyts bistean. Dyn ljeafde trillet yn myn jong bliid boarst, Dat gloeit fen hope as ik nea dreame doarst— Ik wit myn wei. Myn goede frjeon, ik gean; God jaen dyn ljeavjend herte lok ta’n lean. De troanried neijert. As ik skielk wer kom Den ha myn skouders oare liifdracht om. (_giet_). BOADE. (yn oanrop) Jim goaden, det dit dwaen jim seine wint! De kening komt. De greate rie bigjint. 6. _Troanried._ Foarop fiif boaden, dy’t elts stean gean oan ’e lofter side fen ien fen de résteande troansitten. Dêrnei Aldgillis, Thied, Radbod, Jûle, Ydwine, dy’t hjar sitten ynnimme lyk as hjirnjunken oanjown is. Bernlef stelt him rjuchts nêst de kening, Holder rjuchts nêst Radbod. Lofts op ’e foargroun Ebroïm, foar him oer, rjuchts Wilfrid. De middenromte wirdt ynnomd troch de ried út âldsten en preesters bisteand. [Illustration: ] ALDGILLIS. Myn sibben, riedsljue, wolkom hjir, haw heil! Ik rôp jim for in weard’ge steatssaek hjir, Dêr’t my fen foechsum tocht det elts, hwaens stim Yn Fryslân heard wirdt, hjar op ’t klearst forstie. Preester, doch dû nei alderwenst dyn bea. (_de kening bliuwt stean. Thied, Radbod en Ydwine geane oerein, Jûle net. Fen de ried nige de measten_.) PREESTER. (krêftich) Greatmacht’ge Hear fen loft en ierde en sé, Alfadur Odin, dy’t de wiisheit kocht Yn Mimir’s saed en dêr dyn each for joechst, It glânzge dêr’t nou sé en mar fen blinkt, Dû keine Foste, Asgard’s ljeafdebern, Hwaens tsjinste it Aemlân fiert mei blomte en sang En hill’ge sprieding fen ’t read offerbloed, Seingje ús riedslach mei jim wiisheit sels, Forljochtsje ús moed, fordjipje en klearje ús tins, Det ús bislút mei jim wiis winskjen strykt, Slaen mei jim goadne flok ús fijnen del, Det út hjar bloed jim krêft yet klearder riist, En gin ús geast de nocht fen Walhal’s stins Mei jim forboun yn berte, yn striid, yn dead! ALDGILLIS. Dû Kristen-preester, rop ek dyn God oan, For hwa’t him hjir as heechste Hear oanbidt. THIED. Myn soan, soks striidt tsjin ’t hillich rjuchtbod yn! ALDGILLIS. Ik spriek as kening, Mem. Ik winskje it sa. (_De kening en Ydwine bliuwe stean, Thied en Radbod geane sitten, Jûle riist oerein. In inkelde yn ’e rie slacht in krús_). WILFRID. (ienfâldich) Us Heit hwaens ljeafde meast de lytsen jildt, Geneed’ge Soan dy’t for ús sûnden stoar, Dû hill’ge geast dy’t sielen tsjûgjen dochst Fen greater ding as leit yn minsklik wit, Ei hill’gje ús tinzen ta in klearder steat, Dat neat as dyn great dwaen ús hannen stjûrt; Lied ús al stypjend út ús sljucht bistean, Forjow ús fijnen om de Soan syn wil, En niig ús hert ta ljeafde yn al dyn wirk Yn al ús neisten, skepsels fen dyn hân, Om Kristus wil, dy’t for ús stoar oan ’t krús. ALDGILLIS. Dû Frana, siz de ried de steatssaek oan. FRANA. Theodrik, kening fen it Frank’ne folk, Hat skeel en hate, út redens hjir net neamd Tsjin Wilfrid, dy’t it krús de wrâld yn draecht. Us kening rôp him harren, det syn wird Ek ús de nije lear forklearje mocht, En by syn komst ûntflechte er út de stoarm Mar amper ’t boldrjen fen d’ oerstjûre Hel. De Frank’ne foarst, dy’t dit fornaem, stjûrt ús In seinskip, biddend det men Wilfrid him Tsjin rom swiid lean en goud as finzne stjûrt, Ef oars hjir wei forballet, det ersels It preesterskip op sé oermastrje kin. Hy docht birop op ’t bounskip dat ús bynt, Hwa’t tsjin syn ryk in steatsmisdied bigyng, To doemen, eft it wier ús egen fijn, En seit ús skoander lean yn ’t komstge foar. ALDGILLIS. Seinboade fen de Frank’ne foarst, bigearst Hwet hjir ús Frana sei, yet klearder ljocht, Mei d’ útliz fen dyn egen wird to jaen? Mar koart, en sûnder lûd gebear fen skyn. EBROÏM. Trochlofte hear, de diig’re feint spriek krekt. Ien inkeld wird, dat mien ik, wearde hat For elts dy’t noedzje wol for Fryslân’s bêst. Men scil dy saek net mei binypt forstân Noch ûnkleare eagen sjen, mar skôgje yn ’t great, En hifkje it lok en heil fen ’t steats-bistean. Myn hear scoe jern, mei al syn ljeafde en krêft, Warskôgje tsjin it eilânsryk, dat fier Yn ’t West forriist mei rânnen fen wyt brûs, Hwaens eagen loerkje oer bûrfolks lân en groun, Dat neat as longrjen ken nei ivich mear, Wylst wy, trochlofte hear, dizz’ wize ljue, En ús folk ek, neat winskje as frede en rêst En stille bloei op ’t egen fruchtber hiem, God priizgjend en de hill’gen, ef nei ’t fâlt De goaden út ’e hill’ge Ase-stins. Sa nou, det net ús rêst en from froed dwaen Net steurd wirdt fen dat rôversnêst aloan, Bigeart myn hear, mits Kristus him soks gint Mei ljeafde en minsklikheit, mar ek forgoed Dat reau to skieden fen syn wrâldske macht, It lotterjend ta weardiger bistean, Mei ’t soargjen fen syn golle heite-noed En Jowes, Hear. Sa’n died joech ús wer rêst, En makke ús oangenaem by minske en God, En ’t himelsk Walhal winske ús seine en heil. Oertink ho tige soks for Fryslân wier! As hja, it diger fiedster-bern fen ’t wiet, Dat soks it wiet wer yn syn wâld bitwingt, Mei wier en terp, mar mear yet mei it skip, Hjar machtsfjild útlei oer dat weardich lân, En hiel de sé sloech yn hjar hearskippij; Ho ljocht riisde oer jim lân de takomst den! Myn hear hat Fryslân ljeaf. Hy set it heech As ienichst ryk dat hearsket oer it wiid. Hy seit, lit ús ús ta sok skoan wirk bijaen, Us hert ta rom, ús steaten ta in heil, De woltier fen ús gea ta’n trêft’ge krâns; ’t Yn Godsfrucht wijend ta in goed bigjin, Troch neikomste oan ús freedsum frjeonskipsboun, Troch ’t oerjaen fen de flokbre preester-smjeont. ALDGILLIS. Myn sibben, hege riedsljue út myn ryk, Iep’nje jim ear for ’t harkjen nei myn wird. Dû, boade fen de Frank’ne foarst, bring dit Ta’n andert oan hwa’t dy hjir stjûrd hat, oer: Us folk giet net op striid en legers great, Noch sjucht it rom yn ’t plondrjen fen frjemd lân, Yn ’t moardzjen fen syn bûrljue, noch yn ’t fjûr Dat stêd en stins yn yeske sinke docht. Yn freeds’mens oerjown oan syn earber wirk, En nigend for de ried fen ’t Albistjûr, Wol it syn stille deist’ge wegen gean, En him ûntjaen ta klear en ljocht bistean, Sa’t lyk it lân bloeit en it weagjend nôt Dat yn de simmer-glâns sêft riist en niigt, Ek ’t herte prealet yn in kein ryk ljocht En d’ eagen ljocht bin fen in weardich nocht. Net noeget ús de dead op ’t bloeddrich fjild, Mank stjurre streamen read en wyld gekjirm, Mar tankbre skieding út dizze einichheit, Yn ’t witten det Gods wirk ús ropping wier. Siz tsjin dyn hear, det Fryslân, dat de striid Net ljeaf hat, noch it bloed, noch gleije brân, Ljeaver forkomt yn kwinende ûndergong, As det it kriich seit tsjin det stealik lân Fen wittenskip en kinde en skoand’re trêft, Dat efter kalken rotsen riist, Allyk Gods boarch mank ’t rûzjen fen it wiet, ’t Lân fen ús sibskip, Albion, dêr’t ús folk Syn tûznen frjeonen hat en sibskip wit Yn bloed en yn bistean, yn sede en spraek, As ’t lân dat ús it neist op ierde stiet. Siz tsjin dyn hear, de sé rint earder droech, It deiljocht dûkt him earder ivich del, De wrâld sinkt earder yn in stream fen fjûr, As det dit folk syn trou en frjeonskip brekt! EBROÏM. Oertink, trochlofte... ALDGILLIS. Swij! de kening sprekt! Dû fregest my yet mear. Hwa stjûrde dy Dy’t soks my foarslaen doarst? In dom lyts bern Dat twisken goed en tsjoed gjin skied yet wit? Mar sels it lytste bern forstiet yn ’t hert De flok fen elts forried. In griis âld man Dy’t machtleas, misdied gaedlik hâldt for ’t doel? Mar sels d’ ûnmachtichste hat walch en griis Yn ’t skeinen fen it hill’ge. Frjeon wol hy Dy’t my soks foarsloech, my wêze en myn folk? Gjin mienskip twisken ús en hwa’t syn siel Bisûnd’gje doar mei sa’n dwylsinnich langst! Hie ik in fijân dy’t it wide oerteach, En stoarmwyn griep him oan mei earms fen krêft En smiet him for de drompel fen myn hûs, Ynein en mêd en séfochte yn syn klean, Myn waermste heard wier my to kâld in skûl, Myn bêste spiis to earm geriif for him, En wist ik ek, det ûntank letteroan My dijde as lean, ik joech myn soarch sa gol As oan hjar tearste bern in ljeavjend mem, Hwent God hie my oer him to soargjen steld. En dû, hwet fregest my? Myn egen gast Dy’t mei my iet en dronk en oan myn heard Him waerme, do’t de stoarm him harren sloech, Him scil ik jaen as finzne? Weibalje út It erflik gea dêr’t earst myn wil him rôp? Ik, dy’t by God stean for syn libben sels, Scil ik him de dea forkeapje tsjin hwet jild, Hwet blinkend goud, hwet weardeleas ierdsk túch? Unweard’ge Frank! Hat dy in kening stjûrd? Mar hwa kin kening wêze en soks bistean? Him scil de godheit sling’rje fen syn troan’ Yn djipten fen de swarste nacht, det dêr Syn sûmbre doem him hill’ger libjen leart, De stoarmwyn scil syn ryk yn woede oergean, Syn pylders knikke en keile yn stof syn stins, En ’t folk scil him forwinskje, dy’t hjar skaei For egen leffe sûnd’gens lijen docht! Jaen hjir syn brief en mei Gods hân oer elts Dy’t soks bistiet, gean mei ienselde straf As Fryslân’s kening nou dit skandstik docht, Dyn godleas kwânsljen ta in klear biskie! Forstien, dû Frank? Gean—bring dyn master dit! (_forskoert it brief, smyt Ebroïm de stikken foar de foetten_). FRANA. Heil, heil, dû kening! Wiis spriek Fryslân’s foarst! De wet fen ’t gastrjucht scil yn iivgens stean! DE RIED. Yn dyn wird tsjûget Fryslân sels. Haw heil! JÛLE. (forlit hjar sit en niigt foar de kening syn troan) Myn broer, haw tank. ’k Haw yn dyn adel leaud, It rout my net. It fierste skaei scil yet Fen dyn heech keningswird it praten dwaen. God leanje it dy! Wy minsken kinne it net. (_riist, giet wer nei hjar sit_). YDWINE. (docht deselde hilde) Myn hege heit, det God jo hoedzje mei! Nea scil ús each wer sok in kening sjen. (_riist, giet wer nei hjar sit_). THIED. Unnoazlen! sjucht net ien hwet hjir út riist? Fen frede geije jim en rêst en trou, Wylst d’ egen hân it frede-reach toskoert Yn flarden, flechtsjend for de wyn syn grym! Kriichs sinne lôget oer it warleas gea, Troch jimme breinleas dwaen! Rop hjir gjin heil, Mar stek it seinfjûr oan oer ’t hiele lân En rop de helten op ta iiz’ren kriich Eardet dit lân yn Frank’ne macht forsinkt! RADBOD. Wy scille ús warre neffens striders-plicht En ’t swird scil read troch klibers fijnen gean, Mar ’t folk dat folgje moat, is kriich ûntwend En d’ oersten jong, net yn de slach bidreaun. For d’ útkomst stiet gjin ien. Allinne hy Dy’t soks bisleat stiet for dit weagjen boarch! Wy kinne bleat ús bloed en libben jaen. ALDGILLIS. Hwet wol dat? Kriich? Hwa hat hjir praet fen kriich? Hwa doar hjir driigje mei gewelt en macht? EBROÏM. Trochlofte hear, oprjuchtens leit my heech, En fier forkies ik iep’ne striid en skeel Foar lef geflaeik en falske gûchelsin. Wis, wis, it moeit ús tige. Mar myn hear, Dy’t wol det elts oan godlik rjucht him hâldt, Is twongen, elts dy’t him sa tsjinwar biedt By d’ útfier fen ’t forheven keningswirk, To mindrjen yn syn macht, det nimmen him Stelt twisken ’t hillich einwyt en myn hear. En dos, ho’t ek dit hert dêrûnder skriemt, ’k Bin twongen hjir to wytgjen, det sûnt hjoed Bitwisken Frank en Fries wer kriich bistiet. ALDGILLIS. (tsjin syn ried) Jim bin myn tsjûgen det ik frede woe, En dêrfor skrept haw, tweintich jierren lang, Mar boppe skande kies ik dochs de striid. Ik nim se oan. It slachtfjild scil ús sjen, Dyn hear en my, faeks my mei minder macht, Faeks om him hinne in ûnoerwinb’re kloft Mei goud’ne rêstings, wûnder wapentúch En kening Dea heech strûzend oer it fjild— Hwa’t falt, hwa’t wint, de Godheit neamt it net— Mar syn haed barnt fen ’t flokber skande-mark, En syn hert is de tsjustre hel ta troan’, En njunken my, yn tocht, yn striid, yn dea Giet mânsk en machtich as in lôgjend fjûr De greate godheit fen Rjuchtfeardichheit. Myn folk, wach, wach! ik wij dy ta de striid, Net for in slompe jild, in fet stik lân, Net for de grym fen dit, myn egen hert, Mar for de skutte fen Gods ivich rjucht. Rin gear! ris út jim hoars! haw goed bitrou! By God! de wrâld scil sjen mei fûnkljend each Det Fryslân’s folk rjucht boppe skande keas! THIED. Wy bin net ré. Sok fjuchtsjen foeget net. Wé as ús krêft yn sok wyld dwaen forblet! JÛLE. It rjucht giet foar. Hwa scil syn krêft wearstean! Hwa tsjin God sels yn ’t dryste striidpark gean! RADBOD. Us folk is fier. Gjin kliber stiet yet klear. YDWINE. Hwa tinkt, as God ropt, oan syn krêften mear! ALDGILLIS. Earweard’ge rie, ’k ûntslaen jim fen jim trou, Hwa’t wol, kin gean. Ik haw yn ’t rjucht bitrou. DE FRANA. Wy jowe goed en bloed. Wêz oerste oer ús! IN STIMME. Kening waechs heil! Hwent nêst dy striidt it krús! 10. _Troanried, Arthur fen Ingelân._ De prins komt yn sierlik útris, oer de blinkende rêsting in wytstrieljende mantel mei gouden rânnen slein, it swarte hier los hingjend oer de skouders. RIEDSLJUE EN PREESTERS. By Thor! Dat wird! Hwêr komt er wei? Hwa is ’t? Hwa ken him hjir...Sjuch ho’t er blinkt!... In God? It ljocht skynt fen him út... Is ’t Foste sels? THIED. Friezen! stean sterk yn ’t hert tsjin tsjoenderij! JÛLE. Wé hwa’t ljocht as dat forriist, forhúnt! YDWINE. By God, ’t is him—o, hert, wyld hert, wêz stil! RADBOD. Mei gâns in sier draechstû dyn blinkend klaed. Hwet tinkt dy fen dyn swird? Ef scoe de rust Dat finzen hâlde en oan de skie forboun? Faeks dekt in goud’ne glâns forrotting ta! ALDGILLIS. Unsill’ge, swij! skerp is dyn tong’ aloan! Yet hune scoest, al stiest foar Odin sels! —Jonge ealfeint, hwastû bist, wêz wolkom hjir! Dû sjuchst myn ried en sibben gâns binijd, It glânzgjen fen sa’n hege pronk net wend, Astû spraetst oer ús dimm’ne ienfâldichheit. Mar wolkom is hwa’t my de godheit stjûrt En oer de drompel fen myn hofstins giet, ’t Sij frjeon ef fijne, in prins ef biddlersman. Siz my hwet brocht dy hjir? Hwet mient dyn wird Dat my as hillichst heil yn d’ earen klonk? ARTHUR. Kening, sûnt lang forkearde ik oan dyn hof En hiestû noed for my. In mûntse-kaep’ Diek do myn holle, in grize pij myn lea, En ’k wier yn ’t selskip fen dizz’ hill’ge man Dystû for learing nei dyn heitlân rôpst. Sûnt jierren swalke ik mei him troch de frjemdt, En seach forskaet fen lân en wente en folk, En ho’t elts minske, fêsttiisd yn de tsjoen Fen moeisum wirk en leed en lyts geriif, Syn antlit langjend nei Gods hill’gens hâldt. Ik woe de wrâld kenne yn syn djipst bistean, Det letter, as greatweardich wirk myn diel Yn ’t bûnte libben waerd myn hert forstie Hwet elts it meast bigeart, hwet minsklik moed It meast miskearret op de reis nei it grêf, En mear as dit, it aldergreatste en ’t heechst: Ho’t God yn wrâld en minske ús each forskynt, En linkenoan ús wrâld bûgt nei syn doel. Arthur en prins fen Inglân neamt men my. Ik bin in bern fen ’t lân dat machtich riist Twisken de tijen fen d’ ûnlij’ge sé, Omslantre fen wyt brûs en flokkrich skom. Mei ’t sjongen fen de séwyn waerd ik great, Yn ’t wraksljen mei de stoarmwyn woechs myn krêft, En ’k haw myn lân ljeaf as myn egen siel, Dy’t ien mei hjar, hjar swietste wêzen draecht. —Kening ik bring in boadskip for myn folk. Ik hearde ho’t de Frank dyn delgong wol En godleasheit as reden brûkt ta kriich. Wy stean dy by. As twigen fen ien stam Heart goed en tsjoed fen d’ ien ek d’ oaren ta. Us mânljue scille fjuchtsje mank dyn folk, Us oersten plachtsje en stride nei dyn winsk, En ien doel scil ús stjûre yn frede en striid. (_tsjin Ebroïm_) Dû jow dy ôf, wanskeep’ne! Siz dyn hear, Hy hat de kar fen frede en dûble kriich, Hwent Inglân seit him hjoed mei Fryslân ien, En longret nei de striid tsjin ’t earleas skaei. En ’k ried, gean rêd! Oars fynst gjin kening mear! Prins Dagobert, de rjuchtlike op jim troan, Stiek mei syn float it skiedend séwiet oer, En foel mei tûz’nen feinten yn syn lân, Dat rounom him bijúblet as syn hear! EBROÏM. Forflokt! Prins Dagobert! O, skrikbre slach! Jim hill’gen stean ús by! Forflokt, forflokt... De prins werom! O skoander ryk, myn jild, De steatsskat dy’t ik liet... O hel, forflokt... (_ôf_). ALDGILLIS. Wy tankje dy for hwetst ús folk ûnthjitst. Lit my nei hill’ge wenst dy ’t gastbod jaen En dy as bounmaet hildgje for it folk. ARTHUR. Hear kening, gin my yet in great forsiik. Myn each hat oan dyn hof de frommens sjoen, Net dy’t yn wird, mar dy’t yn dieden blinkt, De wiere trou en ienfâlds dimm’ne sier. Mar moast ik gean, mear naem ik mei yn ’t hert, In glâns dy’t eltse stoune oertrilje scil, In machtich langst dat oer myn dream en died In gloede tsjoent as fen in oar bistean, Sa great, sa sterk, dat ik mysels ûntsink, En libjend yn de rounten fen Gods ljocht, Neat tinke kin yn ’t herte as inkeld dit, Det Gods meast hillich wûnder ljeafde hjit En ’k hjir, by dy, dat greatste wûnder foun. Yn grize pij woun ik myn libbensljocht. Myn namme wier my frjemd, hja koe my net. Dochs is, de jounen dat God’s ingels sêft De fjûr’ge poarten sleaten for de nacht, En alles amme yn silv’ren dreamichheit, It teare wûnder opljochte yn ús hert, En ’t brocht ús eltse dei wer sillichheit, En eltse nacht in mylde dream fen nijs. Kening, ik bin hjar weardich, jong en sterk, Myn earm wol for hjar soargje. ’t Bûkjend hert Wol libje for hjar lok, hjar nocht en rom. Ik wit, ik freegje gâns. Myn fielen jowt My rjucht ta soks, ’t wier lyts en earleas scoe ’k Myn wirden mear twinge as myn hert my seit. Forweard’gje dy en nim my oan as soan, Gin my dyn dochter as myn libbens-breid. (_Stiltme. Allegeare hawwe de eagen op de kening_). ALDGILLIS. Hwet seit Ydwine sels ta dit forsiik? YDWINE. Yn syn wird song myn herte mei, myn heit. ALDGILLIS. Prins, iepen andert freget iepen fraech. Myn hert hat hjir gjin winsk. Myn hân is boun. ’k Unthiet mei hill’ge ied yn hill’ge stoun’ Ydwine in oar ta breid. Ik mei net oars. BERNLEF. Holder, myn harp, de goud’ne dystû hast! Sjong goed, myn frjeon, dyn ljeaver hat dy brek. Kening, in sang dy’t ik fennacht bitocht: _Hwa giet oer de goudene geaën fen ’t ljocht, Hwa sjongt yn de sealen fen simmer hjar sang? Laitsjende blidens is ljeafde bitocht, Gjin doem is hjar boas en gjin dea hjar bang. Freya de noegjende frijt hjar fen need, Baldur de blinkende hill’get hjar blidens; Scoe de smert fen de langjende sjonger syn leed Skaedzje de ljochtens fen ljeafde hjar swidens? Hwent ljeafde is de sjonger in ljocht en in liet, Syn harpe is de hillichste heechtiid in frjeon; Swevet syn siele oer wâlden en wiet, Neat as hjar noegjende nocht is him bleaun. Beammen, bûg del for de blinkende dei, Slurkje nou sjongend de sé ta, jim streamen; Heech yn de himel giet Ljeafde hjar wei, Goudzjend ús dagen mei glâns fen hjar dreamen. Mei in kening de ljeafde ûntkeare hjar kroan’? Mei in skalt twisken ljeafde en hjar langjen stean? Machtiger pronket de poapren moarn, Woe de minske yn syn dwyl ek hjar daegjen ûntgean. Hark hwet de sjonger den seit ta syn hear, Warje syn wird as in heimnis yn ’t herte: Lit de kening de kroane dochs ljochtsjend en klear Hillich fen seine op ’e holle hjar sette!