The Project Gutenberg eBook of Saltego trans jarmiloj, by Jean Forge

This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and
most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at
www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you
will have to check the laws of the country where you are located before
using this eBook.

Title: Saltego trans jarmiloj

Author: Jean Forge

Release Date: October 9, 2022 [eBook #69123]

Language: Esperanto

Produced by: Andrew Sly, Miroslav Malovec and the Online Distributed
             Proofreading Team at https://www.pgdp.net

*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK SALTEGO TRANS JARMILOJ ***



JEAN FORGE

SALTEGO TRANS JARMILOJ

Romano originale verkita

[Devizo: Ni fosu nian sulkon]

  FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1924
  ESPERANTO-FAKO




ĈIUJ RAJTOJ ESTAS REZERVATAJ

COPYRIGHT 1924 BY FERDINAND HIRT & SOHN, LEIPZIG

MADE IN GERMANY

PRESEJO BREITKOPF & HÄRTEL, LEIPZIG




ANTAŬPAROLO


Esperantistoj estas ĝenerale homoj bonhumoraj kaj fantaziemaj. Mi do
esperas ĝojigi ilin per ĉi tiu verko konforma al iliaj ecoj.

Romanoj de simila speco ekzistas diversaj en naciaj lingvoj. Ili
incitis mian fantazion, precipe ideoj de D-ro Oelwein, kies motivo --
kun lia afabla permeso -- estis parte mia gvidanto.

Romano fantazia pli valoras, se ĝi ne estas mistere malklara kaj
malkonsekvenca, sed restas laŭeble klara kaj logika kaj -- kion mi
nepre akcentas ĉe originala Esperanto-romano -- _facile komprenebla
por ĉiu!_

Pri tio lasta mi klopodis speciale. Ke la romano do trovu multajn
amikojn!

_Jean Forge._




ĈEFAJ PERSONOJ DE LA ROMANO

  Mateo Fromaĝi, eksperimentisto kaj inventisto
  Sinjorino Kamilo, lia edzino
  Maria, lia filino
  Profesoro Sovaĝi, lia amiko
  Fraŭlino Snob, edukistino
  Tabakaĉ, nenionfaristo
  Karolo, aŭtomobilisto kaj servisto
  Cili, ĉambristino
  Sabino, kuiristino
  Sinjoro Kovalo, verkisto




ENKONDUKO


Horloĝo super mia skribtablo ekparolas per kvinobla bato:

„Kvina horo! Ĉu vi ne ĉesos skribi?...“

Tiam mi forĵetas la plumon kaj eksaltas. Enpense mi foliumas la
skribitajn paĝojn, kiuj kuŝas sur la skribotablo...

Kio? Ĉu estas eble? Ke mi sidis la tutan nokton super mia
manuskripto? Tion mi tute ne rimarkis kaj -- por konfesi la veron --
mi estus verkinta ankoraŭ ĝis tagmezo aŭ pli longe. Efektive,
forte ekkaptis min mia nova romano „La ombro“, kiun mi ĵus havas
„subplume“...

Kvina horo matene!...

Mi flankenŝovas la kurtenojn. Mi rigardas en la ruĝan matenon. Kion
fari nun? Dormi? Tio estus peko; ĉar belega somera tago staras
antaŭ la fenestro. Per rozaj fingroj karesas min la suno. Kaj la
naturo brilas en multkolora vestaĵaro. Birdoj trilas en la arboj.
Kaj blovas juna freŝa vento...

Kio do? Ĉu promeneti tra la juna tago? Per plenaj pulmoj spirante la
matenon, ektrinki novan energion kaj inspiron por la glora verko?...

Ha, ideo! Kompreneble.

Mallaŭte mi paŝas tra la dormeganta domo. Kun kuraĝaj paŝoj. Kun
gaja entreprenemo en la koro. Malsupren. Trans la korton. En
remizon...

Mi eltiras mian aŭtomobilon. Mi plenigas la rezervujojn per benzino.
Palpe glitas miaj fingroj super la motoron: en ordo ĉio!

Ekzumas la maŝino. La veturilo tremas kvazaŭ hundo ekkurema.

„Vi kuros, kara mia besto“, mi diras kun dorlota voĉo. „Vi
kuros en la junan freŝan tagon vete kun la vento!...“

Antaŭen!

Ekbruas la motoro. Ekbruliĝas pneŭmatikoj trans la korton. En
eleganta kurbo mi traveturas la pordegon de la korto. Transsaltas la
pavimon de senhomaj longaj stratoj. Veturas inter grandaj dormegantaj
domŝtonaĵoj, kiuj formas sufokan malvaston. Kaj liberiĝas fine:
aperas rekta ŝoseo!

Ekkrakas la motoro. Ekkuregas veturilaj radoj. Ekblovas forta freŝa
vento. Ĝi levas min...

Mi ŝajnas ŝvebi meze en la suna lumo...

      *       *       *       *       *

Vespero venas.

Tutan tagon mi veturis. Senĉese sidis ĉe la direktila rado.
Trarapidegis sennombrajn kilometrojn. Trapasis vilaĝon post vilaĝo,
urbon post urbo...

Kie mi estas nun? Ĉu mi scias? Ie, ĉe voja kurbo la vento forportis
malice mian stratan planon. Ĉu mi bezonas scii, kien mi veturas?
Kiun straton mi devas elekti, kiun direkton? ... eh, afero enuiga!
Por mi estas ĉefaĵo, senti subrade novan rektegan ŝoseon...

Ha! Eksaltegas la montrilo de l’ takimetro! Ektondras la motoro.
Antaŭen kun triobla rapideco!...

La vojo kuregas kontraŭ min.

La pinte-akra antaŭaĵo de la veturilo tranĉas kvazaŭ glavo la
aeron. Furioze muĝegas la vento. Ĝi forŝiregus sendube mian kapon,
se mi ne kaŝus ĝin malantaŭ la duonronda ŝirmanta vitro. La
bruego de la maŝino kvazaŭ droniĝas en la venta fajfado. Mi estas
surda jam. Mi sentas nur la delikatan tremon, kiu vibras tra la
veturila torso, regule, kvazaŭ batas koro. Ŝajnas efektive al mi,
ke mia veturilo estas vivanta estaĵo...

Vilaĝo aperas ... infanoj ludantaj ... hundoj bojantaj ...
flugetanta kokaro ... averte kriegas mia sireno ... for ... antaŭen!
... pli rapide!...

Mi rapidegas plu. Ju pli longe mi veturadas, des pli kreskas mia
forto kaj libersenta certeco. Vojajn kurbojn mi veturas lude ... nur
sur du pneŭmatikoj ... apud mi disflugas ĉio flanken ... homoj ...
bestoj ... arboj ... herbejoj ... kampoj ... arbaroj ... pli rapide
ol filmo ruliĝas preter mi la multkoloraj bildoj...

Vespero venas ... mi maltrankviliĝas ... de tempo al tempo laco
pendiĝas salte je miaj palpebroj ... dum momento mi fermas la
okulojn ... sed tuj denove ekflamas en mia interno la deziro:
veturi! ... veturegi!...

Meze sur ŝoseo staras ruĝa globo. Kvazaŭ grandega purpura disko
troviĝas antaŭ mi la suno ... mi veturegas kontraŭ ĝin ...
freneze saltas la takimetro ... la vento fariĝas uragano...

La arboj ĉe la flankoj formas jam barilon, tra kiu brilas la verdo
de herbejoj ... mi vidas nur rubandojn multkolorajn, kiuj ŝoviĝas
al mi renkonte ... la ŝoseo fariĝas rubandego de griza tolo, kiu
tiriĝas sub mi ... ĉu mi veturas? ... ĉu mi staras? ... senmove
sur unu loko meze en ĉi tiu ĥaosego da koloroj?...

Mi flugas! Mi transiĝas en feliĉegan staton, en ebrian ŝanceliĝon
... mi balanciĝas ... kviete lulmoviĝas mia veturilo ... mi sentas,
ke la radoj forlasas la teron, ke ili pli kaj pli liberiĝas for de
la grundo...

Mi flugas ... for de l’ tero ... renkonte al la fajra globo! Ha, mi
sentas, ke mi rule grimpas sur ĝiaj longaj radioj pli kaj pli alten
... ke mi veturas sur ĝiaj radioj kvazaŭ sur senfinaj brilegantaj
reloj ... ke la pneŭmatikoj ruliĝas sur ĉi tiu rela vojo pli kaj
pli supren ... en sferojn de eterna lumo!

Mi estas libera kaj malpeza.

Miaj okuloj rigardas en la fajroglobon, el kiu fluas stranga varmego.
Kaj ĉi tiu varmego flame penetras en mian animon...

Mi volas kanti pro ĝojego kaj feliĉo...

Jam mi ne aŭdas la ĝemojn de l’ motoro ... jam mi ne aŭdas la
furiozantan orkanon, kiu muĝegas ĉirkaŭ mi kvazaŭ bolanta maro...

Mi vidas nur la lumon, al kiu mi rapidas ... la ruĝebrilan
arkaĵegon, de flamoj konstruitan, sub kiun mi enveturegas...

Kaj meze en ĥaoso da koloroj, kiuj min ĉirkaŭas kvazaŭ gigantegaj
muroj, en ondo de purpura lumo, mi leviĝas ... stariĝas ... etendas
vaste ambaŭ brakojn ... renkonte al la fajra disko...

Ĉirkaŭ mi kantegas la orkano potencan melodion...

      *       *       *       *       *

Elteriĝas danĝeraĵo. Subite. Proksimiĝas rapidege.

Sed mi ne vidas la vojan kurbon, kiu nun minace kuregas kontraŭ
min!...




ĈEFA PARTO




1.


Subite mi scias, ke mi dormis. Iu vekis min ... aŭ io.

Aŭskultu! En la ejon, en kiu mi kuŝas, fluadas muĝanta maro da
muzikaj ondoj. Tonoj fluas tra la ĉambro. Antaŭ miaj spiritaj
okuloj ili formiĝas je lumaj ŝvebantaj anĝeloj. Kaj la anĝeloj
ŝutas sur min florojn, kiuj disvastigas svenigan bonodoron. Mi
trinkas tiun odoron, kiu metiĝas dolĉe sur miajn tempiojn...

La muziko plilaŭtiĝas. Ĝi venas de ie, el iu loko de la ejo. Mi
aŭskultas kun muta piemo. Virina voĉo kantas en alta soprano. Ĝi
kantas en lingvo nekonata. Poste respondas tenoro. Denove eksonas la
muziko. Mallaŭte ĝi ŝvebas laŭlonge sur la planko, supren al mi
kaj blovetas super mian korpon dolĉan senforton. Ŝajnas, ke ĝi
penetras en mian korpon, ke ĝi fluas de la plandoj supren tra miaj
membroj kvazaŭ ia saniga ondofluo...

Nur en mia kapo ŝajnas regi ĥaoso. Malantaŭ mia frunto la pensoj
kazeiĝis je granda malorda bulo. Kaj strange, ke tiu bulo ŝajnas
esti plumba; ĉar ĝi pezas tiom en mia kranio, ke mia kapo kvazaŭ
volas forkuri. Aŭ ĉu mi ne havas sub ĝi kusenon? Ha, mi sentas, ke
mia kapo pli kaj pli disiĝas de mia kolo...

Pordo malfermiĝas ie. Furioza vira voĉo krias:

„Kaptu vin diablo! Ĉesigu vian muzikaĉon! Mi devas supre
labori!“

La voĉo ruliĝas tondre tra la ĉambro. Sed virino respondas kun
indignego:

„Ho, vi estas malbonulo! Vi ne volas aŭskulti la belan London-an
operon!...“

„Pri via London-a opero mi mokfajfas! Ĝi estas ludata hodiaŭ jam
dekduan fojon. Mi forŝiregos al vi la antenojn de la tegmento aŭ
enkarcerigos vin ie kaj radiofonigos en viajn orelojn dum dekdu horoj
la ‚Relativecan teorion de Einstein‘, ĉu vi komprenas?!“

La muziko ĉesas. Pordo krakas. Ĝema krio el virina buŝo. Paŝoj.

„Kio okazis?“ demandas kviete alia virina voĉo. „Mi devas
peti, ke oni ne faru tian bruon. Vi bone scias, ke apude dormas
malsanulo...“

„Sed ĉu mi toleru tian arogantecon?“ respondas akrasone la alia
voĉo. „La profesoro estas homo netolerebla. Li eĉ ne volas
permesi, ke mi aŭskultu mian London-an operon...“

„Pst! Pli mallaŭte, kara Snob, prefere ni forlasu la ĉambron...“

Silento...

Nenio moviĝas. Nur malproksime, ekstere, ie sur korto krias koko...

La aero muĝas en miaj oreloj en monotona ritmo ... en ĉi tiun
muĝadon miksiĝas la dormema mallaŭta tik-tako de horloĝo, kiu
ŝajnas troviĝi apude ... tik-tak-tik-tak ... kun freneziga
reguleco...

Mi sentas, ke mi malleviĝas. Ke mi faladas pli kaj pli profunden
post ĉiu tik-tak de la horloĝo. Kun mi ĉio kunfalas. En senfundan
profundon, en nemezureblan mallumegan abismon malsupren... Vane mi
provas haltigi la faladon...

Mallumo kaj silento ĉirkaŭe...




2.


Krepuskas en la ĉambro. Mi ne scias, ĉu komencas tagiĝi aŭ
vesperiĝi.

Ĉu mi dormis ĵus? Verŝajne. Kompreneble mi dormis kaj havis
diversajn sonĝojn. Ah, kiel bone mi memoras la eksterordinaran
muzikon, la strangan interparolon de iuj personoj ... kuriozaj, vere
kuriozaj tiaj sonĝoj...

Estas jam tempo por leviĝi. Mi devas nepre paroli. Kial mi estas
tiel laca kaj malforta? Eh, sensencaĵo. Per unu salto ellitiĝi,
hop, kiel mi kutimas ... nu? Mi levas min kaj volas apogi min per la
maldekstra brako. Sed akra doloro tuj paralizas ĝin kaj mi refalas
senforte en la kusenojn.

Mi aŭdas mallaŭtajn proksimiĝantajn paŝojn. Kapo de juna
fraŭlino kliniĝas super mi. Paro de brunaj mirindaj okuloj
fiksiĝas en la miajn. Ŝiaj lipoj flustras:

„Ĉu vi deziras ion, sinjoro?“

„Ne, ne,“ mi respondas duonkonscie kaj estas konvinkita, ke mi
jam falis en novan sonĝon. „Sed kie mi estas? Kio okazis?...“

„Trankviliĝu! Vi estas ĉe bonaj homoj. Nenio okazos al vi,“ ŝi
respondas.

„Sed diru, ĉu mi sonĝas nun?“

„Vi ne sonĝas,“ ŝi respondas milde.

Ŝia respondo konfuzas min. Kaj mi demandas tre distrite:

„Ĉu mi estas malsana?“

„Trankviliĝu, vi resaniĝos. Vi devas dormi. Vi ne devas ekscitiĝi.
Nenion timu...“

„Mi estas malsana,“ mi ripetas malrapide kaj sentas grandan
kompaton pri mi mem. „Tre malsana kaj malforta. Kaj vi flegas
min...“

Ŝia gracia mano karesas mian varmegan frunton.

„Dormu, mia kara!“ diras la knabino mallaŭte kaj ŝiaj brunaj
okuloj ekbrilas kiel du mirindaj steloj.

Sub ŝia karesa ektuŝo, kiu metiĝas sur mian frunton kiel
malvarmetiga balzamo, miaj pensoj disflugas en la spaco. La krepusko
pli dense vualas miajn palpebrojn. La nigrohara kapo de la fraŭlino
malproksimiĝas kaj malklariĝas pli kaj pli. Kaj el longa distanco
atingas miajn orelojn la monotone sonantaj vortoj:

„Dormu, mia kara! Dormu!...“




3.


Teleroj bruas. Tranĉiloj kaj forketoj tintas. Manĝas pluraj
personoj. Apude, kiel ŝajnas.

Ĉu nun estas tag- aŭ vespermanĝo? Kion manĝas la homoj? Kiu sidas
ĉe la tablo? Kial oni ne donas al mi manĝon?

Dum momento ĉio silentas. Iu ŝmacas. Post tio diras voĉo kun
maĉantaj interrompoj: „Mi ne kredis, ke li transvivos. La hodiaŭa
homa organismo ne estas plu la sama kiel en pli fruaj tempoj. Ni
prenu kiel ekzemplon antikvan romanon! Jen, kia belega korpokonstruo,
kia muskolaro! Reiru ni plu ĝis la prahomo, pli kaj pli fortikaj kaj
potencaj fariĝas la figuroj --“

„Kiujn ni metus teren hodiaŭ per peceto da plumbo...“

„Estas malprogreso de l’ kulturo, ke tiel fariĝis, mia kara
Fromaĝi. Ĉi tiun malprogreson mi ne forgesos inde skurĝi en mia
verko ‚De praulo ĝis radiohomo‘. Kio estas kulturo?“

„Tekniko,“ diras Fromaĝi.

„Sensencaĵo!“ ekkrias la alia kaj nervoze tintegas sur sia
telero.

„Mi petas, trankviliĝu, sinjoro profesoro!“ kvietigas voĉo de
virino. „Ni ne volas veki lin. La kompatindulo dormas. Li devas
kuŝi tute trankvile. Maria, ĉu vi renovigis lian kompreson?...“

„Li evidente havas fortikajn ostojn,“ parolas la profesoro
ŝmacante. „Ankaŭ al lia veturilo okazis nenio, escepte du
pneŭmatikoj, kiuj krevis. La barilon li -- por tiel diri --
distranĉis...“

„O jes!“ flutas malgaje voĉo al mi konata. „Kaj la belan
jasmenan laŭbon li veturdetruis...“

Ĉiuj ekridas.

„Sed kara Snob,“ diras la kvieta virina voĉo. „Konfesu mem,
kiel povus lokiĝi aŭtomobilo en ĉi tiu laŭbo?“

„Ĝoju,“ diras Fromaĝi, „ke vi tiam ĉi aŭskultis vian London-an
operon, alie li estus veturdetruinta ankaŭ vin -- aŭ pli ĝuste lia
benzinbestego. Ĉar li surteriĝis post grandega _salto mortale_ sur
la sterkejo...“

„Kaj nur elartikigis sian maldekstran brakon kaj vundigis sian
kapon je ŝtono...“

„Jes, hm, kiel utila okaze povas esti tia sterkejo...“

„La antikvuloj ne bezonis timi tiajn akcidentojn. Ili ankoraŭ ne
rapidegis per aŭtomobiloj tra la mondo,“ diras la profesoro. „Kaj
tion ĉi oni nomas kulturo! Estas ja efektive ridinda kaj malĝojiga
samtempe la fakto, kiom la hodiaŭuloj kove sidas super novaj
eltrovaĵoj! Kaj ilin uzante, ili ĵonglas per sia vivo, kvazaŭ ĝi
estas nur pilko por ludo. Ha, kaj plue: ĉie kien ajn mi rigardas,
malprogreso! Kio do estas la hodiaŭuloj? Maŝinoj ili estas,
konstruitaj de la spirito de nia tempo, de tiu spiritaĉo, kiu
regadas ĉie kaj forglutas ĉion, kio estas nobla kaj bela. Ĉu ankoraŭ
ekzistas hodiaŭ verkistoj, kiel estis Homero? Ĉu oni priskribas en
libroj ankoraŭ heroojn, kiel estis la dia heroo Odyssevs? Kion oni
verkas kaj legas hodiaŭ? Distaŭzitajn, neverŝajnajn, saturitajn per
tekniko historiojn, senspritajn vortobalbutojn de ridindaj homuloj!
Kie restas la versoj de Virgil, Horac, Ovid? Malprogreso, kien ajn
ni rigardas! Kaj en ju pli novajn tempojn ni venas, des pli ni
malproksimiĝas de la kulturo de l’ antikva tempo, kiu unu kaj sola
estas konsiderinda kiel vera kulturo! Kion ni nomas hodiaŭ kulturo,
estas malprogreso! _Tio estas fatala salto en la abismon de
spirita mallumiĝo!!!_“

Pugnobato sovaĝe saltigas ĉiujn telerojn kaj glasojn sur la tablo.

„Mi ne povas perdi tempon,“ la parolanto saltegas de la seĝo,
„por mia verko ‚De praulo ĝis radiohomo‘, mi ĉion ĉi enkapigos
al la homoj! Per flamantaj literoj mi enbruligos ĉion ĉi sur
iliajn fruntojn! Mi devas nun skribi --!“

Tion dirante, li forlasas la ĉambron.

„Oh!“ diras la alta fraŭlina voĉo, „li estas grandulo! Oh, mi
scias, ĉar mi studis ĉe la universitato!“

Post tio denove ektintas tranĉiloj kaj forkoj. La monotona telera
muziko ne permesas, ke mi ion pensu nun. Ĝi fortintas ĉiujn
demandojn el mia cerbo. Mi kuŝas kvazaŭ ligna ŝtipo. Kaj tamen
sentas agrablan lacan oportunon. Nur en mia kapo ankoraŭ pezas la
pensobulo...

Malrapide, agrablege tra miaj membroj rampas dormo. Ree parolas viro.
Sed lia voĉo sonas jam malproksime. Kvazaŭ li staras sur alta monto
kaj kvieta vento forblovas de lia buŝo la vortojn. Kaj mi tute ne
penas aŭdi aŭ kompreni lin. Alia voĉo parolas. Post tio ĉiuj
voĉoj intermiksiĝas. Teleroj tintas. Seĝoj bruas. Paŝoj rapidemas.
Malfermiĝas kaj fermiĝas pordoj! Malproksimege, en kilometra
distanco denove ekkrias la kokviro ... lia krio sone disperdiĝas
en dormema krepusko, en kiun trempiĝas ĉiuj miaj sentoj...




4.


Strigo sidas antaŭ mia lito. Ĝi observas min per grizaj okuloj,
scivole kaj esplore. Ĝiaj okuloj rigardas min senĉese, komence
kompate, poste sensente kun subita revema esprimo. Mi sentas strangan
maltrankvilon. Kion signifas tio? Mi forflugigos la strigon. Mi
provas movi mian maldekstran manon, sed tuj pikeganta doloro ekprenas
mian brakon, tiel ke mi ekĝemetas.

„Nu, nu, mia kara,“ ekparolas la strigo. „La krizon vi feliĉe
preterpasis. Tio ĉi ne gravas, se ĝi iom doloras ankoraŭ. Ĝi
dank’ al Dio ne rompiĝis...“

Mi malfermegas miajn okulojn kaj rimarkas kun miro, ke antaŭ mi
sidas viro, kiu portas okulvitrojn kun grandaj rondaj vitroj. Lia
tuta vizaĝo ridas, kiam li vidas mian pro mirego malsaĝan mienon.
Mi provas levi mian kapon.

„Aŭ-ha!“ mi dolorkrias. „Kion signifas tio?“

„Same nenion gravan!“ ridas la viro kun la strigosimilaj
okulvitroj. „Vi nur frapetis en vian kapon truon dum via beleta
aŭtomobilekskurso. Vi febris tre bele, sed tio ĉi estas nun for kaj
post kelkaj tagoj vi saltos ĉirkaŭ la domo kiel novbakita
Steinach-ulo...“

„Ĉu vi estas eble kuracisto?“ mi demandas mirigite.

„Tute kiel vi komprenas tion... La medicino apartenas ankaŭ al mia
fako, kompreneble,“ li diras palpebrumante.

„Kiu vi do estas?“

„Dio mia!“ li ekridas laŭte. „Konas nek mi vin, nek vi min.
Kiel vi eble ankoraŭ memoras, vi venis ĉi tien en maniero efektive
strangega, kaj mi apenaŭ kredas, ke oni ofte trovas tiajn
vizitmanierojn. Ĉar -- veturi per aŭtomobilo en freneza rapidego
tra la ĝardena barilo, traplugi per la pneŭmatikoj ĉiujn
florbedojn kaj fine enveturegi en laŭbon, tio ŝajnas al mi la pinto
de ĉia vizitoriginaleco. Malgraŭ ĉio ajn -- koran bonvenon en mia
ĉiam gastama domo!“

Forte li skuas mian dekstran manon.

„Aha!“ mi diras kun rideto. „Vi do estas la domestro. Pardonu
-- mia nomo estas Kovalo.“

„Fromaĝi -- Mateo Fromaĝi,“ li klinas sin. Ŝajnas, ke lia
propra nomo amuzas lin.

„Sed Mateo,“ diras virina voĉo kun kvieta riproĉo. „Kiel vi
povas turmenti nian malsanan amikon en tia maniero... Viaj paroloj
nur maltrankviligas lin...“

„Ĉu vi opinias, Kamilo?“ diras Fromaĝi malkuraĝete kaj subite
tute distrite ŝovetas siajn grandajn strigajn vitrojn. Poste li
eksaltas:

„Dormu, juna amiko! Tio freŝigos vin. Mi devas hodiaŭ ankoraŭ
multe labori. Fartu bone!“

Tion dirante, li klinas sian kapon al mi amike kaj foriras, kvazaŭ
li faris efektive malbonaĵon. Mi postrigardas lin. Lia figuro estas
konstruita malgrande kaj larĝe. Liaj movoj estas malkuraĝetaj kaj
mallertaj.

La pordo fermiĝas malantaŭ li. Denove ĉirkaŭas min profunda
silento. Mi estas sola en la ĉambro. La fenestroj estas kovritaj per
kurtenoj. Duonhelo pendas sur la muroj, sur la multekostaj
malhele-ruĝaj tapetoj. La silento, kiu subite ekvipas en mi tutajn
demandarojn, kuŝegas en la ejo kun pezanta indiferento. Ĝi
kaŭriĝas en la molajn remburaĵojn de la seĝoj. Ĝi ungoteniĝas
je la dika tapiŝo, por fari ĉi tie agrablegan dormon. Sed la
ekvipitaj demandoj metas min en ŝanceliĝantan maltrankvilon...

Kaj subite mi sentas la balanciĝon de la aŭtomobilo, tiun
ŝanceliĝon, kiu min transigis en tiu vespero en feliĉan revegon.
Ĉirkaŭ mi subite leviĝas ĉio. La malhela ruĝo de l’ tapetoj
eklumiĝas kiel tiam la purpura lumo de la sunarkaĵo, en kiun mi
veturegis -- kaj poste subite ĉirkaŭis min peĉonigra nokto, el kiu
levis min kviete anĝelomanoj de mirinda muziko...

Senforte mi refalas. Ĉio ĉi kuregas kontraŭ min, surbrustiĝas
kvazaŭ inkubo kaj kaŭras sur mi kun moke grimacanta trankvilo. Mi
volas kriegi, ke revenu tiu homo kun la grandaj grizaj strigokuloj,
ke li venu kaj rakontu al mi ion, ion ajn, por ke mi ne kuŝadu ĉi
tie tiel senhelpe... Sed mi ne kuraĝas, per mia voĉo ŝiregi la
silenton malsupren de la mutaj muroj. Sed mi devas fari ion... Kie mi
estas? Kiu estas la homo, kiu ĵus sidis ĉi tie? Kiaj estas la
homoj, kiuj loĝas en ĉi tiu domo?...

Miaj okuloj ekpendas je blanka punkto, kiu troviĝas en la muro.
Aŭtomate mi levas la dekstran manon...

Sekundoj pasas. Mallaŭta susurado. Senbrue io malfermiĝas ie.
Elmuriĝas vira voĉo:

„Ĉu vi deziras ion, sinjoro?“

„Ne!“ mi rekriegas maltrankvile. „Diru nur, kie mi troviĝas!...“

Iu knabino ridas kaŝe. Sed la vira voĉo respondas serioze:

„Vi troviĝas en la domo de la instruitulo, eksperimentisto kaj
eltrovanto Mateo Fromaĝi!“

Post tio silentiĝas ĉio. Mi fermas la okulojn kaj profundiĝas en
kvietan dormeton...




5.


Pala vizaĝo fikse rigardas min. La haroj pendas super blankan
bandaĝon, kiu ĉirkaŭkuras la frunton. Sub tio du miraj okuloj,
kiuj malrapide elpaŝas el malhelaj kavoj. Kial rigardas min tiu ĉi
homo? Mi proksimigas al li mian kapon kaj observas lin severe kaj
moke. Li faras la samon.

„Sinjoro,“ mi diras kolere, „kiel vi kuraĝas rigardaĉi min
tiel malsaĝe?“

Pac! Ni retiregiĝas ambaŭ kun teruro kaj samtempe alridas nin. La
granda spegula vitro, kiu redonas mian bildon laŭnature, ete
pendolas sub la ekpuŝo. Estas frapante, kiel mi ŝanĝiĝis dum la
tagoj de mia malsaneco -- aŭ ĉu estas eĉ semajnoj? -- kaj mi
supozas, ke mi estis efektive danĝere malsana.

La mateno ĵus staras ruĝe antaŭ la kurtenoj de mia ĉambro. Ĝi
refreŝigas min al nova vivo. Ambaŭ brakojn mi volus etendi en
plenkonscio pri mia forto. Per granda ĉirkaŭpreno mi volus premi al
la brusto la unuajn ruĝajn radiojn, kiel mi kutimis pli frue. Sed
miaj brakoj ekpendas en malvigla senforto: la maldekstra en bandaĝo,
la dekstra trem-apoge sur seĝo. Sed la mateno vokas min per loga
voĉo. Kun penego mi vestigas min. Fine mi estas preta kaj malfermas
mallaŭte la pordon.

Mi paŝas sur galerion, kiu supre ĉirkaŭkuras. De ĝi oni povas
eniri ĉiujn ĉambrojn de la unua etaĝo. Mirinde skulptitaj
ŝtuparoj kondukas malsupren en grandegan halon, super kiu
arkaĵiĝas vastega vitra kupolo. Ĉi tiu rotondo pendas super mi
kiel grandega vitra kloŝo. Ĝi kreas en mi nepriskribeblan senton:
mi mem ŝajnas al mi kvazaŭ pulo en fromaĝa kloŝo kaj malgrandiĝas
sub la giganta ejego en neniaĵon. Mirinda koloraro traondas ĉi tiun
arkaĵon, tra kies vitraj muroj la matena suno enpaŝas kun brilego.

Mi iras el la domo. Grandaj ombrodonaj arboj staras tie ĉi.
Florantaj altaj arbetaĵoj. Ĝardeno, simila al parko, prezentas
idilian bildon. Ombroplenaj arbaĵejoj, allogaj kaŝejoj kun freŝa
verdo tiriĝas malantaŭ la legoma ĝardeno. Malantaŭ ĝi situas
ĉirkaŭ korto kelkaj domoj.

La suno rigardas tra la arboj. Ĵus ĝi komencas leviĝi. Kokviro
sidante gaje sur barilo, salute krias. Malrapide mi iras laŭlonge de
la barilo. Mi paŝas en la junan matenon kun malfortaj ŝanceliĝantaj
kruroj. En silenta kaŝejeto mi malleviĝas en la herbon. Tro multon
mi postulis. La malsaneco forprenis miajn fortojn. Ĝi fikse sidas
ankoraŭ en ĉiuj miaj membroj. Laco ĉirkaŭprenas min. Ekposedas min
kvazaŭ eta sveno, en kies brakojn mi falas senvole kaj senforte.
Facila ruĝeta nebulo malleviĝas sur min. Ĝi estas kiel spiro anĝela,
kiu ĉirkaŭblovas min per feliĉiga malvarmeto. Kaj tiu blovo alportas
voĉojn jubilantajn, kiuj supre en ruĝete-blua etero trile salutas
la junan tagon...

Memoro en mi leviĝas. Ie, en ĝardeno de lazareto, mi kuŝis kun
trapafita mano en la verdaĵo. Ofte mi aŭskultadis sub ombrodonaj
arboj la birdojn, kiuj kantis en blua etero. Kaj la suno staris
oblikve super mi. Mi fiksis miajn rigardojn en la bluaĵon,
rigardadis la malgrandajn blankajn nubojn, kiuj salutis min el
malproksime, kaj miaj pensoj pendiĝis je iliaj blankaj veloj...

Mi ne scias, kiel longe mi kuŝis en ĉi tiu dormeto. Subite mi
eklevetas min. Motoro zumas ie. Mi volas eksalti, sed miaj fortoj
malsufiĉas. Ĉu tio eble estas mia aŭtomobilo? Sed ne, mi ŝajne
eraras. Mia maŝino kuras multe pli laŭte kaj akre. Tio ĉi estas
stranga zumado, tiel delikata kaj diskreta, kiel la zumado de abelo
en distanco de unu metro.

Mi levetas la kapon. Ĉio kuŝas senmove. Sur la korto migras pace
anasaro. La vilao staras antaŭ mi en blindiga blanko. Sur ĝia
antaŭa ebena tegmento brilegas kaj arĝentas strangaj kolonoj.
Malantaŭ ili leviĝas delikata fumo en la bluan ĉielon. Jen, rava
multkolora bildo, kiun la arbetaĵo, post kiu mi ripozas, eltranĉas
el la pejzaĝo per mirinda verda kadro.

La zumado daŭras. Kaj subite ĝi plilaŭtiĝas je muĝado ...
leviĝas el post la tegmento ... ruliĝas kontraŭ min kun venta
rapideco ... ekkaptas min per ventega turniĝo ... mi kaŭre
kuntiriĝas kun teruro ... sed jam ĝi transpasis min ... siblegas
supren...

Mi rigardegas en la blueteron: aeroplano!

Ĝiaj portiloj fulmas en la suno. Majeste ĝi flugas super mi en
granda rondo. Ĝi ŝvebas en la etero kvazaŭ birdego kun rigidaj
flugiloj: Ĝia sunflugo simbolas liberecon kaj fieron. Kaj ĝia
voĉo, muĝegante tra la jun-mateno, ekkantas jubilan kanton de l’
tekniko...

Longan tempon mi postrigardas ĉi tiun brilantan birdegon, ĝis tiu
malaperas post la arbojn. Ankoraŭ mi aŭskultas ĝian zumadon, ĝis
ankaŭ ĝi perdiĝas super mi en la branĉaro...

La suno staras jam oblikve super mi.

Longe tiriĝanta fajfo sonas trans la korton. Ĉu oni eble serĉas
min? Aŭ oni fajfe vokas iun alian ... la kortohundon eble?...

Venteto blovas tra la arbopintoj. Ĝi incitetas apenaŭ aŭdeblan
simfonion de l’ folioj, kiu penetras muĝetante en miajn orelojn
kaj flustras en mian animon solenan harmonion...

Senmove mi kuŝas. Mi profundiĝas en ravajn revojn...




6.


La suno eklevas miajn palpebrojn per piketantaj radioj. Vespero
venis. Vere, mi preterdormis la tutan tagon. Ĉi tie, en la agrable
silenta verda kaŝejo. Mi frostetas. La malvarmeto, kiu vespere
elteriĝas el malseketa herbaro, rigidigis miajn membrojn. Malrapide
mi leviĝas.

Mi paŝas antaŭ la domon. Sed tie ĉi staras viro. Li star-apogas
sin je la pordo. Li havas pipon en la buŝo, fumegas kiel kamena tubo
de fabriko kaj rikanas kun gajete palpebrumantaj okuloj.

„Aŭskultu, kara homo,“ mi diras kun rideto. „Vi ŝajnas esti
la gardisto de la domo?“

Konsenta grunto respondas. Subite mi levas la nazon kaj flaretas. Mi
krias terurigite: „Vi ja fumas tabakaĉon?“

Li levas la ŝultrojn:

„Se mi ne havas pli bonan?...“

„Sed vi ja fumaĵigas la tutan domon!“ mi diras kun prava
indigno.

„Tio ne domaĝas,“ li diras trankvilege kaj elpipigas tutan
nubaron de ĉi tiu stranga tabakaĉa fumo.

Rapidege mi volas endomiĝi preter la pipulo. Sed mi puŝiĝas
kontraŭ brakon, kiu metiĝas antaŭ min kiel bariero, barante la
vojon.

„Kien?“ li demandas suspekteme.

„En la domon.“

„Ne permesas.“

„Kial ne?“

„Mi ne enlasas fremdulon.“

„Sed mi ja apartenas al la domanaro!“ mi krias kolere.

„Mi ne konas vin.“

„Do bonvolu min anonci al gesinjoroj Fromaĝi,“ mi diras pacience.

„Mi ne povas.“

„Ĉu neniu estas hejme?“

Li faras longan tiron el sia pipo kaj klarigas:

„Kio koncernas la inojn, ili ambaŭ flugis for, la profesoro
skribas libron kaj aperas nur, kiam sonoras al manĝo. La sinjora kaj
sinjorina moŝtoj estas supre. Ili sorĉas.“

„Sorĉas?“

„Jes, ili sorĉas.“

Senvorte mi rigardadas la fumanton kaj miregas. Jen originala
domgardisto! Li forpelas ĉiujn neagrablajn vizitantojn per ankoraŭ
pli originala tabakaĉa fumo. Mi sentas, ke ankaŭ mi devas cedi, se
mi ne pereu en ĉi tiu fumego. Ankoraŭ mi hezitas...

Tiam ĉi tiu stranga homo ekflugigas fumnubegon, kiu minace ruliĝas
kontraŭ min kaj fumaĵante forpelas min kiel trudeman insektaĉon...




7.


Mi ŝanceliĝas for. Mi marŝas trans la korton, kiu trempiĝas en
sangan ruĝon de l’ vespero.

Ĝis nun mi faris al mi neniajn pensojn: kiaj do estas la homoj, kiuj
loĝas en ĉi tiu vilao? Sed nun komencas aperadi demandoj unu post
alia: unue, kiel entute mi venis ĉi tien? Tion mi scias. Bone. Due,
kie situas ĉi tiu domo? Kia homo estas tiu Fromaĝi? Eltrovanto,
inventisto, instruitulo? Pri iu Fromaĝi ankoraŭ neniam mi aŭdis
ion.

Pordego malfermiĝas grincante. Juna viro, vestita per blua
laborjako, eliris. Per stupo li viŝpurigas siajn manojn de oleo.
Vidante min, li ridas kaj diras: „Bonan vesperon, sinjoro!“

„Kiu estas vi?“ mi demandas.

„Mi estas Karolo, la aŭtomobilisto kaj servisto.“

„Tio ĝojigas min,“ mi diras kaj trajtigas mian buŝon je embarasa
rideto. „Ĉu vi povas diri, kiel mi povas endomiĝi? Jen, antaŭ
la pordo staras homo, kiu fumas teruran tabakaĉon.“

„Ah, vi devas pardoni, estimata sinjoro,“ klarigas Karolo
fervore, „la afero estas jena: sinjoro Parkwer kaj la tabako estas
vera turmentado en ĉi tiu domo, malbonaĵo ĉiutaga, kiu daŭras
bedaŭrinde jam depost jaroj.“

„Kaj kian okupon li havas en ĉi tiu domo?“

„Nu, li estas ĉionfaristo --“

„-- sed faras nenion,“ mi aldonas bonhumore. „Li do estas pli
ĝuste nenionfaristo, haha!“

„Vi estas prava,“ diras Karolo ridante. „Li faras ion nur, kiam
oni promesas al li cigaron aŭ ion alian fumeblan. Sed ankaŭ ion
‚trinkeblan‘ li volontege akceptas...“

Sciavide mi aŭskultas la aŭtomobiliston, kiu faras sur min impreson
de normala homo. Mi demandas pri mia aŭtomobilo.

Li malfermas la pordegon de la domo, kiu estas vasta aŭtomobilejo.

„Ankaŭ via veturilo resaniĝas,“ li diras. „Pli grandaj riparoj
estis bezonaj, unue aksorompo, due difekto je la direktilo.“

El la granda kvadrato, en kiun subite la suno eniras flamante,
ekfulmas mia veturilo per grandaj rondaj lanternokuloj. Ĉi tiuj
okuloj ŝajnas direktitaj sur min. Kun detruitaj vitroj ili
rigardegas min grande kaj mire. Mutaj demandoj fluas el ili kaj
kuregas en senkomprena mirego: kio okazis? Kial vi enŝlosis nin en
ĉi tiun vastan ejon kaj traktas nin kiel kaptitojn? Kial vi ne
zorgis pri ni dum tiel longa tempo?...

La juna viro antaŭ mi parolas fervore. Li laŭdas la motoron, kiu
estas eksterordinare forta. Ke certe estas plezurego, flugadi per ĝi
tra la naturo...

Mi ne aŭskultas lin. Mi aŭdas nur la demandegojn de l’ rondaj
brilantaj okuloj. Mi vidas la deformitajn kot-ŝirmilojn, kiuj
malrekte kaj kurbigite pendas super la pneŭmatikojn. Mi paŝas pli
proksimen.

Mia sana mano glitas super la aŭtomobilon en delikata karesa
tuŝeto...

      *       *       *       *       *

Sinjoro Tabakaĉ’ -- tiel mi baptas lin -- la domgardisto kaj
„nenionfaristo“ malaperis.

Mi trapenetras kun peno la fumegon, kiu kuŝas en sufoka denso en la
ŝtuparejo. Mi paŝas en la grandan vitran arkaĵon, kiun nun
plenigas purpura fajro. Volontege mi nun ripoze falus en angulo sur
unu el la multaj vulpaj kaj ursaj feloj. Mi plene fordonus min al ĉi
tiu fabela belego kaj reva atmosfero, kiu ĉirkaŭvolvas min en ĉi
tiu sunbrilegata arkaĵo per dolĉa sveno kaj agrablega ebrio. Sed mi
sufokas mian emegon. Mi ŝanceliĝas plu kvazaŭ laca papilio en suna
lumo. Laŭlonge de l’ ŝtuparo mi treniĝas supren kaj faletas en
mia ĉambro sur molan divanon. Mi estas lacega.

Ĉu oni rimarkis mian foreston? Certe oni serĉis min? Aŭ supozis,
ke mi dormis en la lito tutan tagon?

Malrapide mi senvestigas min kaj falas en dormegon...




8.


Mia lito balanciĝas kvazaŭ ŝipo sur Oceano, kiun ondovipas
ventego. Samtempe krakego kiel pafo el kanono. La fenestraj vitroj
tintas. La muroj de mia ĉambro ŝanceliĝas. Tremegas la tuta domo.

Timigite mi saltas el la lito. En unua momento mi pensas, ke tertremo
erartrafis ĉi tien. Kion signifas tio? Sed nun denove silentegas
ĉio...

La mateno pendas ankoraŭ grize je la kurtenoj. Tremante mi staras en
ĉemizo meze en la ĉambro kaj ĉirkaŭrigardas senhelpe. En la domo
regas trankvilo. Tio ankoraŭ plitimigas min. Neniu ŝajnas atenti
pri ĉi tiu pafego. Ĉu mi sonĝas?

Mi kuregas el la ĉambro, malsupren la ŝtuparon en la grandan vitran
halon. Sed ankaŭ ĉi tie moviĝas nenio. Timtremiga silentego! Eĉ
miaj paŝoj sonperdiĝas en la molaj tapiŝoj kaj felaĵoj...

Subite pordo malfermiĝas supre. Eksterordinare hela lumkonuso
ĵetiĝas en la halon. Kaj en ĉi tiu blanka blindiga lumo mi staras
senhelpe en ĉemizo kaj prezentas bildon de kompato.

Supre paŝas al la galerio Fromaĝi. Li estas volvita en blankan
kemiistan mantelon. Kaj dum li fikse rigardas malsupren per grandaj
okuloj sur mian blankan fantomon, kiu senhelpe baraktas per brakoj en
la lumkonuso, mi kriegas: „Kio okazis? Kio okazis?“

„Ĉu vi estas lunatika?“ li demandas mirigite.

„Ne!“ mi spiregas. „Sed io terura okazis en la domo...“

„Iru dormi,“ li konsilas. „Vi povas malvarmumiĝi...“

„Ĉu vi ne aŭdis la teruran ekkrakon?“ mi kriegas. „Io terura
certe okazis ĉi tie!“

„Ah, la eksplodo,“ li diras ridante. „Efektive, afero malagrabla.
Malatentaĵo. Preskaŭ tuta mia provizo da faruno monta perdiĝis
ĉi-okaze...“

„Kion do vi faras nun meze en la nokto?“ mi demandas mirfrapite.

„Kemiajn eksperimentojn,“ li diras. „Nun trankvile enlitiĝu...“

Tion dirinte, li malaperas. Kaj kun li la helega lumo. Kun klakantaj
dentoj mi palpas supren laŭlonge de l’ ŝtuparo. Mi eniras mian
ĉambron.

Dum kiam mi kuŝas en la lito, super mi aŭdiĝas mistera bruo. Poste
zumado de elektraj baterioj, kiu kantante flugas tra la ejo kvazaŭ
abelego. Ĉi tiu abelego ĉirkaŭzumas en mallumo mian kapon... pli
kaj pli laŭte kaj penetre... pli kaj pli proksime...

Kun terurego mi metas mian kapon sub la litkovrilon...




9.


Vespera duonhelo regas en mia ĉambro. La kurtenoj, pendantaj antaŭ
la fenestroj kiel ruĝe-flamaj teksaĵoj, trempas ĉion en malhelan
ruĝeton. Ree mi enbrakiĝas al dolĉa laco. Ŝajnas al mi, ke mi
migris dum tuta tago. Ke mi marŝegis trans montoj kaj valoj en
ardega suna varmeco. Ke mi ŝvitis kaj soifis. Ke mi treniĝis kun
brulantaj plandoj. Kaj ke mi nun, reveninte de ĉi tiu laciga
tagomarŝo, kun plene elĉerpitaj fortoj, lacega kuŝas kaj jam ne
povas fari eĉ unu paŝon...

Jes, mi sentas, ke mi riskis tro multe, ke mi tro multon postulis de
mia ankoraŭ malforta organismo. Sed ankaŭ hodiaŭ la suno logis min
en la arbareton kaj la verda kaŝejo akceptis min kiel bona patrino
sian infanon...

Super mia ĉambro mi aŭdas denove strangan bruadon kvazaŭ de
seĝoj. Post tio trasiblas nekutima fajfado la tutan domon, kvazaŭ
subite leviĝanta vento, kiu ĝemante kuras laŭlonge de la tegmenta
defluilo. Mi ekmemoras, kion diris Tabakaĉ: „Ili sorĉas!“

Mi ektremas. Mi subite rememoras la teruran nokton. Strangaĵoj
okazas tie ĉi. La hazardo ĵetis min inter homojn nenormalajn, kiel
ŝajnas. Kion ili intencas? Kial ili ne permesas al mi, simple
forlasi ilian domon? Kial ili retenas min?

Timema frostiga antaŭsento trakuras miajn nervojn: se mi ne forlasos
ĉi tiun domon, kie eksperimentas evidenta frenezulo, okazos
teruraĵoj. Mi mem travivos ĉion, kion supre la freneza homo
preparas kun mistera bruo...

Subita eksilento. Mallaŭte homo frapas pordon. La strigaj okulvitroj
de Fromaĝi fantome ŝoviĝas el malantaŭ pordo. Trans la krepuske-ruĝaj
ondoj, kiuj plenigas la ĉambron, ruliĝas ride lia voĉo:

„Hi, hi, forkuremulo vi! Revenis de la ekskurseto? Mi devos
enkarcerigi vin estonte!“

Senvorte mi rigardas lin. Lia malgranda figuro enĉambriĝas. Liaj
brakoj moviĝas kvazaŭ fiŝaj naĝiloj. Li ŝajnas naĝi sur min en
la krepuske-ruĝa trema brilo. Timigite mi levas min. Mia hararo
stariĝas hirte. Miaj piedoj komencas ŝanceliĝi. Iu ŝutis malice
pizojn sub iliajn plandojn.

„Ne!“ mi kriaĉas kun timego. „Mi ne restos tie ĉi. Mi dankas
vin pro via gastemo, sed tuj mi forlasos vian domon. Mi iros en la
urbon, en plej proksiman hotelon...“

Li respondas per laŭtega rido:

„En la urbon volas iri tiu ĉi hometo, hahaha! Kaj tuj, ankoraŭ
hodiaŭ. Vi estas tre humorema sinjoro...“

„Kial?“ mi demandas kun timvastigitaj okuloj.

„Nu, mia amiketo,“ li gaje diras kaj patrece frapas mian
ŝultron. „Ĉu vi ankoraŭ ne ĵetis rigardon tra via fenestro? Sur
la domaron, sur la homamasojn, kiuj puŝiĝas laŭlonge de l’
stratoj, sur la bruan svarmadon de la elektraj tramveturiloj, de la
aŭtomobiloj, de la veturiloj? Kaj vi ne aŭdis ankoraŭ la
sonorigadon, bruegon kaj kriadon de la urbego? Ne? Do, unu
momenton!“

Mistere lia malgranda figuro ŝvebas al la fenestro. Liaj brakoj
ŝiregas flanken la ruĝajn kurtenojn. Li malfermas la fenestron.

Antaŭ mi vastiĝas senfina nuda plataĵo. Vastega erikejo sen arboj
kaj arbetaĵoj etendiĝas antaŭ miaj okuloj kiel ebena, granda
senborda, glata lago, en kiun enakviĝas ĵus la suno en brileganta
vespera purpuro. Kvazaŭ vasta sabla maro, kiun ne povas ĉirkaŭpreni
la rigardoj, kvazaŭ ruĝa dezertejo de ebenaj dimensiegoj -- kuŝas
antaŭ mi la lando...

Fromaĝi staras malantaŭ mi. Li diras triumfe: „Ĝis plej proksima
urbo estas cent mejloj, miaj kara!“

Tion dirante, li ekfrapas gaje mian dorson...




10.


Efektive! Mi troviĝas en la domo de la eltrovanto, instruitulo
kaj eksperimentisto Fromaĝi! Tion mi eksentas ĉiupaŝe. Mi falegas
el unu surprizo en alian kaj palpas tra la domo kiel blindulo.
Kaj staras ĉiam denove antaŭ misteraĵoj. Mi surpriziĝas kaj
malekvilibriĝas tiom, ke ofte mi demandas min, ĉu mi mem ne estas
jam normala aŭ ĉu la domo, en kiun mi falegis per hazardo, staras
surkape? Ĉar verŝajne ambaŭaĵoj estas veraj, mi estas trankvila
kaj kontenta, ke mi entute vivas. Aŭ ĉu estas ĉio ĉi nur sonĝo?
Stato simila al dormo, en kiun mi falis? Kaj se ĉi tiu lasta supozo
estus ĝusta ... ĉu domaĝus iel?...

La regionon, en kiu mi troviĝas, mi komparus kun granda dezertejo.
Kaj la domon, en kiu mi loĝas, kaj la ĉirkaŭan belegan ĝardenon
kun agrabla ombroplena oazo.

„Kiel okazis, ke vi loĝas ĉi tie?“ mi demandas Fromaĝi.

„Ĉar tie ĉi ne estas homoj,“ li respondas.

„Kion faras al vi la homoj?“ mi demandas kun miro.

„Ili malhelpas min.“

„Ah!“

„Mi ŝatas la trankvilon.“

„Kaj mi eniĝis en ĉi tiun trankvilon kiel trudema rompanto de
l’ paco --“

Fromaĝi levas la manon kiel policisto:

„Haltu, juna amiko!“

„Kiam mi resaniĝos, mi ne volas esti plu al vi ŝarĝo. Mi ne
volas profite elpremi vian gastemon kiel citronon...“

Tion aŭdante, Fromaĝi fariĝas furiozega. Sovaĝe li fingre kombas
sian hararon. Liaj okuloj ruliĝas minace malantaŭ la okulvitroj.
Malrapide li paŝas al mi. Li kriegas:

„Ĉu vi freneziĝis? Parolante tiel, vi ofendas min! Kiaj ideaĉoj
venis en vian kapon, vi hometo? Vi restos tie ĉi! Finita la
afero!“

Ekscitite li kuras tien kaj reen kun sovaĝaj gestoj. Post tio subite
lia mieno trajtiĝas gaje kaj li demandas ridante:

„Kaj vi ja tute ne volas foriri, ĉu ne? Ĉio ĉi estas malsaĝa
babilo. Ĉar sciu: vi imponas min! Ni estos bonaj amikoj.“

Li ekprenas mian sanan brakon.

„Venu kun mi!“ li diras kaj fortiras min. „Mi montros al vi
miajn laborejojn. Vi travivos aferegojn! Jes, aferegojn, ĉar
Fromaĝi estas ĵus malkovranta interesegan novaĵon, jes!...“

Senvole mi fortreniĝas tiregate de li...




11.


Knabino kun nigra hararo sidas kontraŭe de mi. Ŝiaj brunaj revemaj
okuloj rigardas min esplore. Miaj rigardoj perdiĝas en ili kvazaŭ
sendirektilaj ŝipoj en alklifiĝo. Mi leviĝas. Miaj tremantaj manoj
ekprenas ŝiajn ŝultrojn.

„Kiel nomiĝas vi?“ mi demandas la knabinon, kiu rigardas min
senparole kun brilegantaj okuloj.

„Maria,“ ŝi respondas mallaŭte.

„Ma-ri-a!“ mi ripetas kun rompita voĉo.

Mallume, malklare ekŝvebas memoro en mia cerbo. Ŝajnas al mi,
kvazaŭ mi kuŝas denove malsana kaj malforta. Kvazaŭ kapo kun nigra
hararo ekaperas antaŭ mi. Kaj brunaj okuloj kun longaj revemaj
palpebroj ridetas malgaje. Kaj blanka mano tuŝetas miajn ardantajn
tempiojn kun malvarmetiga kareso...

„Maria!“ mi diras, dum subita kortuŝo forprenas mian spiron.
„Do estas vi, kiu min flegis. Estas vi, kiu senlace sidis apud mi,
kiam mi ŝvebis en febro inter vivo kaj morto... Kiel mi danku
vin?“

Rideto konvulsias ĉirkaŭ ŝiaj ruĝaj lipoj.

„Mi faris tion volonte,“ ŝi diras reveme. „Mi ja nenion havas
ĉi tie por fari...“

Mirinda infano estas Maria. Kvazaŭ soleca belega floro ŝi
elkreskis, jen meze en la erikeja dezerto. Netuŝita de malnoblaj
avidoj de l’ moderna mondo estas tiu ĉi knabino...

„Kial vi estas tiom malgaja?“ mi demandas.

„Ĉar tie ĉi ne estas homoj,“ ŝi respondas.

„Kion vi volas de la homoj?“ mi demandas mirigite.

„Mi volas esti inter ili.“

„Ah!“

„Vivi! Vivi mi volas!“

Ŝi leviĝas kaj paŝas sur la malfermitan balkonon.

„Rigardu tiun sunon! Tie, kie ĝi malaperas, situas granda urbo.
Ho, mi scias, vespere oni lumigas tie multkolorajn lampojn, milojn da
kolorflamantaj lumoj, kiuj brilegas pli hele ol ĉi tie la steloj sur
la ĉielo. Kaj la homoj, feste vestitaj, sidas kun ŝerco kaj ridoj
en tiu lumomaro, meze en tiu brila, fabela brilego... Gaja muziko
lulas ilin en la ebrion de l’ vivo... Kaj mi?... Mi soife pereas en
tiu ĉi dezerto kaj seko, kiu ĉirkaŭas min! Mi malviviĝas en tiu
ĉi soleco, kiu ĉie ĉi kuŝas per pezanta sufoko...“

„Ne parolu tiel!“ mi diras petegante.

„Rakontu al mi pri la homoj!“ ŝi petas.

Tremante mi metas la manon sur ŝian ŝultron. Mi levas la malfortan,
maldekstran brakon kaj etendas ĝin.

„Jen, kie loĝas la homoj!“ mi diras obtuze. „Sed ili ne estas
tiaj, kiaj oni priskribas ilin en tiuj libroj, kiujn vi legis. Ili
estas malbonaj. Oni ne povas fidi ilin. Seniluziiĝo kaŝatendas en
tiu urbo! Kredu al mi: vi ĉiam elkreskis ĉi tie, sub la zorgemo de
via patrino, sub la eduko de fraŭlino Snob kaj opinias, ke la vivo
en la granda mondo prezentiĝas belege. Bedaŭrinde ne estas tiel.
Kion ajn vi serĉas, vi trovos ĝin en tiu mondo neniam...“

Mi eksilentas.

Denove venis vespero. La elrigardo, kiun ni ĝuas sur la belegan
ĝardenon kaj la proksiman arbareton, estas idilia. Ŝajnas al mi, ke
mi troviĝas en malgranda paradizo. En ĝi loĝas vere strangaj
homoj. Sed netuŝite de la tumulto de la granda moderna mondo, ĝi
pentras en mian animon malofte pacsolenan bildon. Mondeto por si mem
estas la oazo de Fromaĝi! Malgranda silueta tranĉo el dia
pranaturo, en kiu la aero ŝajnas saturita de dolĉa agrabla
revemo...

Mallaŭte leviĝas la krepusko el la arbareto. Ĝi rampas kaŝe
sur la vojoj de l’ ĝardeno laŭlonge de florantaj arbetaĵoj.
Solenvualajn ombrojn ĝi tiras super la balkonon...

Mi sentas sorĉan potencon, kiu transfluas sur min de tiu juna
stranga knabino. Ho, leviĝi mi volus en ĉi tiu krepuska horo de
feliĉega ravo kaj tiri al mia brusto tiun hominfanon! Ne impete mi
farus tion, sed tute kviete kaj delikate, kiel ŝajnas ordoni la
revema ombra horo ... sed io retenas min...

Sub ni staras la malluma ombro de l’ vespero. Super ni steleto
amike brilas. Ĉirkaŭ ni paca trankvilo. La proksimaj arboj klinetas
siajn pintojn en malvarmeta vespera vento. Paco ŝvebas tra la
domo...

Kaj la facila vento alportas melodiajn sonorilajn sonojn. Per
tremantaj flugiloj ili flugas tra la silento en egalaj sinsekvaj
intertempoj...

„Oni sonorigas al vespera manĝo,“ ŝi diras kaj eksaltas.

Kvazaŭ en sonĝo mi ŝanceliĝas de la balkono en la ĉambron...




12.


Ĉiuj ni sidiĝas al tablo. Karolo serve prezentas la manĝaĵojn,
kiuj alvenis el la kuirejo per elektra levilo. Ni vespermanĝas.

Ses personoj sidas ĉirkaŭ la ovala tablo: sinjoro Fromaĝi,
sinjorino Kamilo, fraŭlino Maria, mi, fraŭlino Snob kaj profesoro
Sovaĝi. Disvolviĝas sekvanta interparolo:

Fromaĝi entrepreneme: „Ĉu ni ne volas aŭskulti radiomuzikon aŭ
paroladon?“

Sinjorino Kamilo riproĉe: „Mateo, vi scias bone, ke tio nur
malhelpas la vespermanĝon.“

Maria petante: „Sed panjo, ni ja povas elekti muzikon.“

Fraŭlino Snob ravite: „O jes, London-an operon!“

La profesoro mallaŭdege: „Radiomuziko estas sensencaĵo. Ĝi sonas
ĉiam kiel foruzita gramofono! Mi protestas kontraŭ ĉia radiomuziko...“

Fromaĝi pacience: „Per tio ĉi vi ofendas miajn bonegajn radiofonojn.
Sed mi ne volas klarigi al vi, kiurilate miaj aparatoj superas
ĉiujn aliajn, ĉar pri tekniko vi ja komprenas nenion... Kion dezirus
vi, sinjoro Kovalo?“

„Al mi estas indiferente. Mi ĉion aŭskultos volonte,“ mi diras.

„Do bone, ni aŭskultu paroladon,“ diras Fromaĝi. „Estas nun
oka horo... Karolo, alportu de la radioprogramon, kiu estis radie
akceptita hodiaŭ matene. Certe ĝi kuŝas supre en ĉambro R...“

Karolo transdonas flavan slipon. Fromaĝi ĝuste ŝovas siajn
okulvitrojn kaj legas:

„Sed Mateo, manĝu unue,“ admonas sinjorino Kamilo. „La manĝaĵoj
ja malvarmiĝos al vi.“

„Mi proponas ‚Turboaeroplanoj‘ de profesoro Chester-New York,“
diras Fromaĝi kaj rigardas en rondo. „Se ĉiu konsentas?...“

„Ne!“ krias kvar voĉoj samtempe.

„Ni volas aŭdi ion pri nova modo,“ diras fraŭlino Snob.

„Tekniko nun ne konvenus,“ deklaras la profesoro.

Fromaĝi embarasite gratetas malantaŭ sia orelo.

„Hm,“ li diras. „Krome estas ĉi tie ‚La antikva greka poezio‘
de profesoro D-ro Mayer-Vieno.“

„Nepre!“ subite ekkrias la profesoro laŭte kaj per la osto, kiun
li estas primaĉanta, ekscitite gestas al Karolo. „Funkciigu!
Funkciigu!“

„1234!“ ordonas Fromaĝi kaj turnas la atenton denove al sia
telero.

„O, ni ne volas aŭdi grekaĵojn,“ diras ekscitite fraŭlino
Snob. Ŝia malgrasa figuro rotacias pro indigno sur la seĝo kaj
kolera rigardo trafas la profesoron.

„Ankaŭ mi proponus prefere ion alian,“ aldonas Maria.

„Nu, ni faru la komplezon al la profesoro,“ kvietigas sinjorino
Kamilo.

„Silentu!“ krias la profesoro. „Mi nenion aŭdas!“

Sed subite trafluas muĝado la silenton. Post tio parolas voĉo klare
kaj laŭte:

„... komenciĝis. Se ni parolas pri poezio, unue ni devas klarigi
al ni, kio vere estis poezio. Poezio estas versigo kontraŭe al
prozo. Sed ni esploru unue, kion oni komprenis pli frue sub
poezio. Ĉar estas ja evidente, ke ankaŭ la esprimo poezio kiel ja
multo alia en la sinsekvo de l’ tempoj iom post iom venis en tute
alian signifon, kaj kiajn ajn imagojn ni hodiaŭ ligas kun la esprimo
poezio, ili tamen estas tre malproksimaj de tio, kion oni en tiu
antikva tempo nomis poezio...“

„Estimataj gesinjoroj,“ diras la profesoro. „Kion tiu sinjoro
Mayer el Vieno surtabligas al ni, malhavas ĉian logikon. Mi nepre ne
povas konsenti pri lia teorio, kiun li disvolvas al ni ĉi tie en
altesonaj vortoj. Mi deklaras, ke tiu homo distrumpetas en la mondon
komplete falsan hipotezon pri la antikva poezio!“

„Silentu, mi petas“, diras Fromaĝi nervoze. „Oni ja ne komprenas
lin, se vi krias.“

„Ĉu oni povas aŭskulti trankvile tiajn senfundajn mallogikaĵojn?“
grumblas la profesoro. „Estas ja kvazaŭ...“

„Silentu!“ krias Fromaĝi kolere.

„... ludis la heksametro. Ĝi estas versa ritmo, kiu estis multe
uzata kaj ŝatata ne nur en la latina sed ankaŭ en la greka poezio
de l’ antikvaj tempoj. La antikvaj poetoj tre ŝatis apliki en siaj
verkoj la heksametron. Kaj certe ĉiu, kiu studis antikvan poezion,
konfesos, ke tiu ĉi versformo tre konvenas kaj vere mirinde taŭgas
por antikvaj lingvoj. La heksametro fariĝis baldaŭ populara kaj
mi trankvile povas aserti, ke ĝian taŭgecon pruvas kaj ĝian
popularecon fundamentigis la glora Homera majstroverko de l’
antikva greka poezio. La eraraj vagadoj de Odysseus estas bone
konataj tra tuta mondo...“

„Terure!“ ekĝemas la profesoro. „Li eĉ ne scias, ke la antikvuloj
parolis Odyssevs!“

„Tio ne rilatas la temon,“ rimarkigas Fromaĝi.

„Kion?“ bruas la profesoro sovaĝe. „Tio estas gravega hipotezo,
kiun mi starigis!...“

„Nu, ankaŭ mi ĉiam parolis Odysseus,“ mi interdiras.

„Neniam!“

„Sed Odyssevs sonas ja abomene,“ mi diras.

„... de la heroo Odysseus, vere majstra verko de Homero...“
interrompe parolas la radiofono.

„Odyssevs!“ korektas kriege la profesoro.

Kaj nun krias ĉiuj samtempe unu tra la alia:

„... sed oni ja nenion komprenas ... kaj kvankam la migroj de
Odysseus ... _Odyssevs_!! ... silentu! ... mi nenion aŭdas ... ni
ne volas aŭdi grekaĵojn ... eble parolado pri modo ... sed mi
nepre petas silenton ... devas konfesi, ke Odysseus ... _Odyssevs_!!
... ŝajnas, ke oni parolas Odysseus ... neniam! ... mi nenion aŭdas
... tio ne rilatas la temon ... ĉio je evs, ĉu vi komprenas?!
Basilevs, Zevs, Achillevs ktp...“

Estas laŭta vortosvarmego. La profesoro, kontraŭ kies kapon ĵetegas
D-ro Mayer el Vieno senĉese sian „Odysseus“, fine furioziĝas tiom,
ke li pugnobategas la tablon, eksaltas kaj elĉambriĝas vokegante
laŭte „Odyssevs“. Ni ĉiuj laŭte diskutas unu tra alia: Fromaĝi
insultante kolere, sinjorino Kamilo kvietigante, Maria senkulpigante,
fraŭlino Snob pepante kun indigno kaj mi kuraĝe subtenante la
Odysseus-hipotezon. Kaj ni -- ĉiu laŭ sia maniero -- interkrias
en la paroladon de D-ro Mayer el Vieno ... ĝis kiam Karolo kun
spiritregeco ĉesigas la radiofonon.

Jen, ni staras ĉiuj mute en duona rondo kaj fikse rigardas unu la
alian.

„Ĉu mi tuj ne diris, ke la radiofono nur malhelpas la vespermanĝon?“
diras riproĉeme sinjorino Kamilo al sia edzo. Tiu ĉi kun embaraso
gratetas sin malantaŭ orelo kaj nervoze ŝovetas la okulvitrojn.

„Domaĝe ... domaĝe ... ke ni ne elektis ‚Turboaeroplanoj‘
...“ li diras malkuraĝete.

La profesoro enmetas en la ĉambron sian kapon kun strange-malsaĝa
mieno.

„Ĉu tiu Mayer finfinis sian ‚Odysseus?‘“ li demandas.

„Jes, venu nur,“ vokas Fromaĝi ridante kaj denove estas tute
bonhumora.

Li enverŝas vinon kaj levas sian glason.

„Vivu la tekniko!“ li diras kun fiero.

„Vivu Odyssevs!“ rekrias la profesoro.

Gaje ektintas la glasoj...




13.


Mi ripozas en la jasmena laŭbo. Mi siatempe mem veturdetruis ĝin
per mia aŭtomobilo. Sed mi riparis kaj novstarigis ĝin per propraj
manoj. Per tio mi akiris ioman ŝaton ĉe fraŭlino Snob.

Kiu kaj kio estas tiu ĉi fraŭlino? Nu, afero malklara kaj nebula.
Ie ekzistis iam edukejo por junaj knabinoj. Kaj en ĉi tiu edukejo
sinjorino Kamilo kaj fraŭlino Snob estis edukataj kaj instruataj
komune. Kaj el ĉi tiu tempo devenas ilia amikeco. Sed kia
kontrastego inter ambaŭ amikinoj: fraŭlino Snob aspektas, kvazaŭ
ŝi dormis dum siaj „universitataj studoj“ en polvoplena kesto,
kaj sinjorino Kamilo posedas ankoraŭ plenajn kaj rozkolorajn
vangojn. Sinjorino Kamilo vivgaja kaj bonkora, fraŭlino Snob osteca
kaj grumblema. Fraŭlino Snob estas do ĉi tie edukistino kaj
instruistino. Por karakterizo sufiĉu la fakto, ke ŝi estas
maljuneta virgino, kiu studis ĉe la universitato kaj pasie ŝatas
London-an operon...

Tagmezo proksimiĝas. Mia stomako murmuras. Mi sentas jam grandan
apetiton je tagmanĝo. Ĉu hodiaŭ estos io bona ... io speciala?
Efektive la homo ĉiam pensas nur pri manĝado. Sed ĉu estas mia
kulpo, ke la kuiristino Sabino en la domo de Fromaĝi estas fenomeno?
Kaj la manĝaĵoj, kiujn ŝi kuiras, fenomenaĵoj?...

„Ĉu eble vi ne scias, kion oni preparas hodiaŭ por tagmanĝo?“
mi demandas timeme.

Fraŭlino Snob levas siajn okulojn de la libro, kiun ŝi legas.

„Vi parolas nur pri manĝado, sinjoro!“ ŝi riproĉas mallaŭde
kaj daŭrigas la legadon.

Sed mi retenas ŝin.

„Nu, nu,“ mi diras humile kaj flate, „vi ja estas konfidatino
ĉe sinjorino Kamilo kaj certe povos informi min...“

Ŝi ĵetas evidente kondamnan rigardon sur min kaj diras:

„Kapreolaĵo. La dorso de juna cervo.“

Mi ekaŭskultas.

„Oho,“ mi diras. „Vi parolas pri kapreolo kaj cervo en unu
spiro. Tio ĉi ne estas al mi indiferenta. Kapreolaĵon mi tre
ŝatas, cervaĵon malpli.“

„Tio ĉi ja estas samaĵoj!“ ekridas pikece fraŭlino Snob.

„Kio?“ mi vokas mirigite. „Kapreolo kaj cervo ja estas bestoj
diversaj.“

Fraŭlino Snob levetas la nazon kaj asertas seke:

„La kapreolo estas ido de cervo!“

„Kio?“ mi demandas kaj rigidiĝas pro miro, „vi ŝercas, fraŭlino!
Ĉiu bubo kaj infano scias, ke cervo kaj kapreolo estas malsamaj
specoj.“

La skandalaj natursciencaj scioj de fraŭlino Snob svenigas min.

Ŝi silentas, nerveme foliumas en sia libro kaj ignoras mian
kontraŭdiron. Tia konduto tre kolerigas min. Ĉu mi povas toleri, ke
tia skandala eraro plu ekzistu kaj kiel fia lekanto plu kreskaĉu? Mi
devas elŝiri ĝin radike!

„Vi tre eraras,“ mi diras laŭte, „kaj vi konfesos mem...“

Tiam ŝi ekkrias triumfe:

„Kion vi volas? Mi ja studis ĉe la universitato!“

Pum! Kvazaŭ bombo frapegas en mian turmentatan cerbon tiu ĉi
„universitato“ kaj detruas senkompate ĉiujn miajn cervohipotezojn.
Ĉiam eksplodas tiu bombo, kiam fraŭlino Snob troviĝas sur erara
vojo. Ĝis nun neniu esploris, ĉe kiu universitato studis fraŭlino
Snob kaj -- kiajn studojn ŝi faris en tiu ĉi mistera loko. Sed
estas fakto, ke la „universitato“ estas bombo, kiun fraŭlino
Snob kutimas ekĵeti kontraŭ la senkulpajn kapojn de tiuj homoj,
kiuj kuraĝas kontraŭstari ŝiajn ofte absurdajn asertojn...

Mi eksilentas kun rezigno kaj fraŭlino Snob reklinas sin triumfe.