_ ALDGILLIS. ’t Is eft dyn heit syn sang ús hert bitsjoent! Ho sêft dyn lûd de djûre bân ûntbynt Dêr’t ik dyn heil mei oan myn bern forboun, Lang lyn do’t hy dy’t dy dyn sjongkrêft joech, Yn myn earm mids de grime striid forstoar! Hwet scil ik nou myn sjonger jaen ta lean? THIED. Myn soan, dû hâldst yn Fryslân weardich hof! Moarn ropt ús faeks de striid, moarn stiet de Frank Faeks mei syn iizren folk yn ’t hert fen ’t gea, En dû tinkst mymrjend âlde sankjes oer, Forliest dy sels yn tinken oan hwet stoar, Wylst dy de died ropt yn it twiivlich hjoed En fierst it wird oer ljeafde en sang en boask, Wylst hate en dea geije en de striidrop klinkt! Ik foardrje det men daelk de goaden heart, Hjar ginst bifreget mei de preesterbea En rynske sprieding fen ’t read offerbloed, En earst as net hjar dûnk’re grym ús blykt Dy’t wy fortsjinje mei ús bernlik dwaen, Det den, lyk foech jowt oer dizz’ weard’ge saek Dêr’t fen de hiele steat it heil yn rêst, De rie fen âldsten ús hjar miening neamt, En oer prinsesse Ydwine as breid bislút. FRANA. Dit kin net wêze. It lok fen ’t minsklik hert Hat Fryslân’s heechste ried gjin rjuchtskrêft oer. Prinsesse Ydwine is frij yn ljeafde en kar Oan neat forboun as ’t tawird fen hjar heit, Dy’t lykwols sels nei keningsrjucht hjar hert Net oarwei twinge mei as Freya ’t stjûrt. Wol freegje ek wy det men de goaden heart, Ta heechste en trêft’ge wytging det ek hja De kening fen syn great ûnthjit ûntslaen, Allyk ús skalt ek yn syn sang soks die. ALDGILLIS. Soks hâld ik rjucht. Woloan den, riedsljue, gean; Gâns weardichs skikte ús hjoed de himel ta, In krêftich bounsnoat, faeks in sibbe en soan, En delfal him, dy’t hjir ús driigje doarst. Yn great bitrou sjuch ik de tiid dy’t riist. Gean nei jim wenten, bring de goaden tank Elts nei’t de oantrún fen syn herte it hjit; Wy rekknje op jim wizens, ried en died, Rounom dêr’t Fryslâns heil yn twivel stiet. Prins, folgje ús gean, det ik it gastbod jow Lyk foechsum is by boun en frjeonskipstrou; Earweard’ge preester, bliuw ús selskip by, Hwent al hwet great is dijt en tynt by dy.— THIED. De prins en ik, wy toevje yet in toarn; To swiere rook fen hill’gens waeit ús oan. (_De kening giet ôf mei Arthur en Wilfrid, folge fen Jûle en Ydwine, Bernlef, de Frana en de ried_). 9. _Thied, Radbod, Holder._ RADBOD. Stiet den in God nêst dat dwylsinnich skaei, Dat breinleas, yet it ljocht yn streamen drinkt, En aloan ljeafde en lok de wrâld ûntstelt Sa’t for ús mûle allinne it bitt’re bliuwt? Sliept Walhal den, wylst krânsen fen read fjûr, Driuwe om de trânsen fen syn hill’ge stins En yn in klaed fen blinkend ljocht de tsjoen Fen geasten riist út Hel hjar djipste saed? Sei Beppe, scoe... By Odin hwet wol dit? Foarstinne, triennen? ’t Leedwiet yn dat each, Dat slachten bloeijen seach en feal forgean? Forflokt, forflokt hwa’t dêr de skild fen draecht! THIED. (moeisum) ’t Is my sa hird, myn bern ... myn âld drôf hert Tobrekt fen leed ... ik tocht myn jonkheit oer... Do bûgde men for my, ik troane great... Nou sielesmert en iens’mens... Joech in God Dat ring ús erflik grêf ek myn liif naem! RADBOD. Né né, stil, Beppe, né. Dat mei yet net. Ik haw jo yet sa brek... To, skriem nou net— Jou triennen skroeije my as wyld fenyn, Der brekt hwet yn myn hert... By Thor! ’t scil oars, Nou is ’t genôch. ’k Bin for de died nou ryp, In died dy’t brekke scil dy waen en tsjoen En ’t lân weromjaen oan syn godlik sels. Kom, Beppe, nou gjin skriemen mear. De dei Leit yn it nachtlik hoal yn kjetlings del, Mar ’k wit it swird dat sels dy kjetlings brekt. Ien inkeld wird, foarstinne. Hwa is ’t meast Dy’t Friez’ne lân oan d’ ûnheils-waen forbynt? THIED. Wilfrid, de Kristen-preker. RADBOD. Him? ’t is wier. Foarstinne gean. In great wirk hat my brek. Ik scil it kwea reitsje yn ’e woartel sels, Det troch ien stjit it krús yn Fryslân falt. THIED. By Thor, hwet wost? hwet tinkst? RADBOD. Dat neam ik net. Ek myn hert hâldt syn heimnis djip en frjemd, Mar gean, foarstinnne; ’k ha nei iens’mens langst. THIED. (him patsjende op ’e foarholle) Mei Frey dy noedzje en nei wêze yn dyn striid! RADBOD. Dat hat nou west. Ik noedzje Frey, tonei. 10. _Radbod, Holder._ RADBOD. (foar de keningstroane, heech) Holder kom hjir. Niis hie ik in great leed, Dû riedst it wol. Nou bin dy minsken foart En spraet de stiltme oer ús hjar himel-wjuk, En hat ús hert yn frjeonskip’s wijing rêst. ’t Is goed by dy, as ’t striidgewoel forswijt, Sa goed en myld as do’t dy maitiids-joun Myn Rixt my ’t rykste fen hjar ljeafde sei. HOLDER. Hwet makkest nou myn iensum herte ryk! RADBOD. Sims lykje ik rou, mar ik forstean dy wol. ’k Ha neat dat heger as dyn frjeonskip komt. En dochs ... sims twiivlje ik sa. Ik wier faek hird— Dat knoeit in trou as twisken ús bistiet, En Maitiidsfroast byt ek wol frjeonskip dea... Den tink ik sims: hy hâldt net mear fen my, Ik haw to hird west for syn dreamend hert En hy hat hate yn hwet him ’t ljeafste wier. HOLDER. Al pyngest my ta dea, ik bleau dy trou. Myn ljocht bistiet yn dy. Dû bist myn wrâld, Myn ljeafde en god—en scoestû my bijaen Dyselde stoun bijoech it libben my. RADBOD. ’k Bin ryk mei dy. Soks seit my oars net ien. Yn ’t razen fen it needwaer bliuwst my trou. Ik leau yn dy. De died dy’t ik net ien Bitrouwe doarst as ’t egen siedend hert, Ek dû hast krêft dêrta. Forstean my goed: De preester dy’t ús folk yn ’t ûnleech stjûrt, Scil ringen falle, yn stiltme, troch dyn hân. HOLDER. (opspringende) By Walhal, Radbod! Dat seistû! In moart! Bist razend datste soks my fergje kinst! RADBOD. ’t Striidt heftich tsjin myn egen hert. Mar ’t moat. Us driget ûndergong. Yn wylde feart Tobrekt it krús hwet kamp ef tsjinwar biedt, Troch ’t kinstryk tsjoenen fen dy preester-tong. ’t Rêst allegearre yn him. Falt hy, ’t is dien. Salang’t hy stiet, skriemt beppe Thied hjar hert En niigt myn rom de djipten ta fen ’t grêf. HOLDER. Mar driuw him it lân út! Fier hjirwei! RADBOD. Ik kin it net. Ik haw gjin macht dêrta. En ek, hwet bate it yet? Sok ûnramt dijt Salang’t it net fen d’ ierde weiskoerd is. Inkeld forneatiging jowt feilichheit. HOLDER. Hwerta den ik ... as dochs dyn egen hert... RADBOD. Myn goede, ik tocht, dû woest it dwaen, for my. Ik bin de goad’ne ienichst hoopjen hjir. Bringt my sa’n died yn d’ ûndergong, den hat It krús hjir frij en nimmen keart it mear. Woloan, ’t is goed. Dizze egen hân scil ’t dwaen. Gean dû hjirwei. My tocht, ik hie in frjeon... Farwol. Ik ris my út for kening Dea. Du, siikje in oare frjeon, en tink astû Syn keinens sjuchst: sa hat ek Radbod west Dy’t him de goaden wijde en stoar, forflokt... Gean dû hjirwei. Ik haw in walch yn dy. HOLDER. Nea, nea wyk ik dy wei. Dû trapest my. RADBOD. ’k Hie dy to ljeaf. Ik hie neat bûten dy. De rykdom fen myn hert, myn kenings-bloed, De sterke krêften fen myn striidber sels— Net ien as dû hie oer myn dreamen wâld. Ek dat forstjert. Nou komt de nacht. Farwol. HOLDER. By Odin, Radbod, mienstû hwetstû seist? RADBOD. Myn siel wit neat fen lyts healslachtich jaen, Myn hert stiet for gjin grins. HOLDER. (tobritsen) _Ik_ scil it dwaen. RADBOD. (yn oanrop) Jim goaden, moat it krús lâns dy wei del? Hwer troanje jim? Yn Walhal—ef yn hel? (_It doek lûkt ta_.) KOAREN. Op it foartoaniel, fen wearskanten, seis riedsljue, âldsten fen Fryslân, elts seistal oanfierd fen in koarlieder, dêr’t hja hjar om hinne riigje nei de wize fen de foarste útkomste. SANG I. God Foste dy’t oer ’t wiid driuwt yn in silvren boat, Nei ’t amjen fen de wyn Dy’t sjongend oer dy giet en út it himeloard Driuwt yn in goud’ne skyn, Dû, prins fen ljeafde en dream, hwaens mûle wizens seit En ’t strânfolk tsjoent yn ’t liet fen dyn genedichheit, Hwaens each de tsjustre nacht Set yn in silvren ljacht, En minsklik hert ûntkeart de sûnde fen bigearte, O súvrje herte en moed Fen oanstriid ta it tsjoed En doch út siele en tins de sûnd’ge wil to neate; Det ljocht fen wiisheit laet Oer ’t dizich ierde-paed, En d’ ierde dreamt yn glâns fen dyn fornoege dreamen, Hwaens siele yn noft bistiet, Om’t ivich bliuwt hjar ’t swiet Fen d’ oantins oan hjar berte yn Asgard’s silvren streamen; Forklearje, o God, ús each, Det it yn heger wit dyn hill’gens ljochtsjen seach, Tomear nei’t minskne smert’ Yn streamen fen de rou forstaet it stribjend hert. TSJINSANG I. My tinkt in âld forhael ho’t Loki skamteleas Yn goadne rige en ried, Foar hill’ging fen it hert de kiem fen ’t kweade keas, En plante yn sûndge died; Sûnt mind’re it alwrâlds-each yn macht en ljeafdeglâns, En húvre in spoekrich skaed de moarmren mûrren lâns, En siet Idoena del Fen d’ egen tinzen kjel, As d’ apels skromflen yn de heimnis fen hjar doaze; Wylst yn hjar hill’ge stins Frou Frigga trien en tins Weve yn it hill’ge reach dat pearle lyk in roaze; Oant yn in freedsme joun Meidet de dei fordwoun, Us blom, ús Baldur foel, fen ’t flokber ûnkrûd rekke, En ljeafde en swietste dream Forsonken yn de stream Fen krêftleaze einichheit dêr’t hjar gjin God mear wekke. Noch pynget my ’t ûnthâld By d’ oantins oan ús nocht, ús keine ljeafde, ús hâld, Fen Loki’s skande staet Yn ’t ryk fen dize en skym dêr’t ús gjin ljocht mear laet. SANG II. Oer weag’ne skomjend ryk rint nou in lead’ge gloed, De gleije loft set gear. In wilft fen goar tsjok swirk fol geijend stoarme-broed Driuwt oan en driget near. Ut djippe weag’ne skûl forriist it donker slyk En driuwt mank kronkels wier yn ’t glânsleas wetterryk; Tel skoert en spjalt syn foarm By ’t bold’rjen fen de stoarm Dy’t slacht en ploft en ropt mei gjalp en geijend bearen, En driuwt de wolkens great Foaroer yn woaste feart, En gûlt de stjerren bleat dy’t stil hjar elfen earen; Oant moanne’s eangjend each Bleek mids it driftich reach, De weagen krôljen sjucht en long’rjen stiigrjen sinken, En ’t skip dat stjûrleas driuwt Oer skomm’ge weagen kliuwt, Forwoune oer hiel syn flank de grime dea sjucht drinken; Ien lange gjalp skoert wyld De stoarmge romten troch, den sinkt it britsen byld— Forstive en bleek fen need Oersjucht de silvren breid de weag’ne deadlik leed. TSJINSANG II. Great tinkt my wol de striid for Gods genede en wet, Wijd fen it alwrâlds-rjucht, Mar flokt de sûnd’ge toarst fen ’t ûnforwrigber hert Dat fynt yn bloed syn nocht. Wiis ’t herte dat syn lok yn gods wirk inkeld wit En júb’ljend fen syn heil yet for syn lottring bidt, Dat djip en klear en ljocht Ein langjend ûndersocht En yn syn djipste saed forstien Gods greate sprake; Hwerta de hill’ge siel Riisd yn in great gestriel, Hjar silv’ren wjukken spraet nei dêr’t Gods ljeafde lake. Hwaens ynboarst sa bistiet Riist frij fen moude en ierd’, Fen sfear ta heger sfear yn God’s oerstriele wrâlden; Syn eagen drinke it ljocht Him fen de Hear bitocht, Syn amme is as de rook fen griene maitiids-wâlden. Syn blanke minsklikheit Wint him it lok ta frjeon, Gods hill’ge ljeafde as breid, En draecht as simmerwyn In myld en great ûnthjit de minskne herten yn. SLUTSANG. Hwent kening is hy hwaens siele forstiet De heimnis fen hillige fierten; Him rommet de skalt, him libbet it liet, Machtigen winskje syn witten. Lit ús seinje syn stim, lit ús earje syn each, Nigend for ’t wûnder ús twiivligen dien— Libjende greatens ús herten oerteach, Kening en Minske bin ien. (_Ofgong. Foar it foartoaniel sakket it gerdyn_). FJIRDE UTKOMSTE. Klinte fen in slachteman yn it wâld, net fier fen it Kristlik Godshûs. Groun fen liem, mûrren fen hout. In griene seadde-bank tsjin de eftermûrre, sljuchte houten banken by de rjuchter kant lâns, tsjin de lofter in pear skragen mei planken for tafel. Dêrop in walmjend ljocht, weevjend mei de wynpûsten. Joun, needwaer. 1. _Slachteman, Wiif._ SLACHTEMAN. Hei, hwet de stoarm de beammen kreakjen docht! Hy ploft deryn, hy boldret, raemt en geit, En ’t beamte kroanet fen syn woede en grym, En wringt yn eangst for d’ ûre fen syn fal. De Dizen jachtsje it wâljend loftrom troch; Niis do’t ik ’t fé foerre en de baergen joech En effen bûten by de rûchskern stie, Seach ik in great swart hynsder stiigrjend gean Troch ’t strûzend swirk, en wyld dêrop in wiif Mei hier dat sling’re oer hiel de stoarmge loft, Wylst út hjar eagen fjûr fen wjerljocht skeat! WIIF. Sa hoedzje ús Thor! Neat as syn hammer kin De stoarm bitwinge en ’t ûnksbrod flechtsjen dwaen! Hastû de jountiidsjefte al off’re en wijd? SLACHTEMAN. Ik haw in hin slachte en it bloed him bean En oer de drompel fen de féstâl struid. Mear kin ’t net lije en ’t hoecht ek net. Thor wit It leeg’re folk giet for syn wil troch ’t fjûr, Hy rekk’net mear mei ’t herte as pronkrich gûd. Gol soarget er for ús, mei krêft’ge earms, En hâldt de stoarm tsjin yn syn grous’me feart, Det oer ús dak syn grym gjin beamte keilt! WIIF. Hwet bin de goaden sterk! Ik fetsje it net. Hja ride op fjûr’ge weinen troch de loft, En brekke d’ iken eft it reiden wiern, En swypkje sims de sé oer greide en gea, Det sels de terpen ûnderdûke yn ’t wiet, En ’t séwiif baeit dêr’t oars it koubist roun. Ja, hwa’t hjir tsjin hat—Hwent de minske is túch, Sels bear en ûroks binne ús krêft to sterk, En fijnen ha wy ’t meast fen alle djier. SLACHTEMAN. Ja selsum is ’t. Mar oars, wol noedzje hja Hwa’t wach en trou him oan hjar tsjinst forbynt. Grif wennet yn hjar boarst mear ljeafde as haet. Witst noch fen do’t ik, feint yet, om dy roun? Ast den my bidest yn jim iensme went, En neat wier nêst ús as de sil’vren nacht, Den fielde ik klear, al seach it each ’t ek net, Frou Frigga sloep de klinte teansjend troch En stoarte glâns yn ’t each en krêft yn ’t hert, En letter ast yn ’t glânzgjen fen de dei It lynwaed wevest op ús drompelstien, Den seach ik sims dy triedden mymrjend gean, En ’k wist, soks koe net ien mei minsk’ne hân, As Frigga sels net kind’gens joech en krêft. WIIF. Dat hie ús mem ús leard. Mar grif is ’t wier, De goaden moatte seine en woltier jaen. Ho skoert it, hark! Hja bin wol swier yn grym, Mar ek, ho húnt men net hjar heech biwâld! Men seit, de kening niigt him faek for ’t krús, Ien dead stik hout, wylst Thor wol beam nei beam Yn byljend woedzjen tsjin de wrâldgroun stjit! ’t Is ’t hill’ge in hún. En den dat ûngodshûs Hjir yn it wâld, dêr’t joun dy tsjoendersman Wer oangean scil tsjin goad’ne wâld en trêft! Men moast it drinzgje yn bloed, dat skamtleas folk, Dat oer ús dak de goad’ne flokwird bringt! SLACHTEMAN. Mar ’t hâldt gjin stân! Us kening seit it goed, Mar Radbod sjucht skerp ta. By Thor, in helt! Al ienris keilde er ’t fjûr yn ’t ûngodshûs, En ’t krús hat hún en dead fen him yn ’t foar. Dat is de hoop fen ’t folk. Is ’t hof ek siik Hy scil it bûgen dwaen yn hill’ge tsjinst For ’t heech biwâld fen ’t machtich goadendom. Bid Frey for him, as’t skielk de jounsbea dochst! (_klopjen oan de doar_). WIIF Hwet, is der folk? Yn sok in deadlik waer? 2. _Slachteman, Wiif, Radbod, Holder_ (beide formomme). RADBOD. Slachte, bist Odin trou? SLACHTEMAN. Mei hiel myn hert. RADBOD. Ik moat dy fergje op tsjinst. De goad’ne striid Ropt ta de die. Siz goed, dat ik dyn went Diz nacht as mines brûk. Jow dy nou daelk Mei ’t wiif hjirwei, en siikje yn ’t doarp biskûl Oant moarn it ljocht wer riist. Haw goed bitrou. SLACHTEMAN. Hwa is ’t dy soks yn d’ egen went my seit? RADBOD. Sjuch hjir dizz’ ring. Dy runen kenstû wol. SLACHTEMAN. (forheard) By Odin! dat... RADBOD. Gjin nammen hjir. Unthjit My by dyn siel detst swije scilst hjiroer. SLACHTEMAN. Skoer my de tonge út as ik dêrfen praet. Wiif mei my mei. Flok hwa’t it krús oanbidt. (_Slachteman en wiif ôf_). RADBOD. (ûntmommet him) Seachstû dy glâns opljochtsjen yn syn each? Ik siz dy, ’t folk is soun. Syn hert slacht sterk, ’t Bloed jaget fûl syn bounzjende ieren troch. Fen sok skaei dije helten. ’t Heger folk Forweaklike yn syn neatdwaen en gedream Is krêftleas by sa’n iizren libbensmoed. Hy fette it wol, der drige in ûnk for ’t krús; Hja haetsje d’ ûngod en syn siik gedweep, Hjar libben ropt om rouwe krêft en rom Lyk ús tsjinst inkeld hjar forkind’gje kin. Al scil it hof spjalte yn in grousme eangst, Al sjongt gjin skalt de die dy’t stiest to dwaen, ’t Folk júb’let yn syn doarpen, as it heart, Det d’ ûngodspreester for syn goaden foel. (_Holder swijt_). By Widar, Holder, siz hwet! ’t Wearzget my Dat skriklik deadlik swijen! Kinst den neat, Neat litte fen myn moeisum woune rêst? Moat ik wer húvrje as in eang lyts bern For hwet ik doch, wylst ik dochs wit, it moat? Dû witst det nou de stiltme as stjurre bloed My hearzget yn myn kiel, dat minsklik lûd My wytgje moat, det ik by libb’nen bin? Bist for dyn died den bang? Dû dy’t men nea Yn jacht noch bloedd’ger striid net riljen seach? Wylst ik dy sein haw, sward haw by myn siel, Det astû diest hwet ik gjin oar bitrou, Gjin oar for my mear wearde woun as frjeon? HOLDER. Ik bid dy, neam dat net. Dat mei net mear. RADBOD. Dû seist, it wier it hillichst datstû hiest! HOLDER. Ik haw myn siel stjûrd út myn weardleas liif, Ik bin bleat wirktúch mear. Ik kin net oars. Scoe ’k sjen nei hwet ik dwaen moat, mei forstân My jaen yn hwetstû wolst, ik doarst it net, Ik wist myn siel forflokt by minske en God— En delstaet yn de hel. Ik wol net sjen Net fiele