Antaŭ nelonga tempo ni parolis pri la mondpotenco de l’ antikvaj
romanoj. Fraŭlino Snob kuraĝis aserti, ke la romanoj akiris tiun
ĉi potencon pro tio, ĉar ili vivadis fidele laŭ la biblio. Kaj
kiam mi deklaris, ke la romanoj ankoraŭ tute ne konis la biblion,
ĉar tiu ĉi libro ankoraŭ ne estis presita, ŝi moke tiris supren
siajn brovojn kaj -- ekĵetis sian bombon! Kaj post tio neniu plu
kontraŭstaris, ĉar -- kiel ŝajnas al mi -- neniu el ni studis ĉe
„tia“ universitato...

Jes, nun vi scias, kia estas fraŭlino Snob! Sed estu certaj, ke mi
ne permesas, ke ŝi rabus al mi la apetiton je la kapreolaĵo per
tiaj aferaĉoj...




14.


Mi estas freneziĝanta!

La cervohipotezo de fraŭlino Snob ne volas elkapiĝi. Kaj kio estas
plej freneziga kaj stranga: neniu en la tuta domo volas diri al mi,
kiu pravas! Skandalo! Sed ĉar oni konsideras la universitatajn
studojn de fraŭlino Snob, oni pli inklinas al ŝia hipotezo. Ke
ĝenerale ĉi tiu hipotezo estas ankoraŭ problemo...

„Sinjoro profesoro!“ mi vokas laŭte kaj senspire kuras al la
arbareto.

La profesoro Sovaĝi ekhaltas mirigite. Lia senhara kapo brilas en la
suno kiel granda bilarda pilko. Lia frunto sulkiĝas konstante,
kvazaŭ li cerbumas ĉiam pri plej malfacilaj problemoj. Tial lia
vizaĝo aspektas ĉiam malserene...

„Kio okazis?“ li demandas scivole.

Fervore mi disvolvas al li la cervohipotezon de fraŭlino Snob. Ke li
decidu kaj ke volonte ni ambaŭ submetos nin al lia kompetenta juĝo.

„Tio ĉi estas afero, kiu ne apartenas al mia fako,“ li diras kaj
faras malgravigan geston. „Tio ĉi estas bagateloj, pri kiuj ne
penindas paroli. Sed jen estas aferoj multe pli gravaj. Kaj pripensu,
ke mi feliĉe povas hodiaŭ diri al vi, ke mi starigis novan gravan
hipotezon. Vi ja konas tiun pri Odyssevs, ĉu ne?“

„Mi opinias ĝin erara,“ mi diras sincere.

„Kio?“ li ekkrias incitite. „Vi ne kredas je ĉi tiu hipotezo?“

„Argumenti...“

„Hipotezon oni neniam povas argumenti,“ rediras la profesoro
mallaŭde. „Sed vi ja bezonas nur rigardi la novgrekan lingvon, kaj
vi trovas sufiĉajn argumentojn...“

„Nu, kaj la nova hipotezo?“ mi demandas scivole.

„Grandiozega, mi diras!“ li krias. „Pripensu, ke mi eltrovis
post longa scienca esploro de la latinaj praskriptoj, ke la romanoj
parolis la konsonanton ‚c‘ ne nur antaŭ a, o ktp. kiel ‚k‘,
sed nepre ĉiam kaj ĉie. Do ‚Kikerono‘, ‚Kezaro‘ ktp.“

„Tion mi ne kredas,“ mi diras. „Ankaŭ tiun ĉi hipotezon mi
opinias erara. Mi restas konvinkita, ke la antikvuloj parolis
‚Cicerono‘...“

„Vi estas grandega malsaĝulo, se vi ne kredas tion!“ krias
furioze Sovaĝi. „Oni parolas Kikerono, ĉu vi komprenas?!“

„Ne, Cicerono,“ mi vokas.

„Kikerono!“

„Cicerono!“

„Kikerono!“

„Cicerono!“

„Kikerono!“ kriaĉas la profesoro.

„Cicerono!“ mi rediris trankvile.

„Ki-ke-ro-no!“ li krias laŭte.

„Ĉu vi estas koko?“ mi demandas moke.

„Kikerono!“ respondas Sovaĝi.

Furioze li kuras en la arbareton, kie fraŭlino Snob -- gardu min
Dio! -- ripozas en hamako.

„Fraŭlino Snob!“ li krias senspire. „Oni parolas Kikerono!“

Fraŭlino Snob aprobe klinetas la kapon al la profesoro kaj diras kun
rideto: „Vi estas prava. Mi studis ĉe la universitato!“

Kiam mi ekaŭdas tion, mi forkuregas kun teruro, dum la profesoro kun
moko kaj triumfo postsendas al mi sian „Kikerono“...

Depost tiu tago la profesoro ĉiam kaj ĉie „kikerikas“ sian
novan hipotezon kaj mi devas konfesi, ke mia cervohipotezo tre perdis
jam je aktualeco.

Sed mi ĵuras, ke mi pendigos iam la profesoron ... je lia propra
hipotezo!...




15.


Du fumkolonoj leviĝas al paca vespera ĉielo.

La unua, la pli granda vekas en mi senton de oportunsereno. Ĝi venas
el kamena tubo de oblikve-kontraŭa domo kaj anoncas, ke oni preparas
en la kuirejo bongustan vespermanĝon. La kuiristino Sabino jam
delonge okupas en mia koro specialan lokon; ĉar ŝi kuiras bonege
kaj mirinde. Mi estas konvinkita, ke ŝi kuiras tute laŭ propraj
receptoj, kiujn ŝi mem eltrovis kaj elprovis kun genia kuiristina
spirito...

La dua fumkolono estas malpli agrabla. Kvankam ĝi ne penetras ĝis
mi, ĝi tamen kreas en mia stomako malagrablan senton. Ĝi devenas el
la pipo de mia amiko Tabakaĉ, la nenionfaristo. Jen, li staras, laŭ
sia maniero apogita je la aŭtomobileja pordo kaj tute profundiĝis
en interparoladon kun Karolo, la aŭtomobilisto kaj servisto...

Serena paca bildo, kiun mi ĝuas tra fenestro de mia ĉambro. Se mi
estus pentristo, mi nepre pentrus ĉi tiun belegan naturvidaĵon...

Ho jes, ĝuego estas vivi en la oazo de Fromaĝi. Oni estas ĉi tie
libera kaj senkatena. Ĉiu povas fari kaj ne fari, kion ajn li volas.
Al la ĉefaj manĝoj vokas sonorilo. Kiu venas, ricevas bonegan
manĝon, kiu forestas, simple ricevas nenion.

Fromaĝi eksperimentadas. Jam depost tri tagoj li ne aperis ĉe
tagmanĝo. Sovaĝi kove sidas super novaj hipotezoj. Li ankoraŭ
verkas sian libron „De praulo ĝis radiohomo“ kaj nun feliĉe
finis la „antaŭparolon“. Sinjorino Kamilo estas plene okupita
per la mastrumado. Fraŭlino Snob ankoraŭ aŭskultas London-an
operon (pro kio ŝi estas en konstanta batalo kun la profesoro, kiu
ne toleras muzikon) aŭ perdiĝas ie kun libro. Kaj fraŭlino Maria
aliĝas al mia societo. Kaj mi -- nu, mi estas ravita pri tio kaj
ignoras la multajn „shoking“, kiujn fraŭlino Snob ĵetas kontraŭ
mian kapon. Nu, al maljuna virgino oni tion pardonas volonte. Mi ja
estas tute certa, ke ŝi tion faras pro nura ĵaluzo!...

Depost kelkaj tagoj mi denove veturas aŭtomobile. Sinjorino Kamilo
minacetas per fingro kaj ridetas bonkore:

„Prefere ne faru tion, sinjoro Kovalo! Ĉar povas okazi io simila
kiel tiam...“

„Trankviliĝu panjo, jam mi atentos, ke li veturos tute malrapide
kaj malsovaĝe,“ diras Maria.

Kaj vere, mi veturas tre malrapide, depost kiam Maria sidas apud mi.
La aŭtomobilaj ekskursoj ja...

Diable! Mi devas terni. Kia odoraĉo?

Mi rimarkas, ke de malsupre fumkolono leviĝas tikle rektege en mian
nazon. La fumo venas el la pipo de Tabakaĉ, kiu, nenion suspektante,
starigis sin sub mia fenestro.

Kun teruro mi fermas la fenestron...




16.


Pluvo plaŭdas kontraŭ vitrojn. Ĝi fluas de tegmentoj kaj muĝas
strange en la defluiloj. Lagetoj formiĝas en la korto, de kiu
forrifuĝis ĉiuj kokbirdoj.

Ni sidas en la komforte kaj agrable aranĝita legoĉambro: Maria en
balanca seĝo, mi en profunda, oportuna apogseĝo. Miaj rigardoj
glitas de la kameno, en kiu bruletas ruĝa hejmeca fajro, al la
masivaj kverkaj ŝrankoj, en kiuj staras libro apud libro en longaj
ordaj vicoj. Iliaj titoloj, kiuj ore brilas sur iliaj dorsoj,
evidentigas, ke ĉi tie loĝas granda sciencisto. Pri ĉio oni povas
trovi tie ĉi: ĉu pri medicino, ĉu pri naturscienco, ĉu pri
ĥemio, ĉu pri maŝintekniko... vere, eminenta sciencisto estas tiu
viro, kiu senlace sidas en siaj laborejoj kaj esploradas kaj
malkovras iajn novajn elementajn fortojn de l’ naturo... kaj
ĝojas, ke la mondo ne malhelpas lin, ke la homoj, kiuj ne komprenas
la signifon de l’ sciencoj, estas malproksimaj...

Dume tie sidas juna knabino, kiu sopiregas homojn. Ete balanciĝas
ŝia seĝo. Ŝi estas vestita per simpla modesta vestaĵo. Ŝi ne
konas la pompon, kiun surmetas moderna virino por inciti la pasion de
viroj. Kaj tamen aŭ -- ĝuste pro tio ŝi estas pli ĉarma kaj bela
ol ĉiu virino, kiun mi renkontis dumvive. Ŝi ne efikas per afektaj
incitiloj, ŝi estas vera ido de l’ naturo. Ŝi ne konas tiun
ridindan flirtan konduton kaj knabinan ridon, kiu rezultas el
malĉastaj avidoj. Libere kaj nature ŝi parolas pri temoj, kiujn la
ekstera mondo konsiderus ŝokaj. Kaj ŝia sopiro al ĉi tiu mondo?
Ĝi ne sekvas de iaj malnoblaj pensoj aŭ imagoj. Ĝin kaŭzas tute
nature la izoleco, en kiu ŝi elkreskis. Nenion ŝi scias aŭ
suspektas pri la malboneco de la mondo.

Mirinda infano estas Maria. Mi volus kompari ŝin kun libro, kies
paĝojn mi turnadas unu post alia. Kaj sur ĉiu paĝo mi legas novajn
mirindaĵojn. Kaj mi estas tiom mirigita kaj konfuzita de la infana
pureco kaj natura mondkompreno, kiun brile respegulas ĉiu paĝo, ke
mi ne kuraĝas marĝene noti kaj ŝanĝi la tekstojn laŭ vidpunkto
de hodiaŭa modernulo...

Pluvo plaŭdas kontraŭ vitrojn. Senmove mi sidas kaj aŭskultas
ĝian monotonan kanton. Kaj rigardante la belan knabinan kapon,
klinitan super libro, mi profundiĝas en melankoliajn verkistajn
revojn. Miaj verkoj, kiujn mi komencis hejme, nun kuŝas forgesitaj.
Semajnoj pasis kaj mi ankoraŭ ne pensas pri hejmena reveno. Laboro,
laborego atendas min en tiu dua mondo, laboro, famo, gloro ... kaj
tamen, tamen ... ne, ne, mi ne volas pensi pri tio. Mi timas, ke mi
devos reiri en ĉi tiun modernan mondon, el kiu mi venis, inter tiujn
malbonajn homojn ... mi timas kaj malgajiĝas pensante tion...

Ŝi ĉesas legi. Levante siajn brunajn okulojn kun tiuj longaj
revemaj palpebroj, ŝi rigardas en la pluvon. Poste ŝi diras:

„Mi legas libron, en kiu la aŭtoro skribas multon pri literaturo.
Sed kio estas literaturo? Diru al mi, klarigu tion, mi petas...“

Mi vekiĝas el miaj malgajaj revoj kaj respondas:

„Ĉu mi scias tion?“

„Eh, ne ŝercu!“ ŝi insistas. „Vi certe scias tion, vi ja mem
diris al mi, ke vi estas verkisto...“

Malrapide mi leviĝas. Mi fiksas miajn okulojn sur ŝian vizaĝon kaj
diras tre malgaje:

„La literaturo jam mortis.“

„Mi ne komprenas...“ ŝi diras konfuzite.

„Tion komprenos nur vera verkisto. Vi komprenos tion neniam ...
neniam!“

Mi paŝas al la fenestro. Dum momento silento regas en la ĉambro. Mi
rigardas fikse en la pluvogrizan ĉielon. Kaj mi sentas en mia
interno amaran doloron. Kiel mi komprenigu al ĉi tiu senkulpa kaj
nesperta hominfano tion, kio nun ondas en mia brusto? Kiel mi sentigu
al ŝi tion, kio vunde ŝiras mian koron?...

Mola blanka brako tuŝas mian ŝultron. Kaj mallaŭta kompatema voĉo
diras:

„Kial, diru kial vi ne volas klarigi al mi, kion la homoj komprenas
sub literaturo?“

„La homoj?“ mi diras malŝate. „Ili estas kulpaj, ke la literaturo
mortis. Iam, iam, antaŭ longaj tempoj, la homoj komprenis kaj
sciis, kio estis literaturo. Ili sentis, ke la literaturo estas
io, kio kondukas la homon sur pli altan kulturan nivelon. La
verkistoj iam klopodis per la potenco de sia voĉo veki en homoj
komprenon kaj emon je bono kaj belo. Ili edukis la homojn, ili tiris
ilin el la profundo de teraj zorgoj kaj malĝojoj en ĉielajn sferojn
de feliĉo kaj sereno, en kiuj ili mem migradis. Ili konstruis la
mondon per la literaturo, ili kreis en siaj verkoj lumajn figurojn,
ke la mondo aspiru imiton! Ho, feliĉaj tempoj, en kiuj verkisto
povis verki tiel, kiel li sentis en koro.

Sed la literaturo mortis. La homoj mem sufokis ĝin. Hodiaŭ la
granda mondo moke levas la ŝultrojn pri tiaj antikvaj verkistoj.
Hodiaŭ la homoj jam ne migras en tiuj altaj sferoj. Ha, kaj la
verkistoj? La verkistoj, la sklavoj de la moderna publiko, sidas en
mallumaj profundoj. Ili klopodas kaj devigite klopodas tiri la homojn
pli kaj pli profunden en voluptajn abismojn. Per ŝajna belo kaj
maskita bono ili plenigas siajn librojn kaj la homoj ĝojas kaj
aplaŭdas tiujn verkojn, kiuj plej lerte vekas malnoblajn
instinktojn. La verkistoj hodiaŭaj malkonstruas la mondon, ili
detruas ĉion, kio vere estas nobla kaj bela, kaj predikas modernan
moralon. Literaturo ili nomas tion. Sed mi diras, ke la literaturo
mortis...“

Mi silentas. Per grandaj miraj okuloj rigardas min Maria. Poste
mallaŭte kaj hezite venas de ŝiaj lipoj demando:

„Kaj vi, vi, kion verkas?...“

Delikate mi deprenas ŝian brakon de mia ŝultro. Kaj malgaje
rigardante en ŝiajn timigitajn okulojn, mi diras kviete:

„Ni ne parolu pri tio...“

„Kial ne?“

„Ĉar tio ŝiras mian koron...“

„Mi konsolos vin...“

„Ne, lasu...“

Maltrankvile mi paŝas de la fenestro kaj ŝanceliĝas laŭlonge de
la kverkaj ŝrankoj. Libroj, libroj staras tie ĉi ... nur bonaj
libroj, ĉar sciencaj ... nun mi komprenas la malŝaton de Fromaĝi
kontraŭ homoj ... ankaŭ mi malamas ilin ... kaj se mi devos reiri
al ili?...

„Ĉu mi kolerigis vin?“ demandas Maria. „Venu, estu gaja kaj
senzorga. Vi ne rigardu la vivon tra nigraj vitroj...“

Mi returnas min. Rideto kuras trans mian vizaĝon. Kial pensi pri
malserena morgaŭo? La hodiaŭo ankoraŭ estas bela. Mi tenu ĝin per
fortaj manoj. Revema nekonita sorĉo fluas de ŝia infana pureco. Ĝi
venas super min kiel nebulo kaj vualas ĉiujn miajn sentojn kaj
pensojn per sveniga dolĉo. Mi paŝas al ŝi. Mi metas miajn manojn
sur la tremantajn knabinajn ŝultrojn. Kaj dum miaj rigardoj
profunde penetras en ŝiajn brilantajn grandajn okulojn, miaj lipoj
formas unu vorton:

„Maria!...“




17.


Mi forlasas mian ĉambron. Kaj dum mi apogiĝas je la galerio enpense
kaj rigarde profundiĝas en la vastan vitran halon, parolas malantaŭ
mia dorso senlime kvieta voĉo de virino:

„Kara sinjoro Kovalo! Vi farus al mi grandan komplezon, se vi pli
zorgemus pri mia edzo. Sciu, ke Mateo sidas en sia eksperimentejo jam
depost tri tagoj kaj ne estas eligebla. Provu do, ellogi lin al
vespermanĝo.“

„Tio estos por mi plezurego“, mi respondas afable. „Li ja
laboras super mia ĉambro, ĉu?“

„Vi supozas prave, iru nur supren...“ kuraĝigas kun rideto
sinjorino Kamilo. Kaj haltante meze sur la ŝtuparo ŝi postvokas
min: „Kaj nepre ne forgesu la vespermanĝon!“

Heziteme mi haltas antaŭ pordo, sur kiu estas fiksita malgranda
ŝildo kun la litero R. Mi malfermas la pordon. Hu! En la sama
momento mi ŝancele falas en teruran mallumon. El dua ĉambro, kies
pordo estas duone malfermita, radias blanka lumo. Mi faletas trans
aron de grandaj aĵoj, kiuj kuŝas sur la planko, kaj fine
tramallumiĝas al ĉi tiu lumo.

Mi enpaŝas ejon, kies muroj estas malhelaj kaj vidigas nenion. Nur
en mezo de ĉi tiu nigra ĉambro staras granda blanke lakita ronda
tablo. De la plafono brilas intense blanka lumfonto, kiu staras sur
la tabloplato kiel granda blanka konuso. En ĉi tiun lumofacon subite
sian kapon metas Fromaĝi kaj rigardadas senparole kaj senmove per
siaj grandaj strigovitroj la platon.

Mi paŝas pli proksimen. Kvazaŭ hipnote pendas miaj rigardoj je ĉi
tiu blanka ebeno, sur kiu subite ekdancas iaspecaj misteraj ombroj.

„Ah, estas vi, juna amiko“, diras Fromaĝi rimarkante min, kaj
ŝovetas distrite siajn okulvitrojn. „Tre bone, ke ankaŭ vi
vizitas min. Vi travivos aferegojn, hometo! Rigardu nur, tio estas la
unuaj aperaĵoj, kiujn kreas la novaj aerooptikaj plataĵoj. Ili
estas nature treege intensigitaj per la radioaktiva lumo, kiun mi
funkciigis, ĉu vi komprenas?“

„Jes“, mi diras kaj komprenas nenion.

„Bone“, li daŭrigas. „La plej grandan malfacilaĵon kaŭzas la
merkatoraj montriloj. Ili ne funkcias ankoraŭ ĝuste. Sed provadi
oni devas, eksperimentadi, jes...“

Ankaŭ mi klinas mian kapon sur la blankan tabloplaton. Por konfesi
la veron, mi ne scias, pro kio mi faras tion. Pri kio do temas ĉi
tie? Kion signifas ĉi tiu ombrodanco?

Timeme mi ŝtelrigardas la vizaĝon de Fromaĝi. En tiu ĉi momento
mi ne scias, ĉu tie staras antaŭ mi frenezegulo aŭ efektiva granda
eltrovanto kaj malkovranto.

„Jes“, mi diras, por paroli ion, „la merkatoraj montriloj
ankoraŭ tute malfunkcias.“

„Oho!“ diras Fromaĝi kviete. „Malfunkcias, vi ne diru, sed ne
ĝuste funkcias, ĉu vi komprenas? Sed mi ĝustigos ilin. Pri tio ne
timu!“

Tion dirante, li paŝas al nigra muro kaj turnas kontakton.

„Rigardu tien ĉi!“

Mi levas la okulojn. Ĉi tiu muro estas kovrita de geografia kartego
de la terglobo laŭ projekto de Merkator. Mi rimarkas, ke delikata
plektaĵo de orbriletanta metalfadenaro estas fiksita super la
karto. Ĉi tiu orplektaĵo fulmas en la akra blanka lumo. Je unu
punkto ĝi densiĝas laŭ maniero de aranea reto. Kaj el ĉi tiu
aranea reto elstariĝas kelkaj montriloj kaj ĉiuj montras sur pli
malgrandan facon de la karto. Mi ekkonas, ke tio estas Palestino kaj
diras al mi, ke ĉi tiuj montriloj evidente estas la „merkatoraj.“

„Ili devas esti tiel malkomunigataj,“ parolas Fromaĝi kvazaŭ al
si mem, „ke ili ne estas plu influataj de la tavoloj, kiuj kuŝas
ekstere de tiuj per la plataĵoj influitaj“.

„Jes“, mi diras kaj ree klinas min senkomprene super la ombroĥaoson
sur la tabloplato, „ĉar en alia okazo estiĝas tia konfuzaĵo kiel
ĉi tie“.

„Vi estas tute prava!“ ekkrias Fromaĝi ĝojigite. „Vi estas
eksterordinare klara homo! Kompreneble, nesufiĉa izoligo nepre
kaŭzas tian konfuzegon, kian ni vidas tie ĉi. Sed, ju pli longe vi
rigardos, des pli vi komprenos el ĉi tiu ombroĥaoso!“

Kun pli granda atento mi rigardegas la tabloplaton. Kaj strange: mi
ekkonas diversaĵojn. Jen, ĉu tio ne estas homaj figuroj, kiuj
ekaperas el la dancetanta ombraro? Sed rapide, kiel ili venis, ili
denove disfluiĝas kvazaŭ en fumo. Poste ŝajnas al mi, ke subite
elstariĝas el la ĥaoso muroj de urbego...

En tiu momento Fromaĝi fortege ekboksas mian flankon.

„Ha!“ li kriegas subite. „Ĉu vi vidas lin? Ĉu vi vidas lin?“

„Kiun? Kiun?“

Lia mano montras kun ekscitita gesto sur ombraĵon, kiu estas klare
ekkonebla kiel rajdanto. Efektive, rajdanto en blanka flirtanta
mantelo.

„Ha!“ krias Fromaĝi ankoraŭfoje kaj preskaŭ metas sian nazon
sur la rajdant-fantomaĵon. „Ha, malfermegu nur viajn okuletojn,
juna amiko! Rigardu nur la ombron precize, kiu ĉi tie saltetas sur
la tablo...“

En tiu ĉi momento eksonas la sonora laŭta bato de sonorilo kaj
anoncas la manĝohoron.

Mia stomako krakas. Mi ekprenas la brakon de Fromaĝi.

„Ĉu vi aŭdas? La sonorilo sonas“, mi diras.

„Kiu sonorilo?“ li demandas distrite.

„La sonorilo, kio vokas nin al vespermanĝo,“ mi enoreligas al li
kviete sed insiste.

Li longe ekĝemas, deŝiras sian nazon de la rajdant-fantomo,
ŝovetas siajn okulvitrojn kaj rigardas min kun kvieta kompata
rideto:

„Jes, juna amiko, mizera estas la aranĝo, ke la korpo havas
bagatelajn pretendojn, kiujn ni sklave devas plenumi...“

Post tio li turnas kontakton. La lumo estingiĝas subite. Nigra nokto
ĉirkaŭas nin. Kroĉe tenante unu la alian ni ŝanceliĝas eksteren...




18.


Ni promenveturas: Maria kaj mi!

Preskaŭ ĉiun tagon mi eltiras mian veturilon, dum Karolo kun
diskreta rideto plenigas la rezervujon per benzino. Kaj poste ni
forflugas en la sunan lumon...

Verdire mi ŝatus veturi per aeroplano. Sed Fromaĝi ne permesas, ke
ni flugus sen Karolo. Kaj tio ĉi ne plaĉus al mi, nu kompreneble...

Sed mi trovis kelkajn kilometrojn malproksime de nia domo verdan
arbareton kun herbejo, kie plaŭdas vigla rivereto. Tien ni ekskursas
ĉiutage.

Kaj ripozante sur la flortapiŝo, ni sentas nin feliĉaj naturinfanoj.
La suno brilas varme tra la verdaj branĉoj. La rivero plaŭdas en
arĝentaj sonoj. Super ni la birdoj kantas amajn melodiojn. Kaj ni
revas...

„Maria“, mi demandas delikate, „ĉu vi ankoraŭ sopiras la
grandan bruan urbon?“

Ŝiaj belegaj okuldiamantoj rigardas min reveme.

„Ne! Ne!“ ŝi respondas mallaŭte. „Nun ne.“

„Mi scias, kion vi sopiris“, mi diras malrapide. „Mi scias, pri
kio vi revadis tage kaj nokte. Ĉu mi diru tion?“

„Diru, diru“, ŝi petas kun ardantaj vangoj, „sed tute mallaŭte...“

„Amon vi sopiris, Maria,“ mi diras kun tremanta voĉo. „Vi
serĉis homon, kiu povus ami vin kaj kiun vi mem amus. Maria, mi bone
laŭsentas viajn knabinajn revojn. Mi scias, kiom vi devis soifi. Kaj
diru, ĉu iam vi kisis viron?“

„Neniam“, ŝi spiras kaj ruĝiĝas.

„Neniam“, mi ripetas mallaŭte.

Ni silentas. Niaj koroj estas plenplenaj je konfesoj, kaj ni
silentas. Mi observas ŝin. Kaj dum mi rigardas ŝin, mi raviĝas je
ŝia beleco. Tamen mi ne kuraĝas tuŝi ŝin. Tiu ĉi knabino kuŝas
kvazaŭ pura rozo inter la multnombraj floroj. Se mi kisus ŝin, mi
rompus tiun rozon. Ĉu mi rajtas rompi ĝin? Nur hazardo venigis min
ĉi tien en la domon de Fromaĝi. Kio? Se alia venus, tiu havus
samajn ŝancojn kiel mi. La knabino, kiu kreskas sola en dezerto, ja
soifas lipojn de ĉiu viro...

Mi volas paroli al ŝi, sed mi silentas. Reve mi fermas la okulojn.

Mi ne scias, kiel longe mi tiel kuŝis. Sed subite mi sentas varman
spiron apud mia vango. Kaj kiam mi levas la palpebrojn, du malhelaj
okuloj tute proksime estas super mi. Ili ŝajnas al mi kvazaŭ
profundaj arbaraj fontoj. Kaj la ruĝaj lipoj, kiuj vane sopiregis
kisojn, flustras:

„Mi amas vin!...“

Kaj dum knabinaj manoj ekprenas mian kapon, lipoj freŝaj nekisitaj
premas en la miajn longan svenan kison...




19.


Mateo Fromaĝi sorĉas!

En malluma laborejo li prezentas siajn sorĉaĵojn. Kiam mi alpaŝas
mallaŭte, mi rimarkas Maria-n, kiu sidas sur seĝo meze en la
ĉambro. Ŝiaj grandaj okuloj rigardas blankege lumigatan muron.
Mallaŭte mi sidiĝas apud ŝi.

Malantaŭ ni Fromaĝi bruas post ekrano, el kiu tra truo estas
projektata la lumo sur la blankan ebenaĵon.

„Maria!“ mi diras mallaŭte. „Fine mi trovas vin. Ni ja volis
promenveturi.“

„Poste, poste, mia kara,“ ŝi respondas.

„Kial?“ mi demandas kun ekmiro. „Kion do vi volas ĉi tie?“

„Paĉjo prezentas interesegaĵojn,“ ŝi diras kaj rigardas kun
streĉita atento la blankan facon. „Atentu nur, mia kara, kaj estu
obeema. Li tuj montros al ni scenon el Jerusalemo dum tempo de la
krucobatalantoj...“

„Ah, efektive tio estas interesa.“

En tiu momento Fromaĝi krianoncas el post sia ekrano: „Tuj la
prezentado komenciĝos! Atentu!“

Kun granda atentostreĉo mi rigardas al la blanka faco.

Antikva urbo ekaperas: Jerusalemo! Alruliĝas amasegoj da soldatoj.
Ĉiuj ili portas potosimilajn kaskojn fermitajn. Ili svingas siajn
lancojn kun kuraĝa vervo. Tie kaj tie ĉi unu falas teren. Flirtas
en vento blankaj manteloj, sur kiuj brilas ruĝa kruco. Sur la muroj
de la urbo ekaperas defendantoj. Inter muraj elstaraĵoj ili kuras
kun fervoro tien kaj reen. Kaj ĉio ĉi okazas tute laŭnature. Vere,
amasegaj scenoj de giganta beleco!...

Ĉi tiuj mirindaj scenoj ravas min tiom, ke mi laŭte aplaŭdas pro
entuziasmo kaj ekkrias kun infaneca ĝojo:

„Brave! Brave! Belega filmo! Ankoraŭ mi ne vidis ion similan!...“

Maria metas sian manon sur mian buŝon:

„Silentu! Ĉu vi freneziĝis?“ ŝi diras ekscitite. „Dio mia,
se tion aŭdos paĉjo!“

„Ĉu do mi ne laŭdu la filmon?“ mi kriegas kun kolero. „Jes,
vivu la kinotekniko! Kiaj scenoj de homamasoj! Jam delonge mi ne
vidis tiel bonegajn kinematografajn bildojn, sed hodiaŭtempe oni
faras tiajn scenojn en Parizo mirindege --“

La bildoj malaperas. Estingiĝas la blindiga lumo. Kutima helo
lumigas la ĉambron. Silentiĝas ĉio.

Ambaŭ ni turnas la kapon al la ekrano, malantaŭ kiu troviĝas
Fromaĝi. Li elmetas tra la truo sian kapon. Grande kaj rigide
rigardas nin liaj okulvitregoj. Malorde lia hararo pendas sur lian
frunton. Kaj lia voĉo ruliĝas kontraŭ nin kun tondra rido:

„Pravegas vi! Belega filmo, hahaha --!“

Post tio li rampe paŝas el post la ekrano. Denove li rigardas min
tra siaj grandaj vitroj. Li stariĝas piedpinte kaj frapetas mian
ŝultron. Tion farante, li enoreligas al mi konfidence:

„Vi estas grandioza azenaĉo, mia kara!“




20.


„Karaj infanoj!“ diras Fromaĝi kaj fingre kombas sian hararon.
„Ĵus vi vidis la sieĝon de Jerusalemo. Kaj sciu, ke tio ne estis
filmo, sed efektiveco!“

„Li ankoraŭ ne kredas tion, paĉjo!“ diras Maria.

Mi montras embarasan rideton:

„Sinjoro Fromaĝi, vi klarigis al mi tiujn ĉi aferojn ankoraŭ
neniel! Kiel do mi komprenu tiujn mirindaĵojn?“

La okuloj de Fromaĝi ekbrilas.

„Vi estas prava! Efektive, mirindaĵoj ili estas, kiuj ĵus
prezentiĝis al niaj okuloj. Sed ni esploru la aferon ĝisfunde! Ni
rigardu, kiel fartas la aerooptikaj plataĵoj supre; ilia moviĝo nun
post estingo de la Co-lumo devas esti senfunkcia.“

„De la Co-lumo?“ mi ripetas konfuzite. „Kion signifas ĉio? La
aerooptiko, la merkatoraj montriloj kaj nun la Co-lumo ... mi
freneziĝos! mi freneziĝos!“

„Nu, nu“, ridas Fromaĝi. „Kiel mi klarigu tion al vi?“

„Mi helpos, paĉjo“, diras Maria. „Jam li konceptos...“

„Bone!“ konsentas Fromaĝi, „antaŭ ĉio ni nun rigardu la plataĵojn;
jen la ĉefaĵo, ĉio cetera sekvos.“

Tion dirante li ekprenas niajn manojn, kvazaŭ ni efektive estas
infanoj, kaj tiras nin sur la koridoron. Subite li ekhaltas. Li levas
la nazon. Ĉirkaŭflaretas kun ĉagreno en la aero kaj sulkigas
malserene la frunton.

„Karaj infanoj!“ li diras malgaje. „La malbenita pipulo denove
estas proksima kaj vagaĉas tie ĉi. Kiel li nomiĝas ja?“

„Tabakaĉ!“ mi diras serioze.

„Li fumaĉas denove. Vere, tiu homo kaŭzas multe da ĉagreno...“

Komforta ŝtuparo kondukas nin supren. Silente ni surpaŝas la
tegmenton.

La suno staras varmege super ni. Ĝiaj radioj kaptiĝas inter la
sennombraj arĝentaj kolonoj, kies stangaro enaeriĝas kun
trembrilanta fadenaro. Vere, strangegan bildon prezentas tiu ĉi
tegmento. Kaj ŝajnas al mi, ke mi troviĝas en centra stacio por
senfadena telegrafio. Dometoj iaj, en kiu, staras aparatoj, estas
konstruitaj tie ĉi. Vidiĝas funeloformaj akceptiloj por iaj
atmosferaj influoj.

Fromaĝi rapidemas al aĵo, kiu aspektas kiel gardista dometo. Ĝi
konsistas nur el latunaj stangoj, kiuj estas interligitaj per
trembrilantaj metalfadenaj plektaĵoj. Neniajn fenestrojn ĝi havas.
El ĉiuj flankoj la aero povas penetri libere al interno kaj influi
la vitrajn plataĵojn, kiuj tie estas vicigitaj en rondo kvazaŭ
ĉirkaŭ speco de bobeno.

„Venu tien ĉi!“ vokas Fromaĝi.

„Tio estas la aerooptikaj plataĵoj“, klarigas Maria. „Ĉar
paĉjo trovis la punkton, kiun li serĉis, ili nun ne moviĝas. Kiam
li serĉas la punkton, ili turniĝas.“

Mi metas miajn rigardojn sur la plataĵojn kaj diras nenion.

Sed Fromaĝi frotas siajn manojn kaj konstatas kun ĝojo:

„La Co-a tavolo, kiu kovras ilin, ne difektiĝis. Mi do ne bezonas
renovigi ĝin. La lumo briladas tra ili, ĉu vi komprenas?“

Post tio li ekturnas butonon kaj diras:

„Do, nun brilas la lumo malsupre.“

Tion dirinte, li turnas sin al ni kaj parolas klarige:

„Vi devas scii, ke estas ankoraŭ tre komplike, krei Co-n.“

„Ĉu?...“ mi diras senkomprene.

„Kaj tiun Co malkovris paĉjo!“ krias Maria admire.

„Kaj ne nur la Co-n mem, sed ankaŭ ĝian aplikon“, aldonas
Fromaĝi, „tio signifas: unu specon de ĝia apliko, ĉar ĝiaj
aplikeblecoj certe estas miloblaj!“

Mi staras kaj rigardegas ambaŭ homojn, kies certega sinteno mirigas
min. Mi ne komprenas, kion ili parolas... Miaj genuoj tremas ... io
peza premegas mian kapon, en kies malantaŭa parto sentiĝas pikado.
Estas preskaŭ la sama doloro kiel tiam, kiam mi malsanis. Kaj mi ne
kapablas nun klarigi al mi, ĉu ĝi devenas eble ankoraŭ de mia
malsaneco aŭ ĉu kaŭzas ĝin la suno, kiu ĉi tie kaptas je mia
kapo per ardegantaj radioj.

Sed Fromaĝi ŝajnas tute ne rimarki mian animan malekvilibron. Li
diras:

„Ĉar vi do vidis ĉion, mia juna amiko --“

„Kaj kvazaŭ ekkonis la kernon de la afero --“ daŭrigas Maria
ekprenante mian brakon.