en tinke mear. Ik wol bleat dwaen Hwetstû my hjitst, gjin egen wil mear ha. Gjin praet fen frjeonskip mear ef oar bliid ljocht— It wier de bloei fen myn forstoarne siel, En ’k wol net det hja ea wer libjend riist. Frjemd dat ik joun ien byld net weidwaen kin... RADBOD. Siz my alteast den dat. HOLDER. Ik tink om Mem. Hja glimke troch hjar triennen do’t ik gyng En oant de stins-greft bleau hja nêst myn hoars, En sei: „Al is ’t my leed, dyn gean is goed. Dû scilst dyn tsjinst dwaen oan in trêftich hôf Dêr’t wierheit dijt en trou en súv’re rom, En oan dyn siel scilstû gjin skea der ha...” Joun sit hja yn de halseal, foar de heard, En sjucht ho’t stoarm de fûnken stouwen docht, Ef stiet foar ’t rút en sjucht de jountiid yn, En mymret oer lang lyn, do’t hja for my Yn winterjoun hjar moaiste sankjes song. Frjemd det ik joun dat byld net weidwaen kin, Wylst dochs myn siel net sels mear libje mei... RADBOD. Jow my dyn bôge en gean. Den scil ik sels... HOLDER. Gean dû hjirwei. Dyn selskip martlet my, Ik wol net detstû ’t dochst. Do’t ik for ’t earst Dyn antlit seach en knibble for dyn troan, Dreamde ik dyn holle omgoude fen klear ljocht, En yn dyn eagen mymring fen it heil Dat dy oan al it hege en hill’ge boun. Do tocht ik: „Spitich det de striid him ropt, Det skielk dy blankens readzje scil fen bloed, En d’ eagen sjugge yn ’t woedzjen fen ’e hel— Hy wier for neat as ljeafde berne en liet”. En dû scoest falle? Dû in moart bigean? Ik swar dy, gean werom. Forjit hwet wier. Moarn scil men dy wytgje Wilfrid’s dea En my sjuchst nea werom. Ja dochs, _ik_ scil De skild nimme op myn siel, de goad’ne grym Scil gean oer my, ik wol ’t ... myn egen wil. Gean dû nou foart. Dû kearst my dochs net mear. ’k Bisleat it yn myn hert mei klear forstân En egen doel. Gean nei de stins werom. Dû witst fen neat. Dû hast gjin skild oan dit. Bistribje fierder sels de goad’ne heil Lyk ’t foech jowt for dyn súvre foarstlikheit En flok den my, det ik dy súvrens briek. Ik swar dy, gean. Dû hjir! It is in dream. RADBOD. Den kenst my net. Ik wol myn diel hjiroan. Ik wol togearre diele yn died en flok. Wy hawwe ús Odin wijd. De goaden sels Stean for de skild, as ’t skild is en gjin trêft Hjar ryk to warjen mei dizze iene died. By Odin, stil! Ik hear hwa... Hwet is dat? 3. _Radbod, Holder, Thied._ THIED. Radbod, bistû dêr ... siz by Thor, bistû ’t? RADBOD. Ik bin ’t. THIED. Forjow my bern... ’t Wier my sa near, Ik miste dy. Dû wierst net yn de stins. ’t Hert bounze my en sloech ... ik wist gjin ried, Ik fielde dy yn need, de dea ticht by. Oan’t Bernlef sei, dû wierst it wâld yngien Mei Holder, hy hie ’t sjoen. Dû tocht ik daelk Det joun dy tsjoender-preester tsjûgnis joech Hjir yn dit ûngodshûs. Ik socht dy hjir. Hwet wolstû, hwet oertinkst? O, Radbod siz ’t! Hwerom forswijst it my? Ik hie dochs rjucht... RADBOD. Foarstinne, is dit jins wei? In joun fen stoarm, Det yn it wâld it beamte spjalt en knikt, Gean yet jins fiet, fen leed en jeld sa wirch, In paed dêr’t gjin jongfeint syn liif bitrout? Is soks jo weardich en de goaden nolk? En wytget dit bitrou? Myn stridend hert Is jo yn leauwe en heechste langst dochs hiem? Bin ik ien dy’t forhoalen paedtsjes giet, Ef mei leech folk forkeart, det eltse stoun Der tasjuch gean moat oer syn doel en dwaen? THIED. Mar ast yn need wierst! Ast dysels forgeatst En yngyngst tsjin dyn heite strang bifel En dochs de frede mei dat túch tobriekst, Hjar tsjerke plonderst ef de preester faeks... RADBOD. Moat den yens wird my eangst leare en gekrûp? As ’t hert my seit det men ús folk forstaet Yn earleaze ûndergong, en d’ ears’me foarst My ûnderwiist yn ’t boadskip fen it krús, En alles sinkt yn ûnmacht, skande, fal, Wylst men de goaden húnt as ûnwier spoek, En janket oer de minsk’ne sûndich hert Dat—Odin tank!—ek hate’s krêft forstiet, En walch hat yn dy goare gûchlerij, Moat ik den sjen en biidzje en dildzje út eangst, Omt oars de kening mei syn wiis bistel My mindrje kin yn macht ef boetsjen dwaen? Né, né, jim goaden! Lit syn flok my slaen! Al scoe ik finz’ne wêze yn ivichheit, Al waerd de skande-dea myn einichst lean, ’k Scil ienris dwaen nei ’t biedwird fen myn hert, ’k Scil ienris laitsje as oan it krêftleas krús De bleke God wer trien forjit nei trien, En ’t liif him yetris bliedt fendet myn hân De spear yet ienris delstaet yn syn fleis! Lit den Aldgillis my yn boalshân jaen, Ik laitsje om him en syn dwylsinnich rjucht Dat ljeafst syn egen bern út ’t libben staet! Bliid, bliid scil ’k falle, as ’t krús mar foar my foel! (_Holder giet, ûnmirken_). THIED. It krús komt wer! Mei ien slach falt it net! Hja scille in oar stjûre yn dit twiivlich lân Mei kinst’ger wird en kriichsfolk mei him jaen, Det nimmen mear syn wirk bihindrje kin! Dyn striid scil lang wêze en as lead sa swier En astû nou foelst, ear’t de stoarm’ge slacht Bigjint to woedzjen yn syn wyldste krêft, Bliuwt neat ús oer as wanhope en it ein! Ik bid dy, hjit in oar dat wirk to dwaen! Forlit dit plak fen ûnk! Gean nei de stins; Dû stelst dysels oan skande en delfal bleat, En slachst ús keinste hope yn dwylsin del! RADBOD. En den? dêr biidzje op better kâns en tiid Om greater slach to slaen? En siikje yn ’t brein Ho’t ik, yn ’t from en froed each in freedsme glâns, ’t Best gûchlje kin det, wylst gjin ien it tinkt, Myn earms yn ien slach tommljen dogge it folk, Det sûnder erch yet knibb’let for it krús? En wylst hwet spinne oan ’t webbe fen forried, En frjeonen stjûre yn earleaze ûndergong, Det hja hjar siel en sill’gens jaen for my, Sa’t ik hjar hiet to dwaen, wylst ik fierwei En feilich, glimkjend tsjin ûnnoaz’len siz: „Ho dom fen hjar! Hja witte ik ha ’t forbean Ik ken hjar doel net en hjar wyld gedoch?” Moat ik in gûchler wirde, in falske smjeont? Is dat de goad’ne rom? By Walhal né! My offrje scil ’k. En jowt sels dat to min, Lit Thor den sels hjir stjûre in trêft’ger helt, Dy’t striidt en wint, hwer’t ik to slomjen liz. Lit den myn libben koart wêze as in dream Mar suver, sterk en ljocht. Thor, Thor, hwet woe ’k! In frjeon scoe ’k hjitte in moart to dwaen, wylst myn, Myn herte siedt fen grym en hjitte smert! Mysels scoe ’k sparje út leffe ûnweard’ge soarch? Wylst my de goaden stjûre! wylst hjar wil Net ien as my oanfytret ta sa’n die! Mei my in god slaen for sa’n skrikb’re fal, En martlje det ik sà mysels forgeat! Foarstinne, ik stjûr jo nei de stins werom, Holder giet mei. Iksels bliuw inkeld hjir. Nou gean, gjin tsjinpraet mear... By Thor, forflokt! Hwer is er bleaun? Jim goaden, is er gien, Is ’t al to let? En wylst myn hert krekt nou De folle ûnweard’gens fen myn misdie sjucht? O Walhal, wolst myn fal en skande den? THIED. De himel sprekt. De goaden dildzje it net. Gean mei my nei de stins. Hwet moat bart dochs. De goaden ha dyn tsjinst en foarstriid brek. Hjirwei, hjirwei! Tink om dyn keningswirk! RADBOD. Ik siz jo: swij. Ik wyk hjir net mear wei. Hy komt hjir wer. Ik haw in plicht tsjin him. Ik scil him súv’rje fen syn bloed’ge died, Det hy syn mem syn siele suver bringt En for de moart scil nimmen stean as ik. THIED. (smeekjend) Myn soan... RADBOD. Foarstinne, ik swar jo, swij! Al scoe Thor’s fûst al ’t beamte tomml’jen dwaen Oer ’t dak fen dy brekfall’ge klint, ik bliuw; Hels egen doem driuwt my net mear hjirwei! THIED. ’t Is goed. Den sjucht de stins ek my net mear. RADBOD. Gean, gean! THIED. Ik wit myn plak. ’t Is njunken dy. De goaden hawwe ús yn hjar tsjinst forboun. Astû falst, fal ik mei. Myn tiid is komd. Myn each hat greatens sjoen en krêft en striid, En by it gûlen fen de stoarm is ’t goed Yen los to skoerren fen de gammle wrâld. De goaden tank det ik yn greatste need Nêst dy yet biidzje mei. Hja bin my myld. (_It byljen fen de stoarm forstjert. In sêfte wyn giet oer it leaf. Oer de drompel fen de klinte siicht in silvrige gloede_). RADBOD. Forflokt! de stoarm bynt yn. De rop fen krêft Sinkt yn in sêfter lústring stadich wei. Hwet bounzet nou it bloed... O det de stoarm Der dochs oerhinne gûlde yn striidgedroan! De jounwyn rint al húvrjende oer it beamt, En silvren drippen stouwe oer ’t slykrich paed. It swirk skoert iepen. ’t Grille moanljocht falt Oer bleke rânnen weevjend oer it wâld. Dwylljochten gean mei lytse lampkes roun. Dêr fier troch ’t hout it glânzgjen fen klear ljocht Dat streamt troch finsters fen dy ûngodswent! Ilindich hûs! Mei dy Thor’s wjerljocht slaen! Heal wirk Thor, docht dyn fûst, salang ’t er net De hammer nei dat earmt’lik bousel keilt! Hwet nou... Kin dat... Giet den dat lûd sa fier... KOAR FEN NONNEN. (fierôf) _Hear dy’t ta it hill’ge wije Dy’t fen sûnde it hert bifrije, Lit ús dwaen ta goedens dije. Lear ús libjen yn dyn minne Dy’t ek sûnd’gers, moard’ners, winne, Mear as minsken fetsje kinne_. (_It lûd wirdt wei yn de stoarm dy’t wer riist_). RADBOD. Fiks! war dy Thor! oertongrje mei dyn lûd Dat ropt ta dûnkre striid fen loft tsjin loft, De weake sankjes fen dat skynfrom skaei! Forskyn hjar yn de skrikb’rens fen dyn krêft, Boldrje hjar eangst yn ’t hert! Slaen fen hjar went It earmtlik dak en blies it boartsjend wei, Det hja yn ’t groljen fen d’ ûnlij’ge loft Dyn laitsjende eagen fûnkljen sjen fen fjûr! Ho nou? bist wirch dû Thor? swijst nou al wer? ’t Is eft dyn hammer delslacht oer myn hert... IT KOAR. (fen nijs) _Hear dy’t nei dyn hill’ge troane Ropt de fall’nen en fordoarnen, Langje ek my dyn lijens-kroane! Lied ús oer de goede wegen Nei dyn libb’ne glâns omhegen, Ljochtsje oer hwa’t dyn ljeafde fregen._ (_de stoarm riist fen nijs_). THIED. Hja sjonge it liet fen d’ egen ûndergong. Hy boartet mei hjar as hwet túfkes plús, Syn boarst swolt op fen ’t amjen dat er docht, En hjar lûd is in wyl’ge krâns dy’t yn De macht’ge streamen fen syn floed fordrinkt. Meast wûndre wizens fen ús goadendom! Warskôgjend giet hjar lûd it loftrom troch, Dat yet it wantrou hert syn sûnd’gens sjucht En bett’rje kin, ear’t yn it ein hjar grym De domme dwylders yn hel’s djipten stjit. Ljocht fregen hja? Stoarm, heilslach scil hja ha! Hja nôt scil rotsje op ’t fjild, hjar fé scil Ran Drinzgje yn de stream fen hjar útlitt’ne noft, It tek stoart oer hjar holle kreakjend yn! (_Stoarm bilunet, it koar wirdt hearber_). RADBOD. Hark! hark! hwet is it klear! As wier ’t deun by IT KOAR. (yn jubel) _Kening God, hwaens strieljende eagen Klinte en hoal mei ljocht oerteagen, Sûnde en bloed en ljeagen seagen, Skriklik riist dyn grym en woede Tsjin hwa’t sûnd’get oan d’ algoede, Húnders fen dyn hill’ge gloede! Mar de dea scil machtleas sinke, Sûnde it heil fen lottring drinke, Dêr’t Genede en Ljeafde blinke._ THIED. Noch bliuwt it stil. Nou rist de God him ré. In rjuchter lyk sa riist er yn syn wein En skôget siikjend oer it wâld-beamt del. Syn grym riist yn him as in hjerst’ge sé, Dy’t stiif stiet yn it biidzjen fen ’e stoarm! Sjuchst oan ’e loft ek fjûr? Is ’t swirk yet gear? To skrikliker scil skielk de wjerljocht slaen! RADBOD. (yn forheftige kjeltme efterút-skriljend) By Odin, dêr, de loft! Hwet wol... O Thor... THIED. Hwet is ’t? Hwet seachst? RADBOD. De stoarm, de wyn is keard! Thor sels droech niis dat krúsliet nei ús oer! THIED. Hwet! dwylstû, bern! RADBOD. As ’t mûglik wier! as ’t koe! As twisken hjar en him de twastriid sonk! As hja by ’t neijrjen fen syn nije trêd, Him noegen as in frjeon yn Asgard’s stins, As Odin riisde en him it wolkom sei, En hy tonei nêst hjar de leegre wrâld Bistjûrde en dielde yn hjar geneed’ge glâns! Ek Niörd kaem sa ta hjar! Koe ’t wêze! O koe ’t! Syn antlit is sa stil, sa bleek fen leed As hie er sjoen yn Hel’s great ryk fen smert; As út de grizens fen de djipste wrâld _Hy_ werkomd wier yn ús wrâld... Baldur sels... THIED. Warje Odin dy for twivel! Bist bitsjoend? Dû húnst ús goaden bern! In krús’ge slaef? RADBOD. Forjow! ik fiel my swak. Dy frjemde sang... Né, né, ’t is gien. Ik slút myn hert wer ta. Gjin soen, gjin frede, striid en dea for ’t krús. ’t Untstelt ús... Goaden hwet... it stelt ús krêft, Us rom, ús heltesteat, ús skoander sels. It krús moat del. Dea hwa’t syn God oanbidt! THIED. By Thor! der bin gûnt! op de bocht fen ’t paed! Dwêst út dat skynfet! triuw de doar tel ta! Faeks gean hja sa foarby... De herne yn, hjir! (_bounzjen op de doar_). 4. _Radbod, Thied, Bernlef, Feinten fen de Keningswacht._ BERNLEF. Folk hjir? Gjin lûd. My tocht, ik hie hwet heard. Fier iepen den dy doar. Lit twa fen jim For wacht by d’ iep’ning stean. Kear tsjin as ’t wier Det immen flecht oertocht. Draech jim it lyk De klinte yn. Hwet is ’t? gjin ljocht? Hjir, tsjin De sydkant moat in bank fen seadden stean, By ’t moanljocht kinst it sjen. Liz dêr him del. (_fjouwer feinten lizze mijen de prins for dea op ’e seaddebank del_). Twa fen jim gean werom, en wytgje ’t ûnk De kening sels. Lit hiel de wacht it wâld Ofsiikje for de moardner. Dû slaen fjûr! (_Wachtfeint slacht fjûr, sjucht by de fûnk in tel Radbod en Thied hjar foarms, lit de fjûrstiennen falle_). FEINT. By ’t wird fen Tyr! Dat wier... BERNLEF. Hwet is ’t? FEINT. Ik miende ... ik seach... BERNLEF. Dû sûle! Spoeken? Bang? Jow my de stien. RADBOD. (him twingend) Dû Bernlef? doch gjin war. Ik sels scil wol. BERNLEF. By Walhal, Radbod dû? FEINTEN. Prins Radbod is ’t! RADBOD. Foarstinne Thied en ik, ja. Wirdstû kjel? Wy woene joun de tsjinst fen ’t krús ris sjen Fen tichteby. Mar ’t waer hat ús hjir keard. Hjir is de stien. My tocht, ik seach hjir niis In skynfet stean. Bliuw stean hwerst bist. Mar ho Falstû hjiryn? Hast faeks oan ’t fjuchtsjen west? BERNLEF. Ik hie de kenings-wacht. In slachteman Roun hymjend by ús yn en rôp ús wach; Hy hie in gjalp heard op ’e wei nei ’t krús. Ik fjouw’re mei de feinten ’t wâldpaed yn En foun him tsjin in beam. Rampsill’ge joun! Hwet hat syn wird ús koart ta seine west, Ho ring is ’t ljocht yn dy mylde eagen dwêst! RADBOD. (slacht nou earst fen nijs fjûr; it skynfet ljochtet op. Den) Hwêr is de griisbird rekke? Is er dea? BERNLEF. Hwet mienst ... dû tinkst ... hast den net sjoen hwa ’t is... Sjuch Radbod ... stil en glimkjend leit er dêr, As hie men yn in dream fen lok him daet... RADBOD. De prins fen Inglân! Goaden, dat! is dat... THIED. (kâld) Sa slacht de flok fen Thor de frjemden del, Dy’t hjir ús folk forliede en knibbljen dwaen For ’t skriemend wanbyld oan it skandlik krús. BERNLEF. Thor’s flok... Né, né, sa bin de goaden net, Gjin iens’me moardzje hja yn ’t ljochtleas wâld, Dy’t wirge doarmers bringe op ’t goede paed En reiz’gers hoedzje tsjin it longrjend wyld! Neat as in minske is ta sa’n died by steat, Hwaens herte siedt fen ’t wyld fenyn fen haet! RADBOD. Ydwine wirdt syn breid dos wis net mear. BERNLEF. Goaden! Ydwine! As hja dit skrikliks heart! As hja de boaden moete foar de stins! Hja wachte joun op him! Forflokt det ik Oan hjar great leed net tocht! Jim, feinten, gean, Fjouwrje yet d’ oaren nei en wytgje hjar Prinsesse Ydwine heart gjin wird hjiroer, Ear’t net hjar heit it gint. O goaden, koe ’k... RADBOD. Lit my gean. Better det iksels soks bring. It jowt gjin foech, det hja ’t fen frjemden heart Wylst hjir hjar egen broer it wachtsjen docht. BERNLEF. By Walhal né, net dû! Better in slaef Dy’t for hjar grousum leed earbied’nis hat As dû, hwaens wird fen jubel trilje scil, Hwaens eagen flûnkerje fen hún en nocht! ’t Is for dyn hate in reade kroan fen Hel Eft dy it bloed oer hier en antlit dript! THIED. Unsill’ge, húnst dyn master? Lit him gean! BERNLEF. Hy bliuwt. Hy sieddet ûnk hwerdet er komt. Arthur is dea. Hy hat myn noed net brek. Mar hwa’t Ydwine wounje scil yn ’t hert, Moat myn hert earst trochdolgje mei syn swird. Wachtfeinten, yn de doar. By ’t Keningswird Liz ik jim op to soargjen det er bliuwt. Hwa’t lef is, boetet moarn de skande-dea. RADBOD. Forwoed’ne! is dat dyn frjeonskip? dat dyn trou? Dochst my hjir hún oan mei myn egen folk, My, Fryslân’s prins en nei myn heit it heechst? Hwet sleepst my troch it slyk? Hwêr is dyn rjucht Mei mei dyn wacht dit sot gewelt to dwaen? Jim feinten, jow my romte, ef oars, by Thor...! BERNLEF. Prins Radbod scil net gean. Jim stean for him. Hy is myn finzne oantdet de kening komt. Hy briek de kenings-frede en die in moart. 5. _Radbod, Thied, Bernlef, Holder, Wachtfeinten._ HOLDER. Bernlef dû lasterst. Nim ’t werom, dat wird. Hy wit fen neat. De dieder stiet foar dy. Hjir is it reau dat dea brocht oer syn wei. (_smyt syn bôge Bernlef foar_). BERNLEF. Holder, ûnsill’ge dû? Dû raest! ho koest? HOLDER. Ik ha ’t út frjeonskip dien. Myn hert hat skriemd To sjen ho’t Radbod lijde en eltse dei Wer nije delslach dildzje moast fen ’t krús. Hiel ’t herte dreau him oan ta striid for ’t heil Dat Thor bitroud hie oan syn kenings-krêft, Neat bide er as de dei det iens syn hân Syn goaden warje koe tsjin ûnk en fal, En pynge hat men him mei twongen rêst, En as in finz’ne foltre en longrjen dien Nei frijdom, wylst syn jonge hill’ge krêft Forneat’ge waerd en yn it skaed fortreaun. Syn hân wier boun. Mar ’k ha syn hert forstien. Ik wist, al bleau syn mûle stom, syn boarst Scoe slaen fen nocht, as men him wytge en sei, De greate preester wier for ivich stom. Syn slimste fijan wier ’t. Do haw iksels De die bitocht en dien. Dû, lit him gean. BERNLEF. Dyn wirdt sels kleit him oan. Tinkst Wilfrid dea? Ilind’ge, sjuch hwa’t hjir de dea-sliep sliept! HOLDER. By Thor, ’t is him! De greate prins fen ’t krús! Brek, moardners-hert! Jim goaden, slaen my del, Forstjit my yn de iivgens fen jim grym, My flokbre, dy’t de Divel tsjinje doarst! (_falt del foar Arthur_). THIED. Oerhears’me skalt! Wiist dit net groulik út, Hwa’t hjir de moardner wier? Hwet, twiivlest yet? Biswar him by de hill’gens fen dyn siel Det Radbod dy dyn flokbre hún forjowt En net dyn libben brekt as earmtlik reid! RADBOD. Foarstinne, swij! Ljeagen en bloed genôch! Hy die, hwet ik him hiet, hwerta myn hert Him brocht hat mei it lokjen fen myn ginst! ’t Ark is fen him, mar mines is de tins! Mines de wil en ’t hiele flokbre doel! Syn hert hat wraksle tsjin myn wylde driuw, Mar ik haw longre en stookle en jage en dreaun As Loki, do’t er Baldur deadlik sloech Troch ’t glûpske stjûren fen god Hodur’s hân! BERNLEF. Radbod, ho koest! Is dit de wei nei rom? Hwer fjuchtest for? Hwet wennet yn dyn hert? Hat men ús soks leard oer ús goad’ne krêft? Springt Thor’s sterk hert by ’t skôgjen fen in moard? Sûnt holang drinkt forrie de romer út Dy’t de Walkire yn ’t blinkend Walhal biedt? Hwa hat sa djip dy staet? Hat den dyn each Nea Asgard’s greate wûnders libjen sjoen, Det it yn hel de kroane sjucht fen ’t ljocht? RADBOD. Ik siz dy, nea! Nea hat myn each soks sjoen! Dyn goaden bin my frjemd. Ik ken se net! Jim sjonge nommle sankjes yn de hal Fen ljeafde en hillich ljocht, en goad’ne lean. Mar sankjes bin ’t, hwet sêgen, âld en strûst! Mar sankjes bin ’t, hwet sêgen, âld en deadsk Nea joech in god my ljocht yn ’t twiivlich hert, Nea sei my Frey in frjeonlik, lústrjend wird, Nea is for my de libb’ne Baldur riisd— Dea, dea haw ik him sjoen as stien sa dea! BERNLEF. Mar den, ik bid dy, hwet driuwt den dyn hert... RADBOD. Wist ik it sels! Ik tink, in wyld njoer lot, Dat as in spoekbyld wacht hâldt oer myn gean! Myn egen wrok, myn wrange haet, it tsjoed Dat skandlik troanet yn myn sûndich hert! De goaden ha my flokt! Jim feinten, sjuch! Hjir stiet de prins fen Fryslân! Hjir de helt Dy’t yn de slacht jim haed en foarbyld wier! Mar sjuch syn klaed net, noch syn flûnkrjend each, De skyn dy’t dea bislút! Mar sjuch syn hert! En wit, de leechste út jim hat nomm’ler siel As dit flokt kenings-bern, hwaens hân nei bloed, Hwaens hier nei ’t walmjen fen de swevel stonkt! FEINTEN. Hy ropt de hel oer ús! De ûngod riist! THIED. Hear net nei him! Hy wit net hwet er seit! It leed stjûrt dwylsin oer him! ’t Wird raest út, Mar ’t hert is soun! It driuwt wol oer! By Thor, Haw earbied for syn liif, al is er gek! RADBOD. Né, wrychtich net. Ik bin net gek. Ik sjuch, Ik bin mysels. Ik flok myn tsjuster hert Det faeks myn siel hjar súvrje kin, det dochs Myn sonken hert syn sûnd’ge driuw oerwint. Holder, oerein. Dû hast myn flok my wiisd; Myn libben súvre yn ’t ljochtsjen fen dyn trou. Dû hast my dead ûntskoerd. Troch dy ha ’k bleek Myn grous’me skande yn ’t bliedend antlit sjoen; Ik wol wer wirde as dost it earst my seachst. Ik fergje dy op tsjinst. Gean nei de stins, En siz myn heit it hiele flokbre doel, Ik skild’ge, dû de feint. Siz him, syn doem Mei droanje oer myn holle as mokerslach. Ik bid om boete en oardiel. Frjeon, gean gau. Bernlef, ik bin dyn finz’ne. Byn my mar. HOLDER. Tink om dyn wird. Dû scilst wer wirde as do. Bliid, det ik dêr myn heil for offrje mocht, Dû sjuchst my hjir net wer. Radbod, farwol. 6. _Radbod, Thied, Bernlef, Ydwine, Wachtfeinten._ YDWINE. (bûten de doar tsjin de feinten) Gean, twa fen jim, ’t paed nei de hofstins del, Myn hynsder stroffle yn ’t fjouwrjen oer in beam, Dêr delkeild fen de stoarm. It earme bist Leit wrinzgjend yn syn need. Gean, help it gau. BERNLEF. Odin, stean by! As net Dyn noed hjar laet... (_yn de doar_) Ydwine, dû! Hwet driuwt dy hjir? Hwet woest... YDWINE. Ik bin sa bang. Ik tink noch fiel net mear. Ik wachte omdôch op Arthur. ’t Wier syn tiid, Mar iensum bleau ik yn de diizge hal. De stoarm skoerde as in dier de loften troch, ’k Roun nei de greft. Twa feinten fjouwren oan, Twa oaren hellen s’ yn, krekt foar de stins. Ik hearde in rop: „Siz de prinsesse neat Fen hwet der bard is ear’t hjar heit it gint!” Ik frege en bea... De mûle bleau hjar stom. ’t Hert bounze my. Ik naem myn goed trou hoars En stoarme it wâld yn. Amper wier iksels Yn ’t ûnlok bleaun. De Hear hie noed for my. BERNLEF. Is ’t wier goed gien? Is neat dy pyngjen bleaun? YDWINE. Né, né, mar ’k bin sa wirch. Mei ’k efkes yn? In skoftke lins. Hastu dyn tsjinders hjir? Den siikje wy it wâld om Arthur ôf. ’t Is lyts en lef, mar ’t herte slacht my sa... BERNLEF. Ydwine, ’t siikjen hoecht net mear... YDWINE. Godtank! Hwet? skriemst? hwet bistû bleek! God, Bernlef siz... Hwet is der bard? hwet kearst my hjir? O Hear! BERNLEF. Hy dystû ljeafhast wennet fier hjirwei, Moanje dyn hert ta krêft. Syn hill’ge’ Hear Hie mear rjucht op him as in stjerlik minsk’. (_lit hjar yn_). YDWINE. (komt yn) Hwet, Beppe en Radbod hjir? Nou sjuch ik ûnk En hate en bloed... Hwet moat... God, Arthur!... dea? (_falt by it lyk. Holder ôf)_. BERNLEF. (tsjin de feinten) Gean jim hjirwei. Stil, praet noch lústrje net, Dit is to hillich leed for minsk’ne lûd. En jim dy’t dit great ûnk mei eagen sjen, Dy’t jubel strielje yn skynglâns fen fortriet, My tocht, elts oar honk wier jim weard’ger skûl, As dêr’t de rou hjar sloech. Myn wacht bliuwt hjir. RADBOD. Myn heit komt hjir. Ik biidzje hjir myn doem. Gjin plak scil hy my mear sjen sa’t ik bin, As by hwet dijde út myn ûnsillich dwaen. Hjir bliuw ik oant er komt. Hjar rou en leed Scil útdrippe op myn siel as wyld fenyn Dat súvring jowt ef dea. Myn plak is hjir. THIED. Mar ien winsk bleau my mear, en dy forstjert. Lit komme nou hwet wol. Ik bliuw by him, De lêste ljeafde út myn to lang bistean. YDWINE. (by it lyk knibbeljend) Hwet leist dêr bleek en stil! dû gien, dû dea? En d’ earste gloede út dyn forklearjend each Dat my it libben learde yn ljeafde en ljocht Hie amper ’t langjen fen myn eagen met! Dû gean? myn hear, myn hill’ge? Bliuwstû stom? En amper song dyn wird myn earen yn, En wekke it wûnders yn myn siikjend hert, Dat jierren tide op ’t rizen fen syn dei? Né, wier, ik dream. In grousme god dy’t nocht Yn tsjoeddwaen hat, stiel út myn each it ljocht En tsjoent my yn it ûnkshoal fen syn nacht En stjûrt my djip de Dea syn gongen troch... Mar as it, às ’t ris wier wier...! Myn each hat Dei ’s libjend ljocht yet yn, dyn wang is kâld, En út dyn hier dript bleek de hjerst’ge rein, En oer dyn mantel leit yet deadlik leaf... Hear, Hear, hast my forlitten? is myn siel, De lytse, ûnweard’ge, wer binomd fen ’t ljocht, Moat ik wer gean yn skaed en twivel-tins, As ear’t Dyn tsjinder my Dyn wytging brocht? Hast him nou wernomd yn Dyn heech biwâld? Oerginst’ge, ik, ik hie syn ljocht meast brek! Forstjitst my út Dyn hûs, noudetst myn heil Myn libbensljocht wer oan myn langst ûntseist? Hwa bistû den, sels-suchtge? Is dit Dyn rjucht? Slachst elts den fêst oan ’t foltrjen fen it krús, Hast nocht as ’t bloed Dyn bern hjar hert ûntstreamt? Sa hate yn Walral nimmen, astû slachst Yn ’t gysljen fen dyn ljeafde. Is dit dyn rjucht? My hearde er ta, my wier syn hillichst wijd, Yn my oanskôge er Dy, en Dû bist grym En deist Dyn frjeon en brekst it byld midstwa? O hert, lyts hert, hwet slachst! Hwet is ’t dy bang! Wêz great, hâld út! bliuw yn dyn ûnksdei sterk! Myn frjeon, ik hie dy ljeaf ... ik kin net mear... Ik fiel dy nou sa fier... Mids rein en stoarm En ’t kâlde laitsjen fen ’t wyt moanne-spoek, Bliuwt neat as d’ oantins oan dyn ljocht by my, En divels gâlje my yn ’t ear ta hún For hwet ik mines tocht yn heechste trou— En iensum bin ’k, dû bist as God sa fier En neat bringt my dyn libb’ne foarm mear by, Dy’t lake en song en God’s genede droech... Neat? en dat bloed? dat bloedplak oan dyn sliep? Né, dat swijt net, dat sprekt. Dat klaget oan. Dat ropt in rop, sa strang, sa fûl, sa wyld As dyn hert nea net koe, fen boete en rou Tsjin hwa’t dy dreaun hat út ús ljeafde-ryk, De moard’ner, dy’t dy sloech. Dat bloed forflokt. (_stiltme; den hjar stadich nei Radbod kearend, fierôf en heech_). Radbod kom hjir. Dû bist my ’t neist, as broer. RADBOD. Ik haw as broer nea yn dyn ljeafde dield; ’t Wier ljeagen, knibb’le ik nou dêr nêst dy del En lústre ik dy in dimmen wird fen leed. YDWINE. Fynfielend is dyn hert, dat wist ik lang. Net dêrfor rôp ik dy. Kom hjir, detstû De skande sjuchst fen dyn forflokte striid Tsjin ’t ljocht dat riist, en yn dizz’ moard’ners-die De grousme wytging fen syn sûnd’gens sjuchst. RADBOD. Ik kin it net. Myn kommen brekt syn rêst. Lit him yn frede slomje en twing him net To tsjûgjen tsjin d’ ûnsill’ge dy’t him sloech. YDWINE. Ilind’ge! ik wist it! woedzjend scoe it bloed De woune útwâlje en oer dyn foetten gean, Astû dû moard’ner, knibb’lest nêst syn sté En mei in skyn-from antlit súvring sochst! O, fierde ik nou it swird, joech krigers-krêft My lôge yn ’t hert, myn hân naem bloed for bloed, En bliedend ûnder ’t byljen fen myn flok, Scoest suchtsjend gean it paed nei Hel hjar ryk! Forflokte! Mei in God dy slaen ta dea, En pyngje oan ’t ein, en foltrje it tsjuster hert, Oant it fen rou en skamte en eangstme brekt! THIED. My tinkt, ik hear it frede-wird fen ’t krús, En ’t minlik lûd is wis myn hert wol hiem. As ’t krús forjowt en Walhal’s rjuchter flokt, Droanet ienselde grym ús earen yn. YDWINE. Swij oer it krús! Ik sjuch it nou net mear. Hwet oars hat macht oer my, myn bea is wrek. Ik easkje for de moard’ner, moard’ners rjucht. BERNLEF. Hâld yn! ’k Hear hynders drafkjen oer de wei, Faeks is it him, hwaens wird... FEINTEN. (bûten) De kening heil! BERNLEF. Drôf sté for ’t ljochtsjen fen syn fredeglâns, Tiisd yn de nacht fen d’ egen bern hjar rou! 7. _Radbod, Thied, Bernlef, Ydwine, Aldgillis, Jûle._ ALDGILLIS. Hwet? jim hjir? elts dy’t my yn ’t bloed bistiet? Wansill’ge joun, dy’t yn syn stoarmge grym Us driuwt nei ’t tsjuster yn dit hûs fen ûnk, En bliidste hope yn wé en triennen dwêst! JÛLE. To drôver ús de nacht yn ’t nearzge wynt, To blider skielk it ljocht fen nij lok riist, As ús each ealgje stil de hearlikheit Dy’t hy nou sjucht, dy’t ús sa ier forliet! YDWINE. Hwet! kin in moart den wêze in wei nei ’t ljocht, Koe for syn siel gjin hill’ger paed bistean? JÛLE. De kening fen it skeep’ne stoar oan ’t krús, En syn dea wier ús wrâld genede en ljocht. YDWINE. Mar moat den elts dat grousum krúspaed gean, Moast _syn_ holle ek oan dat forflokte hout De skande-kroane tôgje... O God, myn God, Hy dy’t myn ljocht, myn heil, myn alles wier... ALDGILLIS. Myn bern, wêz sterk. Stean fêst yn dyn bitrou, Al sjucht ús each it greate doelwyt net. YDWINE. Myn hege heit, as ea in godleas dwaen Jins herte yn grym brocht en jins oardiel strang Fen boete skoep en rou, as ea forried Jo haetlik wier en wearzich as de hel, As ea jins hert forspijing hie for ’t dwaen Fen glûpske skande, en ea jins wird de sot Dy’t jo to keapjen socht for earleas wyt, Fol grym fordreau, as ea jins gastfrjeon djûr En nei wier oan jins hert, in griis âld man Deun oan de dea, mar ek de maitiidsfrjeon Dy’t kein en suver wier as knopjend blomt, O nim den wrek, lit den jins keningsmacht In wjerbyld wêze fen it heechst strang rjucht Dat libben nimt for libben, bloed for bloed, Forflok den mei jins doem en died de hân Dy’t Goades súvre frjeon de deaslach die, En myn each sleat yn ’t reinklaed fen de nacht. Dyn bern skriemt oan dyn fiet; it hoopjend hert Dat bloeije wol yn ’t laitsjen fen syn ljocht, Skriemt nou syn wanhope út; myn lok is dea, En laits en blidens bin dyn dochter hún, Dy’t dy sa faek in glâns brocht oer dyn dei; Mar ien ding is hjar bleaun, ien libbensplicht Hjar tsjûge fen it bloed op ljeafste’s lyk: To meitsjen det sa’n died net strafleas stiet, En boetsje mei de swierste doem for tsjoed; Yn namme fen de deade, út egen leed, Ut kreft fen ’t heechste rjucht oer minske en god Biswar ik dy by ’t bloed dat oer him is: Slaen mei dyn flok de swarte moard’ner del Yn Hel’s djipst ryk, forstjit him yn de nacht, Dêr’t nea in libbens-foarm út rize mocht, Jow him, dyn skande-bern, yn Dea syn hân! ALDGILLIS. Leed makket dy dyn tonge as flymjend stiel. Ydwine, riis; jow oan dyn frjeon dyn rou, Mar rop gjin rjucht noch boete en doem oer him Dy’t yn syn twivel foel ta sûnde en skild. Draech great dyn leed en lit it oardiel my. It rjucht scil oer him komme, strang en swier, As strykt mei dit flokt dwaen, mar ek det him Genede bliuwt ta súvring fen syn siel. THIED. Dyn wird is twiivlich as dyn wêzen ’t is. Dû witst, dû hast gjin rjucht ta doem. De skild Fen dizze ûnsill’ge die birêst by dy. Unnoazle! dû, dy’t wetter en wyld fjûr, De goad’ne wierheit en de ljeagen-dream, De dead en ’t libben, pearje woest ta ien, En hate en grym, dy’t as de goaden sterk, ’t Hert bûkjen dwaen en útslagge as in fjûr, Yn yeske fen dyn freeds’mens dwêste woest En twinge yn dimm’nens hjar oerhears’me gloed! Nou briek it út. De tsjinstriid wier to fûl, To grym de haet, dy’t út ús hill’ge wrâld It flokhout keilt yn ’t brûzjen fen de nacht. Ik wytgje dy, haw noed, sjuch ta hwetst dochst! Net hy hat skild, dy’t machtleas, riedleas, boun, Ienris it ûnrjucht fen dyn frede briek, Mar dû hast skild, dy’t hjar oerdied’ge krêft Knoeist en yn kjetlings fen dyn freeds’mens twingst, Dy’t yn ús herte ljeafde en ealens daetst, Hwaens hân net ien moart yn syn grym bidreau, Mar hwaens bistean ien greate ûntkrêft’ging is, Hwaens frede ien staed’ge moart fen hill’ge trêft! Dû dy’t dit folk slachst yn in skande-jok, Det eltse nomm’lens stjert en ’t leechste dwaen Hjar útkomst liket út hjar dildleas leed, Dû dy’t dyn folk, dyn hof, dyn egen soan Slachst oan it krús, en praetst fen rjucht en doem As hjar hân yn hjar need de krús’ger slacht! ALDGILLIS. Frede is de wijing fen ús ierdsk bistean, Mar striid ûnweardichheit, en great biwiis Det men oer egen wierheit twiivlich bliuwt En oarljue goede en wize kar mistrout. Eltsien hat rjucht to libjen sa’t er is, Dy’t soks ek oan oaren gint, en eltsien scil Hjir yn myn ryk frij wêze yn ’t hill’ge en God, En net oar d’ oar misdwaen. Hwaens hert to swier Tilt ûnder ’t tôgjen fen syn hate en niid, En nytgje moat en hjitfolgje as in oar It hill’ge yn oarwei sjucht, dy is my fier En net eardet syn hert de noft forstiet Fen frede en bloei en ljeafde yn alle ding, Ear’t net de ljochte wei út ierde’s tiis Him linkenoan laet nei in blanker oard, Sjucht er de frjeonskip fen myn eagen wer. Myn leed telt hjir net mei. Hy wier my ljeaf Yn al syn stoarm’ge grym en tsjustre wrok, Ljeaf as syn each, oermoedich flûnkrjend, gyng Oer ’t deistich soargjen fen myn moeisum wirk, Ljeaf as er stune yn twiljocht fen de hal En nei de grize wolkens seach, dêr’t bleek In glâns fen hjerstich ljocht trochhinne foel, Mar syn aerd flokt mei ’t stribjen fen myn hert En twingt him mei nei misdied en gewelt, Dêr’t ik syn langste ûntsiz. Woloan, ’t is goed. Oandet myn each brekt yn de iiv’ge nacht En men him ropt to hearskjen op myn troan’ Is Fryslân frjemd for him. ’t Ald Hilge-lân, Ombrûze fen forwoedend wiet en skom, Is oant dy dei syn wensté. Ear’t it ljocht Syn mindring wer oernimt, leit dêr syn ryk. THIED. Unsill’ge! driuwst dyn soan syn heitlân út? Jowst him it wiet, de grime stoarm ta rôf, En ’t iensum longrjen op in keal stik stien? De dei det hy giet, giet dyn mem him nei En út hjar eagen, blyn fen wea en leed, En feal as ’t ljocht fen jinsen hjerst’ge loft, Scil ienris yet in fjûr opglânzgje en oer Dyn holle slaen de wearljocht fen hjar flok! RADBOD. Stil, beppe, en wêz him tankber. Heit hie rjucht Ta swierder doem, al weacht ek dit my swier. Hie bloed for bloed syn doem wêst, swier fen skild Wier ik forflokt, it paed gien nei de Hel, En for myn siele wier nin heil wer riisd. Dêr is it plak fen iens’mens, wraksljen, langst. Mei ’t skomjen fen ’e sé, de sâlte wyn My lottrje fen myn dwylsin—mei it lûd D’ ûnweard’ge fytrje ta in greater striid, As nou myn dream oer ús forbjustring brocht... YDWINE. Hy bliuwt dos en hy foel. De himel swijt. De keningsmûle is stom. Der is gjin rjucht. Ien is it lean for goed en flokber dwaen. Hy dy’t de macht hat, stiet; mar dy’t bitrout Op God en himelsk rjucht, siicht del yn dead. O greatste, hiest it krús net nomd, en djip Yn ’t suver hert yn minsken wantrou hawn, Hiestû it swird fierd as dyn moard’ner ’t docht, Dû leist nou net yn swijsumheit fen dead— In ljeagen wier ’t, it krús foel mei my del. JÛLE. Ydwine, hâld oan ’t hill’ge! YDWINE. In dreambyld is ’t. De krúsgod swijt en lit ús traepje yn ’t stôf. It swird is goed for ’t rjucht. For sa’n wylde ierd’ Foegje de goaden fen ús Walhal bêst. JÛLE. (knibbeljend by it lyk) Geneed’ge, hill’ge, almacht’ge Hear en God, Dy’t by Dyn bern bist en it weitsjen docht, Dêr’t drôf in stjerlik hert om útkomst skriemt, Dû greate, dy’t de wrâld yn oarwei stjûrt Mei ien stil wird, dy’t do’t Dyn tsjinner bea, Deis strieljend ljocht weromdreau yn syn rin, For hwa’t it beamte as deade twigen brekt, Aliiv’ge, stean ús by yn eangstme en need! Dû dy’t it krús brochst yn de tsjustre wrâld Sjuch ho’t it sinkt, dêr’t earst Dyn feint it djip En sterk plante yn it hert, Dyn ljocht ta ear, En hear it wird, dat it syn heil ûntstriidt! Mar hwa’t dy ken, forstiet Dyn almacht ek, En swijt, hwent yn Dyn tinzen dijt de dei Dy’t hún en twivel delslacht as in ljocht, En sels ûnwittenden Dyn iivgens wiist. Forskyn ús Hear yn ’t wûnder fen Dyn wirk, Lyk faek Dyn hill’ge geast de deaden rôp To libjen yn hjar ierdske foarms fennijs! Jaen ljocht hwa’t oan Dy twiivlen, wiis de wei Hwa’t blyn binne yn hjar gean, lit heech dyn glâns Ljochtsje oer de dimm’nens fen dizz’ earme klint, En stiftsje yn dit fier lân Dyn ryk, sa sterk Det elts it hild’gje moat en Dyn macht wit Boppe de goaden út ús tsjustre tiid! Hear Hear, wêz ús neiby! Ik rop dy oan! Kom del yn krêft! Slaen mei in wûnder troch! Lit ús om Kristus wil net krêftleas stean! De nacht komt oer ús del! Wêz Dû ús ljocht! Forlit ús net! Dyn greate macht hat wâld, Fier oer de bleke dea! O God, myn God Harkje de bea fen hwa’t Dy knibb’ljend ropt! En biidzjend leaut... Hear, Hill’ge Hear, dû scilst Dochs net dyn bern stjitte yn de twivelnacht! O as it stil bleau, en Dyn dwaen bleau fier... THIED. Dyn hill’ge hâldt fen rêst. Dû skeinst syn lins. In greate die foeget syn fierens net, Hy lit him ljeaver warleas stean oan ’t krús. Sels rêdde er him net ienris; scoe syn krêft Yn soks dy útkomst jaen? Earm breinleas bern, In dead stik hout hastû dyn ljeafde oan jown; Dû makkest dy ta spot. Kom, riis oerein! Jim God doocht better for hwet feal gedream, De libb’ne wrâld heart syn lûd net yn thús! WILFRID. (yn ’e doar) Great is de Hear, dy’t joech en nei him naem, De God, dy’t yn it Wird ta wêzen kaem, De hill’ge dy’t syn foltsen laet nei ’t ljocht En oer de dea syn greate wytgings brocht. 