„-- do mi estingas denove la lumon kaj ni iru malsupren“, finas
Fromaĝi kun triumfo, ekturnas ree la kontakton kaj gaje ekprenas
mian duan brakon.

Mi ŝanceliĝas senforte. Mi estas rompita korpe kaj spirite. Ili
trenas min malsupren la ŝtuparon kvazaŭ malfortan malsanulon. Kiam
Fromaĝi rimarkas mian rompitecon, li diras viglige:

„Kuraĝon juna amiko! Nenio okazos al vi!...“




21.


„Helpu --! Helpu --!“

La krio, kiu devenas el la gorĝo de fraŭlino Snob, elektras min.
Mia energio, kiu ĵus sur la tegmento disbloviĝis kvazaŭ pulvoro,
nun ekpuŝegas min antaŭen.

„Kio okazis?“ ekkrias Fromaĝi kaj kuregas la ŝtuparon malsupren.
Ni sekvas lin kun venta rapideco.

Sed kion signifas tio? Ŝajnas ke la domo brulas! Ni kuregas kontraŭ
muron de fumo, kiu morde penetras en niajn okulojn. Ha, tio estas la
pipo de Tabakaĉ!

„Arogantegaĵo!“ kriegas furioze Fromaĝi.

Tra la fumo barakte ŝanceliĝas fraŭlino Snob. Malespere ŝi tordas
la manojn super sia kapo. Ŝajnas, ke ŝi luktas kontraŭ sveno.

„Savu lin! Savu lin!“

„Kiun?“ ni rekrias konsternite ĉiuj samtempe.

„Ta-ba-kaĉ!“ ŝi spiretas, strabe rulas la okulojn kaj malleviĝas,
kaptite de sveneto, sur la stupojn.

Sed Fromaĝi staras ĉe la sojlo de sia laborejo. Li etendas la
manojn kun tragika gesto. Li krias:

„Ha! Arogantegaĵo! Homaĉo, vi kuraĝis per via pipa fumo profani
la sanktejon de l’ scienco! Vi kuraĝis penetri ĉi tien, vi
malbonulo! Senhonta estaĵo, vi!...“

Kun kontentego mi sentas, ke degeliĝas mia glaciiĝinta cerbo. Ĉar
viviga rido leviĝas el profundo de mia animo kvazaŭ suno. Serena
bildo prezentiĝas antaŭ miaj okuloj.

De la karto, projektita merkatore, la briletanta fadenplektaĵo
dekroĉiĝis parte. Ĝi pendas super korpo de viro, kiu kaptiĝis iel
en la fadenaro. Ho, kompatinda Tabakaĉ! Kvazaŭ malpura muŝego li
pendetas en la brilanta aranea reto. Li jen fermas, jen malfermas
sian buŝon kiel karpego. Kaj tion farante, li rigardas nin per
malsaĝega rigardo. Kvazaŭ kontraŭstare li premas konvulsie la
manon kontraŭ la muran karton.

La helpokrioj de fraŭlino Snob kunvokis ĉiujn domanojn. Ĉiuj ni
fikse rigardas senvorte la strangan spektaklon.

Fromaĝi volas ĵetegi sin kontraŭ la malfeliĉulon kun furiozaj
krioj. Sed sinjorino Kamilo retenas lin kviete. Ankaŭ mi protekte
starigas min antaŭ la pendantan muŝegon kaj diras kun minaca voĉo:

„Mi ne toleros, ke okazos ia malbonaĵo al mia kara Tabakaĉ!“

Dume Maria deprenas kun delikata mano la metalfadenan reton.
Sinjorino Kamilo kun helpo de la dika kuiristino eltrenas
Tabakaĉ-on. Tiu rigardas nin kun okuloj pro timo vastiĝintaj.
Ŝajnas ke li estas senkonscia. Rapide kaj zorgeme oni apoge kondukas
lin al la laborseĝo de Fromaĝi. Li sidfaliĝas en la seĝon,
klinas la kapon flanken kaj aspektas tute kiel dormiĝonto.

Ĉiuj ni staras kaj ne scias, kion komenci. Nur Fromaĝi kuretas per
siaj mallongaj kruroj tien kaj reen. Liaj trolongaj brakoj rotacias
en la aero kvazaŭ ventmuelilaj flugiloj. Liaj hirtaj haroj flirtas
en ekscitita malordo. Kaj liaj okuloj rondruliĝas malantaŭ la
grandaj strigovitroj. Li indigne krias al la dormanto:

„Vekiĝu, vi, homo -- kiel vi nomiĝas ja?“

„Tabakaĉ“, mi helpas.

Tiam sinjorino Matildo alpaŝas kaj diras kviete:

„Ho, kompatinda Tabakaĉ. Li ja estas tute senpensigita kvazaŭ
hipnota, unue li maldormiĝu...“

Fromaĝi subite ektremas.

„Ha!“ li krias, poste turnas sin al ni. Li kunmetas la manojn
kvazaŭ al preĝo kaj balbutas:

„Karaj geamikoj! Se efektiviĝas en tiu ĉi momento tio, kion mi
antaŭsentis --“

Interrompante sin, li kuregas al Tabakaĉ. Li ŝiras liajn ŝultrojn
tiom, ke la kapo de la bedaŭrindulo pendolas inter la ŝultroj kiel
infanluda baloneto je ŝnuro kaj enoreligas per fortega voĉo:

„Vekiĝu! Vi! Leviĝu! Vi, homo -- kiel vi nomiĝas ja?“

„Tabakaĉ“, mi respondas.

Sed helpo proksimiĝas en figuro de fraŭlino Snob, kiu ankoraŭ pala
pro la antaŭa sveneto, nun eniras kun glaso da akvo. Fromaĝi
malĝentile ŝiregas ĝin el ŝia mano kaj elverŝas la tutaĵon sur
la „pekozan“ kapon de Tabakaĉ. Tiu malfermas la okulojn, glutas
kelkfoje, subite vigliĝas, rigardas nin laŭvice. Poste li leviĝas
kun embaraseto kaj ekstaras antaŭ ni kun humila pentemo.

Fromaĝi rigardas lin kun emocio kaj, kiel ŝajnas al mi, kun amaj
rigardoj. Post tio li paŝas antaŭen, faras ordonan geston:
„Repaŝu, vi ĉiuj!“ kvazaŭ ni estas sangavidaj leonoj, emaj
forŝiri el la manoj de Fromaĝi Tabakaĉ-on, kiu subite fariĝis por
li valoregaĵo. Li starigas sin antaŭ la pekinto. Li ŝovetas la
okulvitrojn kaj parolas kun profunda admiro:

„Mia kara --“

„Tabakaĉ“, mi helpe diras.

„Jes, mia kara Tabakaĉ! Mi suspektas, kie vi estis ĵus. _Kiel unua
vi eniris la Co-an vivon!_...“




22.


Soleno regas en la ĉambro. Mute staras homoj en rondo. Iliaj mienoj
esprimas parte kompaton, parte miregon. Preĝeja atmosfero
ĉirkaŭblovas nin. Ŝajnas, ke super niaj kapoj ŝvebas nevideble,
tamen potence, io grandioza, io, kio estas ankoraŭ nekomprenebla,
sed ĝuste pro tiu sia nekompreneblo fluas kun mistera forto. Mi
sentas, ke io prepariĝas tie ĉi, ke ĝi evidentiĝos nun el la
buŝo de Tabakaĉ, je kies lipoj pendas ĉies rigardo.

Kaj ekparolas Fromaĝi kun solena voĉo:

„Kara Tabakaĉ! Vi estas al ni ĉiuj kara homo. Vi estis unua en la
Co-a vivo. Rakontu do, kion vi vidis kaj travivis. Ni volas scii la
veron! La veron! En la nomo de la scienco, al kiu ĉiuj ni servas, mi
postulas la veron! Kaj por ke ĝi elvenu trans viaj lipoj pli facile,
prenu tion, Tabakaĉ!“

Tion dirante kaj elparolante la nomon kun eksterordinara moleco, li
enverŝas el botelo, kiun zorgeme alportis sinjorino Kamilo,
likvoron. Tabakaĉ avide kaptas la glaseton kaj eltrinkas ĝin per
unu gluto.

„Kaj nun rakontu! Post via rakonto vi ricevos duan“, solene
promesas Fromaĝi.

Tabakaĉ rikanas kaj lekas tre kontente siajn lipojn. Li metas ĵure
la manon sur la koron:

„Sinjora moŝto, nur la puran veron! La fulmo tuj trafu min, la
diablo disŝiru min en la aero milpece, se mi ne diros la veron.
Ruĝa hundo mi estu --“

„Haltu!“ interrompas Fromaĝi. Liaj okuloj fajras pro malpacienco:
„Faktojn! Faktojn!“

Tabakaĉ riverencas humile kaj raportas:

„Jam delonge mi estis scivola pri la sorĉaĵoj de la sinjora
moŝto. Kaj mi volis unue rigardi tra la ŝlosila truo, sed vidis
nenion. Kiam mi aŭdas, ke la gemoŝtoj iras sur la tegmenton, mi
rapidas en la ĉambron. Sed vidas nur la reton kun metalfadenoj kaj
la geografian karton. Nu, mi pensas, kio estas tio? Kaj scivole mi
iom palpumas -- sed la reto restas en mia mano kaj mi iras malantaŭ
ĝin, ĉar mi pensas, ke tiel mi povos alkroĉi denove la reton. Sed
-- kiam la reto pendas sur mia brusto, mi aŭdas tian strangan
zumzumon kaj vidas, ke hela lumo penetras en la ĉambron, mi ne
scias, de kie. Pikpikado trakuras min. Mi volas forĵeti la reton,
sed ne povas, ĉar mi estas kvazaŭ paralizita, poste io trakuras
mian kapon -- mi terure ektimas kaj pensas, kio okazas, ĉu mi
dormiĝas aŭ ne...“

„Mi turnis sur la tegmento la butonon, funkciigis la lumon, kaj la
Co fluis tra la reto --“ turnas sin Fromaĝi klarigante al ni.

„Jes, io fluas tra la reto kaj fluas en min, kaj mi pensas, nun mi
dormas, ĉar mi tuj komencas sonĝi -- jes, mi sonĝas kaj tamen mi
ne dormas...“

„Ha, li nomas ĝin sonĝo!“ diras Fromaĝi kaj demandas: „kaj
kion vi vidis en tiu ĉi -- sonĝo?“

„Tre multajn homojn, grandajn amasegojn. Ili parte marŝas piede,
parte rajdas sur ĉevaloj. Kaj ĉiuj estas tre sovaĝaj. Ili
svingadas siajn lancojn, ke mi devas salti dekstren kaj maldekstren,
ke ili ne trafu min. Mi premas mian dorson al muro, de kiu la homoj
sendas sagojn kiel sovaĝuloj. Kaj efektive ili estis sovaĝuloj.“

„Kaj poste?“ demandas Fromaĝi kun tremanta voĉo.

„Subite ĉio estis finita. La lumo estingiĝis, sed mi ankoraŭ ne
povis moviĝi, kiam la gemoŝtoj venis, ĉar mi ankoraŭ ne sciis,
ĉu estas mi aŭ ĉu ne estas mi, ĉu mi sonĝas aŭ ĉu mi ne sonĝas,
aŭ kio do okazas al mi...“

Longa silento ekregas post la rakonto de Tabakaĉ. Mi sentas, ke miaj
genuoj komencas tremi. Kion sonĝis tiu homo, tute similas al la
kinematografaj bildoj -- tondre! Per ambaŭ manoj mi ekprenas mian
kapon, en kiu komencas danci la ideoj en freneza rondo. Konfuzego
rotacias en la cerbo. Ĝi turniĝas kvazaŭ muela ŝtonego kaj
pulvorigas ĉiun klaran penson...

Tra la solena silento mi aŭdas la voĉon de Fromaĝi:

„Vi estas brava homo, Tabakaĉ, aŭ kiel vi nomiĝas ja. En via
memoro konservu tiun ĉi momenton, ĉar ĝi estas la plej grava
momento en via vivo...“

Fromaĝi ne finas la frazon. Emocio forte ekskuas lin kaj forprenas
lian spiron. Li ŝanceliĝas al ni...

„Homoj!“ li krias kun sufokita voĉo. „Vi travivis ĵus la plej
gravan momenton de mia malkovrita epoko! Ankoraŭ mi ne kapablas
esprimi per vortoj, kio ĵus okazis!...“

Ni estas ĉiuj same emociitaj. Nur Tabakaĉ staras senkomprene kaj
ŝtelrigardas al la likvorbotelo. Kaj ankaŭ li devas sperti la
malnovan veron: ke multon oni promesas, malmulton plenumas. Sed tiam
ĉi rimarkas Fromaĝi liajn admonajn rigardojn. Li rapidas al la
tablo.

„Prenu, prenu!“ li diras kaj kun larmobrilaj okuloj ŝovas la
tutan botelon sub la brakon de Tabakaĉ.

Kaj Tabakaĉ rikanas pro kontento, ke vidiĝas liaj flavaj dentoj. Li
riverencas iel mallerte kaj -- pafas sin for!...




23.


Ĉiuj ni sidiĝas al ovala tablo.

Mi rigardas ĉiun sidanton laŭvice kaj konstatas, ke ĉiu montras
alian mienon: Fromaĝi solenegon, sinjorino Kamilo fieron (pro la
nova malkovraĵo de sia edzo), Maria entuziasmobrilon, fraŭlino Snob
ofendeton kaj grumblemon (verŝajne pro la okazintaj malagrablaĵoj),
la profesoro senkomprenan malsaĝegon (pardonu!) -- kaj mi? Mi tute
ne montras iun esprimon. Ĉar sur mia vizaĝo aperas mikse teruro,
konfuzo, scivolo, ekscito, emocio kaj anima distaŭzo...

Neniu parolas. Kaj ŝajnas, ke Fromaĝi nun ekludas la rolon de
Tabakaĉ. Ĉar li klinadas la kapon, kvazaŭ dormiĝanto. Kaj jam li
parolas en duona dormo:

„Tiu estis la unua, kiu vivis en la Co-a vivo. Kiel unua homo li
eniris la Co-ujon.“

Fraŭlino Snob rimarkas seke:

„La sorto vere povis elekti pli indan reprezentanton de la
homaro...“

Sed tiu rimarko efikas sur Fromaĝi kiel bombo -- eĉ pli forte ol la
„universitata“. Li eksaltas subite kaj diras kun profunda emocio:

„Mi ne permesas, ke oni parolas pri li en tia maniero. Li estas nun
al mia koro tre proksima!“

Tiam eksplodas mia scivolego.

„Geamikoj!“ mi vokas ekscitite. „Indulgu min! Ni sidas ĉi tie
kiel malsaĝuloj. Ĉirkaŭas nin mallumaj misteraĵoj. Ni rigardas en
malplenecon. Ĉiaj varioj de la Co vagas fantome ĉirkaŭ ni! Ni
sufokiĝos pro nescio!...“

„Ni ĉiuj rajtas pretendi klarecon“, kvietigas sinjorino Kamilo.
„Mateo, parolu -- kaj klare!“

Fromaĝi fingrokombas sian hararon, rigardas kun embaraso en rondo
kaj rediras malespere:

„Ĉu mi kapablas fari tion? Maria, diru vi ion...“

Maria diras kun voĉo, kiu tremas pro la grandiozeco de l’
klarigota problemo:

„Ĉu mi kapablas tion? Sed mi volas helpi. Kaj mi komencas per tio,
ke mi diras: sur la tero perdiĝas nenio. Ĉio restas. Okazas simile,
kvazaŭ ni fotografas en iu ĉambro: ĉio fiksiĝas sur la plataĵo,
eĉ plej malgrava aĵo. Kaj tiamaniere nenio perdiĝas en la vivo:
faroj, agoj, okazintaĵoj -- ili ĉiuj restas kaj -- por tiel diri --
estas fotografataj de la vivo...“

„Per la Co-tavoloj!“ interrompas Fromaĝi. Post tio li rapide
paŝas en la ĉambro. Li rondkuretas kun klarigantaj gestoj ĉirkaŭ
nia tablo kaj plu parolas:

„Kio do, estimataj gesinjoroj, estas tio, kio kvazaŭ absorbas ĉi
tiun vivon? Kio estas tio, kio konservas la vivon por ni nevidebla en
la grandega arĥivo de la naturo? Ĝi estas kvazaŭ fotografita sur
sennombraj tavoloj. Tiujn tavolojn kompreneble ne imagu al ni iel
korpecaj, iel materiaj. -- Ili similas eble al iaj vibroj de la aero,
al iaj novaj ondolongoj -- por paroli radioteknike -- kaj tamen ili
ne estas aero, sed Co! --“

Li ekhaltas kaj ripetas krie: „Co-o-o!“ kaj frapante sian
bruston, ke ĝi resonas obtuze: „Kaj mi malkovris ĝin! Mi
malkovris la Co-n, mi! mi!“

Post tio li plukuras ĉirkaŭ la tablon. Maria anstataŭas lin
dirante:

„Do, tio estas la Co, kiun malkovris paĉjo. Ni havas naturajn
fortojn de diversa speco, kiuj libere efikas ĉirkaŭ ni. Ni konas
nur malmultajn el ili, ekzemple la elektron. Unu el tiaj fortoj estas
Co, kiel paĉjo nomis ĝin, ĉar iun nomon ja devas havi tia aĵo,
kvankam ĝi ne estas aĵo...“

„Silentu! Viaj fuŝklarigoj estas tro komplikitaj!“ li mallaŭdas.
„La afero estas simplega: mi malkovris la Co-n en radiuma radiaro.
Mi sukcesis apartigi la Co-radiojn tiel, ke ili efikas kiel la
X-radioj. Por mallongigo mi nomas ilin la R-radioj. Nun daŭrigu!“

„La R-radioj do“, plu diras Maria kun fervoro, „estas la elfluo
de Co-a ekzisto, kiu ekstere vagas ie, kaj estas la pruvilo por ĉi
tiu ekzisto; ĉar estas kompreneble, se...“

„... se ekzistus nenia Co, do ekzistus ankaŭ neniaj R-radioj, tio
estas ja klara kaj evidenta!“ interrompas Fromaĝi malpacience.

„Nature! Estis do nur solvota la tasko: akiri certajn bildojn el la
Co-ekzisto aŭ Co-vivo, kiu jam pasis kaj tamen ekzistas ankoraŭ.
Oni devis ĝin nur ĝuste apartigi aŭ izoligi. Kaj paĉjo -- ĉar la
radiumo ja estis la mediumo de la apero de la R-radioj -- konstruis
radioaktivajn vitrajn plataĵojn, kiuj -- por esprimi ĝin vulgare --
fotografitaj en la Co, do kvazaŭ fotografitaĵojn daŭrige
fotografas -- por ni videblaj --“

„Sensencaĵo! Fuŝbabilaĵo!“ ekkriegas Fromaĝi kaj ektiras pro
malespero sian hirtan hararon. „La afero estas simplega: Co-vivo
venas sur miajn plataĵojn -- estas direktata kombine kun la R-radioj
en la ĉambron -- R- kaj X-radioj ĵetas komune la bildon sur la
lumigitan facon -- komence ĝi estis la tabloplato, poste la muro --
la Co-ujo viviĝas antaŭ niaj okuloj, eĉ se ĝi estas malnova dudek
mil jarojn. Pa! Per du vortoj mi klarigis la aferon!“

Ankaŭ Maria ekscitiĝas. Ŝi krias kun ruĝaj vangoj, kiuj ardas pro
entuziasmo:

„Kaj ĉar la tuta terglobo partoprenas ja en la Co, paĉjo starigis
la geografian karton por konatiĝi kun la Co laŭplaĉe el ĉiu
punkto de la terglobo. Kaj por kvazaŭ elaerigi la Co-n en unu loko,
kiun oni celas, li faris la metalfadenan plektaĵon, per ĝi tegis la
karton kaj faris la plektaĵon Co-aktiva kaj fiksis sur la karto la
koncernan punkton...“

„... kalkulita laŭ merkatora projekto, ĉar oni povas laŭ ĝi
kalkuli plej facile...“

„... pro tio la merkatoraj montriloj...“

„... kaj jen mi pensis pri Jerusalemo...“

„... li do prikalkulis la punkton...“

„... ĉar mi volis havi scenon interesan el antikva tempo...“

„... kaj krucbatalantoj efektive montriĝis antaŭ la muroj de
Jerusalemo...“

„... sur via belega kinematografa filmo!!“

Fromaĝi celas min per tiu ĉi frazo. Sed tuj li daŭrigas:

„... mi ĉiam antaŭsentis, ke ne nur la okulo de la homo...“

„... sed ke ni korpe devos vivi en la Co...“

„... kaj tiu homo ... kiel li nomiĝas ja?...“

„Tabakaĉ!“ mi krias rapideme.

„... montris al mi la vojon!...“

„... la korpo devas fariĝi Co-aktiva...“

„... li fariĝis Co-aktiva per la metalfadena reto...“

„... kiu falis sur lian korpon...“

„... vivis dum momento en la Co-ujo...“

„... kiam paĉjo funkciigis sur la tegmento la R-radiojn...“

„... vivis inter la krucbatalantoj antaŭ Jerusalemo...“

„... ĉar li estis Co-aktiva...“

„... li eniris kiel unua la mondon de l’ Co!...“

Fromaĝi ekscitiĝas pli kaj pli. Ni ĉiuj saltas de la seĝoj. La
giganta problemo, kiu disvolviĝas antaŭ niaj okuloj, ŝancelas nin
en ebrian staton...

Fromaĝi faras grandan paŝon antaŭen. Li etendas la dekstran manon.
Lia voĉo krias raŭke:

„Ankaŭ ni vojaĝos en ĉi tiun mondon!“

„En la kvaran dimension!“ kokokrias la profesoro.

„Hahaha!“ ridegas Fromaĝi. „En la kvinan, en la dekan, en la
centan dimension, mia kara! _Ĉiuj ni faros la grandiozan saltegon
trans jarmiloj!_ Ni ĉiuj vojaĝos en la grizan pasintecon, kiu
mortis kaj por ceteraj homoj estas historio! Ni penetros en tiujn
pasintajn profundojn -- kaj tamen ne en mortan mondon, sed en veran
viglan vivon! Kaj ni vojaĝos ĉiuj: mi vojaĝos, Kamilo vojaĝos, la
tuta domo, la tuta domanaro kaj ĉiuj niaj karaj geamikoj!“

La profesoro salte stariĝas sur seĝo:

„Vivu la Co!“

„Vivu la vojaĝo!“ bruas ĉiuj responde.

Sed mi kriegas freneze:

„Feliĉan vojaĝon!“ kaj -- elĉambriĝas.

Ekstere mi metas mian ardegantan kapon sub la malvarman fluon de la
akvokonduko...




24.


Nokto!

Mi sidas rekta kaj rigida en la lito. Mi baniĝas en ŝvito kaj --
tamen frostas. Mia hararo gluiĝas sur mia kapo. Miaj okuloj
vastiĝas ... mi tremegas tutkorpe...

Pensoj rampas el mallumo, nevideble, kaŝe ... kaj per malvarmegaj
ombraj brakoj ili premas miajn ardegantajn tempiojn ... ili
ĉirkaŭvagas min kiel kaŝaj ombrotigroj sian rabaĵon...

Ha! En mia ŝveliĝanta kapo kuŝas dinamito! Mi sentas, ke ĉiumomente
eksplodos mia kapo, ke ĝi kreviĝos kvazaŭ sapveziko, ke ĝi disflugos
milpece al ĉiuj muroj de mia ĉambro kaj disfluiĝos en la ... Co!

_Co! Co! Co!_...

Kion diris Fromaĝi?

Ke ni vojaĝos en la Co-n! Ke ni profundiĝos en la pasintecon...

Ha! Ni ĉiuj vojaĝos en la Co-mirindujon. Ni transsaltos la leĝojn
de la vivo. Ni transsaltegos tiujn de la tempo. Kio okazis, denove
viviĝos por ni. Ni mem vivos en la historio, kiu fariĝos por ni
nuntempo!

Ha! En ĉiujn tempojn, en ĉiujn epokojn ni penetros. Ni vidos, kion
vidis neniu hodiaŭulo! Kaj ni esploros malcertaĵojn. Ni promenos en
la marĉoj de l’ pratempo. Ni vizitos la fabelan Atlantidon. Ni
esploros la misterojn de la faraona lando. Kun plezurego ni rigardos,
kiel oni konstruas la piramidojn kaj -- eventuale helpos. Ni admiros
la brilegon de Susa kaj Ekbatana, ĉeestos en la Athena teatro la
unuan prezentadon de l’ „Antigone“. Ni matenmanĝos kun Sokrates kaj
Plato. Ni sciiĝos, kie restis la urboprotekta Pallas de Praxiteles
aŭ la Jupiter de la Kapitolo. Ni vidos Hannibal-on kaj Cezaron kaj
la lastan batalon de la gotoj! Esploros la misterojn de la Borgia,
admiros la ortrezoron de Montezuma, veturos sur la unua lokomotivo
de Stephenson, helpos lin per fakaj konsiloj, aŭskultos prelegon
de Schiller, vizitos Napoleon-on...

Ho, ĉesu fantaziego! Mi freneziĝas, pensante plu. Mia kapo efektive
eksplodos. Sveno ekbalancas min...

Gigantaj, gigantegaj estas tiuj perspektivoj!

Sed la pensoj ne ĉesas turmenti min. Ili alkuregas pli kaj pli
rapide. En tutaj aroj. En novaj formoj. Kvazaŭ frenezaj koboldoj kun
burleskaj vestoj nun ili saltas ĉirkaŭ mi. En groteska fantaziodanco
ili kirliĝas kun diablaj grimacoj. Kaj iliaj flirte flugetantaj
brakoj baraktas ekscitite. El iliaj buŝoj penetras mokokrioj:

Hihi! Vi volas riski la saltegon trans jarmiloj? Hihihi! Ĉu vi
neniel timas? Vi saltos en la pasintan mondon, sed kiu garantias, ke
vi revenos en la nunan tempon? Se malfunkcios io aŭ ne okazos
laŭdezire, vi restos en la Co! Vi devos vagi en la Co-a mondo kiel
mizera fantomaĉo. Vi ne plu estos homo, sed eterna jam ombrulo! Ni
avertegas vin!...

Glacie miaj fingroj ungotenas la litkovrilon...

      *       *       *       *       *

Kiam griziĝas la mateno, mi ruliĝas el sub la lito.

„Mi vojaĝos en la kvaran dimension! Mi riskos la saltegon!“

Tion kriante kun decida voĉo, mi pugnobatas mian lavan tablon kun
tioma energio, ke rompiĝas mia akvoglaso...




25.


Tabakaĉ -- honora prezidanto!

Mi diris ĉiam: en la domo de Fromaĝi ĉio estas ebla. Ridindegaĵoj
kaj strangaĵoj alternas. Ĉiu tago alportas novan sensacion!

Mateo Fromaĝi kunvokis ĉiujn domanojn al vojaĝa konferenco. Ĉefa
punkto de la tagordo: la celo de la vojaĝo.

Ĉiuj ni sidiĝas ĉirkaŭ la ovala tablo. La kuiristino, ĉambristino
kaj aŭtomobilisto forlasis la ĉambron. Ili deklaris, ke ili estas
pretaj partopreni la vojaĝon kaj ke ili volonte konsentos pri la
celo, kiun ni destinos en nia konferenco.

Nur Tabakaĉ restis. Li sidas sur honora loko. Tion speciale deziris
Fromaĝi, kiu ŝategas nun Tabakaĉ-on tiom, ke li toleras eĉ lian
fumon -- terure! Mi volis kontraŭ tio protesti, sed Fromaĝi tre
koleriĝis.

„Estimataj gesinjoroj!“ ekparolas Fromaĝi kun soleno. „Mi
salutas vin plej kore en la nomo de la tekniko! Kaj mi bonvenigas
speciale nian karan amikon Tabakaĉ, sub kies honora prezido okazas
nia hodiaŭa konferenco. Mi preparis ĉion tiom, ke ni povas nun
trankvile ekvojaĝi. Vi scias ĉiuj, ke per mia malkovro kaj la
netaksebla merito de sinjoro ... sinjoro ... kiel li...“

„Tabakaĉ!“ mi memorigas.

„... al kiu mi ĉi-okaze esprimas mian plej koran dankon, estas
eble penetri en iun ajn epokon de la pasinta tempo al iu ajn loko.
Kaj plue -- estas eble por ni vivi en ĉi tiu pasinta mondo helpe de
niaj ‚kontaktiloj‘. Do -- ekaperas la demando: kien kaj en kiun
tempon aŭ jaron ni vojaĝos? Saĝe kaj trankvile ni konsideru kaj
pripensu. Ni povas fari gravajn servojn al la historio, al la scienco
entute. Vere, ne estos facile trovi lokon sur nia vasta terglobo kaj
tempon en la pasintaj jarmiloj. Ĉar, estimataj geamikoj, ni same
povas sidiĝi sur la glaciejoj de la glacia epoko, kiel ni povas
miksiĝi inter la batalantojn de la pasinta lasta mondmilito. Ni
povas veturi en tempon, pri kiu raportas al ni la historio nenion. Mi
mem ne volas fari proponon; ĉar vere, mi tute ne havis tempon por
pensi pri tiu ĉi afero. Do -- mi atendas, ke vi proponos des pli
vigle...“

Ĉiu silentas. Nun en la decida momento neniu scias, kien vojaĝi. Mi
leviĝas. Mi permesas al mi proponi por pli detala elekto sekvantajn
celojn: vojaĝon al niaj pragepatroj Adamo kaj Evo kaj vojaĝon al la
kortego de la reĝino Elizabeto de Anglujo (la lastan mi proponas
tial, ke mi esperas ĉi-okaze vidi Marion Stuart, por kiu mia koro
sentas varman simpation!).

Ĉiu estas kontraŭ miaj proponoj. Tio min iom ĉagrenas. Nur
Tabakaĉ estas nek por nek kontraŭ. Mi suspektas, ke li entute ne
scias, pri kio temas ĉi tie. Ĉar li sidas kun ioma embaraso, kiu
bedaŭrinde estas tamen tro malgranda por deteni lin de la fumado. La
pipo pendas inter liaj dentoj kaj grandega fumkolono leviĝas serene
el ĝi. Kaj tra la fumkolono rigardas liaj okuloj malsprite. Mi
opinias, ke tia konduto nepre ne konvenas por honora prezidanto.

Kontraŭe de mi sidas profesoro Sovaĝi. Li tusetas, strabas el sub
la sulkigitaj brovoj kiel mandrelo kaj tamburas senpacience sur la
tabloplato per siaj ostaj fingroj.

„Mi petas la vorton!“ li kokokrias.

Kiam Fromaĝi donis al li la vorton, li eksaltas. La manojn li metas
kruce sur la bruston kaj parolas:

„Estimataj sinjorinoj kaj sinjoroj! Ŝajnas ke inter ni regas
granda hezitemo kaj maldecidemo rilate al la celo de nia vojaĝo. Ni
nepre devas veni al interkonsento, se entute la vojaĝo okazu. Ĉar
kiel informis min mia amiko Mateo, estas neeble, ke ĉiu samtempe
vojaĝu laŭplaĉe al sia celo: la unu al Palestino dum epoko de Kristo,
la alia vizite al Karlo la Granda kaj la tria eble al Mohamed, la
granda profeto. Ni devas vojaĝi komune kaj samtempe (brave!). Kaj
estas ridinde, ke ni cerbumas pri la vojaĝa problemo, dum la solvo
estas tiel simpla kaj evidenta (ĉu?). Estas kompreneble, ke
unuavice ni havas la sanktan devon: _teni supren la standardon de
la scienco!_ Malgraŭ ĉia respekto, kiun mi sentas por la tekniko
(li klinetas la kapon al Fromaĝi), mi devas -- kion mi konstatis jam
plurfoje -- ankaŭ hodiaŭ publike deklari, ke la filologio estas la
krono de ĉiuj sciencoj! Estimataj sinjorinoj kaj sinjoroj! La
antikvaj lingvoj estas la bazo, la fundamento de ĉia scienca vivo.
Kaj tio estas la latina kaj greka lingvoj. Ke necesegas scii, kiel
la homoj parolis iam tiujn lingvojn -- tio verŝajne klariĝis al vi
per mia malgrava persono. Kaj mi ne volas preterlasi la okazon,
por esprimi al vi hodiaŭ mian plej koran dankon pro tio, ke vi
fidele subtenis min en la batalo kontraŭ la antaŭjuĝon, kontraŭ
la skandalan misuzon, kiu jam daŭras jarcentojn. Vi konas ĉiuj
miajn gravegajn hipotezojn, kiujn mi simbole volas esencigi en du
nomoj: ‚Odyssevs‘ kaj ‚Kikero‘. Karaj, tre karaj kunbatalantoj
(terura maldolĉo grimacigas la vizaĝotrajtojn de la profesoro),
vi scias, ke ni estas preskaŭ la solaj batalantoj, ke mi batalas
malproporcian batalon! Kaj tamen mi devas venki! Jes, lasu min venki
en ĉi tiu batalo! Lasu triumfi la filologion, la kronon de ĉiuj
sciencoj! La sorto decidu! Mi do petas vin vojaĝi kun mi en la
antikvan mondon!“ La profesoro skuegas sovaĝe sian kapon kaj finas
per kriaĉanta voĉo: „Nur la antikva mondo, kiu elparolis ĝuste
la latinan kaj grekan lingvon, estu la celo de nia vojaĝo!!“

„Oh jes!“ flutas fraŭlino Snob.

Fromaĝi gratulas la parolinton, ke li trafis la ĝustan celon. Post
tio li parolas kun embarasa hontemo pri la graveco de la du
starigitaj hipotezoj de Sovaĝi. Ke li nepre subtenas ilin kaj estas
gravega servo, kiun ni faros al la scienco entute kaj al la filologio
speciale, se ni konvinkiĝos per propraj oreloj, ke la hipotezoj
estas ĝustaj. Pri tio li jam nun ne dubas. Sed por la cetera homaro
ni argumentos ilin plej brile per nia vojaĝo. Fine li esprimas la
dankon en la nomo de la scienco al Sovaĝi pro liaj eksterordinaraj
meritoj kaj ne dubas, ke la vojaĝo alportos fruktojn ankaŭ en la
gravega laboro rilate la genian verkon „De praulo ĝis radiohomo“.
La aŭtoro havos okazon kolekti valoregan materialon. -- Fine Fromaĝi
mizere parolperdiĝas en balbutaĵoj.

Sovaĝi ankoraŭ staras, tenas la brakojn kruce sur la brusto kaj
silentas kiel venkinto. En tiu ĉi momento paraliza sento trakuras
min: la grandiozega malkovro de Fromaĝi estas mizeraĉa nenio
kompare al „Odyssevs“ kaj „Kikero“!...

La konferenco nun transpaŝas al la pli detala elekto de la vojaĝa
celo. Ĉiuj epokoj de Romo kaj Atheno intermiksiĝas konfuze. Tiam
Fraŭlino Snob energie interrompas la debaton. Mi estas konvinkita,
ke ŝi nenion scias pri la antikva mondo. Sed ŝi legis „Quo
vadis?“ Tial ŝi proponas Romo-n dum tempo de l’ imperiestro
Nerono aŭ pli vere dum tempo de „Quo vadis?“

La profesoro klinas konsente la kapon:

„Ĉi tiun proponon mi nepre subtenas. Dum epoko de la imperiestroj,
do ankaŭ dum la regado de Nerono oni parolis en Romo kaj greke kaj
latine. Ni do vojaĝu al Romo dum la regado de la granda imperiestro
Nerono!“

„Oh!“ pepas fraŭlino Snob kun ravo, „ni vidos la antikvan
Romo-n kun la belaj virinoj kaj herooj. Oh, ni vidos la Vinicion, kiu
estis tiel bela kaj forta kaj tiel pia!“

„Estimata fraŭlino Snob!“ mi diras moke. „Bonvolu permesi al
mi, ke mi esprimas al vi mian dubon, ĉu vi povos vidi la heroon
Vinitius, ĉar li neniam vivis!“

„Oh!“ krias fraŭlino Snob.

„Ne!“ mi daŭrigas senkompate, „li estas nur fantazia figuro de
la verkisto, iu nebulaĵo, iu neniaĵo!“

„Oh!“ denove krias fraŭlino Snob kaj en unu el ŝiaj okuloj
ekaperas stranga hela larmo.

Sinjorino Kamilo kvietigas:

„Estas ja eble, ke vivis iu Vinitius. Ne perdu la esperon!“

Mateo Fromaĝi petas laŭte silenton. Ke oni pritraktu privatajn
aferojn post la konferenco! Poste li leviĝas, ĉirkaŭrigardas kun
ĝojo kaj parolas:

„Do, karaj geamikoj, la celo estas fiksita. Kaj ŝajnas al mi, ke
ni elektis tre interesan lokon kaj tempon. Romo dum la regado de la
imperiestro Nerono! Kaj mi esperas, ke ĉiu volonte konsentos. Tamen
-- atentu! Unu el nia rondo ankoraŭ tute ne parolis. Tio estas nia
estimata honora prezidanto. Ankaŭ lian opinion ni nepre devas
respekti!“

Post tio li turnas sin al Tabakaĉ, kiu serenkontente fumaĉas sian
pipon kaj sidas oportune reklinita en la mole remburita seĝego.

„Kaj vi -- jes, kiel vi nomiĝas ja?“

„Tabakaĉ“, mi helpas.

„Jes vi, kara Tabakaĉ, kion opinias vi pri la Nerona Romo? Vi
havas same unu voĉon. Kien vi vojaĝus plej volonte en la
pasintecon?“

Tabakaĉ elpuŝante densan fumonubon, frotetas sian nazon kaj kun
indiferentega kontento respondas:

„Al Bordeaux, sinjora moŝto. Ĉar mi opinias, ke la vino antaŭ
eble cent jaroj estis tie bonega.“

Ĉi tiu sincera respondo de l’ honesta Tabakaĉ eksplodas en la
konferenca kunveno kiel dinamita bombo. Ĉiuj eksaltas.

„Blasfemego!“ ekkrias la profesoro kaj etendas kondamne la
dekstran manon kontraŭ la pekinton.

Fromaĝi paliĝas. Li balbutas:

„Vi -- vi -- nu mi ne bezonas nomi vin -- vi estas malinda vojaĝi
kun ni. Senoficigi mi ne volas vin, memorante gravajn servojn, kiujn
vi faris al mi. Sed vi forlasos mian domon dum la daŭro de l’
vojaĝo. Mi konservos vian ‚kontaktilon‘ ĉe mi kiel sanktan
restaĵon. Vi ne estas inda porti ĝin sur la dorso dum la vojaĝo al
la Co-ujo, ĉar vi ne ... vi...“

Fromaĝi sidiĝas senforte. La doloro evidente emocias lin kaj
forprenas lian spiron.

Sed la profesoro anstataŭe kriegas:

„Forpelata estu vi el la sanktejo de l’ scienco! Malinda homo,
vi! For! For!“

Sed Tabakaĉ leviĝas indiferente kaj malrapide. Tro mola kaj agrabla
estas la sido. Ŝajnas, ke li ne konceptas la grandecon de sia krimo.
Kaj denove li devas sperti la malnovan veron: ke la homoj, kiuj
komence montriĝas flatemaj katoj, senmaskiĝas pli poste sendankaj
estaĵoj...

Kaj elbuŝiginte grandegan fumaĉantan nubon, kun flegma egalanimo
forlasas la kunvenon Tabakaĉ -- _honora prezidinto!_...




26.


Kiam tagiĝas, mi kuregas al Fromaĝi. Tiu turnas siajn okulvitrojn
al mi kun miro. Mi kriegas senspire:

„Aŭskultu! Se ni volas transigi domon kaj korton al la antikva
Romo, tuj ni devas nun veturi Romo-n kaj konstrui tie novan domon!“

Fromaĝi ridas:

„Pardonu, hometo, vi estas iom malsaĝa. Ŝajnas, ke via mizera
cerbo ankoraŭ ne perceptis la simplegaĵojn. Ĉar efektive ĉio ĉi
estas simplega kaj klara! Vi nur devas iom pensi kaj ĉio
evidentiĝos per si mem.“

„Bone“, mi konsentas ekscitite. „Sed diru al mi...“

„Silentu, hometo!“ diras Fromaĝi kviete. Li montras kun triumfo
plurajn brilegantajn plataĵojn. Ili estas fabrikitaj el la
metalfadenaro, kiu estas plektita super la mondkarto laŭ merkatora
projekto.

„Estas necese“, li parolas, „transigi nin en Co-emanon. Nur
tiamaniere ni povas fari la vojaĝon, restadi ĉe la fincelo kaj tie
vivadi. Kompreneble ni ne povas vivi ligite je metalfadeno, kiu
kontaktigus nin kun la aerooptikaj plataĵoj kaj R-radioj. Ni devas
izoligi nin. Tial mi konstruis -- por tiel diri -- ĉi tiujn
‚kontaktilojn‘. Ili estas fiksitaj je zono kaj porteblaj plej
oportune je dorso. La malgrandaj plektaĵoj per sia akceptopovo tenas
nin en konstanta rilato kun la Co-kreiloj, venas en emanan staton kaj
per ili -- ni.“

„Bone“, mi rediras. „Tion ĉi mi komprenas, sed laŭ tio ni
nepre devas nun unue konstrui en Romo domon...“

Denove ridetas Fromaĝi kaj metas fingron al sia frunto:

„En via cerbo aŭ mankas aŭ rompiĝis radeto! La tuta nia domo,
same kiel ni estos Co-emanigita, ĉu ne? Kiel do, vi infaneto, volas
konstrui domon en Romo? Je ĉiu paŝo malhelpus nin en la antikva
Romo la hodiaŭa Romo. Ni ne povus superi la korpecan malhelpaĵon de
la nuna Romo.“

„Sed ankaŭ ĉi tie ni trovos korpecajn malhelpaĵojn...“

„Tute ne!“ krias Fromaĝi frotante la manojn. „Ha, kie estas iu
malhelpaĵo?“

Tion dirante, li montras tra la fenestro, antaŭ kiu la erikejo ebene
etendiĝas en senfina vasteco.

„Tio sufiĉas por ni! Malplena aero, en kiu la Co-a vivo trovos
nenian malhelpon. Libere ni do povos moviĝi en la antikva Romo! Ĉu
vi nun estas kontenta?“

„Efektive“, mi konfesas trankviligite. „Mi nun komprenas ĉion.
Sed ankoraŭ diru al mi, kiel ni denove revenos el la Co?“

Fromaĝi faras malgravigan geston:

„Bagatelo! Mi nur bezonas rekure funkciigi la aerooptikajn
plataĵojn, kiuj efikas ankaŭ je la merkatoraj montriloj. Cetere
restu trankvila kaj kuraĝa, juna amiko! Ĉio estos bona! La saltego
trans jarmiloj ne rompos vian nukon!...“

Tion dirinte, li ekridas laŭte kaj gaje ...




27.


Oni preparas!

Profesoro Sovaĝi malfermis kurson de latina lingvo. Komence ĉiu
volis lerni. Eĉ Tabakaĉ, la „forpelita filo“, montris intereson
por ĉi tiu „novaĵo“. Sed Sovaĝi severe malpermesis al li enpaŝi
la domon. Fraŭlino Snob jam scias konjugi „_amo, amas_...“, kio
ŝajnas al ŝi plej urĝe lernota afero. Tamen la kurso ne sukcesas
multe. La „_ablativus absolutus_“ kaj „_accusativus cum infinitivo_“
estas problemoj tiel malfacilaj, ke ilin solvi nur kapablas fraŭlino
Snob per majstre ekĵetitaj universitataj bomboj. Pro tio ĉi kaj
aliaj kaŭzoj regas granda malkonsento kaj konfuzo. Ĝin pligrandigas
ankoraŭ la postulo de Sovaĝi, ke ni legu „_Caesar de bello gallico_“,
dum ni ĉiuj forte protestas kontraŭ tia legaĵo. Krome fraŭlino
Snob nepre volas scii, kiel oni esprimas latine „aŭtomobilo, opero,
aeroplano, flirti ktp...“ kaj la kompatinda profesoro ekscitiĝas
treege pro tio, ĉar li ne povas trovi la koncernajn esprimojn...

Mateo Fromaĝi tute droniĝis en la kalkulojn de l’ tempo kaj loko
por ĝuste konformigi la aerooptikajn plataĵojn kaj la merkatorajn
montrilojn. Kaj li malpermesis al ĉiu, eniri liajn laborejojn. Kaj
se li ne ĝuste kalkulos? Hahaha! Interne mi jam nun ridas imagante,
ke ni eble alvenos sur la norda poluso kaj renkontos tie sinjorojn
Nansen kaj Johansen, kiuj malfermegos okulojn kaj buŝojn pro mirego
pri tiuj strangaj „konkurantoj“ aŭ ... ni saltos en la Co-an
atlantikan oceanon kaj devos naĝi! Hahaha!

Tamen ĉiu estas konvinkita pri Romo de Nerona epoko. Bone. Mi ne
volas senbazigi ĉi tiujn iluziojn kaj mem estas scivolega.

Fromaĝi diris: „Ĉiu preparu sin por la vojaĝo laŭ sia maniero
kaj kompreno“, kaj tion dirinte, malaperis en siajn laborejojn. Lia
eldiro kreas grandan ĥaoson de opinioj plej diversaj.

Sinjorino Kamilo estas en zorgo: kion ni manĝos en Romo? Ŝi do
ordonas, ke oni aĉetu grandan provizon da konservaĵoj. Ŝi diras,
ke la kuiristino kuiros la kutiman manĝon (brave!), ĉar ŝi ne
estas kuirdresita pri najtingalaj langoj, pri murenoj gratigitaj per
sklavoj aŭ pri aliaj gastronomaj manĝaĵoj el la menuo de la
mortinta Lukullus...

Fraŭlino Snob estas ankoraŭ en pli granda zorgo: kiamaniere ni
vestos nin en Romo? Sciu, ke ŝi ie kaj iam aŭdis ion -- verŝajne
ĉe la „universitato“ -- aŭ legis tion en „Quo vadis“, ke la
romanoj portis togojn, sandalojn kaj aliajn strangaĵojn. Ŝi estas
tre ekscitita, ĉar ŝi ne estas sufiĉe informita pri la „tiama
modo“. Ke oni nepre devas jam nun aĉeti „antikvajn“ vestaĵojn,
ĉar ... ni ne povas kompromiti la dudekan jarcenton!...

Sed profesoro Sovaĝi, kiu interrompis la verkadon de sia libro „De
praulo ĝis radiohomo“ kaj volas atendi „ĝis kiam ni revenos en
nuntempon“, denove trafas la plej urĝan kaj gravan punkton!

„Estimataj kunvojaĝontoj!“ li krias al ni, kiuj staras maltrankvile
kaj senhelpe, ne sciante: kiel prepari sin por la vojaĝo. „Mi vidas,
ke vi denove ne trovas tion, kio estas plej necesa kaj urĝa. Imagu
nur al vi, ke vi alvenos en Romo. Kion vi povas komenci? Nenion.
Ĉar kio mankas? La mono! Jes, la mono. Ni nepre devas aĉeti
antikve-roman monon. Ni ne povas esti sen monrimedoj en la Romo
de l’ imperiestro Nerono. Nur kiam ni estos sufiĉe provizitaj per
antikva mono, ni povas riski la vojaĝon.“

Ĉiuj ni admiras la praktikan opinion de la profesoro kaj nepre
konsentas.

Maria havas tre bonan ekpenson: ke oni aĉetu plej diversajn,
modernajn artiklojn. Ke ni povos ilin vendi poste en Romo kontraŭ
valora Nerona mono.

Tuj ni sidiĝas ambaŭ kaj ekskribas grandegan liston de aĉetotaĵoj...

Ĉiu preparegas sin!...




28.


Vespere mi staras enpense antaŭ la domo. Mi rigardas sur la korton.
Trankvile kaj pace marŝas la anasaro al la proksima lageto. Kaj la
koko, starante sur sterkejo, batas per flugiloj kaj elsendas sian
lastan krion...

Mi ekcerbumas: ĉu ankaŭ tiuj bestoj vojaĝos al la antikva Romo?
Ili estos ja Co-emanigitaj same kiel la tuta domo ktp. Sed tamen, ĉu
ili vivos en la Co, same kiel ni? Tondre, tio estas problemo. Mi tuj
demandos Fromaĝi-n. Ah, bedaŭrinde, li ankoraŭ kalkulas. Do, mi
ne povas malhelpi lin -- ĉar povos okazi, ke efektive ni alvenus sur
la norda poluso...

Ekbruas aŭtomobilo: Karolo revenas de la urbo kun profesoro Sovaĝi!
Efektive, jen el post la arbareto ekaperas la veturilo, transveturas
kun venta rapideco la korton, ke disflugas la korta birdaro, kaj
haltas antaŭ mi...

Sovaĝi elmetas el inter kartonoj kaj skatoloj sian kapon kaj krias:

„Terure, preskaŭ nenie oni povas ricevi antikve-roman monon!
Skandalo! Krome, mi devis pagi fantaziajn sumojn. Mi malplenigis
ĉiujn vendejojn de la monerkomercistoj kaj antikvaĵistoj.“

„Vere malagrabla afero“, mi diras zorgoplene.

Post tio mi helpas Karolo-n malplenigi la aŭtomobilon, kiu estas
plenplena da aĉetitaĵoj.

Tuj mi komune kun Maria kaj fraŭlino Snob elpakas. Efektive, mi
devas konfesi, ke ni elektis ĉion tre bone kaj saĝe. Por citi
kelkaĵojn el la riĉega abundo; troviĝas ekzemple: elektraj lampoj,
gramofonoj, fotografaj aparatoj, vidaĵkartoj, papero, inko, plumoj
kaj krajonoj, reproduktaĵoj de modernaj bildoj, libroj pri la
antikve-romana historio (tiujn verŝajne elektis Sovaĝi!),
lernolibroj de la latina lingvo, vitraĵoj kaj porcelanaj
fabrikaĵoj, grandegaj virinaj ĉapeloj, ŝuoj, lipharbandaĝoj (!)
kaj raziloj, sun- kaj pluvombreloj, delikataj puntaĵoj kaj silkaj
ĉapeloj ... kaj kelkaj radioaparatoj!

Sed min interesas speciale la antikve-roma mono, kiun aĉetis
profesoro Sovaĝi kaj metis en cigarskatolon. Mi malfermas ĝin kaj
konstatas kun teruro, ke li aĉetis konfuze ĉiujn monerojn de la
imperiestraj epokoj. Jen ekzemple multnombraj moneroj de la
imperiestroj Trajan, Hadrian kaj Mark Aurel kaj aliaj posteuloj.

„Mi forte dubas, ĉu la vendistoj de Nerona epoko akceptos tiujn
monerojn“, mi diras moke.

„Ili devas!“ li rekrias.

„Krome ili ĉiuj estas tro foruzitaj“, mi daŭrigas.

„Tio estas al mi indiferenta“, li kriegas kolere.

„Tio ne estas indiferenta“, mi vokas ekscitite. „Ĉu vi konas
la antikve-romajn leĝojn? Ili povas rifuzi la monerojn kaj poste,
kion ni faros?“

Sur la galerio staras Fromaĝi kaj kun mirego rigardas la ĥaoson.

Sed ni diligente elpakas pli kaj pli multe. Skatolegoj ĉirkaŭas nin
kiel muroj. Papero, pajlo, kartonoj flugas ĉirkaŭ ni. Nubego da
polvo envolvas nin. La elpakitaĵoj leviĝas ture. Tutaj domoj da
paperaĵoj konstruiĝas ĉirkaŭ ni...

Dume Karolo elprovas tirharmonikon. Kaj fraŭlino Snob kurigas
gramofonan diskon el moderna opereto. Kaj la profesoro fingrumante je
unu el la aĉetitaj radioaparatoj ĵus „ekkaptas“ iun radiokoncerton...

Kaj Fromaĝi aŭdante la muzikan tumultegon kaj vidante la ĥaoson,
tordegas kun malespero siajn brakojn kaj kriadas:

„Arogantegaĵo! Arogantegaĵo!“

Post tio eksilentas ĉio. Fromaĝi malsuprenpaŝas la ŝtuparon.

„Sensencaĵo!“ li mallaŭdegas kaj piedbatas unu turon da porcelanaĵoj,
ke ĝi renversiĝas kaj disrompiĝas tintante. „Ĉion ĉi vi volas
kunpreni al Romo? Ĉu vi freneziĝis?“

„Mi havas antikvan monon!“ rekrias triumfe Sovaĝi kaj forte
skuas sian cigarskatolon, ke la moneroj tintegas en ĝi.

„Kaj ĉion ĉi ni volas vendi kontraŭ Nerona mono, paĉjo!“
diras entuziasme Maria.

Sed fraŭlino Snob etendas ekscitite libron. Mi ekkonas, ke estas
luksa eldono de „Quo vadis“.

„Oh!“ ŝi krias ravite. „Ni povas vojaĝi trankvile al Romo!
Tiu ĉi libro estos nia antikva Baedeker-o! Vivu ‚Quo vadis‘!“

Kaj ŝi svingas la libron tiel entuziasme, ke ŝi rulfalas en
grandegan malplenan skatolon...




29.


La vespero de nia forvojaĝo alvenis!

Tabakaĉ foriris tagmeze ien. Neniu postsigno estas trovebla. Vane mi
serĉis lin...

Ni bukas niajn brilegantajn „kontaktilojn“, kiuj estas ligitaj je
zonoj.

„Karaj geamikoj!“ ekparolas Fromaĝi. „En ĉi tiu solena momento
nur kelkaj vortoj! Unuafoje en la historio de la homaro okazas,
ke homoj de la dudeka jarcento vojaĝos en la pasintan tempon. La
homaro certe skuos la kapon kaj ne kredos tion, kion ni travivos.
Sed ni tion ne atentu! Ni estu feliĉaj kaj danku la sorton, ke ĝi
elektis nin por tiu ĉi aventurego, vere unike-giganta. Por ni ne
ekzistas plu malhelpoj tempaj aŭ lokaj kaj mi povas diri, ke
hodiaŭ en ĉi tiu nia silenta domo, malproksime de la homoj, la
tekniko festas unu el siaj plej brilaj festotagoj! Do ni diru
al la nuntempo koran ‚ĝis revido‘ kaj ekvojaĝu kun ĝojaj koroj!“

Post tio ni kuŝiĝas sur divanoj, kiuj estas starigitaj en rondo.
Ĉiun ekregas stranga bonhumora scivolemo. Ankaŭ la geservistoj
estas plenaj je atendemo.

La ordinara lumo estingiĝas. Brilas nur la Co-lumo.

Mateo Fromaĝi tenas en la mano la butonon de malgranda aparato, kies
turniĝo estas kvazaŭ nia vagonaro, kiu forkondukos nin. Li
komandas:

„Ĉiu okupu sian lokon!“

Silento ekregas en la ejo. Mi fermas la okulojn. Aŭdiĝas delikata
susuranta bruo. Ĝi ekflugas tra la ĉambro tiel mallaŭte kiel
papilio...

Mi sentas, ke mi fariĝas dormema. Momenton mi obstinas kontraŭ la
dormo, kiu peze metiĝas sur miajn palpebrojn, rondkuras en mia cerbo
kaj paralizas mian tutan korpon. Pli kaj pli profunde mi spiradas. La
silentego kaj spacego, en kiun mi ŝvebe falas, ŝajnas disfluigi
min. Jam mi ne sentas, kie estas piedoj aŭ manoj...

Mi nombras unu ... du ... tri ... per laŭta voĉo. Sed strange,
ankaŭ mia voĉo pli kaj pli malproksimiĝas. La vortoj apartiĝas
tiom, ke ili ŝajnas dise ŝvebi en la spaco ... mi sentas nur, ke
moviĝas miaj lipoj...

Kaj mi ankoraŭ memoras, ke mi ekĝemas profunde kaj poste ...
transdormiĝas en la Co-n...




30.


Mia korpo skuiĝas terure. Ĉiuj miaj ostoj klakas unu tra la alia.
Mia kapo pendolas senforte. Ha! Ŝajnas, ke mi partoprenas vagonaran
elreliĝon...

„Leviĝu! Leviĝu!“ kikerikas voĉo malagrabla kaj bone konata.

Mi malfermas la okulojn. Super mi kliniĝas la strigovitroj de Mateo
Fromaĝi, kiu ankoraŭ skuas maldelikate mian korpon tien kaj reen.
Kaj jen staras ankaŭ la kokokrianto, profesoro Sovaĝi kaj tiregas
miajn krurojn. Kaj ambaŭ ili faras tion kun tia fervoremo, ke mi
supozas, ke verŝajne ili freneziĝis. Mi sentas, kvazaŭ mi
vekiĝas post nokto dediĉita al la nigra kato -- alkoholo. Kion
signifas ĉio? La situacio ŝajnas al mi timige fremda. Mi serĉe
vagas en miaj memoroj. Fine mi restatiĝas tiom, ke mi sidleviĝas
kaj demandas dormebrie:

„Kaj la Co?“

„Ni estas meze en ĝi!“ ekkrias Fromaĝi, kiu kuras ekscitite en
la ĉambro tien kaj reen.

„Meze en ĝi!“ konfirmas laŭte la profesoro kaj kuras al la fenestro.
„Ha!“ li kriegas kaj montras tra la fenestro. „Antikva romano!
Malfalsa vivanta antikva romano!“

La krio elektras min. Per saltego mi staras ĉe la fenestro kaj
ankoraŭ ekkonas pinton de vestaĵo, kiu malaperas inter verdaj
arbetaĵoj.

Ŝanceliĝante, mi ekhaltas meze en la ĉambro. Ĉio ŝajnas turniĝi
ĉirkaŭ mi. Mi balbutas:

„Ĉu, ĉu ... ni estas ... en Romo?...“

„Nenia dubo!“ kokokrias Sovaĝi kaj ekpuŝas min kun stranga
petolemo, ke mi faletas denove al la fenestro.

Kaj Fromaĝi frapas mian ŝultron kaj el malantaŭe enoreligas:

„Ĉu vi jam ĵetis rigardon tra la fenestro? Kie restis nia vasta
erikejo, he? Ĝi forbloviĝis simple, ĉu ne? Kaj anstataŭas ĝin
belega parko. Kaj tie la marmora frontono, kiu leviĝas super la
pinioj? He, diru al mi, kio alia estus tio se ne Romo?...“

Post tio li repaŝas. Ravite li frotas la manojn.

„Romo, sendube Romo!“ li parolas. „Kaj sciu, kio estas plej
bela -- la _Co-a_ Romo!“

Mi trankviliĝis.

„Bone“, mi diras decide, „ni do alvenis, ni do elvagoniĝu! Sed
kie restis la sinjorinoj?“

„Ili tualetas.“

„Bone, ankaŭ ni iru lavi nin“, mi proponas, „kaj poste matenmanĝu;
mi ne sentas min bone. Ŝajnas, ke en mi furiozas postebrio. Krome
mia stomako krakas“.

Sed la profesoro faras malestiman geston:

„Lavi! Lavi kaj matenmanĝi! Alveninte en la antikva Romo! Estas
vera honto. Nur homo sen ia filologia sento povas demandi en tia
momento pri tiaspecaj superfluaĵoj!“

Sed mi turnas min al Fromaĝi:

„Aŭskultu! La afero efektive ne estas ŝercinda, se mi restos sen
lava akvo kaj matena manĝo. Supozeble ni hieraŭ drinkegis terure,
ĉar mi sentas, ke mia kapo zumegas.“

Fromaĝi ridetas.

„Nu“, li respondas gaje, „tio ja estas natura. Pripensu nur,
kian vojaĝegon vi faris. La organismo estas skuita...“

„Ĉu vi opinias? --“

„Kompreneble! Korpo kaj spirito estas ŝirataj el la normalaj
vivkondiĉoj, hahaha...“

Kaj li ekridas kun vizaĝo, kiu brilas pro kontentego...




31.


Ĉiuj ni sidiĝas ĉirkaŭ la tradicia ovala tablo.

La profesoro, kiu antaŭe mokis pri mi, kiam mi parolis pri
matenmanĝo, nun montras plej grandan apetiton.

Mi ĉirkaŭrigardas. Ŝajnas al mi, ke ĉiuj ni estas ŝanĝitaj.
Ĝoja atendemo regas ĉiun. Ĉiu estas pli freŝa kaj vigla kaj
montras serenan vizaĝon. Mi sentas en la sango agrablan pikpikadon
kaj ne povas sidi trankvile.

Fraŭlino Snob ŝajnas hodiaŭ malpli grumblema. Ŝi prilaboras ĵus
energie sian panon per butero kaj mielo. Kaj tion farante, ŝi diras
kun ĝuo:

„Tra la fenestro de mia ĉambro mi vidis en la ĝardeno belan junan
viron kun klasika kostumo kaj kun tiel belaj mirindaj kruroj kiel
marmora statuo...“

Sinjorino Kamilo ridante minacetas per la fingro:

„Mia kara! Mia kara!“

Fraŭlino Snob formetas panon kaj tranĉilon kaj rektigante sin, ŝi
koleretas:

„Kial? Kial mi ne diru tion?“

Tiam Mateo Fromaĝi ektintigas sian kuleron je telero kaj vokas:
„Mi petas silenton!“ Post tio li leviĝas kaj ekparolas:

„Karaj geamikoj! Ni feliĉe alvenis! Nia vojaĝo okazis sen iaj
malhelpoj. La antaŭdiroj de nia amiko Kovalo, ke ni eble maltrafos
la celon kaj erare alvenos en iu alia punkto de la terglobo -- ne
efektiviĝis! Mi elkalkulis ĝuste. Kaj ni fakte troviĝas en Romo de
Nerona epoko. La tekniko do akiris al si novan triumfon. La tekniko
do vivu!“

Ĉiuj eksaltas kaj gaje tintigas la glasojn. Post kiam ĉiuj sidiĝis
denove, mi eksaltas.

„Geamikoj!“ mi krias entuziasme. „Kio al homo normala ŝajnus
nekredebla kaj ridinda, kio ne estis ebla al iu alia vivanto -- tion
travivas kaj travivos _ni_! Romo, la celo de nia vojaĝo estas
atingita! Ankoraŭ ĉio ĉi ŝajnas al mi kvazaŭ sonĝo, en kiun mi
falis, iu fantaziega revaro, kiu ĉirkaŭas min per sia sorĉo... Mi
salutas vin, Romo! Mi salutas vin, praurbo de l’ kulturo kaj belo!
Hodiaŭ ni, elsenditoj de la dudeka jarcento, ekloĝis en vi, por
glori vian antikvan kulturon (Sovaĝi: brave!). Esperu ni, ke ni
montriĝos indaj je ĉi tiu antikva kulturo, ke ni alportos al viaj
loĝantoj nur bonon! Jes, karaj geamikoj, grandioza estas la triumfo
de la tekniko, kiu ebligas ĉion ĉi. Sed la tekniko akiris ĉi tiun
triumfon ne per si mem. Ho ne! Homo devis esplori ĝin kaj konduki
ĝin per la genieco de sia spirito al tiu grandioza triumfo. Kaj kiu
do estas tiu geniulo, kiu senlace eksperimentadis tage kaj nokte? Kiu
do esploradis kaj malkovris la enigmon de la Co? Vere, nur homo kun
genia spirito kaj eminenta sciencisto kapablis tion akiri, kion
akiris nia kara amiko Mateo Fromaĝi! Estas do lia grandega merito,
ke ni hodiaŭ matenmanĝas meze en la antikva Romo. Lin ni danku do
antaŭ ĉio! Mi scias, ke li estas homo modesta. Ke li ne atentas la
grandan homaron, kiu lin metus sur tronon de gloro ĝis nun nevidita.
Ke li malŝatas la fanfaronemon, kiu regas en la granda mondo. Ke li
dediĉas sin en sia silenta domo al la profunda studo de la scienco
-- ne por poste esti levata en glorosferon per aplaŭdego de l’
homaro, sed por fari pozitivan laboron. Mi do ekkrias, alveninte en
la antikva Romo: _vivu nia amiko Mateo Fromaĝi!!!_“

Mia parolado vekas laŭtan eĥon de entuziasmo. Ĉiu krias „vivu“
kaj levas la glason. Fromaĝi mute premas mian manon kaj pro hontema
embaraso ŝovetadas siajn okulvitrojn. Nur la profesoro sidas,
strabas el sub la sulkigitaj brovoj kaj kokokrias: „Silentu!“
Post tio ankaŭ li leviĝas kaj ekparolas kun sovaĝaj gestoj:

„Estimataj kunvojaĝintoj!...“

Sed en tiu momento malfermiĝas la pordo. La kuiristino, svingante
kuiran kuleregon, kaj la ĉambristino tirante balailon kuregas en la
ĉambron. Ilin sekvas malpli rapideme Karolo. La virinoj krias
ekscitite samtempe:

„Ili volas nin mortigi!“

„Ili sieĝas la domon!“

„Ili atakos ĝin kaj mortigos nin ĉiujn!“

Karolo raportas:

„La afero estas danĝera. Furiozanta amaso da homoj ĉirkaŭas la
domon kaj ĝis nun ne atakis pro ia neklarigebla timemo, kiu evidente
retenas ilin. Sed tuj ni devas defendi nin.“

Ni ĉiuj eksilentas. Kaj nun ni aŭdas klare kriojn kaj tumulton. Ni
ĉiuj ektremas.

„Jen la armiloj!“

Tion dirante, Karolo metas sur la tablon diversajn pafilojn kaj
revolverojn, kiujn li alportis.

Instinkte mi ekprenas unu revolveron. Sed tuj la profesoro etendas
super la armiloj siajn rabobestajn ungegojn kaj ĵetas malamikan
rigardon:

„Ĉu vi freneziĝis?“ li furiozas. „Vi volas pafi kontraŭ ĉi
tiujn bonkorajn homojn?“

Fromaĝi kvietigas:

„Ne, ne, trankviliĝu. Nur ne pafu! Ni venas kiel amikoj. Ili
kompreneble timas nun tuŝi la domon, kiu ja supozeble ŝajnas al ili
kvazaŭ falinta de la ĉielo. Sed atendu momenton!“

Tion vokante li rapidas al plataĵo sur la muro. Sur ĝi estas
fiksitaj same kiel en ĉiuj aliaj ĉambroj kaj ĉe la pordego de la
korto ĉiuj funkciiloj kaj kontaktiloj, kiujn ni povus bezoni. Li
rapide turnas unu el la butonoj. Tion farinte, li revenas al ni kun
rideto.

„Nun vi povas esti tute trankvilaj! Ni estas ŝirmitaj kontraŭ
ĉia atako. Sciu, ke zono da koncentritaj R-radioj ĉirkaŭas nian
domon kiel muro. Al neniu estas eble, trairi ĉi tiun nevideblan
muron. Kaj nun malsupren! Ĉiu venu kun mi!“

Li antaŭiras per paŝegoj, kiuj strange kontrastas liajn mallongajn
krurojn. Ĉiu sekvas lin. Kaj ekmoviĝas en malgranda procesio la
elektitoj de la homaro, por unuafoje kontaktigi la dudekan jarcenton
kun la antikva mondo...

Mi iras lasta. Ŝtele mi ĉirkaŭrigardas. Rapide mi ekprenas
revolveron kaj enpoŝigas ĝin...




32.


Homoj staras antaŭ la domo. Amasegoj: buboj, junuloj, virinoj, viroj
-- kaj ili ĉiuj levas la brakojn kaj kriadas. Kiam ni surpaŝas la
sojlon de la domo, la tumulto duobliĝas. Malkvietege ili etendas la
brakojn kontraŭ nin.

Ankaŭ ni estas ekscititaj. Nur fraŭlino Snob rigardas kun granda
trankvilo tra sia lorneto la ekscititan popolon. Mi estas konvinkita,
ke ŝi serĉas belajn junulojn.

Mateo Fromaĝi montras strangan malaplombon. Li kaŝiĝis tute
malantaŭ la dorso de Sovaĝi kaj perforte ŝovas lin antaŭen. Kaj
tion farante, li petegas kun infana senhelpo:

„Gvidu vi la diskuton, estimata profesoro! Vi estas inter ni la
sola, kiu bone scipovas la latinan lingvon.“

La profesoro paŝas antaŭen kun admirinda kuraĝo. Li metas kruce
siajn brakojn sur la bruston. Li penas eltiri sian kapon el inter la
ŝultroj por aspekti impone.

„Kion vi volas?“ li demandas en latina lingvo kun la fiero de
l’ dudeka jarcento.

Respondas malkomprenebla kriado. La profesoro sulkigas la brovojn.

„Mi nenion komprenas!“ li rekrias. „Unu parolu!“

Oni ŝovas antaŭen maljunan viron, kiu tuj komencas pasian paroladon.
La amasa ĥoro de tempo al tempo aplaŭdas lin per kriegoj ĉe
supozeble imponigaj esprimoj. Mi komprenas nur unuopajn vortojn
kiel „posedaĵo“, „Sabellius Rufus“, „sklavoj“, „fremdaj barbaroj“
(tio estas verŝajne ni!), sed la senco de la parolado estas al
mi malklara.

La profesoro returnas sin al ni kaj kokokrias:

„Tiu homaĉo ja parolas mizere. Li elbuŝigas abomenan lingvaĵon.
Sen iu orda vortokonstruo kaj stilo. La ‚_consecutio temporum_‘
li tute ignoras. Verŝajne estas iu vulgara dialektaĉo. Mi komprenas,
ke ni troviĝas en la ĝardeno de homo, kiun li nomas Sabellius
Rufus. Ke la sklavoj de tiu ĉi sinjoro bruas antaŭ nia domo, por
ke ni forlasu la lokon plej rapide. Tiu homaĉo eĉ minacas, ke li
persekutos nin per la pretoro!“

„Kion ni do faros?“ demandas ĉiuj timeme.

„Plej simple ni intertraktu kun tiu Sabellius Rufus mem“, mi
proponas kaj tuj laŭte krias al la homamaso: „Sabellius Rufus!
Sabellius Rufus!“

„Jen li venas!“ oni respondas.

La homoj disiĝas. Altkreska viro alpaŝas. Lin akompanas alia, kiu
verŝajne vokis lin. Sabellius Rufus estas riĉe vestita. Tiel
ŝajnas al mi. Kun miro mi rigardas lian ruĝan togon, kiu estas
faldita majstre, kaj lian senbarban karakterizan kapon kun okuloj,
kiuj palpebrumas fiere. La akompananto, kiu iras humile apud sia
granda sinjoro, paŝas antaŭen. Li tusetas pro embaraso kaj komencas
novan paroladon.

„Li estas speculo de mastrumestro“, murmuras klarige la profesoro,
„kiu venigis sian sinjoron.“

Subite la profesoro ekkuregas en rondo kaj krias kolere:

„Ne! Ne! Neniam! Ha, ili postulas, ke ni tuj foriru kaj forprenu la
domon. Ĝi staras sur valora florplantejo de Sabellius Rufus. Kaj ili
volas nin akuzi pri posedaĵa detruo kaj sorĉado, tiaj azenaĉoj!“

Fromaĝi fingre kombas sian hararon kaj postkuretas la profesoron.
Kun zorgoplena admona voĉo li krias:

„Diru al ili, ke ni estas lernavidaj fremduloj!“

La profesoro interpretas tion latine -- kun tia sukceso, ke la popolo
respondas per kriegado kaj ekscitiĝas tiom, ke ĝi atake ĵetas sin
kontraŭ nin.