8. _Radbod, Thied, Bernlef, Ydwine, Aldgillis, Jûle, Wilfrid._ THIED. Ek him yet! Nou komt ek syn ûnkrêft út! Better sa’n fal as yn de krêft fen ’t wird! ALDGILLIS. Earweardich frjeon, jy fine ús djip yn leed En roujend oer in ûnk, sa bang en great, Det by it bleate neamen ’t lûd ús stjert En ’t glânsleas each gjin ljocht noch treast mear sjucht. WILFRID. Ik hearde it, hear. Myn âld hert is forslein. Hy wier ús hope en wytge it ryk fen heil, Dat Kristenkenings stiftsje scille op ierd, Hwennear hjar hert for ’t hillich boadskip slacht. Mar God wit mear as wy. Syn dwaen is heil En hwer’t hy naem nei ’t strieljen fen syn ryk Jowt minsklik hert gjin fûle leedklacht foech. (_tsjin Ydwine_). Myn bern, mei God dy treast jaen yn it hert, Dat bliede moat noudet syn ljeafde wiek, En mei ’t dy stypje det ús hill’ge Hear Syn bern neat docht dat ta hjar bêst net dijt! YDWINE. God swijt yn ’t djipste fen syn sealen, Hear. Syn ljocht is ús ûntstoarn. Syn himel swijt, Sels as in gjalp om grous’me moart hjar ropt. Us ljocht forsonk yn kâlde dea syn sé. JÛLE. By ’t hill’ge fen it krús biswar ik jo Rop God oan om in teiken. Krêftleas sinkt Us ljeafste hope yn ljochtleaze ieuwen del, As nou it ljocht net mids dit tsjuster riist En strielet hiel de wrâld oer, as eartiids Do’t nei it krús de Hear riisde út de dea! God is sa goed, hy weegret jo soks net— Myn siele is syn great hert to fier en frjemd. YDWINE. By moart en deaslach klonk faek Odin’s flok; Hwa’t hjir swijt kin for d’ iivgens net bistean. ALDGILLIS. Earweard’ge nim ús twivel wei. Ien wird Fen jo wint mear genede as al ús bea. In great ljocht scil ús rize as nou syn krêft De dea binimt fen syn ûnstuitbre macht, En ’t lân scil strielje yn ’t glânzgjen fen it krús, As dit great ûnk troch syn geneed’ge wil Wer hill’ge wirdt ta wytging fen syn krêft! WILFRID. Wanhearrich laech! is dit jim Godsbitrou? De Hear dy’t dead en libben hearlik laet Yn greate skeakels fen ûnbrekb’re wet, Dy’t oan de dea de grym en eangst binaem, Hjar hill’gjend ta de poarte nei syn ljocht, Scil for in ienling dy’t er nei him rôp, Syn iizren wetten brekke as weardleas reach? De wrâld scil siddrje op hjar kristallen wei For ien? For ien it ljocht forlitte it sté, Mei wiis bistel him oan de himel wiisd For ien de sé rize út hjar einleas bêd? (_wiist nei de stjerren_). Sjuch, twivelried’gen! Yn ûnsiz’bre preal Wintlje de tûz’nen stjerren troch de nacht, Greatmacht’ge stiennen yn Gods alwrâlds-kroan, Elts oan syn sté en oan syn banen boun, En gean hjar wei, de riigjende ieuwen troch, Eltse oare nacht fen nijs, nea skokt noch skaet Fen dêr’t Gods hân hjar stelde ta in ljocht! En hiel dy iiv’ge wrâld mei al hjar greats Fen gouden wetten, tinzen fen Gods brein, Fen berte en dea, fen nacht en moarn en dei En joun en nacht weroan, fen stiltme en wyn, Fen himelwilft en swirk, fen strân en sé, Scil út hjar wei wike om ús stjerlik leed, Us ierde-bern, wif meinomd yn hjar flecht? En scil wy bidde om mindring fen ús heil, Om ierde ynpleats fen himel, skaed for ljocht, Gods ljeafsten weitwinge út syn leedleas ryk, Det hja nêst ús, wer diele yn ierde’s leed? Wé, wé de preester dy’t Gods wil misken En tsjin de hill’ge yn ’t rjucht giet! Wé it wird Dat stúnje doar tsjin de bazúnstjit Gods! Fornim, jim twiivlers ho’t de kristen bidt As hy him bûgt oer ’t lyk fen sibbe en frjeon: (_delknibbeljend_) Geneed’ge heit, myn siele bûgt ta dy, Myn each hat skriemd en yn myn hert is rou, Hwent dû hiest ljeafde nei myn earmoed stjûrd, En sinne jown det ik my waermje mocht, Nou naemst it my en ik bin ienlik bleaun. Mar hearlikheit is alles hwetstû dochst Fier oer myn ierdsk forstân en stjerlik each. Ik leau yn dy. Dû, bêdzje my ta rêst, Det ik aloan stil for dyn wizens bûg, En nea myn hert niig ta ûnweard’ge grym Tsjin him dy’t stiet oer tiid en ivichheit. Net mines, dyn wil wêz yn elts ding dien. ’t Is greate wizens dat dyn oerliz docht. Dû joechst, dû naemst. Dyn hill’ge namme scil Myn stimme priizgje oer de tiid’ne rin. (_In fier wyt ljocht siicht oer de drompel de klinte yn. Arthur forweecht sêft en bringt de holle hwet omheech_). RADBOD. (sjucht it) Goaden, hy riist! De dea wykt fen him wei! YDWINE. Arthur! (knibbelet nêst him). JÛLE. (hâldt it krús omheech) God spriek! Syn ljocht riist oer ús út! Bûg for de hill’ge dy’t dit wûnder die! ALDGILLIS. Nou dûkt de twiivlichheit. It hirdste hert Iep’net syn grounen for dit tsûgenis. Gjin God is great as dy’t sa klear forskynt, Der’t dimm’ne frommens delbûgt for syn wil. ARTHUR. (bykommend) Hwet wol dat hjir ... hwêr haw ik west ... my tocht, Ik foel... Ydwine dû? en triennen? Frjemd Detstû hjir by my bist ... ik woe nei dy Mar do... Ik seach de moanne, ik hearde in trêd En tsjin myn sliep sloech fûl hwet tsjusters oan... Ik leau, men woe myn dea ... mar hwa dochs? hwa? Ik ha safolle ljeaf ... hwa hatet my? YDWINE. Sjuch roun oer hwa’t hjir stean. Den fynst him wol. ARTHUR. Ik ealge it wol... Hwent Radbod is my grym, Mar ’t herte is him dochs heech en suver, great, En klear syn each ... hy bûgt? it is dos wier? Frjemd dat de striid safolle nommlens nimt En fytrje kin ta soks.—It wier my ljeaf, As bûten him nou elts dit sté forliet, Det hy myn winsk fornaem. Lit feinten hjir For lieding nei de stins, skielk as ik my Wer jow nei jim... Mar lit my nou mei him. YDWINE. Dû ropst de dea ta dy. Dû hjir mei him, Dy’t niis dyn libben naem, dy’t as de wolf De sinne hatet, longret nei dyn dea? Dû meist net! tink om my en ’t âldershûs! Hwet scilst dy weagje om neat? Dû bist fen ús, En meist om ús net gean yn ’t hoal fen ûnk! ARTHUR. Lit my mei him. Bitrou en haw gjin noed. Dû sjuchst, ik haw myn swird yet. Syn hân is Fen wapen leech en rjuchtet neat mear út. En yet in greater soarger noedet my, Dêr’t syn grym dochs as stouwend tsjêf tsjin is. WILFRID. Nou lit ús gean yn stil en great bitrou, Hwent Hy hat noed dy’t blidens jowt fen rou. De moanne riist, yn silver leit it paed; Wolsillich, hwa’t it hert sa lottre waerd! Stil giet ús trêd en folget from it krús, As ienris op ús wei nei ’t himel-thús. RADBOD. Foarstinne, gean. Ik stroff’lje en fal net mear. My wirdt myn paed allinken ljocht en klear. THIED. Ik gean in iens’me wei. Myn hert is swier. De joun is oars as det de dage wier. (_Thied, giet ôf, biselskippe fen Bernlef; men jowt earbiedich romte. Wilfrid nimt it krús en giet foar. De kening, Jûle, Ydwine folgje_). 10. _Radbod, Arthur._ ARTHUR. Dû hast gjin wapen mear? Gjin dolk ef swird? RADBOD. Neat, dû bist feilich. ARTHUR. Nim dit swird fen my. Dû woest myn dea en hiest my slein, as net Gods wil it tsjinkeard hie. Mar hjir bist frij. Yn dyn hân leit myn libben. Twiivlje net: Ik flok dy net astû ’t dyn goaden wijst. RADBOD. Dyn libben winske ik nea. De preester wier ’t Dy’t d’ oanslach jilde moast. Mar dû wierst dêr, En naemst hwet him biskern wier, nei dysels, En ’t wier my leed, hwent dyn dea woe ik net. ARTHUR. Unnoaz’le! In griis âld man hwaens holle al bûgt Nei ’t grêf, dy’t eltse dei as taslach telt, En mei in pear jier weiwirdt fen ús wrâld, Him scoest in moart dwaen om’t er tsjin dy stie? Wier hy de stêf fen ’t krús, syn hope en krêft, Hy dy’t God ropt nei ’t noegjen fen syn hûs, Nou’t hast syn deiwirk dien is en syn plicht Foltôge is, deun by d’ einpeal fen syn paed? Hwet kin syn wirk tsjin dyn oerdied’ge krêft, Syn kâld bloed tsjin it fjûr dat dy trochstreamt? Mar ien kin ’t krús hjir rizen dwaen yn ’t lân, En dat bin ik. Myn krêft is jong as dû, Myn macht is mear en rounom dêr’t ik gean, Forklearje ik ’t each fen hwa’t yn twivel stiet, En riist it krús yn dage’s goudglâns heech. My scilstû tsjin dy sjen, safaek dyn dwaen Dyn goaden weitsje wol ta nij bistean, En alles hwetstû boust, scil myn hân skielk Wer brekke en broazljen dwaen yn moude en túch, En myn God riist op ’t grize pún fen nijs. Hwet twiivlest yet? Hjir bin ik, warleas, wirch. Ien stjit, en faeks hastú den ivich woun. Dyn heit scil sinke yn twivel oer myn God, Dy’t sok ding dilde, Ydwine flokt it krús Dat twaris hjar de ljeafste it herte ûntstiel, En ’t haetlik boadskip stjert yn ûnkrêft wei. Hwet? nimstû net hwet sa’n goed lot dy biedt? RADBOD. Forlied my net. Ik doch gjin skande mear. Hwet wier, hat west en d’ oantins pynget my As bitend kanker-fjûr. Mar nou is ’t gien. Ik scil myn goaden hoedzje yn ears’me striid Ef mei hjar falle yn ’t poarper fen de joun, En astû tinkst, neat as it krús kin ’t hert Fen sûndgers lottrjen dwaen yn keiner ljocht, Den scilst yn my de wytging sjen, det ek Us greate goaden súvrens ljeavje en trêft, En det, yn Walhal ek, de hill’gens blinkt! ARTHUR. Ik tankje God detstû dat ynsjoen hast. Dû wierst sa ljocht en sterk. Ik hold fen dy, Al wier dyn each for my fen hate wyld. Ik wist yn dy ûnthjittings for de wrâld Sa great en, ryk as mennich minsk net dreamt, En ’k seach sims op dyn hier in glânzen kroan’, Net hill’ge fen it krús, mar gouden ljocht Lyk simmer-middei ’t wide lân oerstruit. Yn ’t hert bin ik dyn frjeon. Dû witst, de striid Scil skielk ús skiede, en elts scil yn syn tint’ Wach fjuchtsje for syn sill’gens en syn heil, Dû for de foarstlike Asen, ik for ’t krús En faeks bringt God ús nea wer nêst mankoar, Mar jimmer bliuwt yn ’t herte it witten klear, Det, dêr’t sels Goaden skiede, greaters yet Gelikens winskjen brocht hat yn ús geast En det, fen ’t krús en Walhal fijân wijd, Us djipste hert, ús sibben skoep, en frjeon. Tink sa om my. Ik haw yn dy bitrou. Dû wirdst dyn goad’ne rom. Dyn hân as frjeon! RADBOD. Núvre! dyn goedens skroeit myn hert as fjûr. Ik kom út hernen fen in skriklik wâld Dêr’t nea it ljocht troch twiich en leaven foel, En hommels stean ik mids dyn iep’ne dei, En ’k sjuch en wird net mêd dyn glâns to sjen, Mar hiel myn liif is yet biwoelle yn reach, En stjurre bloed noch klibbet read myn hier— En dû seist soks? dû kenst myn djipste striid En leaust yn my? Dû dy’t hast foelst, troch my? Ik bûg for dy. Dyn wird ûntstjert my nea. Tink net oan my as oan in weard’ge frjeon, Mar as oan ien, dy’t fier fen dy, by ’t lûd En ’t grime bearen fen d’ ûnlij’ge sé, In greate striid fiert yn syn brûzjend hert En wirde wol as dû, en den dyn frjeon, Al skaet ús sé en striid. Dû wierst my goed. (_jowt him de hân_). ARTHUR. Mear as de nacht skaet, bynt de libb’ne dei, Hwent elts dielt God fen syn genede mei. (_klopjen op ’e doar_). 11. _Radbod, Arthur, Rixt Martena._ RADBOD. Hwa kloppet dêr for yn? WACHTFEINT. In krúsfaem, hear, Dy’t oan prins Radbod boadskip bringt. RADBOD. Oan my? (_docht iepen. Rixt komt yn, formomme ûnder de nonne-kape_). My brochten jo in tynge? Ik ken jo net. RIXT. (hjar lûd tobrekkend) Gjin frjemd fornimt myn namme en heimnis, hear; Jo inkeld wirdt myn wytging iepenbier. ARTHUR. Wachtfeinten, lied in hynsder foar. Ik gean. Twa jaen hjar mei my nei de kenings-stins, En d’ oaren biidzje Fryslân’s keningssoan. Radbod haw heil. Myn herte bidt for dy. RADBOD. Myn dwaen scil tsjûgje det ik net forjit. Haw heil. (tsjin Rixt) Nou heart gjin frjemd jins wytging mear... RIXT. Allinne Radbod wier myn heimnis hiem, Him song myn lûd ús swietste dreamen ta. (_slacht de nonne-mantel ôf. Radbod sjucht Rixt foar him stean yn de dracht fen in ealfaem, it losse hier oer de skouders_). RADBOD. Rixt! Dû! Ho komst... Hwet wolst? Hwet sikest hjir? RIXT. Dyn hert. Ik bin fen dy. It kleasterklaed Omjowt myn jonkheit mei syn rou net wer. RADBOD. Bist flechte? Ik swar dy, hast oertocht, hwetst diest? RIXT. Ik hie in wearze yn ’t krús syn tsjustre tsjinst, En ’t hert wier fol fen oantins oan ús lok. Ik ha ’t hjar sein, myn langjen dat de wrâld Noch jonkheit weegre hie, wier hún for ’t krús En ’k hie in hate yn hwet my finzen hold. Hja twongen my. Oandet in hill’ge man, Dy’t gast is fen dyn heit, yn ’t kleaster kaem En ik him myn wjersin en myn ôfgriis sei. Hy sei my: Gean dêr’t dyn langjen ropt En joech myn frij my wer. Do socht ik dy, Myn herte júbljend fen myn bliid great lok, Mar Radbod, du seist neat ... dû bliuwst sa stil... RADBOD. Dû hast ús doel forret, dy maitiidsmoarn. Hwet twong dy do ús heimnis priis to jaen? RIXT. Myn heit hie aen. Do spriek er goed fen dy, En moed’ge my ta myld bitrouwen oan, As wier’t him goed detstû my boaskje woest. Ik wier sa bliid en op forrie net ré, En ’k tocht yn ’t hert: Us ljeafde is him nolk, En ’k sei tofolle, oantdet er wist en hy, D’ ûnsill’ge, my yn ûnk en finznis twong... RADBOD. Mar as er nou dy easket by myn heit? RIXT. De hill’ge man is nei him gien, for my, En spriek for my en det God’s hert gjin nocht Yn twang hie oer it hert dat oarwei woe. Do slingre er my syn flok. Ik bin forstaet. Myn âldershûs is for my ivich ta, En oars ha’k neat mear as ús ljeafde en ljocht. RADBOD. Myn bern, en dat for my... O joech in God Nea hie myn paed dyn blanke wegen krúst, En hiestû fier fen my dyn blidens foun Yn oar great lok, fen smerte minder swier! Myn ljeafste, ik mei net nêst dy gean. Ik foel. Myn siel hat sûndge as ik net neame doar. Myn ljocht dat dy oerskynde is dwêst yn nacht En amper wraksle ik fen de hel my frij. Ik bin net dystû tochtst. Dyn ljeafde-prins Giet as in skoaijer troch de grize joun En tinkt syn skande oer, djip yn ’t hert de striid Eft nea syn siel net rize kin nei ’t ljocht... Myn rjucht op dy is wei. Ik swar dy, gean. Dû hast ien ljeaf dy’t thús heart by it folk Dat glûpske moart bidriuwt en swalkers daet. RIXT. Nea gean ik wer nou’t ik dyn hert wer foun. Ik ken dy as de simmerwyn de mar, Dy’t brûzje en skomje kin, biroun fen grym, Mar yn syn djipten suver bliuwt en ljocht... Al stoarste fen den tsjoeds de skande-dea, Al flokte it folk dyn namme, al spei it swirk Thor’s lôge woedzjend oer dyn misdwaen út, Ik leaude yn dy, ik wist yn dy, hiel djip, In great sterk ljocht, ryk as de dei syn glâns, Dy’t aloan rize en winne en strielje moat, Al stoarmen ek tsjien winters wyld dêroer... Ik leau yn dy as yn de jountiidsloft Fol greate stjerren, glânzgjend fen klear goud, Dêr’t sims in wyld swart skaed yn woede oer strûst, Mar dy’t bistean en strielje yn ivichheit; As yn in wâld, fol spoekrichheit en skyn En driigjend swart dat nimmen yngean doar, En holle suchten út it kroanjend beamt, Mar djip dêryn in hege berch fen ljocht, Dy’t nei de iivgens sjucht en út hwaens hert De libbne streamen gean fen ljeafde en krêft, Sa leau ik yn dyn siel, sa riist se my Yn iens’me nachten yn myn dreamen foar Det ik de hannen optil nei dyn ljocht, Dat djip swart hert dat strielt fen goud ... for my... RADBOD. Dû slachst my blyn fen lok... Myn Maitiidsblom. Dy’t my sa ljeaf is ... en ik mei dochs net... Myn bern, ús lân is hjoed myn fiet ûntsein, Ik mei net by dy bliuwe. Ik moat hjirwei. RIXT. Hwet oarde leit sa fier det ljeafde’s fiet It net bireizgje yn ’t lieden fen hjar langst? RADBOD. In iens’me rots is my ta wensté wiisd, Fen ’t wide oerstreamd en dêr’t de sâlte wyn De reade kliffen sels ta stiengrús byt; In keale stins mei neat as sé syn sang, Neat as de wyn syn dream en bleek stil ljocht Dat pearlet oan de loft as ienlik leed, It grym gewelt fen ’t âlde Fostelân. RIXT. As Baldur stoar, de goadne ljeafste en treast, En drôf syn trêd de grize paden gean Nei dêr’t de siele yn stille wémoed skriemt, De diizge kriten fen de dea, de Hel, As hy dêr siet, fen tûznen skimen ien En wirch it leed út rust’ge romers dronk, Rûze ien sucht ljeavjend troch syn gouden hier, En patte in mûle myld syn wyt drôf wang, En streake in hân yn dimm’ne noed syn hân, Nanna, de blossomknop, dy’t mei him bloeide, En mei him wylge en mei him doek yn hel. Lyk hjar boat dreau oer stille Dea syn stream, Draecht ús it boat nei ’t hillich Foste-lân, En astû den fier fen dyn heitlân wei, Sjuchst nei de dreamen yn de blanke kym, En yn dyn hert, it greate, in leed dy riist, Den scilst in trêd hearre oer it grize strân En nêst dy scil hja stean, yn striid en langst, Dystû ta ljocht en glâns en godheit bist, Dy’t longre hat nei dy, dy’t dy bistiet En bûten dy gjin heit noch himel wit. RADBOD. Dyn ljeafde wynt my wei yn dreame-ljocht. Ik doar der net nei sjen. Myn hert slacht swier, As briek it ûnder d’ oanstream fen it lok. Dû ... mei my dêr ... o Rixt ... ik ha sa lit, Ik wier sa bang, det ik gjin ljocht mear seach En stjerre moast yn ’t skaed... Siz ’t ienris yet, Bliuwstû my trou, bistû myn egen breid? RIXT. Myn libjen is fen dy, yn ivichheit. RADBOD. De goaden tank! Myn greate dei bigjint! Hja libje, libje yn iivgens! Walhal wint! (_It doek lûkt ta_). KOAREN. Op it foartoaniel fen wearskanten seis nonnen, dy’t bar om bar de koaren en tsjinkoaren sjonge; sêft gouden ljocht. KOAR I. Mem Gods, hwaens mylde ljeafde en noed Blank ljochtet oer ús leegre wegen, Dy’t herte noeget nei omhegen En súvrest fen it stjerlik tsjoed, Geneedge dy’t yn goudne joune Heech troanest dêr’t it deiljocht sinkt, Wylst yn dyn hier de jounstjer blinkt En glinstret ho’t leed dy woune, Lit ús yn dimnens tinke om dy Forhearlikjend dyn heil-genede, Dy’t koele treast en ljeafde en frede Jowst oer de weagjende ierd hjar tij! Dû dy’t it brûzjend stjerlik herte Heech hill’gest ta in nij bistean, Wol strieljend foar ús foetten gean, Det dwylljocht nea ús dwaen forrette! TSJINKOAR I. My tinkt ho’t yn de heil-lânsdouwe Do’t nearne in rêst wier for dyn foet, Yn dûnkre stâlle in libb’ne gloed Forriisde tsjin de dea syn rouwe; Yn wynsels leist it hill’ge bern To rêsten; yn de krêbbe en d’ eagen Dy’t lokkich nei syn slomjen seagen, Hja strielen fen in wûnder sjen; In stjer briek troch de tsjustre loften En ljochte yn hege himel-glâns De dimm’nens fen de stâlle lâns, De wyn song sêfte