Ni ĉiuj devas subite ridegi: kia spektaklo prezentiĝas! La homaro
haltas subite antaŭ ni. Retenas ĝin la nevidebla muro. La unuaj
homoj premegas sin antaŭen kaj tamen ne povas antaŭeniĝi. Ili
baraktas senhelpe per piedoj kaj brakoj antaŭ nevidebla malhelpaĵo.
Dume la malantaŭa amaso pelŝovas pli antaŭen, tiel ke la unuaj
estas en danĝero platpremegiĝi en la aero. Kia komika aspekto!

Sur la frunto de la profesoro perliĝas ŝvito. Tiom li varmiĝis pro
ekscito. Viŝante la ŝviton, li ĉirkaŭĵetas fulmrigardojn kaj
diras kun indignego:

„Bandaĉo! Ha, kiel ili fuŝparolas! Mia orelo, kiu kutimas aŭdi
nur klasikan latinon, apenaŭ kapablas kompreni. Kiel ili intermiksas
la vortojn! Kiel siblas ilia voĉo! Terure! Terure!...“

Petolego tentas min. Rapide mi elpoŝigas mian revolveron. Ses pafoj
sinsekve ektondras en la aeron...

Sinjorino Kamilo ekkrias. Fraŭlino Snob falas kiel ligna ŝtipo en
la helpopretajn brakojn de Maria.

Kaj la romanoj?

Kriego akresona ... repremiĝo barakta ... hombuliĝo ... terenfalo
... forkurego ... terura panika ĥaoso...

Nur Sabellius Rufus staras rekta, sed kvazaŭ surdigita, kun vizaĝo
blanka kiel faruno, kun tremanta pantalono...

„Kion vi faras? Kion vi faras?“ ekscitiĝas Fromaĝi kaj salte
kaptas mian levitan brakon.

Sed la profesoro kokokrias kun sovaĝa ĝojo:

„Bone! Pafu! Ĵetu kuglojn en tiujn kanajlojn!“ kaj aldonas
latine kun soneganta voĉo: „Fulmon ni tenas en niaj manoj! Ni
estas dioj!“

Milita furio ekkaptas lin. Antaŭen al batalo! Ha, kiel ili rifuĝas!
Kiel ili falas teren pro timtremo... Sovaĝa kuraĝo plenigas lian
bruston. Kun triumfa krio li kuregas antaŭen, por persekuti la
rifuĝantojn. Sed tiam li ĵetiĝas kontraŭ la nevideblan muron de
Fromaĝi. Li baraktas kiel granda skarabo kun etenditaj manoj kaj
piedoj kontraŭ la malhelpaĵo, kaj tion farante, li krias kiel
frenezulo.

Mateo Fromaĝi kolere tiregas sian hararon:

„Arogantegaĵo! Arogantegaĵo! Kiel vi povas fuŝi en tia maniero
mian paceman eniron en la antikvan Romo-n! Sensencaĵo!“

Rapide li ĉesigas la Co-fluon, kiu ĉirkaŭas la domon. Post tio la
profesoro falegas teren kvazaŭ plumba bulo. Sed Fromaĝi ne atentas
tion. Li solene paŝas al Sabellius Rufus kaj donas al li la manon.
Kun penego serĉante la latinajn vortojn li diras:

„Nobla sinjoro! Nenio estas timinda. Ni estas civitanoj de alia
mondo. Ni volas montri al vi ĉi tiun mondon. En trankvilo kaj paco.
Se ni kaŭzis al vi iun ajn malutilon, ni rekompencos vin. Mi invitas
vin en mian domon!“

Volante reliberigi min, mi tuj helpas al Fromaĝi. Mi preparis antaŭ
la vojaĝo sekvantan alparolon en latina lingvo:

„Ni venas el lando de mirakloj. Misteraj fortoj estas kun ni. Vi
kaj la romanoj vidos kaj travivos aferojn eksterordinarajn, se vi
rilatos al ni paceme. Diru al la homoj kaj al viaj sklavoj, ke ni
estas homoj plej pacemaj en la mondo. Kaj feliĉigu nian domon per
via ĉeesto!“

Sabellius Rufus evidente komprenis nin. Li klopodas liberigi sin de
la timo kaj revokas siajn sklavojn. La terenfalintoj leviĝas, la
rifuĝintoj revenas malrapide. Sed ili haltas malproksime en respekta
duonrondo. Nur rikananta maljunulo en disŝirita malpura vestaĵo
starigas sin kuraĝe apud Sabellius Rufus kaj rigardas nin per vastaj
okuloj pli scivole ol timeme.

Mi montras mian revolveron kaj klarigas:

„En tiu ĉi aĵo do estis la fajro, kiun mi ĵetis en la aeron. Sed
ĝi malutilis al neniu; ĉar tio estas ŝerco.“

La profesoro alpaŝas. Li lamas forte kaj frotas sian dekstran
kruron. Li siblas kolere:

„Sed ne estis ŝerco, ke vi volis ataki nin!“

„Silentu!“ mi diras. „Ne interrompu nian pacan interparolon.
Por tiaj aferoj vi estas homo nekonvena.“

La profesoro metas kruce la brakojn sur la bruston kaj ĵetas mokajn
fulmrigardojn.

Kaj dum ni ĉiuj staras silente kaj fikse rigardas la romanojn,
Fromaĝi ripetas sian inviton. Sed la romano ankoraŭ hezitas. Tiam
mi krias kuraĝiĝe:

„Rigardu, nobla sinjoro! Nenio okazis. Neniu homo estas vundita,
neniu mortis!“

Tiam el malantaŭe aŭdiĝas tomba voĉo:

„Unu mortis!“

Ni ĉiuj ektimegas: kio okazis?

Efektive! Kvar viroj paŝas el la arbetaĵo. Kaj funebre sur portilo
ili portas homon senvivan. Dum ili proksimiĝas pli kaj pli, du
grandaj botaj plandoj ŝoviĝas al ni en profana malpureco. Kaj
malzorgita vestaĵo de nia tempo kovras tiun strangan kadavron. Mute
la portantoj metas teren la homaĵon...

Tiu ĉi sceno kaŭzas spirprenantan nervostreĉon. Ni rigardegas la
mortinton...

Malantaŭ mi ekridas kelkaj voĉoj.

Tondre! Ĉu estas eble?

Fromaĝi fingre kombas sian hararon kaj ŝovetas siajn okulvitrojn.
Kaj rigardante fikse la mortinton, li krias kolere:

„Arogantegaĵo!“




33.


Kaj okazis mirindaĵo!

La „mortinta kadavro“ (laŭ fraŭlino Snob) estas -- Tabakaĉ!

Haha! Elkraĉis lin la dudeka jarcento senkompate en la Co-n! Dum li
dorme kuŝis en la arbareto, li senvole fariĝis „korpeca malhelpaĵo“
en la Co-a mondo. Fromaĝi elektis ja por nia eksperimento la nudan
erikejon -- tute prave. Ĉar aĵoj troviĝantaj sur la eksperimenta
kampo devas esti materiaj malhelpaĵoj en la Co-a vivo. Se starus
domo sur la erikejo, ĝi same starus ankaŭ nun en la antikva Romo...

Revenis do la filo, kiun ni elpelis kun malŝato el la paradizo de la
Co. Li persistis ĝis triumfo. Kaj la favora sorto malfermis al li
denove la pordegojn de la sorĉa lando. Bonvenon Tabakaĉ!...

Karolo alportas rapide la rezervan „kontaktilon“, kiu komence
estis destinita por Tabakaĉ. Sub la efiko de la Co-fluo tiu
malfermas la okulojn, palpebrumas kaj ĉirkaŭrigardas senkomprene.
Post tio li faras manmovon al la brusta poŝo, el kiu -- mi
ŝtoniĝas rimarkante tion -- serene elrigardas lia pipo! Tondre!
Ankaŭ ĝi fariĝis „korpeca malhelpaĵo“.

La romanoj malpacienciĝas. Per gesto mi montras sur Tabakaĉ-on:

„Rigardu!“ mi diras. „Li ne mortis. Li nur pleniĝis je dolĉa
vino. Kaj li estas unu el niaj sklavoj, kiu sin kaŝis...“

„... kaj kiun ne maltrafos justa puno!“ aldonas Fromaĝi kun
kolerego. „Tiu homo pekis kontraŭ ni. Li fuŝe profanis la
sciencon! Tiu ... kiel li nomiĝas ja...“

„Tabakaĉ“, mi helpas.

„Jes, tiu Tabakaĉ do estas krimulo!“ Kaj turnante sin al
Tabakaĉ, kiu leviĝis kaj malsaĝe ĉirkaŭrigardas: „Iru en la
domon, vi homo!“ Sed ĉar li daŭrigas la paroladon latine, la
nenionfaristo, ne komprenante, restas sur sia loko.

Sabellius Rufus alpaŝas pli proksimen. Tion ĉi li komprenas:
malobeema sklavo! Facile li povos helpi kaj per ĉi tiu helpo eble
akiri la bonvolon de la fremduloj, armitaj ja per dia potenco.

„Mi sendos al vi, fremdulo, mian vipiston“, li diras serveme,
„aŭ transdonu la krimulon al mia sklavestro“.

Kaj per mansigno li vokas homon. La sklavestro alrapidas, kliniĝas
kaj parolas kun profunda respekto:

„Nobla sinjoro! Kun plezuro mi metos vian sklavon en la turmentilon,
aŭ ĵetos lin en la Tartarus-on, aŭ mi alnajligos lin al kruco, aŭ...“

Ni ĉiuj ektremas pro teruro. Fromaĝi pro timego ektiras siajn
hirtajn harojn kaj krias ekscitite:

„Ne! Ne!“

Tiam la rikananta maljunulo kun la disŝirita kaj malpura vestaĵo
aldonas ankaŭ sian konsilon:

„Transdonu lin nur al Barbatus, al la sklavestro de Sabellius
Rufus. Ne timu, ke li ne punos lin sufiĉe kaj konvene. Li estas
viro, kiu bonege kapablas kuraci obstinan animon. Per skurĝo kaj
bastono. Krome, tre avidaj estas la murenoj, kiuj naĝas en la lageto
de mia estro. Kaj bongustaj estas la murenoj...“

Kaj la maljunulo ŝmace lekas la lipojn.

„Ne! Ne!“ rediras Fromaĝi konsternite.

La allogaj bildoj el la antikva mondo ekinteresas la profesoron. Liaj
okuloj ekbrilas pro scivolemo kaj li demandas fervore la maljunulon:

„Kiu vi estas?“

„Filozofo.“

„Li vivas en mia domo“, klarigas Sabellius Rufus, „kaj mallongigas
al mi la malrapidemajn horojn“.

„Do, li estas gaja filozofo“, mi diras.

„Ĉu eble kinikulo?“ demandas la profesoro.

„Cinikulo!“ mi kontraŭdiras.

„Kinikulo!“ fulmrigardas min la profesoro.

Tiam la maljunulo metas la dekstran manon malantaŭ sian grandan
orelan konkon.

„Ŝajnas, ke mi ne aŭdas ĝuste“, li rikanas. „Aŭ vi, noblaj
fremduloj, parolas malĝuste. Certe -- mi apartenas al la ĉinika
lernejo...“

„Al kiu lernejo?“ demandegas la profesoro kun sovaĝa gesto.

„Al la ĉinika.“

La profesoro pugnofrapas sian frunton.

„Ankaŭ li parolas malĝuste!“ li ĝemas.

Post tio li turnas sin kun vizaĝo, en kiu trajtiĝas malesperego, al
la filozofo:

„Diru, vi kvirito, romano, homo fiera kiel Kezaro kaj elokventa
kiel Kikero! Diru, kial vi parolaĉas kvazaŭ lernanto forpelita
honte el la lernejo?“

Denove la cinikulo metas sian manon al la orela konko.

„Mi aŭdas barbarajn sonojn“, li mokas. „Ĉu vi eble volas esti
latine parolanta filozofo kaj saĝulo? Vi? Kiu vi havas kapon, kies
senhareco respegulas vian malsaĝon, kaj kiu vi grakas kvazaŭ
germana korvo? He, kie staris via lulilo, vi posteulo de Kikero?“

Sabellius Rufus kaj liaj akompanantoj ekridas moke. La profesoro
ekscitiĝas pro ĉi tiu ofendo treege. Vane li serĉas latinajn
vortojn. Lia kolero engorĝiĝas. Mi afable interhelpas:

„Pardonu, noblaj sinjoroj! Ni estas fremduloj, kiuj scipovas vian
lingvon nur malperfekte. Se la saĝulo apud mi eraris, diru tion,
Sabellius Rufus!“

Tuj la nomito respondas serioze kaj serveme:

„Vi parolas ja, kiel kutimas paroli fremduloj. Kaj la nomoj
‚Kezaro‘ kaj ‚Kikero‘ amuzis mian kunulon. Ankaŭ ‚kinikulo‘
ja sonas ne malpli amuze.“

„Kaj do, kiel vi parolas?“

„Ĉezaro, Ĉiĉero, ĉinikulo...“

Kvazaŭ pezaj ŝtonoj, ĵetitaj de malica mano, falas tiuj nomoj sur
la kapon de Sovaĝi. Ili falas tiel forte, ke li ŝajnas sidfaliĝi
teren sub iliaj trafoj.

Jen! Li kaŭras sur la ŝtupoj. Peze pendas lia kapa globo. Malamike
strabas la okuloj. Liaj manoj ungetenas liajn botojn. Ŝajnas, ke en
sia koro li konservas sian hipotezon „kikerikan“, ke li estas
preta ĝin defendi kontraŭ ĉiu atakanto...

La cinika filozofo faras per la mano super lia kapo geston de
kompato...




34.


La brava Sabellius Rufus enpaŝas nian domon.

Tuj li falas en la dudekan jarcenton. Kaj la impresegoj, kiujn faras
nia tempo sur lian mizeran cerbon de l’ unua jarcento, efikas
strange: perdiĝas lia fiero kaj nobla sinteno, sed ankaŭ lia
timemo. Ŝajnas, ke li fariĝis infano, kiu unuafoje vizitas
grandegan bazaron de infanaj ludiloj. Entuziasmigas lin la
ŝtuparejo, la granda vitra halo, la mebloj, la galerio, la bildoj.
Kaj li paŝas tra la ejoj kvazaŭ somnambulo, ofte ekhaltas, ekprenas
sian kapon kaj krias:

„Kia kulturo! Kia abundo da ĉielaj fortoj! Ŝajnas, ke ĉion ĉi
kreis dioj...“

Kaj la honesta filozofo, kiu sekvas kiel hundo, laŭfaras simie liajn
miron kaj gestojn kaj rikanante kriaĉas:

„Kaj ĉio, kio estas en ĉi tiu domo, ho Sabellius, apartenas nur
al vi! Ĉar la mirindaĵo kreiĝis sur via grundo kaj tero!“

Rapide ni klopodas senbazigi tiun strangan opinion. Fromaĝi provas
klarigi al la romanoj en malperfekta latina lingvo, kiamaniere ni
venis al Romo. Ke nia estado estas nur efemera... Tamen li ne
sukcesas konvinki ilin. Estas ja neeble klarigi kaj kredigi al ili la
funkciadon de la aerooptikaj plataĵoj kaj de la Co. Pli efikas nia
promeso, ke la grundposedanto estos riĉe rekompencata. La okuloj de
Sabellius Rufus ekbrilas avide. La filozofo tuj ekpetas kun voĉo de
almozulo:

„Donu ankaŭ al mi iom da via dia abundo! Ŝajnas, ke mi paŝas
nudega inter silkaj brilantaj vestaĵoj...“

„Vi ricevos ambaŭ“, decidas Fromaĝi.

Ni eniras la manĝoĉambron. Ĉi tie la sinjorinoj akceptas honore
la antikvajn gastojn. Cili, la servistino, surtabligas malgrandan
lunĉon.

La romanoj manĝas kaj trinkas kun kreskanta raveco. La manĝilaro
estas por ili nova enigmo. Sabellius Rufus enmetas sian manon en la
kaviaron kaj la filozofo provas ŝteleti la manĝilaron, pri kio li
ne sukcesas dank’ al la argusaj okuloj de fraŭlino Snob, kiu
observas lin tre atente. Ili admiras ĉion kvazaŭ sanktaĵojn: la
pladojn, la telerojn, la glason...

Sinjorino Kamilo zorgeme enverŝas al ili ŝereon, kiu kaŭzas en
iliaj antikvaj gorĝoj komence gratadon kaj fortan tusadon. Sed kiam
iltei alkutimiĝis, ili trinkas glason post glaso. Nur konjako ne
trovas ilian ŝaton, sed anstataŭe delikata porsinjorina likvoro
trovas ilian indulgon...

Subite ĉe fino de la manĝo la gastoj eksaltas kun timego. Ni
bruligis niajn cigarojn. La elektra fajrobruligilo estas nova terura
sorĉo!

Ankoraŭ pligrandiĝas ilia timo, kiam mi ekbruligas kandelon per
simpla alumeto kaj proponas al la brava Sabellius ĉi tiun fajron kun
cigaredo. Li kontraŭstare baraktas per manoj kaj piedoj.

Dume la filozofo kun larmoj en la okuloj petas la alumetujon, kiun ni
donacas volonte al li. Post tio li bruligas alumeton post alumeto.
Tion farante, li rigardadas kun okuloj de ludanta infano la
bruliĝantan flamon...

Fine, kiam ni ĉiuj varme petis, Sabellius provas kelkajn ektirojn el
la cigaredo, sed tuj li ektusegas konvulsie. Ankaŭ la filozofo ne
fartas pli bone. Mi provas konsoli la tusantojn kaj klarigas, ke ĉi
tiu malgranda papertrunketo estas tute senkulpa aĵo...

Kvankam Fromaĝi protestas energie kaj fraŭlino Snob pepante indignas,
mi vokas en la ĉambron Tabakaĉ-on kaj aranĝas „fumprezentadon“.

Unuaranga sensacio: la nenionfaristo nubumata de la pipa fumo kvazaŭ
antikva ofera altaro! Kun buŝincensilo! (Bedaŭrinde nur, ke ĝi ne
samodoras kiel antikva incensaĵo!)

Sabellius, kiun la vino ŝancelas jam forte, nepre volas ekkoni la
efikon de ĉi tiu ofera fumo sur antikvulon. Li volas voki do unu el
siaj sklavoj. Li ŝanceliĝas al la fenestro kaj volas tra ĝi elmeti
sian kapon. Bum! Lia kapo kolizias kun la fenestra vitro, kaj li
ektimegas tiom, ke li sidiĝas sur la plankon kaj fikse rigardas al
la misteraĵo. Ni trankviligas lin. Kaj nun li palpas kaj karesas
senĉese la „glaciiĝantan aeron“ kaj metadas sian vinovarmegan
frunton sur la malvarman vitroplaton...

La sklavo aperas. Li falas antaŭ ni teren pro humilego kaj timo. Sed
piedbato de l’ honesta filozofo starigas lin denove.

Tabakaĉ donas al li la pipon, el kiu la fumo leviĝas dense kaj
morde. Kun drasta mimiko li klarigas la arton de fumado. La
kompatinda sklavo eksuĉas je la pipo. Tion farante, li tenas la
pipon per ambaŭ manoj, kiel oni tenus iun eksplodeman danĝeraĵon.
Li eltiras sian longan kolon kvazaŭ ansero. Lia tuta korpo tremas
kaj liaj okuloj ŝveliĝas. Sabellius kaj la filozofo garde staras.
Ili ne permesas, ke li ĉesus. Li ekŝvitas, spirĝemegas, freneze
turnas la okulojn. Tabakaĉ rigardas la fumanton kun malica ĝojo.
Kiam la fumprezentado atingas sian kulminacian punkton, rikanas
Tabakaĉ:

„Atentu! Tuj li eksplodiĝos! Li ne kutimas la fumadon. Li ne
eltenas ĝin.“

Per puŝego mi ekspedas la sklavon antaŭ la domon. Tabakaĉ estis
prava: antaŭ la pordo okazas la katastrofo!

Sabellius aplaŭdegas pro ĝojo kaj anoncas laŭte, ke li trovis
novan punilon por siaj sklavoj! Ke tuj ni donacu al li por tiu celo
la „venenan fumon“.

Sed Fromaĝi rekrias kolere:

„Arogantegaĵo!“

Tabakaĉ responde montras vizaĝon, kiu brilegas pro kontentego kaj
fiero. Efektive: heroan faron faris lia pipo!...




35.


Horoj pasas -- unu post alia. Sed la romanoj sentas sin tiel bone kaj
agrable en la dudeka jarcento, ke ili tute ne intencas nin forlasi.
Precipe nia vino estas forta allogilo por iliaj antikvaj gorĝoj. Kaj
ili nun komencas fariĝi ebrigajaj. Ili parolas jam preskaŭ
nekompreneblan latinon kaj kantaĉas iajn stratajn kantojn -- mi
supozas iajn antikvajn ŝimimelodiojn...

Tial mi rapide forprenas la alkoholaĵojn kaj alportas akvon de
„Selters“, kiu tuj trovas ilian aprobon. Tian „tiklantan“
akvon ili ankoraŭ ne trinkis...

La pordo malfermiĝas. En la ĉambron paŝas per grandaj paŝoj, kiel
paŝis la tragediistoj de la antikva lernejo, la profesoro. Li
entiras sian kapan globon profunde inter la levitajn ŝultrojn. Kruce
metante siajn manojn sur la bruston, li tondras al la timigitaj
antikvuloj sian demandon:

„Romanoj! Kviritoj! Vi do povas ĵuri je la hejmaj dioj, ke la dia
Kezaro estis Ĉezaro kaj la ne malpli dia Kikero estis Ĉiĉero?“

Lia voĉo ekscitiĝas kaj siblas la „ĉ“ kiel serpento. Ambaŭ
romanoj riverencas profunde.

„Mi ĵuras je Isis“, ridetas Sabellius.

„Kaj mi je Priap“, rikanas la filozofo.

Kvazaŭ estante jam mem antikvulo, li disŝiras sian vestaĵon pro
doloro kaj montrante sian nudigitan bruston (fraŭlino Snob proteste
forlasas la ĉambron!) li krias patose:

„Vi celis ĉi tiun viran bruston kaj vi trafis ĝin; finfinu vian
faron kaj parolu greke!“

La romanoj ne komprenas la nebulan sencon de ĉi tiu mistera
parolmaniero. Sed mi ektremas pro interna ĝojo: ankaŭ Basilevs kaj
Odyssevs ricevos nun la mortan baton. Kaj tuj mi demandas la
romanojn:

„Niaj noblaj gastoj ja parolas greke, ĉu ne?“

„Ĉiu klera romano parolas greke“, respondas Sabellius.

„Ekagu do“, krias la profesoro, „jen mia vira brusto! Enbatu
vian mortan glavon!“

„Ĉu do plaĉus al unu el vi, ĝojigi nin per greka parolado aŭ
per kelkaj versoj de Homero?“ mi tradukas la kriadon de la
profesoro el la Sovaĝi-a dialekto en kompreneblan lingvon.

La filozofo konsentas. Li sidigas sin sur angulon de la tablo,
ŝajnigas, ke li tenas en la manoj liron kaj deklamas el la
„Odysseus“. Estas stranga kantmiksaĵo, forte skandanta, tamen
bone komprenebla. La dia Odysseus estas flatata de la ĉarma nimfo
Kalypso, ke li forgesu sian nostalgion... La karpa buŝaĉo de la
filozofo akriĝas dolĉe kaj susuras la fatalon de Kalypso:

„Aej de malakojsi kaj ajmyliojsi logojsi telgej, aŭtar Odysseus...“

„Brave!“ ni ĉiuj ekkrias ĥore kaj aplaŭdas. „Vivu Odysseus!
For Odyssevs!“

La kapo de la profesoro kliniĝas sur lian heroan bruston. Li falas
en seĝon. La manojn li metas sur la kapon, kvazaŭ por ŝirmi ĝin
kontraŭ duŝo da teruraj kaj mortigaj vortoj. La filozofo eksilentas
kaj konsternite rigardas sian saĝulkolegon, kiu supozeble emociiĝis
tiom pro la versoj de Homero.

Ĉiuj ni ĉirkaŭas la profesoron kun kompato. Kaj Fromaĝi terure
embarasiĝas pro tio, ke la vojaĝo, kiun li ja ebligis, kaŭzas
tiajn malagrablaĵojn. Ŝajnas, ke en tiu ĉi momento plej volonte li
kurus kaj ekmovus la aerooptikajn plataĵojn, por ekspedi nin en
alian epokon...

Tiam la profesoro ekrektiĝas. Li starigas antaŭ sin glaseton kaj
enverŝas konjakon. Ekprenante la glaseton, li daŭras laŭte: „Do,
iru for ĉiu scienco kaj filologio, vivu sola la ĝuo!“ eltrinkas
kaj forĵetas la glason sur la teron, kie ĝi rompiĝas tinte.

La filozofo ektimegas tiom, ke li falas de la tablo. Li rampas al la
romperoj de la glaso. Kun doloraj vekrioj li kolektas la restaĵojn
de la multvalora ujo...

      *       *       *       *       *

„Noblaj kaj altŝatataj gastoj!“ mi parolas solene. „Venis nun
la momento de disiro. Sed vi ne foriros el nia gastema domo kun
malplenaj manoj. Sciu, ke ni, kiuj estas potencaj fremduloj, scipovos
vin rekompenci tiel, kiel konvenas por noblaj romanoj. Kaj ni elpagos
al vi nun ia rekompencon por tio, ke ni tuŝis vian posedaĵan
rajton.“

Maria alportas paperon kaj inkon por noti la rekompencajn postulojn.
Nova ekmiro! Nova entuziasmiĝo! La papero skuas Sabellius-on el la
dormemo. Kaj la filozofo, kiu ŝtelprenaĉis mian krajonon, tiras
kiel infano serpentajn liniojn sur la senmakula blanko de l’
papero. Kiam mi demonstras skrabgumon, la filozofo genufleksas antaŭ
mi kaj petegas, ke mi permesu al li ĝian uzadon. Li krajonskribaĉas
sur la papero, forskrapas kaj denove kurigas kun infana fervorego la
krajonon trans la blankan supraĵon. Dume Sabellius spiregante kaj
ŝvitante penadas per inko pentri literegojn...

Dio kompatema! Ŝajnas, ke la „karaj gastoj“ estas ne forigeblaj.
Kion fari? La dudeka jarcento ekprenis ilin tiel forte kaj ame en
siajn brakojn, ke eĉ la rabobestaj ungoj de la profesoro ne kapablus
ilin elŝiri. Jam mi cerbumas pri tio, ĉu ne povus helpi la pipo de
Tabakaĉ? Ke ni simple forfumaĵus ilin laŭ la „eksploda“ maniero?...

Tiam sinjorino Kamilo kaj Maria alportas la donacojn. Kaj Fromaĝi
anoncas kun ĝojo, ke nun okazos la elpago. Li ĝojas kiel patro, kiu
pridonacas siajn infanetojn en vespero de kristnasko...

Sabellius Rufus ricevas sekvantaĵojn: kelkajn foliojn da papero,
plumon kaj boteleton da inko, du alumetujojn, forketon el
arĝentimitaĵo, akvan glason, silkĉapelon kaj ombrelon...

Ni prezentas al li pluvombrelon konvenan por sinjoro. Sed kiam li
vidas la sinjorinajn sunombrelojn, li petadas tiel longe kaj insiste,
ke ni fine permesas al li elekti anstataŭ simple-kolora pluvombrelo
rezedoverdan sunombrelon kun blankaj, pendantaj puntoj...

La filozofo ricevas unu paperfolion, krajonon, skrapgumon kaj silkan
ĉapelon.

Kaj nun okazas brua sceno: verŝante larmojn, li petegas ankaŭ
sunombrelon. Sinjorino Kamilo estas kortuŝita kaj ne povas vidi
larmojn. Ŝi volas doni la ombrelon. Sed la profesoro, kiu sentas
malamikan venĝemon kontraŭ la filozofon, krias senkompate:
„Neniam!“ kaj metas siajn ungojn super la ombrelojn, kiuj kuŝas
sur la tablo. Fromaĝi rigardas la filozofon kun kompato kaj kun
embaraso aŭdas la pasiajn porpetojn de sia edzino. Kvankam mi
tutkore cedus al la kompatindulo la ombrelon, tamen mi insistas: ne
donaci! Mi prave argumentas, ke ni senvalorigus per tio terure la
donacojn de Sabellius...

Mi diras al Sabellius, ke liaj donacaĵoj valoras 5000 sestercojn.
Aŭdante tion, li deklaras, ke li estas kontenta. Ambaŭ ili
troviĝas en ŝanceliĝa stato de alkoholo kaj ĝojo kaj deziregas
montri siajn trezorojn publike al la romanaro.

Kaj dum la suno subiras post la verdaj arboj, du homoj paŝas el la
domo. Brakon en brako ili ŝanceliĝas en la ĝardenon. Sur iliaj
vinruĝegaj kapoj tronas silkĉapelaj tuboj. Kaj la atendantaj
sklavoj akceptas ilin kun ĝojegaj krioj. Super la tubokronita kapo
de Sabellius tenas sklavo verdan sunombrelon kun blankaj puntoj
pendolantaj...

„Tio ĉi kreskigos bonajn fruktojn!“ diras Fromaĝi kaj ĉirkaŭbrakas
kun emocio sian edzinon.

Sed fraŭlino Snob, kiu subite reaperis, montras sur la profesoron
Sovaĝi, kiu tenas en la mano konjakan botelon, kaj blekas kaprine:

„Plej bona frukto estas la ĝuo, kiun trovis la profesoro!“

Tiu ĉi eldiro impresas malagrable. Ĉar per tio ŝi deklaras, ke la
ĝuo estas preferinda al scienco kaj precipe al la filologio...

Tabakaĉ estas malbonhumora. Antaŭ la pordo li kovras la memorigajn
postsignojn de la malfeliĉo, kiu trafis la sklavon de Sabellius, kaj
ŝutas segaĵojn kaj cindron kaj murmuras:

„Bela ŝerco postkarnavala, kiun aranĝis tiu ĉi sinjoro. Pli bone
estus, se tiuj du karnavaluloj komencus per la cindra merkredo kaj
manĝus haringojn, anstataŭ tuj droniĝi en alkoholon. Kaj fumi?
Dio kara! Mia bona tabako preskaŭ estus disŝirinta lian ventreton.
Eĉ fumi ili ne kapablas ... nu, venu nur al mi homo kaj ankoraŭ
rakontu al mi pri roma kulturo!...“

Kaj tion dirinte, Tabakaĉ elkraĉas malestime...




36.


Mi paŝas el la domo. Kie restis la korto? La legoma ĝardeneto? Kaj
la malpureta anasa lageto? Ĉio malaperis. Nia domo staras en belega
antikva parko. Pinioj levas siajn pintojn super la tegmenton. El
inter verda densaĵo brilas blua spegulo de lago, brilas blankaj
marmoraj kolonoj de antikvaj temploj...

Romo! Mi etendas la brakojn kaj spiregas la freŝan matenan aeron.
Kaj ĵus mi volas transdoni min al ravaj antikvaj revoj, kiam subite
io pikas en mian nazon. Ha, tio estas profanaĵo! Fumaĵi la belegan
antikvan matenon. Kolere mi postiras la fumon. Sed mia kolero
forflugas, kiam mi proksimiĝas. Ĉar serena bildo prezentiĝas
antaŭ miaj okuloj:

Ĉe la strato antaŭ la korta pordego sidas Tabakaĉ. Amasego da
strataj buboj ĉirkaŭas lin. Kun streĉitaj nervoj ĉiuj rigardas
lian pipon. Ili atendas sopire la momenton, kiam la pipo estas
finfumita. Tiam Tabakaĉ ŝtopas novan kaj -- ekbruligas alumeton.
Kiam li forĵetas la alumeton, tuj dek buboj ĵetegas sin komune sur
ĝin kaj interbatiĝas pro ĉi tiu valora memoraĵo. Kaj tiam
ekrikanas Tabakaĉ...

      *       *       *       *       *

El la domo paŝas profesoro Sovaĝi. Post li la dika kuiristino kun
korbo sub la brako.

„Halo! kien je tiel frua horo?“

Li montras kun fanfarona gesto sur la straton:

„Al Romo! Ankaŭ nun laboru ĉiu! Mi devas iri aĉeti je la legoma
foiro. He, diru, kion vi farus, se la kuiristino ne povus kuiri kaj
ni ĉiuj devus malsati? Mi devas helpi kiel interpretisto. Ni aĉetos
ĉion: brasikon, karotojn, bulbojn...“

„Feliĉe revenu!“ mi postkrias.

Mi rigardas la strangan paron enpense. La profesoro ŝajne jam
resaniĝis de la „kikerika“ malsano. Certe -- ankoraŭ li grimacigas
moke sian buŝon, kiam la romanoj siblas la „ĉ“ aŭ almozpetanta greko
titolas lin humile „Basileus“. Sed li ŝajnigas gajan mienon. Li
ĝuas Romo-n, la romanojn, la urbon, la popolon kaj kio krome estas
ĝuebla. Tamen mi estas konvinkita, ke en la profundo de lia brusto
ankoraŭ sidas „Kikero“ kaj „Odyssevs“...

      *       *       *       *       *

Homoj bruas ĉiutage antaŭ nia domo. Ili paŝdetruas terure la
plantejojn de Sabellius Rufus. Estas kompreneble, ke la romano
indignas pri tio. Tial ni devas ree kaj ree trankviligi lin per
malgrandaj donacoj. Hieraŭ vespere li portis hejmen tre kontente
malgrandan elektran lampon, kiu ĉe ni lumis belege.

Jen, li revenas kaj plendas, ke la lampo ne volas lumi en lia domo.
Hm, malfacila afero: ni ja ne povas instali ĉe li elektran lumon!
Sed Fromaĝi donas al li malgrandan poŝlanternon kun akumulatoro,
kaj nun li estas kontenta.

      *       *       *       *       *

Ni volas veturi promene tra Romo: Maria, fraŭlino Snob kaj mi.

Estas rava spektaklo, kiam malfermiĝas la veturileja pordo kaj la
aŭtomobilo haltas antaŭ la domo. Amasego da krianta popolo
ĉirkaŭas nin. La sensacio estas fraŭlino Snob, kiu eliras el la
domo en aŭtomobilvestaĵo kun vualo kaj ŝirmaj okulvitroj. La
popolo aplaŭdegas ŝin kun senlima entuziasmo. Fraŭlino Snob dankas
kun indulgo pro la aplaŭdo kaj estas tre kontenta...

Hop ... hop ... ha, miaj ostoj!

Nia aŭtomobilo skusaltetas tra la stratoj. Malrapide ni devas
veturi. La stratoj estas tro malvastaj, la vojoj tro aĉaj kaj la
pavimo tro malglata.

Parto de la kviritoj diskuregas kun krioj. Alia pli kuraĝa parto
akompanas nin kiel honora gardistaro. Kaj strataj buboj posttrotas
nudpiede kaj -- ŝategas la benzinodoron. Mi grumblas pro la trudema
bando. Karolo malbenas pro la vojoj. Ke li post ĉiu veturo devas
ripari la pneŭmatikojn. Ankaŭ Maria montras malkontentan mienon.

„Nu“, mi konsolas, „ni poste elveturos sur la ‚Via Appia‘
aŭ sur la ‚Legionan Strategon‘. Tie ni povos rapidegi...“

Nur fraŭlino Snob estas kontentega pri la veturo. Ŝi foliumas en
ilustrita Baedeker-a gvidlibro (ne Quo vadis!) de la dudeka jarcento.
Kompreneble, ke la gvidlibro pritraktas Romo-n tia, kia ĝi estas
ankoraŭ videbla en la estanta tempo kaj ne priatentas la diversajn
epokojn...

Tondre! Mi ekscitiĝas. Ŝi volas nun viziti nepre la koloseon kaj
turmentas Karolo-n, ke li nepre veturu laŭ la plano! Mi vane provas
konvinki ŝin, ke tiu koloseo ankoraŭ ne estas konstruita...

Post duona horo, dum kiu ni vane serĉis la koloseon, ŝi insistas,
ke ni vizitu la varmfontojn de Caracalla kaj poste la triumfan
arkegon de Titus kaj Konstantinus. Poste eventuale ni povos halti ĉe
la tombo de Hadrianus kaj, se sufiĉus la tempo, viziti ankoraŭ la
vatikanon...

Mi ŝtoniĝas, kiam mi aŭdas tion. Mi volas kontraŭdiri, kontraŭstari,
protesti, sed tuj ŝi komencas bombardi mian senkulpan kapon per
sia mistera „universitato“, kiu ne perdiĝis dum nia vojaĝo en la
Co-n ... bedaŭrinde!

Mi do silentas kaj mute rigardas, kiel Karolo veturas tra Romo laŭ
ordono de fraŭlino Snob kaj kiel ni skusaltetas trans la roman
pavimon kaj vane serĉadas la „historiajn vidindaĵojn!“...

Aŭ-ha! Miaj ostoj! Kun honto mi konfesas, ke meze en la antikva Romo
mi palpas kun zorgo la ... sidan parton de mia korpo (pardonu!)...

      *       *       *       *       *

Kiam ni lacaj kaj malsataj revenas je tagmezo, malĝojiga novaĵo
surprizas min: ne estos tagmanĝo!

La kuiristino ne revenis ĝis nun. Kaj ĉar ankaŭ Cili forkuris ien
-- mi aŭdas, ke ŝi vizitis sian antikvan amaton (jam!) -- kaj
sinjorino Kamilo kun Mateo foriris por rigardi la domon de Sabellius,
do neniu kuiris tagmanĝon. Belega ordo!

Mi koleregas...

      *       *       *       *       *

La roma suno subiras purpure.

Tiam lace kaj ŝanceliĝe alvenas la profesoro kaj la kuiristino.

„Kio okazis?“ mi krias timigite, kiam mi vidas la ŝvitegantan
paron.

„Kanajla bando!“ diras la profesoro.

„Kial?“

„Ili eĉ ne havas terpomojn, tiuj homaĉoj!“ respondas akrasone
Sabino. „Sen terpomoj mi ne kuiros!...“

„Ni vagis sur la legoma foiro, serĉis de unu butiko al alia kaj
trovis nenion!“ diras la profesoro, kaj pro laceco sidiĝas sur la
ŝtupoj.

Tiam ekskuas min ridego.

Haha! La aŭtoro de „De praulo ĝis radiohomo“ volas aĉeti en
antikva Romo _terpomojn_!...

La kompatindulo falegis en teruran anakronisman abismon!...




37.


Homoj!

Avide vi legas ĉion, kion rakontas al vi samtempano en ĉi tiu
libro. Kun scivolego vi sekvas ĉiun linion, kiun skribas mi, simpla
filo de l’ dudeka jarcento. Sed ĉu mi estas kapabla priskribi
ĉion, kion mi travivis en antikva Romo, tiel, ke vi ricevas veran
impreson kaj klaran imagon pri nia estado kaj vivado en epoko de
Nerono? Sciu, ke mi estas homo modesta. Ke mi ne volas pretendi
„raportan monopolon“, ke mi estas tiel malegoista, ke mi cedas
volonte kaj senenvie al alia raportanto...

Jes, ankoraŭ alia priskribis siajn impresojn en tiu tempo de nia
Co-vivo. Kaj kun plezuro mi sciigas vin, ke tiu ĉi alia ne estas
samtempano, sed homo de l’ Nerona epoko!

Homoj! Vi, al kiuj la favora sorto enmanigis tiun ĉi mian libron,
estas feliĉuloj vere enviindaj. Ĉar vi legos, kion legis ĝis nun
neniu vivanto de l’ dudeka jarcento: impresojn de antikva romano
pri la dudekjarcentuloj!...

Tiu ĉi romano estas Menenius Piso, la _illustrissimus scriptor_
(laŭ fraŭlino Snob: „ilustrita skribisto“), imperia kortegano.
Kiam imperiestro Nerono sciiĝis pri niaj skribilaroj, pri nia
„nekomparebla papiruso“, pri inko, plumo kaj krajonoj, li igis
prezenti al si per la „ilustrita“ Menenius Piso, kiun mi rapide
instruis, nian manieron de skribado kaj nian skribilaron. Post tio
li ordonis, ke ĉiuj okazaĵoj, kiuj rilatas lian kortegon, estu
notataj senescepte sur nia papero per plumo kaj krajono. Preskaŭ
tuta nia provizo da papero elĉerpiĝis, ĉar la brava _scriptor_
pentris monstrajn kaj malregulajn literegojn per mallerta mano
de infano...

Li konservas siajn manuskriptojn kiel sanktaĵojn. Sed, kun helpo de
lia ĉarma filino Lydia, mi sukcesis havigi ilin parte al mi. Kaj
kvankam kun ŝvita peno, mi tradukas liajn notojn el latina lingvo.
Se la stilo estas iom stranga en kelkiu loko, pardonu tion kaj
konsideru, ke estas aŭtentika traduko el latina originalo.

Malfermu do okulojn kaj orelojn! Menenius Piso havas nun la vorton!

  Je la idusoj de Marto 63.

Depost tiu tempo, en kiu fondiĝis Romo, okazis en la urbo
strangaĵoj multaj kaj diversaj. Saĝuloj pli bonaj ol mi notis
ĉion, kio okazis en daŭrado de tempoj, sed min favoregis la dioj,
ke mi povas noti el ĉiuj okazintaj strangaĵoj la plej strangajn. La
favoro kaj indulgemo de l’ dia Cezaro elektis min por tio ĉi. Mi
skribas sur stranga papiruso, kiu estas tiel blanka kaj glata kiel
hinda silko, kaj per grifelo, kiu konsistas el ordinara ligno, sed
havas animon de stranga metalo, kiu restigas sur la papiruso
skribstrekojn.

Signoj kaj mirakloj okazis jam multaj en ĉi tiu monda regno de l’
romanoj, kaj ĉiam ni sciis ilin aŭguri. Sed kiel aŭguri la signojn
kaj miraklojn, kiuj okazis nun kaj ankoraŭ okazadas ĉiutage?

Domo falis de la ĉielo -- mi ne trovas alian esprimon -- kaj staras
nun en ĝardeno de Sabellius Rufus. Barbaroj de nekonata deveno, viroj
kaj virinoj, estas posedantoj de ĉi tiu domo. Ili estas armitaj per
fortoj supernaturaj, kaj fumo penetras el iliaj buŝoj. Ŝajnas al mi,
ke estas barbaraj duondioj, kiuj aperis en naŭza formo de homoj.
Jes, naŭzaj estas ili kaj laŭ aspekto apartenas ili al malsupra raso.
Mizeraĉa estas ilia vestaĵo, abomenaj iliaj ŝuoj, kiuj ŝajnas apenaŭ
kovri ĉevalajn hufojn[1]. La virinoj estas malbelaj kaj malĉarmaj,
escepte la plej juna, la viroj pli naŭzaj ol la rubo kaj koto de la
popolaĉo. Estas unu inter ili, kiu aspektas kiel sovaĝa simio kaj
kondutas kiel filozofo el la lernejo de cinikuloj. Alia portas antaŭ
la okuloj diafanajn facetitajn ŝtonojn, kaj la dorsa kaj fronta
flankoj de unu el la virinoj estas diferenceblaj nur pro tio, ke ŝi
fronte havas vizaĝon kiel aliaj homoj[2].

  [1] Rim. de l’ trad.: Iom nebula senco. En latina teksto: „Horribiles
  eorum calcei sunt, qui pedes equorum vix tegere videantur.“

  [2] Rim. de l’ trad.: Hura, fraŭlino Snob!

La nobla Petronius, kiu el malproksime vidis ĉi tiujn homojn,
opinias malestime, ke ili devenas de simia gento el nekonata interno
de Afriko, kaj ke iliaj laŭdiraj mirakloj estas senlime troigataj de
la malsaĝa kaj novigema plebejaro. Kaj la poeto Lucanus hieraŭ dum
gastmanĝo, kiun aranĝis Domitius Afer, laŭtlegis al ni spritajn
versaĵojn, en kiuj li moke komparas la barbarojn kun certaj pastroj
de Isis, kiuj faraĉas plej diversajn iluziaĵojn por trompi kaj
elprofiti malsaĝulojn.

La opinioj estas do diversaj. Mia honoro ĝis nun ne permesis al mi
rigardi ilin aŭ viziti ilian domon, kiel faras bedaŭrinde multaj
noblaj romanoj kaj romaninoj. Kaj poste oni rakontas diversaĵojn.
Ekzemple la barbaraj fremduloj asertas, ke li estas maljunaj preskaŭ
du mil jarojn kaj alportas al ni sian kulturon progresintan 20
jarcentojn. Ĉiu homo normala konsentos kun mi, ke tio estas
rakontoj el trans la montoj!

Certe, mi ne volas kaj ne povas nei, ke ili disponas pri miraklaj
fortoj. Ili havas du veturilojn, kiuj kuras tute sen ĉevaloj tre
rapide kaj veturante aŭdigas malbonajn sonojn, sed samtempe eligas
mirindan odoron. Al la fremduloj kiel iam al Prometheus, obeas la
fajro, ĉar ili kapablas sorĉi ĝin el malgrandaj skatoloj, kiujn
ili portas ĉe si, kaj ankaŭ povas ĝin ĵetegi en la aeron kiel
pereigan ĵetaĵon, dum kio eksonas timiga tondro. Oni diras, ke ili
havas multajn valoregajn strangajn artotrezorojn, kaj niaj sinjorinoj
ne povas sufiĉe kaj elĉerpe rakonti, per kiaj misteraj sorĉaj
fortoj iliaj sklavoj, da kiuj ili posedas nur malmultajn, scipovas la
kuiran arton.

Sed la alveno de ĉi tiuj barbaraj iluziistoj pezas kvazaŭ ŝarĝego
sur la Palatino kaj sur la kapo de l’ dia Cezaro. Vera terurego
ekprenis la dian Cezaro-n. Li kredas, ke la barbaroj rabos al li la
estrecon helpe de sia sorĉa potenco. Li sentas sin malcerta kaj
disvolvas grandegajn planojn en sia turmentata kapo. Jen li volas
fluigi ĉiujn akvojn de Romo kontraŭ la invadintojn, jen sendi la
legionojn kontraŭ ilin, jen li volas rifuĝi al Hispanujo.

Hodiaŭ antaŭ tagiĝo ni ĉiuj estis vekataj por konsili lin. La dia
Cezaro maltrankvile rapidadis de ejo al ejo, ni ĉiuj post li. Kaj li
plendis laŭte kaj vekriis, ke forlasis lin ĉiuj, ke forlasis lin
eĉ la dioj, kiuj sendis ĉi tiujn barbarojn por pereigi lin...

Tiam diris Petronius kun rideto:

„Ho, granda Cezaro, rigardu do mem ĉi tiujn barbarojn. El
malproksime vi povas juĝi nenion.“

Kaj la dia Cezaro haltis kaj respondis:

„Vi estas prava. Decas la viron, rigardi per kuraĝaj okuloj la
danĝeron.“

Kaj li ordonis, ke oni invitu la fremdajn barbarojn sur la
Palatino-n.

Ho, vi, dioj kompatemaj, en kies manoj kuŝas la sorto de nia urbo,
de nia vivo kaj de ĉio, kion ni posedas, mi alvokas vin solene:
malhelpu, ke ni estos punataj pro tiu ĉi petolaĵo senekzempla!...




38.


Grandioza festeno kuireja!

Nia dika kuiristino Sabino festas triumfegojn! Oni admiras ŝin, kiel
oni admiras en hodiaŭtempo ekvilibriston en varieteo. Ŝi estas tiom
ĝojebria kaj fiera, ke ŝi turniĝas sur siaj kalkanoj en rondo
kvazaŭ freneziĝinta planedo. Kaj tion farante kun ruĝegaj vangoj
kaj ŝvitanta frunto, kun distaŭzita hararo, ŝi rapidege sorĉas
mirindaĵojn...

La akvokonduko -- ah! -- kia sorĉaĵo! La gasaparato -- ah! -- kia
mirindaĵo! La konservaĵoj -- ah! -- kiaj belegaĵoj!

Romanaj sinjorinoj staras en la kuirejo. Sinjorinoj el la
aristokrataro! Kaj ĉiuj ili premiĝas ĉirkaŭ la elektra kuirfajrujo
kaj miras. Kaj kiam post minutoj estas manĝopretaj kelkaj porcioj
da bovaĵo el la konservaĵoj, la sinjorinoj rapideme metadas siajn
ringoornamitajn fingrojn en la pladojn. Dume la kuiristino faras
batitan kremon kaj garnas per ĝi grandegan torton.

Kun fulma rapideco malaperas la torto. El maĉantaj buŝoj sonas
vokoj de raveco. „Macte! macte!“[3] ili krias ĥore al la
kuiristino kvazaŭ al venkinto en gladiatora batalo...

  [3] latine = belege, belege!

Cili estas jam ĵaluza. Sed ankaŭ ŝia vico venas: ŝi prezentas la
elektran gladilon kaj nian polvosorban aparaton...

Nur sinjorino Kamilo malĝojas. Ŝi estas malfeliĉa pro tio, ke
neniu priatentas ŝin, ke ŝi ne povas komprenigi sin nek kompreni
ion. Helpeme Sovaĝi provas interpreti. Sed ankaŭ li ne sukcesas:
tro fieraj estas tiuj romanoj sinjorinaj!

Jen, ili sidas en longaj vicoj. Kun kostumoj belegaj. Koloroj plej
diversaj kreas belegan harmonion. Kiajn studojn kostumajn kaj scenajn
povus fari ĉi tie niaj hodiaŭaj teatraj aŭ filmaj reĝisoroj!...

Precipe unu junulino vekas mian intereson. Ŝi portas rezedoverdan
kostumon kun rozkolora mantelaĵo. Belega estas la faldaro, laŭ kiu
la delikatega mola ŝtofo estas aranĝita. Grandega malhele bruna
buklohararo ondas sur ŝiajn klasikajn ŝultrojn kaj nukon, kiuj
ŝajnas skulptitaj el marmoro. La hararo estas ordigita en sennombraj
bukletoj; la tutaĵon ĉirkaŭligas purpura rubando, ornamita per
oraj globetoj. Kaj kun kia senĝeno ŝi montras siajn duonnudajn
sandalitajn piedojn! Mi estas ravita de ĉi tiu klasika belego...

Fraŭlino Snob, pri kiu neniu atentas, ne rimarkas tiun ĉi
malĝentilecon. Ŝi sidas senmove kaj rekte kvazaŭ englutinte
bastonon, kaj tute profundiĝas en la rigardadon de la tualetoj kaj
frizaĵoj...

La romanaj sinjorinoj babilaĉas. Latinaj vortoj zumas tra la
ĉambro. Unu krias tra alia. Kaj strange: la klaĉemo, tiu ĉi
frapanta eco de l’ virino, evidentiĝas ankaŭ tie ĉi!

Subite eksilentas ĉiuj.

Gracia sinjorino eniras. Ŝi salutas -- kiel ŝajnas al mi -- kun
ioma embaraso. La sinjorinoj disiĝas kaj faras spacon. Ili
resalutas parte kun respekto, parte kun moko. La ĵus enirinta
sinjorino, kiu estas vestita helblue kaj arĝente, evidente havas
plej noblajn kondutmanierojn. Ŝi rigarde serĉas la domestrinon. Oni
alkondukas al ŝi sinjorinon Kamilo-n kaj la romanino per mallaŭta
voĉo diras supozeble agrablaĵon, kiu estas nekomprenebla. Ŝi
ŝajnas esti tre miopa, ĉar ŝi metas preskaŭ la nazon sur ĉiujn
aĵojn, kiujn ni montras al ŝi.

Tiam fraŭlino Snob kun solena gesto donas al ŝi sian lorneton, per
kiu ŝi ĉiam estas armita. Kun timema miro la romana sinjorino
akceptas la lorneton kaj metas ĝin antaŭ la okulojn. Tiam subite
ŝi ekkrias pro ĝojo kiel blindulo, kiu subite reakiris sian
vidpovon. Feliĉego emocias ŝin. Kun laŭtaj scivolaj demandoj
ĉirkaŭas ŝin la aliaj sinjorinoj. Kaj tiel okazas, ke ankaŭ
fraŭlino Snob, pri kiu neniu ĝis nun atentis, subite fariĝis
persono de unuaranga graveco!

La fremda miopa sinjorino estas Acte, la eksigita amatino de
imperiestro Nerono. Ŝi loĝas ankoraŭ en la imperia palaco kaj
ĝuas certan influon.

Kiam Acte adiaŭas nin, ŝi redonas la lorneton kun tremanta mano.
Sed fraŭlino Snob reprenas ĝin senkompate. Kiel ŝi ja povus
fordonaci la lorneton, se ŝi posedas nur unu? Kaj ŝi nun ja bezonas
nepre la lorneton en antikva Romo, ĉar ŝi nepre volas trovi sian
Vinicion. Estas krome en la domo ja diversaj okulvitroj de Fromaĝi,
kiujn li ne uzas. Sed ni ne kuraĝas proponi al la bela Acte tiajn
monstrajn vitrojn!...

      *       *       *       *       *

Post du horoj eleganta palankeno haltas antaŭ nia domo. Eliras
korteganino kaj senspire kuras en nian ĉambron.

Ke por siaj same miopaj okuloj la imperiestro postulas la „grandan
rimedon!“ Li aŭdis, ke ĝi helpis mirinde al Acte. Ankaŭ li
deziras vidi en sama maniero.

Fromaĝi krias:

„Arogantegaĵo!“

Sed mi klarigas en latina lingvo:

„Nobla sinjorino! Reiru kaj anoncu al la potenca imperiestro, ke ni
estas pretaj persone enmanigi al li la ‚grandan rimedon‘, se lia
indulgo bonvolos akcepti nian viziton. Ĉar la indiferenteco, kiun la
kortego evidente montras kontraŭ ni, estas ofenda...“

Kun granda seniluziiĝo kaj indigno la korteganino residiĝas en sian
palankenon. Mi bone povas laŭsenti ŝian spiritan staton: ke tia
afero ankoraŭ ne okazis, dum ekzistas Romo!

      *       *       *       *       *

Post pluaj du horoj, kiam la horizonto ruĝiĝis jam vespere,
Tigellinus, unua generalo kaj ministro, en akompano de pretorianoj,
transdonas al ni la inviton al la Palatino, Tigellinus, la homa
bestaĉo! Mallonghara grizkapulo kun glateca konduto kaj envia
rigardo. Kortegeca kaj sinjoreca. Sed en la salono de Fromaĝi mizere
disfluas lia sinjoreco kaj li balbutas pro senlima mirego.
Malkonstante kaj malkonfide moviĝas liaj okuloj tien kaj reen.

Fromaĝi tre ĝojas pro la imperiestra invito kaj forgesante tute la
antikvan tempon, li serveme prezentas skatolon da bonegaj cigaroj al
la romano. Kaj ĉar tiu rifuzas akcepti, Fromaĝi supozas, ke li
estas nefumanto. Rapide li alvokas Tabakaĉ-on, ke li prenu la
cigarojn kaj disdonu ilin al la pretorianoj, kiuj atendas antaŭ la
domo.

Tabakaĉ malaperas kun la cigaroj fulmrapide...




39.


Mi frotas miajn okulojn: ĉu mi dormas? ĉu mi sonĝas? Sed ne, estas
ja neeble. Ĉar la suno helege lumas super niaj kapoj.

Malrapide nia aŭtomobilo ŝoviĝas antaŭen. Ni veturas vizite sur
la Palatino-n. Ni ĉiuj estas en festena tualeto: la sinjorinoj en
rigida silko, la sinjoroj en frako.

Romo ŝajnas stari „surkape!“ La tuta urbo surpiede! Dekstre kaj
maldekstre apud nia vojo romanoj, viroj, virinoj kaj infanoj,
nubianoj, egiptoj, sirianoj, persoj, hebreoj, grekoj -- reprezentitaj
ŝajnas ĉiuj nacioj de la mondo!

Kiam ni proksimiĝas al la Palatino, ni enveturas grandegan spaliron
de pretorianoj. Vere, impona elmontro de potenco!

„Tuta potenco, kiu montriĝas tie ĉi“, diras Fromaĝi kun fiera
ĝojo, „disfluiĝas en nenion antaŭ niaj fortoj.“

„Vi estas prava“, mi respondas, „mi nur bezonas pafi unu
revolveron -- kaj ĉio diskuregas.“

„Jes“, aldonas Sovaĝi, kaj mi sentas, ke lia malnova venĝemo
vibras en lia voĉo. „Kio estas ili? Maskitaj paperaj pupoj, kiujn
ni disblovas kiel vento.“

„Nur ne faru novajn senpripensajn aĵojn!“ petas timeme sinjorino
Kamilo.

„Sed tio estis tiom amuza, panjo“, diras Maria petoleme.

„Ni devas venki per la personeco“, decidas instrueme fraŭlino
Snob kaj tion dirante, sidigas sin rekte kaj rigide. Ŝi ŝajnas
konvinkita pri la venko de sia propra personeco.

Sunbrilanta posttagmezo. Ĉie brilego kaj lumego. La pompo de l’
antikva tempo milkolore ondas ĉirkaŭ ni. Ie mallaŭta muziko de
plendantaj flutoj...

Ni estas meze en „Quo vadis“. Ĉirkaŭ ni la kortego de imperiestro
Nerono. Jen la apollobela Otho, jen la poeto Lucanus, la eleganta
Petronius, la dika Vitellius, la filozofanta Seneca, Vespezianus
kun la karakteriza kapo kaj jen la juna Titus, bela junulo, kiun
oni prezentas al ni kiel Nerva kaj kiun mi kutimas vidi sur
liatempaj moneroj kiel maljunulon, Tigellinus kaj ĉiuj aliaj
korteganoj, patricioj, oficistoj kaj soldatoj...

Fraŭlino Snob pinĉas mian brakon kaj deziras ekscitite, ke mi
montru al ŝi ŝian amatan Markon Vinicion...

Mi frotas miajn okulojn. Mi fikse rigardas en la sunbrilatan antikvan
ĥaoson, kiu vigladas ĉirkaŭ mi...

Ĉu estas sonĝo? Jes, estas sonĝo, gigantega fantazia sonĝo, kiu
fariĝis ĉi tie realo. Ha, en mia poŝo tintas moneroj de Otho,
Vespasian, Titus kaj Nerva, kiujn aĉetis profesoro Sovaĝi. Mi konas
la sorton kaj estontecon de tiuj, kiuj staras nun antaŭ mi! Mi konas
la sorton de la romanoj, de ilia mondregno, de ilia eterna urbego.
Ha, en mia spirito mi vidas, ke Romo brulas en venonta jaro, ke
Seneca banante malfermas tranĉe siajn vejnojn, mi vidas Nerono-n en
agonio, Vitelliuso-n ŝirata el la palankeno kaj dispecigata,
Titus-on detruanta Jerusalemo-n, Nerva-n kiel honoratan maljunulon
surpaŝi la tronon de la mondregno... Ha, mi estas do pli ol la
Pythia, pli ol la Sybilla...

Kaj kio ili do estas ĉiuj ĉi, kiuj moviĝas antaŭ mi en pompaj
vestaĵoj? Ĉu ili estas kadavroj? Ĉu ili estas misteraj fantomoj,
kiuj kuraĝas penetri eĉ en blindigan helon de l’ suno? Aŭ ĉu estas
ni tiuj fantomaj vaguloj, kiuj falis meze en ĉi tiun tempon? Kiu
tempo estas la ĝusta? Ĉu estas eble, ke preskaŭ du mil jaroj pasis
depost tiu ĉi serena posttagmezo, kies suno brilegas ĉirkaŭ ni?...

Nia aŭtomobilo haltas ĉe blanka ŝtuparego antaŭ marmoraj
kolonoj...

Eksonas laŭtaj ĝojegaj krioj de l’ popolamasoj. Mi malfermegas la
okulojn. Mi ektremas febre. Mi svenetas...

Imperiestro Nerono aperas, post li la imperiestrino Poppaea...

Saluton Nerono!... Saluton, Poppaea!...




40.


Menenius Piso notis:

Pro la miopaj okuloj de l’ dia Cezaro okazis, ke la fremdaj
barbaroj, kiujn pereigu la dioj, estis akceptataj honore sur la
Palatino. Ĉar la dia Cezaro volis vidi, kiel vidis Acte, kaj pro tio
li malŝparis sian afablon kaj bonvolon por la barbaroj.

Nun oni scias, kiuj ili estas kaj de kie venas iliaj misteraj fortoj.
Cinikulo, kiu vivas en la domo de Sabellius Rufus, en kies ĝardenon
falis la sorĉa domo el la nuboj, sukcesis sciiĝi, ke la barbaroj
estas kristanoj. Ĉar en unu el siaj ĉambroj ili havas la bildon de
la krucigita Dio, al kiu la kristanoj kutimas oferi.

Ho, ke la dioj punu tiun kristanan bandaĉon! Prava kaj ĝusta do
estas la opinio de tiuj, kiuj asertas, ke ĉi tiuj homoj estas
armitaj per malpiaj supernaturaj fortoj kaj ekzistas en la mondo nur
por meti la hakilon al la kolumnoj de la ŝtatkonstruaĵo kaj
renversi ĉion ekzistantan. Estas do tempo plej urĝa, ke la edikto
kontraŭ la kristanoj, kiu bedaŭrinde ŝajnas forgesita, estu
renovigata, kaj mi tute aprobas la opinion de multaj al la dia Cezaro
amikaj personoj, ke venis nun la tempo eklabori per ĉiaj rimedoj
kontraŭ la troiĝanta malico kaj venena potenco de la kristanoj, se
aliokaze ne estu serioze minacata la romana ŝtato.

Do -- staris la kristansuspektaj barbaroj en la granda akcepta
salonego sur la Palatino kaj rikane rigardis nin. Vere, ili similis
al kotaj makuloj sur blanka silko, kiam ili staris en sia malbeleco
inter la belaj florantaj kaj altmoŝtaj, per belegaj festaj vestaĵoj
vestitaj kaj bonodorantaj noblaj romanoj! Ĉu efektive oni povas nomi
vestaĵo tion, kion tiuj fremdaj viroj kaj virinoj portas sur siaj
korpoj? Tiujn strangegajn nigrajn, malvastajn vesttubojn de la viroj
kaj tiujn malelastajn kaj rigidajn robojn de la virinoj? Kaj kial la
viroj portas blankajn kirasojn sur la brusto kaj ĉirkaŭ la kolo
rondstaraĵojn same el la ŝtofo de la kiraso? Unu el la virinoj[4],
havis la kolon kaj supran parton de la brusto nuda laŭ maniero de
niaj belaj virinoj, sed kio ĉe ni estas bongusto kaj ĉarmo,
evidentiĝas ĉe virino abomenego.

  [4] Rim. de l’ trad.: „Fraŭlino Snob havas ĉe M. Piso specialajn
  ŝancojn!“

Ili alportis por la dia Cezaro kaj diina Poppaea donacaĵojn, kaj la
imperiestraj gemoŝtoj bonvolis akcepti ĉi tiujn donacojn kaj eĉ
admiri. Ja, Poppaea metis sur sian diinan buklan kapon hiperborean
konstruaĵon el felto, silko kaj plumoj, pri kiu la barbaroj diras,
ke ĝi estas portata en ilia hejmlando nur de plej noblaj virinoj. Mi
devis turni min flanken por ne ekridi laŭte, kiam la imperiestrino
starigis la plumigitan monstraĵon sur la nobla kapo, en la mano
ruĝan ombrelon kun blankaj franĝoj laŭ speco de la ombreloj, kiujn
oni tenas superkape al la egiptaj pastroj dum iliaj procesioj, nur ke
ĉi tiu estas kunetirebla. Kaj la dia Cezaro lasis meti sur sian
nazon per la estro de la barbaroj la dratplektaĵon kun la facetitaj
ŝtonoj kaj poste elkriis ĝojigite, ke li fariĝis klare vidanta.

Post tio li akceptis aliajn donacojn, interalie kesteton, super kiu
flugpendis grandega funelo. Ĉar neniu sciis, kion signifis la aĵo,
la barbarestro petis pri la permeso pli detale montri la aĵon.
Momenton li turnis je ĝi, poste eksonis potenca voĉo el la funelo
kaj kantis akompane kun nevidebla muziko, ke ĉiuj ektimis pro la
sorĉo. Kaj ĉar la poeto Lucanus opiniis, ke devas sidi en la kesto
eta pigmeo, la barbaro malfermis la pordeton de la kesto, kaj
efektive enestis nur radetoj, kiuj intermikse kuradis, sed nenio
homa. Estis abomena sorĉego kaj la dia Cezaro mem paliĝis kaj
timtreme cedis, ĉar la muziko estis vere barbara, kaj la kanto
sonis malbelsone. Kaj ili diras, ke ĉi tiu bruado devenas de glora
kantisto, nomata _Carusos_. Poste la barbaro enŝovis rondan
plataĵon kaj anstataŭ la kanto eksonis el la sorĉfunelo terure la
blekegado de leono. Kiom ajn terurege estis aŭdi la blekegadon de
ĉi tiu sovaĝa bestego meze inter ni, ni ĉiuj kuraĝe eltenis, kaj
la dia Cezaro ridetis, kiel ja nur povas rideti saĝa viro pri
tiaspeca sorĉludilo...

      *       *       *       *       *

Homoj!

Mi estas naturo trankvila. Mi ne ĵetas ŝtonojn kontraŭ kolegojn.
Tion mi ĝis nun ne faris. Sed kion raportis al vi ĉi supre mia
kolego Menenius Piso, estas tiel malvera kaj ofenda, ke mi laŭte
devas voki al vi: _ne kredu lin_!

Homoj, kiuj vi estas feliĉaj kaj enviindaj pro tio, ke vi povas legi
la raportojn de antikvulo, pripensu, ke vi tion devas danki precipe
al mia senegoista modesteco. Ĉi tiu modesteco detenas min simple
ŝuti polvon en viajn okulojn, kiel kutimas fari aliaj verkistaĉoj
kaj en tia fia maniero rikolti vian laŭdon kaj aplaŭdon -- ho ne!
Mia malegoismo instigis min akiri vian aplaŭdon honeste. Tial mi ne
fortenis de viaj okuloj la raportojn de mia kolego M. Piso, pri kiuj
mi ja povus simple silenti! Sed bedaŭrinde mi devas konstati
publike, ke mia antikva kolego same apartenas al tiuj verkistaĉoj,
kiujn mi supre aludis.

Homoj! Mi energie protestas kontraŭ la malveraĵoj kaj ofendaj
arogantaĵoj, kiujn distrumpetas fanfarone antikva skribistaĉo.

Estas malvere, ke la muziko, kiun ni prezentis al Nerono, estis
barbara aŭ malbelsona. Kontraŭe, ĉi tiu muziko estis mirinde bela.
Ĉar Fromaĝi enmetis en la gramofonon, kiun ni donacis al Nerono, la
plej bonan diskon, kiun ni havis. Tio estis la glora ario de Caruso
„Donna è mobile“ el „Rigoletto“.

Estas malvere, ke la korteganoj kuraĝe eltenis nian leondiskon, kiun
Fromaĝi enmetis poste, kaj ke Nerono ridetis. Kontraŭe, kiam la
leona blekego eksonis, ekregis preskaŭ paniko. Ĉiuj opiniis, ke la
leono troviĝas meze inter ni. Kaj estas vere, ke mi ĝis nun ne
vidis tian malkuraĝan teruron. Nerono kun kriego rifuĝis malantaŭ
siajn korteganojn. Kaj Fromaĝi devis rapide ĉesigi la gramofonon,
se ni ne volis riski malagrablaĵojn...

Homoj! Mi apelacias al via konscienco: konfesu mem, ke Menenius Piso
estas grandega impertinentulo!...




41.


Antikva bakhanalio!

Jen kuŝas la historia monstro Nerono. Kun dika vizaĝo, kiu ŝajnas
ŝvelita pro la ega duobla mentono. Kun kapharoj ruĝetaj kaj
maldensaj. Li kondutas kiel malfeliĉe senhelpa dika virino,
kun paŝoj el la tragedio, kun patosaj manmovoj. En la miopaj
kunepremitaj okuloj brilas sovaĝo kaj frenezo. Liaj nudaj grasaj
brakoj estas ringitaj kaj sur la kapo kuŝas ora krono. Sur lia nazo
-- la okulvitroj de Fromaĝi. Karikaturo el febra sonĝo!

Ĉu ĉio ĉi ne estas sonĝo? Jes, la imperiestra vizitakcepto
ŝajnas al mi febra sonĝo kun inkubo. Ŝajnas al mi, ke mi
ĉiumomente vekiĝos al pli agrabla efektivo. Viviĝas ĉirkaŭ ni la
riĉe kostumitaj figuroj de l’ Nerona epoko. Por ni ili estas duone
maskobalo, duone malvarma ŝtoniĝinta historio. Leviĝis antaŭ ni
la kurteno de l’ antikva scenejo, sur kiu ni mem ludas strangan
ĉefan rolon! Malfermiĝis la teatro de l’ historio, en kies fono
insidas krimego, brulo kaj morto!...

Ekstere brilanta posttagmeza suno. Interne -- malheligita salonego
kun multnombra lumigilaro. Mi tute ne scias, ĉu do estas tag- aŭ
vespermanĝo, kion prezentas al ni Nerono. La salonego aspektas
strange. Kaj la krepusko, kiu regas ĉi tie, frapas malserene miajn
okulojn, kiuj kutimas la elektran lumon.

Ripozaj kuŝejoj anstataŭ seĝoj. Neniaj manĝilaroj. Manprenoj en
la pladojn.

Fraŭlino Snob rifuzas kuŝi kaj meti la manojn en la pladojn. Ŝi
sidas sur la kuŝejo en rigida hieratika pozo. Ŝiaj lipoj premiĝas
ŝoke. Senĉese ŝi ĉirkaŭrigardas. Ŝi ne trovis sian belegan
heroon Marcus Vinitius, sed ĉeestas multaj indaj anstataŭantoj...

Mi rigardas miajn amikojn el la dudeka jarcento. Jen, ili kuŝas meze
en la brilantaj belaĵoj sur siaj kuŝejoj vere kiel kotaj makuloj.
La abomena malbeleco de niatempaj vestaĵoj montriĝas frapante.
Escepton eble faras Maria, kiu surmetis helruĝan someran vestaĵon.
Ŝi kuŝas apud juna belega romano, kiu vigle parolas al ŝi...

Jen, profesoro Sovaĝi. Li aspektas vere sovaĝe. Kun fiero li
klopodas konduti tute klasike. Oportune li etendiĝas sur sia
kuŝejo. Li manĝas kaj trinkas ĉion. Liaj fingroj kaj liaj lipharoj
gutas je graso. Li engorĝigas nemiksitan Falernan vinon. Lia nigra
frako, kiun li verŝajne farigis ĉe iu fuŝtajloro, vestas lin
malbone. Li etendas siajn malgraciajn botojn kun la malpuraj plandoj.
Ĉio ĉi ŝajnas al mi kria akuzo kontraŭ nia kulturo!

Fromaĝi deziras fiksteni la solenan manĝon ĉe Nerono por eternaj
tempoj. Karolo do alportas grandan fotografan aparaton kun la
plategaĵo. Profesoro Sovaĝi devas klarigi per arte studitaj frazoj
latinaj la celon de la aparato. Li faras tion kun ŝviteganta ruĝa
kapo.