heil-geroften; En knibbljend bidestû de dei, De hill’gens yn dyn great ryk herte, Dat yn dyn bern syn kening mette En lústerjend syn loksbea sei! KOAR II. De skepers, tiisd yn sliep en dreamen Yn iensme romten, bleek fen ljocht Dat moanne’s wijing oer hjar brocht, Utskinend oer de tsjustre seamen, Skrillen fen dream en slomjen op, En hearden fiere hill’ge sangen Fen frede en lok en great forlangen, En riisden by de hill’ge rop Fen d’ ingels dy’t de wei hjar wiisden Nei ’t ljochtsjen fen hjar heil en hear, Hwaens stjerre flûnkerjend en klear Al swider oan de himel riisde; Hja knibblen dêr’t it Bernke laei; Dû seachst it, yn dyn lok bitize, En tochtst: As sa syn teikens wize Ho hearlik ljochtet den syn dei! TSJINKOAR II. De wize kenings út de fierten, Dêr’t minsk’ne dream hjarsels ûntstjert, Dy’t iivgens drage yn hjar hert En yn hjar hier de kroan fen ’t witten, Hja, hill’ge ta Gods heechste rie, Dy’t fier oer tiid en ieuwen skôgje, Hja pylgrje nei de stâlle en tôgje Hwet yn hjar ryk it weardichst wier; Dû groetest hjar mei mylde stimme, Mar niigdest for hjar heechheit net, Hwent hill’ger wier dyn dimm’nens set, As dêr’t de heechste kenings klimme; En dreamend seachst in troan fen ljocht En witst dy los fen minske en ierde, En dochs scoe ’t blide hert dy bliede En wier dy trien en rou bitocht. KOAR III. Mem Gods dy’t tsjin de tsjustre loft Trochflamme fen in wylde gloede, It krús seachst en it folk syn woede, En by it kriichsfolk hún en noft, Dêr’t hammerslaggen deadlik droanen En oan it krús syn holle sonk, Wylst fen it bloed it hier him blonk Trochflechte fen de stikel-kroane, Dy’t trou bleaust dêr’t de dûnkre dea Dy drige en nêst him wierst yn ’t lijen, Stil skriemend mar yn dildzjend swijen Yet tôgjend dyn ûnsizber wea— Dyn ljeafde riisde oer dead en neden Great strieljend as in iivge stjer, En djipten fen it ierdsk bidjer Hast hill’ge mei dyn keine frede. TSJINKOAR III. Weroan is dy de dei forskynd, Do’t dof fen leed dyn siikjende eagen De hill’ge grêfsté ienlik seagen, Mar fen in wûndre gloede oerskynd; Do’t Gods forljochte feint dy mette, En wizend nei it himel-rom It heilwird wytge dat as skom Forstouwen die dyn eangst en smerte; Heech stiestû yn dyn hearlikheit Ek sels fen suver ljocht oerstriele, En út de sill’gens fen dyn siele Dreau tankbrens nei de himelheit. Dû hast it heechste heil oanskôge, De wrâld hjar treast en rêdding bean, En ljeavjend bidestû dyn lean, In glânsstjerre oan de himel-bôge. SLUTKOAR. Mem Gods dy’t loft en driuwende ierde Oerljochtest mei dyn ljeafde-gloed, Hwaens weitsjende eagen from en froed De twiivligen wer treastging biede, Heech troanjend oan Gods rjuchterstoel Forjaende en stypjend hwa’t misdiene, Dy’t nea dyn ljeafde djip forstiene, Noch libben nei dyn strieljend doel Fen sels-forjit en offer-frede, De séen sjonge dy ta rom, De jounloft jowt dyn glâns werom, It rûzjend wâld seit dyn genede; Ljocht-hill’ge fen Gods’ iivge trou, Us stimmen júblje dy ta eare, Dyn ljeafde kin gjin dea mear keare, Dû, wûnder fen goadinne en frou! (_Ofgong. Foar it foartoaniel sakket it gerdyn_). FIIFTE UTKOMSTE. 1. _Bernlef, Rixt._ RIXT. Nou plachtet men oer Radbod’s keningsrjucht. Hja sitte hifkjend del, en hy stiet heech En sjucht hjar dimm’ne rigen swijsum oer, En wit, det minsk’ne wird noch earm bislút It great bistel fen hege goaden brekt. Forbjustre wrâld, dêr’t minsken leech en lyts As weard’leas en feal blomte yn earmtlik lân, Bislute oer ’t rjucht fen hwa’t troch heger wil As kening berne en wijd en hill’ge waerd, Det minsk’ne wird bikrêftgje moat de wet Dy’t Goad’ne hân sels wiisd en fêstlein hat! BERNLEF. Us folk keas jimmer sels syn haed en hear, Nei d’ âlde wet det elts yn ’t selde rjucht Foar Walhal siet, en nimmen hearskje scil As troch syn krêft, syn kind’gens en syn rom. RIXT. Mar der is oar rjucht as fen berte en stân, Der libje roppen kenings. Hiel de wrâld Heart yn hjar wird de wytging fen hjar heil En sjucht yn hjar ljochte eagen himel-ginst. Hja hearskje oer ús, fen minsk’ne wet net kend, To great det ien hjar hegens hild’gje mei Troch oar wird as in God him leit yn ’t hert, Kenings oer ’t hill’ge libben, net oer lân, Al is ek dat sims oan hjar macht bitroud— En fen dy kenings is myn Radbod ien. BERNLEF. Ik leau ’t. Mar ierdske skea noch fal noch winst Set sokken swider ljocht en wijing by. Hja winskje rom, mar net for wrâldske die, En rize tsjin it ûnk en delslach yn, Sterk yn hjar hert dat bûten minsken kin En bûten minsk’ne flecht’ge ginst en macht. Gjin mind’ring nimt dat keningskip syn glâns, En ierdske kroanen wije en siere it net. RIXT. Dû sprekst as kening fen de harpe en ’t liet. Mar hy is great yn oarwei; great yn ’t dwaen, Dat minsk’ne libben foarmet as weak waeks, De tiid brekt yn syn rin en glânzgjen docht Hwet minsk’ne tins yn nacht forsonken tocht, Great yn it biedwird fen syn iivge wil, As hearsker great oer dit forearjend folk, Lyk hy myn hert ek nei syn winskjen bûgt. Hy hat in greater breid: ’t Is Fryslân sels. Hwa’t him dy ljeafde ûntstelt, misdocht yet mear As do’t men my fier weitwong fen syn ljocht En tsjuster brocht oer syn forwoedend hert. Hwa is hjir prins as hy? hwaens each giet sa Fol keningsglâns oer ’t erflik lân? hwaens wird Bringt mear de hearsker iepenbier? By him Bin d’ oaren moas, dat bleek en lijend waekst Under it rûzjen fen in keningsiik. Hy mòàt de macht hawwe yn dit slomjend lân En hwa’t tsjin him stiet, sprekt tsjin Odin sels! BERNLEF. Mar scil syn siel der heil by hawwe, as him De macht jown wirdt to rjuchtsjen sa’t er wol? RIXT. Hwet twivelstû? Dû sjuchst him net yn ’t hert. Syn krêft forkwynt as net in great swier wirk Syn hân bitroud wirdt ta syn libbensplicht. In kind’ge houwer dy’t út deadske stien De foarmen ropt, dy’t dreamden yn syn siel, Sa wachtet hy syn hill’ge plicht, dy’t him It libben hill’gje scil ta helte-striid, En strielje scil ’t yn him, as ienris ’t folk Him út syn finz’nis op it rotslân ropt. BERNLEF. ’t Is frjemd, dy skieding, dizze wûndre dei, Dy’t for Ydwine in strieljend lân ûntslút En jim driuwt nei it hill’ge lân yn ’t Noard, Dy’t sibbe skaet fen sibbe en ’t keningshûs Spjalt yn in brek, dy’t nea wer hielje scil. RIXT. Net ús de rou. Wy nimme it komst’ge mei. Foarstinne Thied hat long’re dêr’t hjar each Gjin krús mear sjucht, noch ’t ear it dwylwird heart, Dêr’t hwet forstoar yn iiv’ge greatens riist— En ús is iens’mens licht, om’t ús it ljocht Dat oer ús hollen bidet, stypje scil, En sé en rots en wyn ús wije yn krêft For ’t greate wirk, dêr’t ienris ’t folk ta ropt. BERNLEF. Gâns eagen sjen jim trienjend nei. En ’t meast Scil dit de kening leed dwaen yn syn hert. RIXT. Hy winske it sa. De kar wier inkeld him. It krús en Radbod binne yn iiv’ge haet, En ’t wird fen frjemden wier syn hert mear hiem As ’t sterke moanjen fen syn egen bern. ’t Wier needsaek det dit kaem. De kening hat De straffe steld mei wizens; fen hwa’t gean Is der net ien dy’t dêr him grym om is; Sa’t wy gean, bûgend for in machtich lot, Mar wittend, det it komst’ge yn ús birêst En mear bitrou yn ’t hert as machtleas leed, Lit sa ek him, great as ’t him foegje moat, Birêste yn dit en him nei wiisheit jaen. It skip leit ré. Mien net det ik myn lân Sa mak’lik dwyndljen sjen scil yn de kym, Al haw ik neat mear dat my dêr yet bynt— Mar tsjienris ljeaver dit, as dei nei dei Wer nij leed om hwet wearzget as de nacht, Stymsk wrokjen dêr’t krús al greater riist, Oandet de siel driuwt oan in wyld forset En wer in ûnk ús yn forbjustring slacht. Radbod hat frijdom brek as sinne en loft, En better dêr himsels, as hjir in feint Dy’t swijsum krûpt en knibb’let yn it skaed Fen ’t krús, neidet de wize kening ’t wol. BERNLEF. Dû sprekst as Radbod’s breid. Sjuch ta detst him It hert net fytrest ta yet wylder grym, Dy’t rom en adel driget mei de dea, Mar jow de sêftens dy’t dyn wêzen wier Ear’t dy it ûnk sa sloech, en wêz him ljocht, Dat treast en myldens oer syn antlit skynt. RIXT. Myn herte is ien mei sines. Ljocht en striid Oerwaeije it wikseljend en sterkje it swiid, Mar simmer scil ik jaen safolle ik kin, Det ik for him de goad’ne ljeafde win. 2. _Bernlef, Rixt, Radbod, Thied._ RIXT. Radbod! de riedslach oer dyn rjucht? RADBOD. Forlern. De rie tocht my yn eare en súv’rens skeind, En weeg’re it útsjuch op de kenings-stoel, Oan’t hjar bitrou yn my werom komd wier. THIED. Flok mei dat folk en syn forlieders slaen! Hjar skande skreaut de fierste loften yn, En riist foar Odin’s troane, in goare walm As krûpt de hel troch d’ ierde-spjalt omheech! Unweard’ge skierkerts mei hjar útdwêst hert, Wrâld’s libben lang ûntstoarn, en riljend dêr’t In jong sterk lûd hjar leffe dreamen brekt, En yn hjar sêdde sliep de moarntiid ropt! Sels wier hjar jonkheit stoarmich, skomjend, wyld, Hja swaeiden bilen, fochten, namen wrek, En daetten det it gea fen rouleed kromp, Mar griis en troanjend op hjar rjuchter-stoel, Untskild’gje hja hjar grym om ’t egen tsjoed Oan oaren, hwaens oerdied’ge glâns hjar trúnt! Wansill’ge flaeikerts, krûpend for it wird Dêr’t hjarren kening ’t krêftleas hert mei bynt, Forrieders fen hjar folk! Ik wit hjar winsk, Stil gloerkjend yn hjar dizich each, al neamt Hjar mûle út machtleaze eangst it net planút! Hja winskje in frjemd op Fryslân’s keningstroan’, Dy’t hjoed him oan ús hûs by boask forbynt, Hwaens eagen sêft binne as in simmernacht En hjar net steure yn hjar ûnweard’ge slom! Lit Odin’s flok dy gamm’le hofklyk slaen, Lit hjar forkomme yn ’t woedzjen fen it folk, Dat brûz’je scil as in útlitt’ne stream, As it dit godleas flokber oardiel heart! RADBOD. De riedslach nimt myn djip bitrou net wei. It wit my wis fen hwet my stjûrt en ropt, En hûndert weeg’rings tsjin myn rjucht en rang, Bin for myn libbensplicht as stouwend tsjêf. Ik gean gerêst. De tiid rjuchtfeard’get my. It krús, fen ien wil yn ús heitlân set, Hâldt tsjin de wierheit fen myn folk gjin stân, En Heit forfrjemdet troch syn twiivlich dwaen De trouste skoarren fen syn macht, it folk. THIED. Birop dy dêr den op! Jow gjin bilies! Dy ha de Friezen ljeaf, de kening net, Hwaens hiel biwâld hjar nea net greatens brocht, En dy’t hjar hert yn bân fen frede twingt! Forskyn foar ’t folk en rop dyn frjeonen gear, It hof kin neat, is machtleas tsjin hjar wil! Ast giest dêr’t dy de kening wiist, scil elts Dyn bangens lekje en twivel slacht oer ’t folk, As it syn helt, syn hope flechtsjen sjucht Nei ’t grime Noard for ’t rizen fen it krús! RADBOD. Foarstinne Thied ret my de striid dos oan, Mids Fryslân’s folk, as ’t moat, tsjin egen heit? THIED. Ik doch ’t. Dyn kâns hat nea sa ginstich stien. Nou’t men dyn rjucht as idel lûd forhúnt Hastû in groun ta striid, sa great en sterk Det elts hjar rjuchtlikheit wol hild’gje moat, En ’t hiele folk dat yn dy priizgje scil. RADBOD. (tsjin Rixt) Mar dû, hwet riedstû my? RIXT. Sjuch ta, det net In iid’le driuw dy trúnt in die to dwaen, Dy’t djip yn dy, dyn hert dat suver is, Wer ûnrjucht docht en mei dyn nommlens striidt. Bliuw stean yn dyn bitrou. Dyn tiid komt dochs. As Fryslân’s troane leech fen kening is, Scil wis it folk gjin ien dêr biede as dy, En nou is nêst dy net in skyn fen rjucht Det tsjin dyn heit dyn stribjen stypje kin. RADBOD. Dû retst my goed. De keningskar is frij. Mei twang nim ik myn rjuchtlik hearskip net. Ik bin net ré for kenings-wâld. Myn hert Jeit hamm’rjend nei’t de dei syn wytging bringt, En twingt myn dieden ta tsjinstridichheit. As hwet nou skommet, komt ta fêster rêst As ien great wollen al myn stounen stjûrt, En riget ta in ienheit fen sterk dwaen, Den bin ik ryp for ’t keningskip. Myn striid Scil nea bikroane wirde yn sege’s ljocht, As net myn selsstriid yn it stjûrleas hert In stille oerwinning brocht dy’t dûrjend stiet. Wy gean nei Foste-lân. Ik winskje rêst, Rêst om to mymrjen oer dit frjemd bistean, De grize fûgels yn de kym to sjen, Dy’t goad’ne wytging útroppe oer myn haed, En ’t ljocht to finen dat myn twiivlich each Sims weevjen sjucht yn weagen fen klear goud, Det hiel myn siele yn dûrjend witten wint, En skielk, as ienris ’t folk my hjir wer ropt, Ik kom as ien dy’t fen gjin twiivlichheit Mear steurd wirdt, noch út eangst syn dwaen forbrekt, Mar wit hwet foar him leit en hwet him rôp, En, as in kening heechsteand yn syn krêft, As kening ek de minsk’ne sielen laet. BERNLEF. Hwa’t sa sprekt is de roppen kening wis. Gean en wird great. In ûnwearsteanber aen Fen greate dieden, sterk en wiis biwâld Fen swiere striid mar ljochter útkomst ek, Riist yn myn siel as ik dy tsjûgjen hear, En ’k leau det ienris yet myn sibbe sang De hege skiednis fen dyn lieding sjongt. RADBOD. Ik wachtsje en ha bitrou. Mar ljeafsten, jim Dy’t mei my swalkje wolle oer weach en wiid En nêst my bliuwe yn d’ ûre fen myn fal, Jim trouwe ljeafde is my as lead sa swier. Beppe, bitink, jy binne yn hege jeld, En slacht jins herte ek foars yet as de weach Dy’t tilt en deldûkt nei de wyn syn wil, Faeks wirde in pear jier mar jo hjir mear gind En sjucht jins each, de steat fen ’t heitlân wend, De dei net mear det Fryslân’s folk myn went Wer fêst’get yn it hert fen ’t erflik gea. Scil den jins moed net drôf wirde en forslein, By ’t ienlik tinken oan it lân, dat fier Oer sé yn ’t súd him yn syn stiltme ûntjowt, De hill’ge wâlden, fol fen djip gerûs, De hichten dêr’t ús diger folk forkeart, En ’t hege hûs fen troane en foarstlikheit Dêr’t ienris ek jins mûle it biedwird spriek? Is ’t net jins hert dat by de skieding skriemt Al hâldt bitwang jins eagen koel en droech? THIED. Hwet fregest my? Hwet is my lân en loft Dêr’t oan it folk de goad’ne seine ûntstoar, Dat sinkt yn selsforjit en eare en rom Oerwoek’rje lit troch ’t ûnramt fen it krús? Hwet is my ’t folk dat yn forbjustring tiisd Him húvrjend keart fen Walhals’ goud’ne wei, En delrint nei de grize ûnlij’ge hel? Hwet is my ’t wâld dat ienris weage yn ’t grien En hill’ge sangen song fen sinne en god, Mar dêr’t fen skurve syktmen deadsk oerroun, Nou beam for beam falt yn de iivge nacht, Ien sinken, ien gekreak en nearne bloei? Forflokt it hûs, dat eren foarstlik blonk En dijde yn ’t hoedzjen fen de goad’ne ginst, En nou fortard fen tiid en sêd fen ’t stean, Lef rillet for de glûpske macht, dy’t neat As delfal bringt for hwet in pronkbou wier! Myn hert is kâld for ’t bern dat sêft fen wird Syn âlden húnt mei ûntrou fen syn dwaen, Kâld for de breid, dy’t yn hjar hill’ge tiid Bûgt for de tsjoen fen ’t goare skande-hout, En ’t húvret oer de sûnd’gens fen dit laech. Noch fiel ik yn my krêft! Jow my de sé Dy’t boldret yn útlitt’ne nocht fen striid, De hill’ge wyn, út Odins noasters waeid, Jow my de iens’mens, dêr’t dit âld wirch hert De goad’ne iivge almacht skôgje mei, Dêr’t Foste heart nei d’ oanrop fen ús bea En preesters, strang fen mûle, it wijde djier From offrje for syn ljeafde en hearlikheit! En Fryslân folget my. Hwet efterbliuwt Is mar in deade foarm, in machtleas lyk Dat net de siel mear yn syn omskot bynt, Dy’t, Radbod, bidet yn dyn keningsboarst, In fjûr dat slommet yn in moarm’ren stelt Oan’t skielk syn lôge oer loft en lânnen riist! Hwet seistû bern, in leed? By Thor, de wei Nei Walhal liket earm by dit ljocht paed, Dat ús bistean deun oan de goaden bringt! RADBOD. Foarstinne Thied wier twivel jimmer frjemd. En dû, myn bern? Moat den de sâlte wyn Syn iiz’ge print lûke yn dy mût’le wang, En ’t goud’ne hier forwyldrje yn syn jacht, Dû dimm’ne blom dy’t for gjin rotsgroun doocht? RIXT. Dû witst, myn himel is dyn hearskjend each, Myn heitelân de djipten fen dyn hert, Myn god de geast dy’t tsjûget yn dyn krêft. Myn ropping is yn dy. Hwet fregest my? Ik bloei net oars as yn dyn strieljend ljocht. RADBOD. De goaden bin my goed. Ik wier ’t net wirch. To greater oantrún det ik my hjar ginst Fortsjinje scil yn great en weardich dwaen. Mei jim is nacht my ljocht en iens’mens noft En wit ik det, al foel myn namme en rjucht, Wrâld’s oerginst machtleas wier tsjin ’t greatste lok. BERNLEF. Tink myld oer my det ik net meigean scil. Dû witst hwet my hjir hâldt. It ljocht dat dy Dêr jinsen strielet, skynt hjir great for my, Al mei ’k net mear as sjonge fen syn glâns. RADBOD. Wêz dêr’t it hert dy ropt. Ik freegje neat, As det dyn dream sims nei myn fierens keart. 3. _Bernlef, Rixt, Radbod, Thied, in Preester fen Frey._ PREESTER. Heil hwa’t as dei de greate ljochten dwêst, De goaden trou bliuwe yn hjar ljeavjend hert! Hjar riist de moarn great-steatlik út de nacht, Rjuchfeard’gjend hwa’t yn d’ iivge glâns bitrout! THIED. As treast yet nedich wier, seistû hjar wird. Hwet wytging hiest? is it dyn ear al hiem Dat Radbod’s keningsrjucht net meistimd wirdt, Eardet de ried him súv’re tinkt fen skild? PREESTER. Foarstinne, minsk’ne ried dûkt machtleas del For ’t great bistel fen d’ iivge goad’ne brein. It preesterboun fen Frey hat my hjir stjûrd For wytging, detstû treast’ge bist yn ’t leed, Fordet de goaden spritsen hawwe, en him Dy’t nêst dy is, ta Fryslân’s kening wiisd. THIED. Hear Radbod, hear! hwet seistû, hill’ge frjeon? De goaden mei dy seingje! Sprieken hja? Ho wytgen hja? Unthieten hja it klear? Ho hat jim fromme tsjinst hjar wil forstien? PREESTER. Dizz’ moarntiid by de sé, dy’t rizend song En dêr’t it wâld syn fier en djip gerûs Mingt mei it lûd dat út dy widens riist, Kaem ’t boun fen Frey gear by de hill’ge iik. Wy rôpen him mei driuw en ynmoed oan, Yn ’t herte it leed, dat Fryslân hjoed syn ljocht Gean sjen scoe nei de grime herne yn ’t Noard, En ’t ealgjen det de keningsried syn rjucht Untstride scoe en him gjin hilde ûnthiet. Do offren wy. Blank oer de hill’ge stien Weve it ljocht fen Frey in goud’ne kroan’, En d’ offerkou joech út hjarsels hjar del As wier ’t hjar goed to stjerren yn syn glâns. Wy skôgen ’t yngewant. De godheit spriek Yn ’t winen fen de terms, sa klear en goed, Det troch ús rige in stille lústring roun En elts forheard de neiste yn d’ eagen seach. ’t Bloed dripte read it offerstiente del, En streamde yn lytse wjittrings stadich wei Nei beide kant, oan’t it yn ’t sân forsonk, En teik’ne yn ’t reade rinnen rune-foarms, Klear as komselden sjoen waerd yn ús tsjinst. De jong’ren retten nei hjar heim’ge sin, Mar d’ âldsten liezen ’t maklik, ljocht fen each, En rôpen ’t heil de stille wâldseam troch— Hwent oan de sékant wier der „Radbod” skreaun En oan de wâldseam seach men „kening” stean. THIED. Hillich de stoun, det ús dit wytge waerd! Lit tsjin de goad’ne ginst it stjerlik reau Yn ’t rjucht gean, as hja doare: minsk’ne wil Sinkt for hjar biedwird as in britsen reid! PREESTER. Op ’t gersfjild, fen it hillich beamt biheind, Bigroete ús boun de wize frou, dy’t Frey Djip yn it wâld forearet mei hjar sang, En ’t ivich ljocht barnt yn hjar iensme went. Stil spraetten wy it klaed. Hjar wijde hân Smiet ien for ien de stêven oer syn fjild, Wylst ûnder harpe-klang de hill’ge bea Riisde oer de krunen fen it wiuwend beamt, En wylst hja, skôgjend yn de komst’ge tiid, Hjar runen smiet, forskynde op ’t blinkend klaed It flokber teiken fen in dúdlik krús; Geroft fen spyt gyng oer ús rigen roun. Mar hjir ek waerd de God ús iepenbier, Hwent wylst hja núndrjend fierder stêven smiet, Waerd for ús eagen ’t krús allinken wei En seagen wy grien tsjin it blinkend klaed De namme „Radbod” klear yn runen stean. THIED. O heechtiid fen myn hert! Ik leaude yn hjar, Ik wist hjar troanjen heech oer ûnk en dea, En glânzgjend skynt hjar ljocht ús antlit oer, Noudet de nacht ús hert bidriigje doarst! Bring tank oan him, de keine god fen ’t ljocht, Dy’t yn syn gouden klaed syn ginstling socht, For hwa’t it beamte bûgt en ’t núndrjend wiet Yn stille noft de klearste spegel biedt, Him hwaens great each de wirge ierdling myld Wer treastlik twingt nei syn forkleare byld! Nei Fostelân! My tinkt, syn laits leit klear De rûz’ge weagen oer, en seinet mear As do’t yn ’t hûs, dat ús in finznis waerd Us siele doek yn twiivlichheit en skaed! It sé-wiet sjongt, de simmer-himel blinkt, In strieljend byld ús nei de Noardkym winkt, Dêr’t frijdom bloeit en einleasheit it each Mei greater glâns en fêster skerpte oerteach! Goaden, gean foar! Griis heitelân, farwol! Thied skaet fen dy, it hert fen oantins fol, Mar hwa’t bistie as hja, wit hill’ger lân As moeisum riist oan Fryslân’s dimmen strân; De greate stins dy’t yn de joun forriist En poarprich flamjend lean en heil ús wiist. Dêrhinne, dêr! Hwent Fostelân is neat As ’t rots-perteal dat my dyn gloarje ûntsleat! RADBOD. (tsjin de preester) Haw tank for hwetstû seist. Myn hert hat rêst. Ik wit myn libbensplicht en ropping fêst. My ropt in tiid fen ynkear en forstean, En longrjend scil myn each oer ’t wide gean, Mar ienris sjucht myn hearlik lân my wer, In kening, machtich as de moarntiids-stjer; Nei Fostelân! en hope en ljeafde yn ’t hert: Us riist de dei dy’t nea yn nacht forstjert! RIXT. Nei Fostelân! By ’t sâlte wyngerûs, Is ’t goed to gean nei goadne ljeafde-hûs, En ’t hert slacht stil dêr’t it gjin leed mear lit En strieljende ien lange heechtiid wit! BERNLEF. Farwol, farwol! En mei in God it jaen, Dat nea jim each forbjustre wirdt fen waen, En dreamend yn it ljocht fen iivge dei, De heechste hope as wierheit skôgje mei! 4. _Bernlef, de Preester fen Frey._ PREESTER. Hjar greatens riist, ho fûlder ’t ûnk hjar slacht. Sa hifket Odin hwa’t de ljochte kroan’, Ut syn hân oan de folts’ne kenings jown, Fortsjinnet troch syn trou en weardich draecht. Great scil de dei rize oer ús tankber folk, As hy, fen Foste sels ta wiisheit wijd, En sterk yn ’t swaeijen fen it rjuchtsjend swird, Weireaget hwet ús mienskip dijt ta hún, En súvrjend dêr’t er giet, de goad’ne tsjinst Stelt ta in deiljocht oer ús sein’ge gea! BERNLEF. Mar nou hat yet in oar wâld, dy’t it krús En Walhal beide ienselde frijdom skikt, En scil, as Radbod ienris Fryslân laet, Al joech de Rie him nou gjin fêst ûnthjit, It nije net biwoartle wêze yn ’t folk? Scil net it krús sa oanwoun hawwe yn krêft, Det swird en kenings-biedwird brekke as glês Tsjin ’t machtich driigjen fen syn grize stien? Hwent minsk’ne greatens dy’t de tiid bistriidt Hat tsjin it woedzjen fen syn grym gjin stân, En is net mear as in tobritsen dyk Dêr’t skolperjend del stoarm’ge sé troch slacht. PREESTER. Kenstû dit folk en twiivlest oan syn kar? In frjemde rite is oer de kening komd, En fen de greaten, sêd fen striid en slij Nei nijs, dat hjar ienkennich hert wer twingt Ta rêdder slaen, bûgt wol in kloft foar ’t krús; Mar ’t folk, dat sterk, ûnsteurber yn syn geast, Syn wirk docht yn de libb’ne gloed fen ’t ljocht, Dat, ien mei d’ ierde dy’t hjar klinten draecht Deselde krêften libjen fielt yn ’t hert Dy’t streamen stjûrt en wolkens yn hjar flecht, Laket meilydsum om it skynwiis wird Dat al hjar wirk en stribjen telt as neat. Yn Friez’ne boarst stiet as in iiv’ge krêft De driuw nei ’t eig’ne, en is de wjersin sterk Yn ’t frjemde dat hjar twingt út hjar bistean. Hjar wegen binne oan ôffaers winsken boun, En stadich, slacht for slachte, weevje wy Al fierder ’t webbe fen ús skiednis ôf, En jonge hannen fetsje it moeisum wirk Wer op, dêr’t âlder krêft forwylge en sonk, Mar ien plicht ropt ús gear, ienselde langst Makket ús ieuwen fen hjar ljeafde ljocht: Dat is ús wirk, ús ropping, Fryslân sels, Dat troch de tiid hjarsels bliuwt en gjin brek Yn ’t greate riigjen fen syn ieuwen feelt. De tiid mei stoarmjend oangounzje oer ús haed, It gea kin sinke yn ’t skomjen fen de sé, En ’t folk, yn broerrestriid en twaspjalt tiisd, It lân bignibbljen sjen fen frjemde macht, Mar d’ ieuwen det de siel fen Fryslân bliuwt, Bliuwt hja hjarsels, en bûgt for frjemden net; En ’t folk, dat djip en klear hjar biedwird heart, Scil earder ûndergean yn d’ iiv’ge nacht As det it brekt hwet it ta skoarkrêft wier, En, tiisd yn flokber selsforjit, de dei Dy’t glânz’get yn de goadne goud’ne ginst, Bismodsket mei it skaed fen twiivlichheit. Kenstû dit folk? Hwet seit it ljochtsjend each Sels fen d’ ûnfrije yn syn brekfall’ge klint? Ik bin mysels! Hwet tsjûget, djip, it boarst Fen hwa’t syn fé driuwt en it lân bibout? Dit Fryslân stiet! Hwet strielet út it swird, Dat d’ eale kriichsfeint mei syn fûsten swaeit? Ik warje it goad’ne rjucht yn ivichheit! De siel fen ’t folk is suver as klear goud, En tiid, ho wyld ek yn syn iizren rin, Bûgt machtleas for hjar súv’rens yn it stof, En wit him dêr oerwoun fen goad’ne krêft. BERNLEF. Dû praetst as wier de siele in kâld stik goud, Dat net foroaret nei’t de libbne dei Syn wearde oerskynt ef kâlde nacht ’t oerklaeit— Gjin blom dy’t húvret yn de eastewyn En langjend iepenbloeit yn ’t simmerljocht, En hjar ûntjowt yn stiltme fen hjar lok Oandet de frucht fen wierheit yn hjar set. Net mear hjiroer. Ik hear in lûd bliid Heil! Yn jins’ne seal dêr’t nei de Krist’ne wenst Ydwine hjar oan Inglâns prins forbynt, En ring scil grif de kening mei syn rie Forskine for de hild’ging fen syn bern. (_Bûten fjouwer stjitten op in hoarn_). PREESTER. By Frey! Men bliest de kenings-rop. Hwet hear Kin ’t wêze dy’t for Fryslân’s kenings-stins, Om yngong freegje lit as gast en frjeon? BERNLEF. Men bide in seinskip fen de Frank’ne foarst. Faeks bliest hjar haed de wenstge kenings-stjit, Ta wytging fen de wichtgens fen syn lêst— Mar sjuch, de kening neijert nei dit seal. 5. _Troanried._ Foarop fjouwer boaden dy’t stean geane lofts fen de keninklike sitten. Den Aldgillis, Jûle, Ydwine, Arthur, dy’t sitten geane as hjirnjunken oanjown is, sa’t in sit leech bliuwt. Bernlef giet rjuchts fen de kening, Wilfrid rjuchts fen Arthur stean. It midden wirdt ynnomd troch de ried fen âldsten ûnder de Frana. [Illustration: ] ALDGILLIS. In foarjiersmoarn fol rein en sinne en wyn, Mei drift’ge wolkens oan de loft, en ljocht De wytging fen de simmerglâns dêroer, Sa driuwt dizze dei yn hjelle wikselsteat. Net hjir is ’t foech det mei in egen leed, Mar amper fen in ljochter lok oerskynd, Ik noft en blidens fen dit feest fordriuw: Elts hert hat wis genôch oan egen soarch. Ik rôp jim hjir, det neffens ’t âlde rjucht Jim weard’ge rie de breid fen ’t keningshûs, Hjar dy’t myn leed ta treast, myn dei ta ljocht, Myn moeisum wirk ta mylde dielster wier, De hild’ging biedt for Fryslâns folk dat hjoed Syn goaden oanropt for hjar dûrjend lok, En ien is yn it winskjen fen hjar heil. Dû frana, neam de wytging fen de ried. FRANA. Wiis is it hert dat net yn rou forslacht, Mar dêr’t it ljocht swiid oer de kimen riist, It oanbigjin wit fen in mylder dei, En him nei ’t strieljen fen syn moarntiid jowt. Ek ús wier ’t leed det Fryslân’s kenings-soan For skild it heitlân en syn hûs forliet, En fier fen ús, dy’t bûgden for syn ljocht, Hwaens bliidste hope en noft yn him bistie, It rêdde wiksljen fen it lot oertinkt; Lyk ek dat hja dy’t rom wier fen ús lân En yn hjar hert de goadne greatens droech, Foarstinne Thied, hjar lossei fen ús laech. Ien mei it oardiel dat de kening spriek, En nigend for de wizens fen syn dwaen, Bliuwt dochs ús bea de ballings by yn leed, En hâldt ús folk op Foste-lân it each. Dochs is dizz’ dei de drager fen great heil, En scil ús hert, salang’t it hjir bistiet, Oer syn bliid lok in tankber priizgjen dwaen. Fryslân forstiet de keningsbreid hjar lok En dielt dêryn. Ut eangst en skaed en striid Is hjar in ljocht tynd oer hjar tankber each, Great, swiid en kein, as foech jowt oan hjar steat, Dy’t Fryslâns folk, ûnfrijen, ealen, elts Dy’t went hat yn dit lân, ta blidens wier. Us wird flaeit net, mar wiist ús tankbrens út. As hja forkearde yn ’t folk, en klinte en stins Hjar treast en frjeonskip mei hjar sêftens sei, Den like it ús, de goad’ne ginst hie ’t lân Birike mei in ljeafde as earder nea. Hja hert keas as hjar hege geast ûnthiet. Ien yn it wird en yn syn bloed ús nei, Hat Inglâns prins, dy’t ús forskynde yn need En stipe ûnthiet yn ’t driigjen fen de kriich, Hwaens stille ljeafde oan syn forljochte tsjinst Yet mear forbynt as ’t moanjend preesterwird, De frjeonskip woun fen elts dy’t yn syn dwaen De stille tsjûg’nis fen syn nomm’lens seach. Us hert bidt lok for dit biginst’ge pear, En Fryslân, ien yn blidens oer hjar lok, Syn wizens seingjend dy’t hjar hert forboun, Leit oan hjar fiet syn ljeafde en hild’ging del, Mei dimm’ne winsk det hjar foldiedich lok Great ljochtsje mei in lang tal simmers oer, Yn elts ding seine en nea net mindre yn glâns, En bidt de breid, det hja nei d’ âlde wenst De breidwinsk docht, det Fryslân hild’gje mei Mei hwet hjar hert it bliidst en minlikst is. YDWINE. Earweard’ge ried, al jowt it faeks gjin foech Det ik, hwaens hert him earm oan wizens wit, It wird fier yn jim rige, in greate tank Jowt oan myn skrút’ne stimme stipe en moed. Bliid harke ik nei de waermens fen jins winsk; Ik haw dit lân ljeaf yn it djipst fen ’t hert, Syn wide kym, it wiksljen fen syn loft, Syn wâldgerûs en ’t moarmljen fen syn sé, Mar meast it folk, dat mei syn súvrens ien Yn ears’me wei him nei it ljocht ûntjowt, En glâns hat yn it each en ljeafde yn ’t hert. Jim heilwinsk wier my as it hill’ge lûd Fen frjeonskipsljeafde yn in oerljochte joun, As alles stiet yn wijing fen klear ljocht, In wytging fen genede. Ik tankje jim, En ’t witten fen jim frjeonskip jowt my krêft Det ik jim klear myn ljeafste winskjen neam. Myn lok is net folslein. Ik tink oan him Dy’t nou in skip draecht nei it stoarmich Noard, Myn greate broer, dy’t, al wier ’t hert my frjemd Oan hwet him dreau, my ljeaf is as de moarn. Ik haw tsjin him misdien. Bitiisd yn ’t leed, Wei yn de smert dy’t my mei nacht oerdiek, En blyn for hwet him foltre hie, rôp ik Myn flok oer him en bea om bloed for bloed, En ’k wist net det myn hert him ljeavje mòàst Troch Gods bistel en fromme sister-plicht, Al hie syn hân myn lok for ivich daet. Nou is er gien... Ik wit, syn hert hat rêst, Net sûnder ljocht is hy fen ’t heitlân skaet, Al wirdt syn lok yn fiere stiltme fierd. For heit syn oardiel bûgde ik my. Ik wist, Al die ’t my sear det hy net nêst ús bleau, It wier for syn en ús en Fryslâns bêst, En ’k haw myn hert ta hearsme frede niigd. Mar hege ried, ik haw de wytging heard Det út earbiednis for ús eare en rom Jim wird it keningsrjucht him weeg’re hat, Salang’t syn hert net súvre wier fen skild. Dat is my drôf. Syn misslach wier faeks great, Mar ljeafde for it heitlân dreau syn dwaen, En hja hwaens heil it hast forneat’ge hie, Forjowt it him mei hiel hjar ljeavjend hert, En wol him great sjen, as syn siele ûnthiet. Us lân is earm as ús syn krêft ûntsinkt, Hy is de roppen kening. Nimmens each Sjucht net ho’t alles yn him greats ûnthjit, En ’t hert dat nou de rêst fynt yn himsels, Is great en nommel as de libb’ne dei. Myn breidswinsk is det Fryslâns rie myn lok, Dat heal is, dêr’t ik drôf bin om syn ûnk, Ta heechtiid wijt mei myn trochlofte broer Hjoed to bikrêft’gjen yn syn keningsrjucht. (_stiltme, biried_). FRANA. Prinsesse, ús ried hat earbied for jins winsk, Mar tinkend om it bêst for Fryslâns heil, Dat súvrens nedich hat as ’t libben sels, Scil it bistean tsjin ’t stoarmjen fen de tiid, Wier yn ús boarst, dat wol prins Radbod great En heech tocht, mar it meast oan Fryslân hâldt, In oare winsk oer it takomst’ge riisd. Us ried, dy’t Fryslâns kening suver wol Nei ’t greate foarbyld fen jins trêft’ge heit, Hie Fryslân’ troane, as dy gjin hear mear hat, Josels bitocht, det njunken jo de glâns Fen him dy’t oan jo boaske, ús liede scoe. ARTHUR. Dy dream is idel. Fryslân is my nei, En wylst ik tahâld yn jim bloeijend gea, Dêr’t God my sein’ge hat mei hearlik lok Woun ik jim lân en foltsen ljeaf yn ’t hert; Mar fier hjirwei hat my de Hear in ryk Fen hege steat en greate dieden wiisd, Dêr’t ik my jaen moat oan God’s hillich wirk. Mar sels al wier ik komd as bidd’lersfeint, Dy’t nearne in rêst hie for syn wirge lea, En Fryslâns troane waerd my ljeavjend bean, Ik weegre hjar. Nea scil myn hert it rjucht Dat Radbod hat op de romrofte sit For egen baet misdwaen. Ik wit him great, En yn syn hert in saed fen ljeafde en krêft, Dat seinjend streamt dêr’t men hjar heil bigeart; Syn holle oerhúvrje wolkens fen klear ljocht, En dêr’t hy ’t folk laet lyk syn hert him driuwt, Scil yet syn namme, in stjer dy’t flûnkrjend riist En hjar genede hâldt yn ivichheit, Oer tiid en ieuwen ljochtsje en wêze in rom For ’t lân dat him ta hear en kening woun. Min foege it my, dy’t frjemd bin yn dit lân Jim ried to jaen. Jim greatste kar is frij. Mar mocht ien miene, det myn hert him grym En haetlik wier om hwet my drige hat, Wit den, det ik him lang dy die forjoech, En dat de jouns, det ik dêr mei him wier Myn herte in heil bilibbe dat my bliuwt Om’t ik yn him in frjeon for ivich woun. Hy is my ljeaf, ik wol syn greatens eare. BERNLEF. Ien swige yet, al spriek it hert him lûd. Woloan, lit den syn sang, fen ljeafde ljocht In tsjûgnis wêze en romje fen hwet wier: _Hillich it gea, dat in god ta syn heil Seine yn it libjende ljocht fen de sinne; Sillich de weagene wyn dy’t it seil Fiert nei de fierten fen heechtiid hinne! Heech oan de steatlike stjûne stiet hy, Dy’t it heitlân ta’n hope en in stipe forskynde; Tankber fen tinzen oertinke yet wy Ho’t syn ljeafde as in ljocht ús lannen oertynde. De wijing fen heil oerwyndret syn hier, En langjen nei eare is ljocht yn syn eagen; De sé sjongt him sangen ta skientme en sier Mar de wyn fen wémoed oerwevet de weagen. Stil siket syn each oer it einleas sâlt, Eft nearne de seam fen syn strânnen him noege, Mar weagen en wyn fiere wiid biwâld, En groetsje de foarst dy’t hjar greatens foege. It Friezene folk scil freegje om de frjeon Hwaens dieden hjar ljeafde as de dage oerljochten; In god hat in dream fen greatens dreaun Dêr’t ús sielen it lok fen syn loaitsen sochten. De roppene kening syn rjuchten werom! Wy bûge for ’t heil ús yn him iepenbiere; Radbod, Radbod, riis ús ta rom, Wêz ús in stipe, dû stridende, wiere!_ FRANA. Sa sprekt de ried, ienriedich yn bislút: De sister-ljeafde dy’t de prins forjoech, En ’t wird fen him, dy’t, do’t de dea him wiek, Dit great bitrou hie yn prins Radbod’s hert, Det hy syn frjeonskip siikje woe as lean, Tsjûgje sa great tor Fryslâns kenings-soan Det tsjin soks yn, ús ried hjar rjuchtleas wit Ta ’t oardiel oer de flok fen earleasheit. Wy hâlde him yn hwa’t ús hoopjen wier En dy’t ús nei wier as it heitlân sels, Fen skild wer frij en suver as eartiids, En stimme it godlik rjucht fen Radbod mei Op ’t keningskip oer Fryslâns earjend folk. De rie jowt lêst, det dizze selde stoun’ In skip de sé kiest nei syn iensum sté, En wytging bringt fen ’t ûnformindre rjucht, Him ynskikt neffens wettich riedsbislút, Allyk syn sister ’t yn hjar breidswinsk bea. YDWINE. (tsjin Wilfrid) Forjow, earweard’ge, as troch myn winsk it krús, Dat Radbod tsjin is, yn syn strang biwâld In moeis’me wei gean scil... Ik koe net oars. WILFRID. Dû diest lyk Kristus it dyn siele hiet. Dû hast forjown hwa’t tsjin dy wier, en haet Mei ljeafde oerljochte allyk syn wird it leart, En God hat tsjûge yn d’ ealens fen dyn dwaen. Mear as de macht fen ’t ierdske keningswird, Bringt sok in winsk it godsryk ús deun by. ALDGILLIS. Myn bern, God scil dy seingje for dyn dwaen! Ein lok forjitst for oarljuwe ûnk en leed. Fen ’t skaed fen rou hastû ús hert bifrijd, En ’t ljocht dat hjoed dyn ljeavjend each biskynt, Ta glâns wijd oer it tsjuster dat ús diek. God wit det yn myn boarst it drôve hat, Det men myn soan syn heechste rjucht ûntstried, Al moast ik bûge for de rie hjar wird, Dy’t hanle hat lyk Fryslâns heil it hiet. Dû makkest ús dyn dei in frede-ryk; ’t Folk scil dyn namme priizgje yn mylde tank, En tûznen winsken bidde it heechste heil For ’t boask, dat sa yn ljeafde hill’ge waerd. YDWINE. Dêr mocht gjin skaed wêze oer de dei fen lok. Ik tankje jim. It wier myn hert sa leed. Ik bin sa bliid hjirta... Untskild’gje my. (_slacht hjar sluijer ta_.) BOADE. Kening haw heil! Us bliuwt de frede by! As frjeon komt Frankryk’s kening sels ta dy! ARTHUR. Genedich God! ho stjûrstû nei dyn doel! Myn heit haw lok! hwet ús bidrige, foel! ALDGILLIS. De Frank’ne foarst dy’t kriich brocht oer ús groun? ARTHUR. Him hat in oar en better foarst oerwoun. ALDGILLIS. En hy komt hjir? Hwet soks ús wytgje mei? Lit yn hwa’t ús bifreget! Wûnd’re dei! 6. _Troanried, Dagobert mei seinboaden._ DAGOBERT. Oan Fryslân’s kening frede-groete en heil! Mei twisken him en ús de frjeonskip stean Dy’t dijt, dêr’t folken, bûgend for Gods wil Mankoar bigroetsje as dielend yn ien rjucht! ALDGILLIS. Sillich de dei, det ús jins glâns forskynt! Wêz wolkom hear, dy’t for it machtich folk, Hwaens foarst sa faek ús skea en delfal socht, Nou ’t myld ûnthjit bringt fen in ginstger tiid! Hy, dy’t de wrâld mei syn genede oerskynt En ’t herte niigt ta syn mylddiedichheit, Mei seine jaen oer ’t skoft, dat for it earst Oer ús tsjinstriid’ge folken, frede riist! As ’t gind is dat wy ’t freegje, siz ús oan, Eft wy jo groetsje meije as hear en foarst, Wâld fierend oer it folk yn erflik rjucht, En ho’t de krêft fen hwa’t ús drige, briek? DAGOBERT. In stins allyk, groundearre yn libjend sân. God diek him net mei rjucht. Syn tsjoed bistean Hat sels yn ’t grêf fen earleasheit him staet. Unminsklik hearske er, sûnt myn heit forstoar En ik, in boi, nei Ierlân weifierd wier, —Syn feinten struiden ’t wird út fen myn dea— Oer ’t eangjend folk, dat him forflokte yn ’t hert, Mar krêftleas wier, syn grime macht to stean. Yn ’t stil biskûl fen ’t kleaster waerd ik great, Unwittend fen myn berte en nomm’le stân, Oant hy, hwaens libjend wird ús kristlik heil Nou strieljen docht mank ’t siikjen fen dyn folk, Myn berte ûntdiek en yn syn noed my naem. Yn ’t hûs fen Inglâns kening foun ik honk, Lyk Arthur wit, hwaens frjeonskip my de moarn Fen iensumheit oerstriele mei syn treast; En do’t ek Mem, nei’t bange skiedings-skoft Det ek de Frank’ne boal hjar finzen hold, De frije loft wer seach troch Wilfrid’s soarch En my wer foun en mei ús libjen bleau, Wier my de jonkheit myld en winske ik neat As jimmer yn it frede-ljocht to gean Fen Gods genede. Ek wier de kriich my tsjin En hiel de steat, dy’t men by kenings fynt, En, rêstend yn de rûzing fen it wâld En mym’rjend oer God’s stille hearlikheit, Winske ik de wijing fen it preesterskip Mear as de steat, oan ierdsk biwâld forboun. Do hearde it folk, dat ik yet libjend wier, En, kjirmjend yn it twangjok fen hjar boal Dy’t hjar biplondre en yn ilinden treau, Forhopen hja hjar rêdding út myn krêft En stjûrden boaden nei myn ienlikheit. Lang weegre ik; wylder waerd hjar need. Yn ’t lêst Forstie ik djip, ik moast; gjin dream noch lok Yn wrâld-ûntstoarne skôging mocht myn hân Wearhâlde fen to dwaen dêr’t Gods wird rôp. De klibers fen forstaten streamden gear, Ik naem it liederskip, stiek oer de sé, En amper hie ik foet set op ’e groun, Troch frjemde macht my hiel dy tiid ûntkeard, Do, rounom, streamde it folk myn findels ta En sûnder slach woun ik myn keningskip. Theod’rik flechte, slein fen Goades grym, Oant, by it farren oer in wylde stream, Syn boat tobriek en hy yn ’t wieljen sonk. Men kroane my. Do wytge my de ried Fen âldsten út myn folk, in skandlik stik Hie skraechwirk ús yn striid mei Fryslân brocht. Ik frege mear, de ried die my biskie, En ’k wist, in smet fen skande klibbe ús oan Troch ’t godleas twingen fen de foarst dy’t foel. Ik woe hjar dylgje, en rôp in seinskip gear; Sels stelde ik my oan ’t haed—ik wist by dy Myn ljeafste frjeonen ús myn iens’me tiid— En, dy hjir moetsjende op in ljeafde-dei, Bring ik dy hiel de frjeonskip fen myn hert, De wytging fen myn winsk dy’t frede is, En bid ik dy, it wêze as frjeon my gind To dielen yn de blidens fen dit noft, As ien fen jim, oan jim yn ljeafde boun. ALDGILLIS. Ien seine is ’t dy’t dizz’ mylde deitiid jowt. De frjeonskip, ús hjir foarslein, nim ik oan. Mocht dochs myn hert, lyk it jins wird forstie En ’t lokkich wier by ’t harkjen nei jins bea, Myn dieden stjûre nei syn frjeonskips-tank Det neat ús folken wer fordielt ta striid, En dêr’t lang driging wier fen kriich en need, In broerre-boun ús libjen docht yn ljocht! ARTHUR. Kenings fen Fryslân en Frankryk, hear! Sa ropt it yn myn hert dat dage fielt: Lit ús forstean hwerta God’s macht’ge wil Us hjir yn frjeonskip gearbrocht! Lit ús sjen Forkleare en djip as ’t kenings foegje moat, De greate miening fen Syn wiis bistel! As dragers fen Syn kroanen stean wy hjir: De dimmenheit fen Fryslân’s djip bistean, Yn stille ynbann’gens libjend nei it ljocht, Frankryk, it lân fen ridderskip en rom, De wrâld oerstrieljend mei hjar kleare geast, En ’t hege ryk, wyt rizend út ’e sé, Inglân, myn heitelân, de frijheits-boarch! Is ’t net ien langstme dy’t ús sielen driuwt? Riist d’ ivichheit net yn ien great blank ljocht Foar d’ eagen op nou’t wy yn frjeonskip gean, Us foltsen liedend nei in fier great wyt Dat hiel ús herte triljen docht fen tank? Lit, djip en sterk, ús den God’s wil forstean, Lit net it ljocht, dat nou ús each oertynt Weihúvrje nei de blinens fen it neat, In amerij dat yn de tiid fordrinkt, Mar lit God’s ljeafde hearskje dêr’t Syn wil Hjar selme laette nei in troan’ fen ljocht! Ik swar jim, lit ús slute in boun fen trou, Dat stiet salang’t de sinne ús stridend sjucht, Dat fen ús trijen, nimmen swird noch hân Tsjin d’ oaren tilt, det frede aloan bistiet, Salang’t ús each fier oer ús foltsen giet! Yn ’t strieljen fen ús heechtiid, lit ús plicht, Us ropping ek forrize yn hillich ljocht, Det wy God’s greate ginsten djip forstean, Det keningskip ús mear is as in klaed, Gestriel fen kroanen en de haedstêf-swaei, Mar middlerskip bitwiske God en ierd’ En lieding nei it ljocht fen ’t himel-ryk! God wol it! Lit ús nei syn biedwird dwaen! DAGOBERT. Dyn hillich wird hat wjerklank yn myn hert. Ik, dy’t de Hear socht, hiel myn jonkheit troch, En dêr’t it wâld rûze yn syn iiv’ge pronk, Syn oantrún as in rop yn my forstie, Bin ré to dwaen, lyk nou Syn kleare geast My yn de bea fen dyn bisieling wiist. ALDGILLIS. Gjin Kristen neamt de wrâld my. Mar myn hert Dat heech oer minsken, troanjen wit it Rjucht En God’s bistean as ljeafde en wiisheit ken, Bistiet yn ien wil mei jim hill’ge winsk, En dêr’t it jim syn frede en trou ûnthjit, Forstiet it wijing fen ûneinichheit. Mei Hy dy’t ierde en loft yn wizens stjûrt En minsk’ne hert nei him yn ljeafde twingt, Wol noedzje it boun dat syn geneden draecht, Dat twisken ús in heechtiidsdei ûntstie, En dêr’t ik jim myn keningshân ta bied! (_De kening docht twa trêdden foar syn troane út, Arthur en Dagobert geane rjuchts en lofts fen him stean. Hy jowt hjar elts in hân. Wilfrid komt nei foaren_). WILFRID. Folken fen d’ ierde, dy’t yn twastriid tiisd Longrje nei frede, as wirgen nei hwet rêst, Fen bloed’ge ljeagens en fen sûnde omspoun, Forstean it heil dat oer jim slachtfjild riist! Dêr kliuwt de dage, ien wûnder fen klear ljocht En goud’ne strielen sige oer ierde en sé, En dêr’t it bloed roun en de eangstgljalp klonk Riist, troanjend oan in loft fen strieljend blau God’s greate ljeafde en iiv’ge suverheit! De wrâld forriist en súvret hjar yn ’t ljocht En Minskheit, lott’re yn ’t hert mei leed en striid, God’s ljeafdewil as d’ iene wet forsteand, Scil as God’s strieljend wjerbyld, gean oer d’ ierd En wytgje it wird fen breorskip en forjaen. Elts is syn neiste in broer, elts in stjerlik hert Yn God’s genede en hill’ge seine wijd, Wit him oan elts mei ljeafde’s trou forboun, Gjin haet mear hiem en twiivlichheit ûntstoarn. Nou is it laem de grime lieu in maet, Gjin oerginst hat mear wâld, gjin longrjen dijt, En mylde wyn oertrillet leaf en weach, As ’t amjen Gods, dy’t noft yn d’ ierde hat En kuij’ret mei de minske yn súvre joun As yn de moarntiid fen it wrâldbistean, Yn ’t hill’ge gea, sûnt lang ús fiet ûntsein, Mar den ús siel’ wer ta fornoeging steld, Wylst d’ ingel oan de poarte it lôgjend swird Wer wikslet mei it wyndrjen fen de palm, En weitsjend oer dyn rizend keninkryk It minster hate mei syn ljocht forslacht! Dit, Ierde, is dy ta einichst oardiel set: Foltsen, forstean, jim hearskers, hear it wird Dat oer jim strûzet as in wyn fen heil! Forslaen net yn it woedzjen fen jim need! Riis heech yn lottre krêft! Oerwin jimsels! Ris jim mei krêft fen greate wapens út For d’ iiv’ge stifting fen God’s frede-ryk! De tiid rûz’t oan en hwet nou bloeit forstjert, Grym byt de froast it ierste blomte wei, Mar ivich riist God’s dûrjend keninkryk Al klearder út ús ierdske foarms en waechst Tsjin dead en twang en haetlik driigjen yn! De wrâlden sjonge yn syn oerdied’ge glâns Syn hearlikheit! De sé ropt lûd syn rom! Riis den, o siel, en priizgje God’s bistel! Det nei de nacht fen striid, de dei fen ljocht, Dyn dimm’ne flecht Syn sill’ge wenten fynt, En rizend troch de rounten fen Syn glâns, Al strieljender yn súvrens fen hjar byld, Yn ’t lêst hjar ien wit mei Syn hill’ge wil En yngean mei nei ’t ivich lân fen heil! JÛLE. Lân fen ús ljeafde, Fryslân, heitelân! Dû dreamend yn de lústring fen dyn wâld En mymrjend by de núndring oan dyn strân, Dêr’t wiid de sé hjar ljochte heechtiid hâldt, Ho driuwt Gods wyn dyn mylde romten oer, Ho sierst dy mei de strielen fen syn ljocht, In blom nei ’t skieden fen de nacht, dy’t njoer In eangst en driigjen oer dyn biidzjen brocht! Scilstû, myn lân, nou yn dyn maitiidsglâns, En dreamend yn de skientme fen dyn lok, Sa bloeije troch genede, d’ ieuwen lâns, Ef slacht ek dy de tiid’ne rjuchter-flok? Wé my! It wiet riist yn forwoed’ne grym En brûz’t it lân oer yn syn stoarm’ge rin, En reade skynsels húvrje oer dyn kym, En twaspjalt riist dy’t nimmen dwêste kin? Wé my! de nacht nimt dy yn feal biwâld? Dyn rom wykt fen dy wei, dyn steat forsinkt, Dû ropst en sikest, nearne fynst in hâld, Wylst yn dyn need de glâns fen frjemden blinkt? En d’ ieuwen gean, dyn frijdom wirdt in dream Dy’t inkeld mear de skalt dy wytgje mei— En dochs bistiest, dochs riizgest út de stream Fen ûnk en striid en jowst dy nei de dei? Hat God dyn stridend hert in wûnder dien? Dyn siel riist yn in dream fen suver ljocht For ivich frij, dyn langstme wirdt forstien, Fen nijs is heil dyn bloeijend gea bitocht. Ik sjuch dyn folk yn glâns en klearens gean, Wijd ta de steat fen greate minsklikheit, Fen nijs is wierheit dy ta rêdding bean, En tilt dy oer de dea nei d’ ivichheit. Myn folk wêz wach! jow dy de moarntiid oer! Forbrek hwet dy yn finznis twingt en bynt! Bûg for dyn ropping en stean sterk! Hâld djûr Hwet ta God’s hearlikheit dyn wiidte oerskynt! De Hear hat ek dyn siel ta iivgens wijd: Draech hjar yn ljeafde oan Syn geneden op, Forstean Syn wil ek dêr’t de wrâld hjar swijt, En hear God’s wird, de greate tiid’ne rop! (_Aldgillis, Arthur, Dagobert, jaen hjar nei hjar sit; Dagobert nimt de troansit, rjuchts fen Jûle_). BOADE. It folk fen Fryslân hildget dizze dei En freget frij det it soks tsjûgje mei. KENING. Wy winskje it sa. Lit it hjir foar ús stean. Ienselde heil is hjar en ús hert bean. KOAREN. (Opkomt in koar fen Fryske feinten en fammen). BERNLEF. De maitiidssinne riist allinken Oer ’t woedzjen fen de winter-grym; De koele mar yn gouden blinken Tilt núndrjend yn de teare kym. De dei driuwt yn oerdize gloede De blauwe wilften steatlik roun, En d’ ierde dy’t hjar sieden noede Leit iepen, fen syn skientme woun. KOAR. Dû ljeafde, berne yn ljochtfal fen de dei, En droegen fen de wyn Dy’t riljend fen dyn skyn, Dy meifiert oer syn wiffe dreame-wei, Det yn elts libjend hert dyn godlik wêzen riist, En, triljend nei syn gean, De minske yn wûnder langst en greate dreamen tiist Fen in fornijd bistean, Djippe Alkrêft, nea oerwoun, dy’t bynt en stjûrt Hwa’t wraksljend tsjin it noegjen fen dyn noed Syn wenten for dy sleat, Great rizend yn dyn ljocht, in libb’ne glâns Dy’t giet oer fjild en sé de fierste streamen lâns, Det alles nei dy keart— Ho ljochtestû sa djip yn ’t langjend hert, Dat as in maitiids-blom Nei twiivlichheit en slom Syn iep’ne tsjelk ta bloei en sintsjen set! In foarse wyn fen lok driuwt dream en tinzen oer, De siele dy’t oanbidt Bûgt dimmen as in reid for dyn trochloft bistjûr Dat hjar gjin twivel lit. En wylst it hert slacht nei dyn macht’ge wil Eft dyn algodlikheit it briizlje scil Forriist yn steatlikheit Mank wijing fen dyn súvre ljochte trêft, Dy’t tilt èn siel èn tins fier oer ús ierdske krêft In dream fen ivichheit. (_it koar giet; opkomt in koar fen Fryske manljue en frouljue, ryp fen jierren_). ARTHUR. En wiid fen godlik ljocht oerstriele En rizend ta in heger steat, Wit elts de dimmnens fen syn siele Ta ’t bloeijen fen hjar heechheit keard; De wyn driuwt oer de blanke seamen In great ûnthjit fen wijing mei, En ’t riigjen fen de simmer-dreamen Is moarntiid fen de himel-dei. KOAR. Yn ’t hert dat dyn genede en hill’ge seine O ljeafde, wier bisiet, En dat dyn ljocht en liet Foreare as fen God’s egen amme oerteine, Untjowt hjar mei de dei dy’t oer syn widens skynt In glâns dy’t nea forstjert, Wylst godlikheit de siel yn wize lieding bynt, En ’t ear de klanken heart Fen great muzyk dat noeget nei it ljocht Dêr’t ierdske smert noch eangst nea wanlûd brocht; Dêr riist God’s ivich ryk En ’t each dat earst God’s ljocht yn oar each seach Oanskôget nou de geast, dy’t skeppende oer hjar teach, In blanke lôge allyk. Wolsill’ge tiid det fen God’s ryk de doar Hjar linkenoan ûntslút, En yn de siele ûntsprút Hwet nije bloei ûnthjit yn heger gloar. God plante ljeafde yn ’t hert, det hja de minske in blom Ut himels wiidten biedt, En langjen docht nei neat as it oerglânzge rom Dat sa yn heechtiid stiet. Dos, wylst it ljocht al nei de jountiid dûkt En oer de jountiidskym in froastglâns lûkt, Set yn it stjerlik hert De frucht, dy’t d’ ierde ús ta in rykdom woun, Ta fromme jefte oan God, as yn de grize joun It lêste deiljocht stjert. (_it koar giet; opkomt in koar fen Friezen en Friezinnen, âld fen jierren_). JÛLE. De heechtiidsglâns dy’t wâld en streamen Fen greate blidens laitsjen docht, Is dimm’ne ôfglâns fen de dreamen Fen godlikheit en himelnoft. Fen ierde’s mylde ljeafde wekke, Wit tsjin it noegjen fen de joun, It hert, fen heger hoopjen rekke Him inkeld oan God’s ljeafde boun. KOAR. My noeget nou it lûd fen God’s ûnthjit, Dat ljeafde en heil forseit Oan hwa’t syn hearlikheit It dûrjend ljocht oer ierde’s winter wit; Dy’t oan syn ierdsk bistean mei silvren triedden boun Weromsjucht nei syn moarn, Mei ’t dwyndljen fen de glâns dy’t do syn siele omspoun, Ek stjerlikheit ûntstoarn; Him skynt in stjer oer d’ opgong fen syn paed Dat strieljend liedt troch dea syn drige en skaed, Nei ’t rizen fen in dei As’t ierde-bern hjir nea net prealjen seach, Ien libb’ne saed fen ljocht, en wolken-flues noch reach Nimt fen dy keinens wei. Ho ropt myn siel God’s wizens ta yn tank, Det hy mei ljeafde’s krêft Us wêzen myld en sêft Untboun fen ierdske glâns en iid’le klank! Hy dy’t de ljeafde-gloar, de libbensgloede en fonk, Dy ’t herte tintljen docht, Brûkt ta syn alwrâlds-doel, en as hjar glans forsonk Us wijt ta heger nocht. Myn ljeafde, ik tink dyn swiets en heechtiid nei, En eft in simmerwyn syn dreamen sei, Rûz’t yn myn siele in liet Ta eare oan Him dy’t mei syn ljeafde-dwaen Myn ierdske gongen stjûrde oer syn forkleare baen En my syn foarhôf biedt. (_it koar giet_). KENING. De dei dûkt del. In sêfte wyn giet roun. Yn goud en poarper stiet de heechtiidsjoun. Nei stiltme giet ús langst. Us hoopjend hert Hat hjoed de Hear yn striid en blidens met. (_De kening riist en giet de oaren foar; ûnder it ôfgean sakket it gerdyn_). EIN. *** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK KENING ALDGILLIS *** Updated editions will replace the previous one—the old editions will be renamed. Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright law means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for an eBook, except by following the terms of the trademark license, including paying royalties for use of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the trademark license is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. Project Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. START: FULL LICENSE THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase “Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg™ License available with this file or online at www.gutenberg.org/license. Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is unprotected by copyright law in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg™ License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country other than the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. 1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg™. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg™ License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works provided that: • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.” • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ works. • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. • You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg™ works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™ Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg™ and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state’s laws. The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation’s website and official page at www.gutenberg.org/contact Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine-readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit www.gutenberg.org/donate. While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate. Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For forty years, he produced and distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our website which has the main PG search facility: www.gutenberg.org. This website includes information about Project Gutenberg™, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.