Sed sur la vizaĝoj de la romanoj montriĝas timo. Antaŭ ili
troviĝas la mistera aĵo. Ĝi disstarigas siajn tri piedojn kaj ĝia
nigra truo rigardas fikse la grupon. Fromaĝi petas Nerono-n, ke li
akceptu imperiestran pozon. Sed Nerono kaŝis sin pro timo malantaŭ
Poppaea. Kun peno oni sukcesas venigi lin antaŭ la aparaton. Fine li
paŝas antaŭen. Li portas la okulvitrojn kun timiga grotesko. Liaj
okuloj moviĝas malkonstante tien kaj reen. Oni metas ĉirkaŭ liajn
ŝultrojn la trenaĵon en pentrindaj faldoj kaj donas al li liron.
Kaj nun li sidas, bildo de kompato, antaŭ la aparato kaj rigardas la
nigran truon, el kiu ŝajnas minaci terura danĝero.

Tiam profesoro Sovaĝi levas la dekstran manon kaj vokas laŭte la
kutiman fotografan frazon: „Mi petas serenajn mienojn!“

La societo klopodas rikani. Fromaĝi fotografas kaj danke klinas sin.

Karolo prenas la plataĵon. Li tuj veturas hejmen, por riveli ĝin
kaj plej rapide alporti pretan bildon.

Horoj pasas. Malrapide...

Mi estas jam dormema kaj laca. La impresoj hodiaŭaj estas tro
fortaj. Plej volonte mi nun kuŝus hejme en la lito kaj dormus. Kaj
forgesus pri ĉio, kio nun zumas ĉirkaŭ mi mistere kaj fantome.
Nebuloj kvazaŭ ŝoviĝis jam antaŭ miajn okulojn kaj mi jam ne
atentas apud mi Lydia, la belan filinon de Menenius Piso, kaj ŝiajn
sincerajn amklopodojn...

Fraŭlino Snob, en kies kapo evidente efikas la Falerna vino, jam
tute konformiĝis al la antikveco. Ŝi amvarmiĝis. Ŝi kuŝas meze
inter aro de junaj kaj maljunaj romanoj kaj rikanas bonhumore. Ŝi
tute ne komprenas la romanojn, kiuj evidente mokpetolas ŝin, kaj mem
povas respondi nenion...

Profesoro Sovaĝi estas tute ebria. Li ruliĝas al Nerono, kiu estas
ne malpli ebria, kaj krias laŭte: „Vivu la granda Kezaro!“ Post
tio li grunte rakontas al Nerono pri la verko „De praulo ĝis
radiohomo“...

Fromaĝi leviĝas kaj balbute invitas la imperiestron, la imperiestrinon
kaj la korteganaron al festena manĝo. Ĉiuj ridas kaj aplaŭdas. La
invito estas akceptata entuziasme. Jam fariĝas malfrua vespero...

Tiam aperas Karolo kun la preta fotografa bildo. Oni starigas ĝin.
La societo proksimiĝas. Unu preme puŝas la alian. Kaj dum ili
ŝanceliĝas duonebrie, kelkaj etendas montre siajn fingrojn, virinoj
ekridas akrasone kaj kvere, aliaj starante pli proksime ĉe la bildo
ekkrias pro teruro.

Nerono ŝanceliĝas al la bildo. Liaj okuloj rigardas ĝin fikse kun
esprimo de ebriulo. Kiam li ekkonas la bildon, li rulas la okulojn
malantaŭ la okulvitroj. Li fingromontras sur sian portreton kaj
ekridetas kiel infano. Sed subite li ektremas pro teruro. Li skuiĝas
froste. Liaj genuoj ŝanceliĝas senforte. Li vualas sian kapon...

Ĝenerala tumulto! La romanoj, kuraĝigitaj de la alkoholo, subite
montras minacan konduton. Unu el ili, gestante kun ekscito, komencas
agitan paroladon kontraŭ la barbaroj. La tumulto pligrandiĝas.
Fromaĝi forsavas sian bildon. Ni rapidiĝas por eliri. Nur kun peno
ni sukcesas elŝiri fraŭlinon Snob el la brakoj de ĝentila stranga
amemulo. Karolo kaj mi fortrenas profesoron Sovaĝi, kiu apenaŭ
povas stari pro ebrio.

Kaj dum kiam la homamasoj ĉirkaŭkrias nin kaj minace levas siajn
pugnojn, Karolo fajfigas la signalsirenon kaj nia aŭtomobilo salte
ekkuras en la sin premantan homaron...




42.


Krepuskiĝas.

Nia aŭtomobilo rapidegas en la densajn homamasojn. La vento, kiu
forte eksiblas ĉirkaŭ niaj kapoj, forblovas la latinajn kriojn de
la popolaĉo. Miraklo estas, ke ne okazas akcidento. Sed Karolo estas
tute sobra.

Ĉu ni estas ebriaj? Mi ne volas riproĉi, ke la sinjorinoj trinkis
tro multe. Sed ni ĉiuj estas ebriigitaj de la travivaĵoj kaj
impresoj.

Tamen -- ĉu fraŭlino Snob ne estas ebria? Ŝi subite leviĝas,
etendas sian brakon kaj krias:

„La koloseo!“

_La koloseo!_ Ĉu? Mi frotas miajn okulojn. Tio estus ja neebla.
Kaj tamen mi vidas la grandegan konstruaĵon antaŭ mi. Jen! Jen!
Ĝi elteriĝas en krepuskan ĉielon. Kaj strange: ĝi ne estas
antikvagriza kaj ruina kun la karakteriza rompa linio, konata al ĉiu
Rom-vizitinto. Sed nova, brila ĝi leviĝas en pura blanko en la
vesperan horizonton.

„La koloseo!“ krias ankaŭ mi kaj skuas la profesoron, kiu
ronkante kuŝas en la aŭtomobilo.

Tiam Maria ekpremas mian brakon kaj krietas:

„La tero tremas!“

Ĉu ni estas ebriaj? Mi malfermegas la okulojn. Antaŭ ni ekŝanceliĝas
konstruaĵoj. Leviĝas kaj malleviĝas tutaj stratoj. Kaj ĉio fluas
ĉirkaŭ ni en konstanta ŝanĝo. Kaj super la ŝanceliĝanta Romo leviĝas
imprese kaj impone la koloseo. Kaj la arkego de Konstantino!...

La tero tremas? Neeble. Nenie estas krako aŭ ruinfalo. Venas domoj,
malaperas. Leviĝas novaj siluetoj de konstruaĵoj kaj denove
forŝoviĝas. Kvazaŭ rapidaj scenoŝanĝoj en kinematografejo...

Timigite Karolo haltigis la aŭtomobilon:

„Mi ne povas veturigi. La vojo estas barita.“

Tondro! Ni erarveturis. Kiel estas eble? Ni jam kutimas la stratojn
de Romo sufiĉe kaj la vojo de la Palatino hejmen estas tiel bone
konata, ke ni konstatas kun mirego: ni troviĝas en tute fremda
regiono. Sed tiu ĉi regiono estas pli belega. Grandaj palacoj staras
tie ĉi, kie staris antaŭ horoj mizeraj argilaj kabanoj. Kaj terura
fenomeno de l’ naturo timigas nin: jen ĉirkaŭas nin krepusko, jen
nokto, jen brilegas sunhela tago. Kaj ĉio ĉi ŝanĝiĝadas kun
fantoma rapideco.

Sinjorino Kamilo tremas pro timo:

„Dio mia, la mondo pereas!“

„Ne, ne!“ mi diras. „La Co-vivo malordiĝis iel. Jen la kaŭzo!“

Karolo provas plu direkti la aŭtomobilon. Sed kiel misteraj
sorĉaĵoj aperas novaj muroj, baras la vojon kaj malaperas, cedante
al aliaj. Karolo blasfemas. Fine li krias:

„Ĉiuj eliru!“

„Ne!“ rediras Fromaĝi. „Restu sidantaj! Mi ankoraŭ konas la
direkton, ni devas veturi precize okcidenten. En tiu direkto estas
nia domo“.

Tion dirante, li montras per la mano. Li okupas la sidlokon apud
Karolo, elpoŝigas kompason kaj ekprenas la direktilon.

La aŭtomobilo plu veturetas singarde.

Subite Fromaĝi eksaltas, fingre kombas sian hararon -- la ĉapelon
li jam perdis antaŭe -- manfrapas sian frunton kaj krias kun terura
voĉo:

„Jam mi scias -- la aerooptikaj plataĵoj!“

Mi tuj komprenas. Iu mano tuŝis niajn aerooptikajn plataĵojn. Ili
verŝajne moviĝas kaj kun ili la jarcentoj. Tempoj postkuregas sin.
Epokoj ĉasas unu la alian kaj kurege pasas preter niaj miregantaj
okuloj. Kaj ni estas meze en la ĥaosego.

Mi ektremas. Ha! Efektiviĝis tio, kion antaŭdiris avertaj voĉoj en
ŝvitoplena nokto. Jes, ni fariĝis mizeraj fantomaĉoj. Ni vagas en
la Co-a mondo similaj al ombruloj kaj glitas inter kuregantaj
jarcentoj...

Ĉirkaŭ ni ŝanĝiĝas ĉio. Ne nur Romo aspektas en ĉiu minuto
alia, sed ankaŭ ĝiaj loĝantoj. Popolo ... legionoj ... militistaro
... procesioj ... brilas torĉoj en krepusko ... lumiĝas hela tago
... grupoj de homoj volas ataki nin, sed tuj ili redroniĝas en
pasintajn tempojn ... aŭdiĝas bruo ... eksonas muziko ... profunda
silento...

Kio? Ĉu jam venkis la kristanoj? Leviĝis el la katakomboj? Jen,
moviĝas solena procesio ... antaŭe kruco ... psalmojn kantantaj
virinoj kaj knaboj ... jen, viro kun ordonaj rigardoj en purpura
dalmatika vestaĵo ... kaj ĉio preterpasas ... malklariĝas kvazaŭ
spiro sur spegulo...

Ĝermanoj ... ĝermanoj ... tuta rivero ... surĉevale ... piede ...
en kurega paŝo ... ekscitaj krioj ... for!

Kaj la belego, kiu ĉirkaŭis nin ankoraŭ antaŭ sekundoj, malaperas.
Ekaperas vasta kampo. La aŭtomobilo saltegas antaŭen... Haltu!
Nova muro ... antikvagriza, putra kaj ruina, sed malhelpa...

Mi kuraĝas returni la rigardojn. Mi ekkonas la Palatinon, kiu ĵus
belegis per pompaj konstruaĵoj ... kiel griza ĝi nun ŝajnas al mi
... kaj la koloseo, ĵus rekta kaj brila ... ĉu ĝi ne montras jam
la rompan linion?... mallumaj turoj rondaj, cikloidaj ... mallarĝaj
stratetoj, fermitaj per ĉenoj... inter ili brilas torĉoj, bruas
armiloj ... homoj ribelas ... nova dezerto ... tomba silento ... kaj
nia aŭtomobilo jen saltegas antaŭen ... jen haltegas antaŭ novaj
baroj...

„Rapide hejmen!“ krias Fromaĝi energie. „Alie povas okazi, ke
ni estos ŝirataj el la Co...“

Fraŭlino Snob kuŝas svene sur la kusenoj. Sinjorino Kamilo fikse
rigardas antaŭen kiel frenezulino. Maria premiĝas al mi kiel
timigita birdo. Nur profesoro Sovaĝi ronkas en profunda dormo kun
feliĉa senzorgo...

„Ni supozeble estas jam proksimaj“, krias Fromaĝi, „kaj al mia
domo certe nenio okazis!“

Droniĝas la antikva Romo ... montriĝas alia ... pli malpura kaj
malnova ... malkultura ... jen militbrua ... jen tombosilenta ...
sufokiĝanta en kreskeganta herbaro ... sonoriloj sonas...

Tiam ekkrias Fromaĝi. Li staras antaŭ ni kaj montras antaŭen. Lia
longa hararo flirtas.

„Jen la domo!“ li kriegas pro ĝojo.

Efektive! Mi ekkonas nian domon. Sur ĝia tegmento trembrilas lumego,
kiun kaŭzas la rapidega moviĝo de l’ aerooptikaj plataĵoj. Ĵus
ĝi staras apud marmora ruinaĵo ... nun ĝi apogiĝas je malalta,
longetendita baziliko ... malantaŭe muro kun hirundovostaj dentoj
... pordego ... ruĝe ardanta horizonto ... pompa rajdantaro ... en
la mezo du rajdantoj de heroa aspekto ... al unu ruĝa barbo kovras
la kirason, la alia rigardas fiere kaj saĝe, portas specon de
infulo, lia vestaĵo estas blanka kaj purpura. Kaj dum ekfulmas, la
ruĝbarbulo returnas sin kaj montras al la fajra brilo. Li parolas en
peza latino, kiun tamen mi klare komprenas: „Mi ankaŭ donis al vi
la viron el Brescia, sankta patro; tie flamas li en mia tendaro. Nun
donu ankaŭ vi...“ For!...

Dum bruas krioj kaj armiloj, ni haltas antaŭ nia domo. Ni enkuregas.
Ni repuŝas la servistinojn kaj rapidegas sur la tegmenton.

„Arogantegaĵo!“ krias furioze Fromaĝi.

Jen staras Tabakaĉ kaj ekkonas nin kun teruro. Li paliĝis pro
timego kaj rigardaĉas kun senkomprena malsaĝo la malfeliĉaĵon,
kiun li kaŭzis.

Susura bruo. Rapidege moviĝas la aerooptikaj plataĵoj. Fromaĝi
volas haltigi kaj returni ilin. Sed mi petas indulgan prokraston.

Kaj starante sur la tegmento, ni ĉiuj rigardas mute la kuregantajn
epokojn. Estas belega unika aspekto. La scenoj ŝanĝiĝas fulmrapide:
Romo pereinta ... dezerta ruinejo ... sonorila sono ... krioj ...
fajra brilo ... milita tumulto...

„Tio sufiĉu!“ diras Fromaĝi senkompate kaj funkciigas kontakton.

La aerooptikaj plataĵoj ekhaltas ... momenton ... kaj poste
removiĝas susure en la Nerona-n epokon...




43.


Intervjuo kun Tabakaĉ!

Jes, mi ŝatas intervjui. Precipe homojn laŭ speco de mia kara
Tabakaĉ. Oni intervjuas hodiaŭtempe nur homojn eminentajn.
Kompreneble. Sed en antikva Romo ankaŭ Tabakaĉ estas eminentulo.
Ĉiu bubo kaj plenaĝa romano timegas lian „krakilon“, kiun li
ŝerce pafas por forpeli la trudeman popolon, kiu nepre deziras palpi
la „glaciiĝintan aeron“ de niaj fenestroj. Tiu ĉi „krakilo“
konsistas en infanluda revolvero...

„Mia kara Tabakaĉ“, mi diras kaj amike frapas lian ŝultron.
„Kial vi sidas ĉi tie kaj montras vizaĝon, kvazaŭ trafis vin
granda malfeliĉo? Diru al mi, kio instigis vin, movi la aerooptikajn
plataĵojn sur la tegmento? Feliĉega hazardo okazigis, ke la
plataĵoj moviĝis antaŭen. Sed ankaŭ la malo povis okazi. Tio ĉi
estus multe pli danĝera. Vi povis movi la plataĵojn reen. Kaj en
tiu okazo la jarcentoj kurus ne al nia tempo sed en kontraŭa
direkto, ĉu vi komprenas?“

„Ah!“ faras Tabakaĉ.

„Jes“, mi daŭrigas, „ĉu vi povas imagi, kio okazus poste? Ni
venus al Julio Cezaro, en la epokon de Hannibalo, de la reĝoj, de la
fondo de Romo -- kaj plu reen en la grizan antaŭtempon, en la
primitivajn cirkonstancojn de l’ pratempo, en la antaŭdiluvan
tempon, kiam grandegaj saŭroj migradis en marĉaj ebenoj. Kaj ni
fikse restus en ĉi tiu marĉo. Poste pli kaj pli reen en la tempon
de l’ unua ekzistiĝo, de l’ ĥaoso, de mikse skuataj tergloboj,
de l’ fluida formo, de l’ protoplasmo -- de l’ nenio! Diru,
kion vi farus, se vi subite rimarkus, ke vi vivas kiel tia praestaĵo
sur peceto de protoplasmo??“

Tabakaĉ timigite rigardas min. Lia pipo estingiĝis. Li aŭskultas
kun malfermita buŝo. Evidente la perspektivo, kiun mi ĵus montris,
profunde emocias lin. Fine li balbutas:

„Kio do estas tiu ... tiu ... proto?...“

„Protoplasmo? Nu, ia speco de sensencaĵo, en kiu oni troviĝas
kvazaŭ ankoraŭ nenaskitaĵo kaj ne povas movetiĝi. Vi vidas, ke
estus terura stato. Ĉu entute vi konsciis, kion vi faris, kiam vi
ekmovis la plataĵojn?“

„Nu, certe, kompreneble“, rikanas Tabakaĉ.

„Ĉu vi eble volis forvojaĝi de ĉi tie?“ mi esploras fervore.

„Nu kompreneble“, ridas Tabakaĉ.

La afero interesas min. Kiajn opiniojn pri la antikva Romo havas
Tabakaĉ? Kion pensas pri ĉio, kio okazas ĉirkaŭ ni, li, kiu estas
naturinfano netuŝita de la kulturo?

Mi sidiĝas komforte apud li. Kaj Tabakaĉ komencas siajn memorindajn
observojn pri la antikva Romo:

„Estas bela maskobalo, en kiun ni falis. Nur karnavaluloj
ĉirkaŭadas, kaj neniu el ili portas sufiĉan vestaĵon. Ĉe la
virinoj -- hm, oni tion toleras volonte, precipe se ili estas laŭ
speco de tiu Agrippinjo, al kiu hieraŭ mi pinĉis la vangojn -- kaj
ŝi rekompense ĵetis al mi rigardon -- nu, se mi nenion volus scii
pri la virinoj... Se ili nur ne havus tiel komplikitajn nomojn. Mi
petas vin: Agrippinjo? ĉu tio estas kristana nomo, aŭ Sempronja kaj
Eŭninjo aŭ Dio scias, kiel nomiĝas tiuj virinoj? Kaj la viroj!
Apud ni loĝas unu, tiu nomiĝas Namatamus aŭ Namatenus -- aŭ ĉu
mi scias -- oni tute ne povas tion memori. Sed se ilia imperiestro
ankaŭ nomiĝas kiel hundo, kiun ni iam havis, kompreneble ankaŭ la
nomoj de liaj regatoj ne povas taŭgi multe. Kaj ion ricevi ili ĉiuj
volas. Precipe nia dommastro, tiu sinjoro Sablohufo aŭ kiel li
nomiĝas. Hodiaŭ li igas donaci al si silkan ĉapelon, morgaŭ
lampon kaj postmorgaŭ supan poton. Kia avidulo! Kaj lia loĝejo
aspektas, kvazaŭ oni rabis al li ĉion. Jam lia dommastro aŭ Dio
scias, kiu li estas, tiu Quadratus aŭ kiel li nomiĝas, kondukis min
en lian loĝejon. Lageton ili havas en la salono kaj kolumnojn, sed
neniun tegmenton super tio, eĉ ne bonan liton, kiel ni kutimas.

Kaj la konstruaĵoj entute? Fulmotondro, ke pulo mordetu vin! La
sinjorina moŝto iam kunprenis min en iun domon, kie la kristanoj
loĝas, kiel oni diris al ni -- sed ni ne trovis ĝin, ĉar ni ne
povis komprenigi nin, sed tio estis domo, kompatema Dio! Ili insultas
pri niaj kazernoj, sed tiuj estas konstruitaj kaj havas ŝtuparon.
Sed la domaĉo, en kiun ni venis, tute ne havis ŝtuparon, sed nur
ŝtupetaron, kaj la muroj ne estis pli dikaj ol mia mano, kaj en la
tria etaĝo ĉio ŝanceliĝis kiel ĉe tertremo. Kaj mi volus scii,
pro kio ili havas tiom da temploj kaj neniujn preĝejojn? Kaj
terpomojn ili ankaŭ ne havas. Kaj neniun bieron. Kaj fumi la romanaj
azenaĉoj ankaŭ ne scipovas; se foje unu provas ĝin, tuj terurego
ekiĝas en lia stomako, tion ni ja spertis tuj komence. Entute la
romana naturo, tio certe estas bona naturo. Ĝi havas sanegan
fundamenton. Kion ili manĝas, estas duone kuirita kaj tute ne
rostita. Kaj la kvantoj da akvo, kiun ili miksas en la vinon! Oni
povas ricevi revolucion en stomako, nur rigardante ĝin. Kiel ili nur
povas plenigi siajn stomakojn per tiu akvo- kaj vin-miksaĵo? Kaj ili
parolas, oni tute malsaĝiĝas. Lingvaĉon ili havas! Ĝi sonas tiel,
kvazaŭ oni prenus hakilon kaj per ĝi hakaĉus sur kelkaj lignopecoj.
Al la Agrippinjo mi volonte volis komprenigi min, sed ne estis eble,
ni devis limigi nin je pinĉado, t. e. mi, kaj ŝi je palpebrumado.
Nu, pli multe ja dank’ al Dio ne okazis!

Kaj kiel avidaj ili estas! Kion unu el ni havas, ankaŭ ili volas
havi. Ili ĉiuj estas kiel nia dommastro Sablohufo, kiu estas tiel
akiravida, ke li tuj starigus sin surkape, kiam mi promesus al li
alumeton.

Kaj vidu, kara moŝto, plej malagrabla afero estas, ke ili ne havas
tabakon. La provizon de la moŝtaj cigaroj mi jam forfumis. Kaj nun
kion? Estas kompreneble do, ke mi ne volas plu resti ĉi tie, kie mi
ne povas aĉeti al mi tabakon. Diru, ĉu tio estas mia kulpo?

Kaj la soldatoj! Ĉiu marŝadas kvazaŭ li mem estas generalo, sed
pantalonojn ili ne havas. Kaj kaskon! -- kaskon kiel la kirasuloj.

Kaj la sklava mastrumo -- fi, diablo! Diru al mi, sinjora moŝto, ĉu
tio vere estas permesita, ke ili vendas la homojn kiel ĉevalojn kaj
poste povas fari per ili kion ili volas? Se tio estas vera, mi tuj
aĉetos al mi la Agrippinjon. Kaj en la cirkonstanco mi volus foje
iri, kie ili ludas kun la sovaĝaj bestoj kaj kie okazas la luktoj.
Sed min oni neniam kunprenas, se ie okazas io interesa -- kaj mi tiel
volonte vidus cirkon, kvankam mi aŭdis, ke ili tie havas ankaŭ
ekzekutojn, kion mi tamen ne vidus volonte. Entute, koncerne la
ekzekutadon, kiel mi aŭdis, la romanoj estas tre spertaj, ilia
imperiestro, kiu nomiĝas kiel hundo, tiu Nerono estas vera
ĉefmatadoro en la ekzekutado. Iam mi legis, ke li forbruligis la
kristanojn, sed tio certe ne estas vera, alie oni jam estus aŭdinta
ion pri tio. Kaj se ekzistas tiom da kristanoj, kial ili ne havas
preĝejojn, kaj kie do estas la papo, ke oni tute ne vidas lin, ĉu
li eble kaŝis sin? Vidu, sinjoro, tio pensigis min tiel, ke mi tute
ne povas kredi tion, kion mi vidas ĉi tie ĉe tia maskaĵaro, kaj ke
mi ne lasas trompi min kiel vi kaj la aliaj de nia sinjora moŝto,
kiu ja tamen nur sorĉas al ni, ke ni estis en Romo antaŭ ĉirkaŭ
mil jaroj...“

Mi eksaltas.

„Kio?“ mi ekkriegas kaj miaj vortoj kiel pluvo plaŭdegas sur la
kapon de la nenionfaristo. „Preskaŭ ŝajnas al mi, ke vi tute ne
kredas, ke ni vivas efektive en Romo dum Nerona epoko?“

Tabakaĉ palpebrumas ruze kaj respondas:

„Kompreneble, mi ne kredas tion. Mi ne estas tiel malsaĝa. Mi tre
bone scias, ke ĉio estas nur maskaĵaro, kiun la sinjora moŝto
aranĝis kun la karnavaluloj, nur por trompi nin! Jes, por trompi
nin!“

Tion dirinte, Tabakaĉ bruligas sian pipon kaj formarŝas triumfe...




44.


Ĉiuj ni sidiĝas ĉirkaŭ la ovala tablo.

„Tre estimataj gesinjoroj!“ salutas solene Fromaĝi. „Mi kunvokis
vin hodiaŭ al grava konferenco. Nia estado en Romo daŭras nun jam
kelkajn semajnojn kaj mi konstatas kun ĝojo, ke ni faris sur la
antikvan mondon impreson, kian ni ne kuraĝis esperi. Mi vere ĝojas,
ke mi plue povas konstati, ke ĉiu el ni restis sana kaj serena. Ke
ni sentas nin bone inter niaj romanaj amikoj. Kun des pli granda
bedaŭro kaj ĉagreno mi devas konstati, ke certa homo, kiun mi ja ne
bezonas nomi, montris denove sian malindon kaj impertinentecon!...“

„Mi postulas punon!“ krias Sovaĝi kaj pugnobatas la tablon.

„Mi petas silenton“, mi diras malaprobe.

„Estimataj gesinjoroj!“ daŭrigas Fromaĝi. „Mi povas laŭsenti
la indignon, kiu skuas vin ĉiujn. Vere puninda estas tiu homaĉo,
kiu amasigas krimon post krimo kaj kompromitas la dudekan jarcenton
en maniero senhonta. Sed memorante gravajn servojn, kiujn li faris al
mi, mi petas indulgon. Ne, mi ne kunvokis vin hodiaŭ por konferenci
pri tiaj malagrablaĵoj. Multe pli gravaj kaj serenaj taskoj atendas
plenumon. Lia imperiestra moŝto Nerono kaj liaj korteganoj estos
morgaŭ niaj gastoj! Do estas necese interkonsili pri bona kaj afabla
akcepto. Vi scias ĉiuj, kiel pompe kaj brile akceptis nin nia
imperiestro kaj ŝajnas, ke ĉiu el ni kunportis de la Palatino plej
agrablajn impresojn. Ni nun zorgu, ke ankaŭ Nerono forlasos nin kun
plena kontento. Kaj mi demandas vin: kion ni devas fari por prepari
la festenon inde kaj impone?“

Ĉiu silentas. Tiam mi leviĝas.

„Geamikoj!“ mi krias. „Nia kara estro kaj fidinda gvidanto
Mateo Fromaĝi estas prava, se li diras: ni devas zorgi, ke Nerono
forlasos nin kun plena kontento. Vi scias kaj spertis mem, ke la
festenaj manĝoj antikvaj multe diferencas de la niaj. Unue do estas
demando: ĉu ni havos sufiĉe da sofoj, kanapoj kaj similaj kuŝejoj
por niaj gastoj, ke ili dum la manĝo povos kuŝi tute komforte?
Ŝajnas al mi, ke ekmankos la sofoj. Tial mi proponas, ke ni
prunteprenu antikvajn divanojn de nia najbaro Sabellius Rufus.“

„Pri tiu ĉi afero mi jam meditis“, diras sinjorino Kamilo. „Mi
jam priparolis ĝin kun nia antikva najbaro. Bedaŭrinde Sabellius
Rufus volas pruntedoni siajn divanojn nur kondiĉe, ke ni invitos
ankaŭ lin...“

„Arogantegaĵo!“ krias Fromaĝi.

„Sed paĉjo“, diras Maria, „ni devas cedi al li, se ni ne volas
ridindiĝi antaŭ niaj romaj gastoj.“

„Pri la divana afero“, mi diras kvietige, „ni certe iel
interkonsentos. Sed jen aperas antaŭ ni problemo multe pli grava:
kion manĝos niaj gastoj?“

„Jes“, diras sinjorino Kamilo, kaj en ŝia voĉo vibras la
grandaj mastrinaj zorgoj. „Mi mem bone scias, ke ni ne povas
prezenti tion, kion ni kutimas manĝi. Sed kion kuiri? Tro malmulte
ni konas la antikvan kuirmanieron.“

„Efektive“, mi diras. „La manĝa problemo estas plej grava. Se
ni ne sukcesos solvi ĝin feliĉe, la tuta festeno povas malsukcesi.
Mi do proponas, ke ni dungu por tiu vespero antikvan kuiristinon...“

Fromaĝi, kiu jam ŝvitas pro la malfeliĉo de la problemo, nerve
fingrokombas sian hararon kaj krias:

„Li estas prava! Li estas prava! Ni serĉu antikvan kuiristinon!“

„Bone“, diras Kamilo kaj aldonas la malesperan demandon: „Sed
de kie ni prenos ŝin?“

„Ni devas anonci en la loka gazetaro!“ vokas fraŭlino Snob kaj
estas tute fiera pro sia saĝa konsilo.

„Tia ankoraŭ ne ekzistas!“ mi rekrias kaj sendas venenan
rigardon.

„Sed mi scias tion!“ ŝi obstinas.

„Vi eraras!“

„Tute ne!“

„Malgraŭ ĉiuj viaj universitataj...“

„Trankviliĝu!“ kvietigas Kamilo.

Sed ni daŭrigas la komencitan disputon, dum ĉiuj aliaj interkrias.
Fromaĝi ekscitiĝis tiom pro la kuiristina problemo, ke li kuras
ĉirkaŭ nian tablon kaj gestas furioze. Estas ĝenerala tumulto...

Tiam Sovaĝi, kiu sidis ĝis nun mute ĉe la tablo, nerve fingrotamburas
sur la tablo, strabas el sub la sulkigitaj brovoj kiel mandrelo
kaj kokokrias:

„Mi petas la vorton!“

Ĉiuj eksilentas kaj Fromaĝi donas al li la vorton. Tiam Sovaĝi
leviĝas malrapide, ĉirkaŭrigardas en rondo kaj kruce metas la
manojn sur la bruston.

„Estimataj elektitoj de la homaro! (aplaŭdo). Mi intence alparolas
vin per tia titolo, kiu estas pli ol honora! Sed nun estas demando,
ĉu vere vi montriĝos indaj porti tian titolon?! (aŭdu! aŭdu!) Jes,
mi vidas viajn mirantajn mienojn. Sed aŭskultu, kion mi diros. Mi
konstatas, ke regas inter vi granda diverseco de opinioj. Tio ĉi
okazis jam ofte. Kaj vere estas ridinde, ke vi cerbumas pri la
kuira problemo, dum la solvo estas tiel simpla kaj evidenta (ĉu?).
Elektitoj de la homaro! Vi volas esti reprezentantoj de la dudeka
jarcento. Kaj estas via nobla tasko kaj sankta devo: _teni supren
la standardon de nia kulturo_! (brave!) Jes, ni devas montri nian
kulturon fiere kaj kuraĝe, kiel decas homojn noblajn kaj sentimajn.
Ni ne kaŝu nian kulturon, sed ni ĝin prezentu! Kaj mi do alvokas vin
ĉiujn: realigu la grandan kulturan mision en la antikva Romo kaj
akceptu Nerono-n kaj lian kortegon laŭ maniero kaj kutimo _kultura_!
Nur tiam, kiam ni senkaŝe kaj publike montros nian kulturon, la
antikva mondo komprenos nian grandecon. Mi do petas vin insiste
kaj ĵure: ne konformiĝu timeme al la antikvaj moroj! Ĉu Nerono
akceptis nin dudekajarcente? Tute ne, li akceptis nin antikve.
Kaj ni? Ni akceptos lin same, t. e. moderne. Jes, ili sidu sur niaj
seĝoj kaj per niaj manĝilaroj manĝu tion, kion kuiros nia ŝatinda
Sabino. Jes, mi eĉ proponas prezenti unuarangan menuon! Kaj,
estimataj gesinjoroj, kiam ni en tia maniero prezentos al niaj
antikvaj gastoj la dudekan jarcenton, ni ne nur rikoltos laŭdon kaj
aplaŭdon, sed ni montros per tio klare kaj publike, ke ni volas
plenumi nian grandan kulturmision en antikva Romo, ke ni ne timas kaj
ne hontas pri nia kulturo, _ke ni volas montriĝi veraj elektitoj de
la homaro_! -- Mi finis.“

Granda entuziasma aplaŭdo sekvas la paroladon de la profesoro.
Fromaĝi estas tute kortuŝita kaj dankas per emociaj vortoj:

„Karaj gesinjoroj! Miaj vortoj estas tro senfortaj kaj senbrilaj
por danki nian eminentan amikon Sovaĝi en konvena formo. Li ja savis
nin jam ofte el minacaj krizoj. Li sciis ĉiam trafi per majstra
spiritosago la kernon de l’ problemoj kaj proponi taŭgajn solvojn.
Ankaŭ nun li trafis tion, pri kio vane kaj ridinde ni cerbumis.
Akceptu nian plej koran dankon, amiko!“

Nun oni transpaŝas al la pli detala elekto de la menuo. Post
kelkminuta debato oni fiksas jenan menuon: sardinoj kaj marinita
angilo, kaviaro, konservaĵaj omaroj kun majonezo, bovaĵa gulaŝo
kun farunbuletoj, kukumo, mustardo, terpomoj en ĉiaj formoj (ni
intencas fordoni nian lastan provizon), paprikaj kokoj kun
vermiĉeloj kaj rizo, pulmrostaĵo kun garnituro, kolbasetoj kun
brasiko, pomkuko, kremtorto, glaciaĵo, fromaĝo, fruktoj kaj nigra
kafo. Ni trinkos bieron enbotelan, madejrovinon, hungaran kaj alian
vinon, konjakon kaj ĉiuspecajn likvorojn.

Post tio oni interkonsentas ankoraŭ pri diversaj aranĝoj de teknika
speco kaj Fromaĝi finas la konferencon per la memorindaj vortoj:

„Ni do venis al feliĉa interkonsento. Mi estas konvinkita, ke ni
preparis kaj decidis ĉion tiel, ke la homaro de l’ dudeka jarcento
ne hontos pri siaj elektitoj. La konferenco do estas finita. Sed
antaŭ ol ni disiros, mi volas laŭte voki al vi: nia altŝatata
imperiestra moŝto Nerono, _li vivu_!“

Kaj tion kriinte, li fermas la kunsidon...




45.


Mi staras sur la galerio kaj rigardas en la vastan vitran halon. Kaj
mi ne volas kredi, ke ĉio, kio okazas sub mi, estas efektiveco.
Kvazaŭ sonĝaj figuroj, kvazaŭ marionetaj pupoj, la homoj ŝoviĝas
unu tra alia. Helega lumo brilas en la granda kupolo kaj radias el
multkoloraj sennombraj elektraj lampetoj, kiuj ĉirkaŭas la galerion
kiel fajraj girlandoj. Kaj granda gramofono koncertas viglajn
marŝojn...

Nerono kuŝas sur nia plej bona sofo, kiun kovras blankursa felo. Li
ĝojas, ke li ne bezonas sidi sur seĝo. Li amuzas sin mokadi pri la
sidantoj.

Evidente la romanoj sentas grandan maloportunon. Unu blasfemas, alia
insultas. La maljuna Seneca (cetere brava drinkanto) dufoje jam
glitis malsupren de sia seĝo. La poeto Lucanus laŭte diras, ke la
sidado ĉe la tablo estas malinda traktado de la malsupra korpoparto.
Vitellius plendas, ke la sidado malhelpas satigi sin. Nur la eleganta
Petronius estas kontenta kaj opinias, ke la sidado estas tre
estetika.

Sinjorino Kamilo kaj Maria estas plene okupitaj por kontentigi la
gastojn. Ili estas jam en zorgo, ke elĉerpiĝos la brasiko. Ĉar
evidentiĝas, ke tiu estas plej ŝatata. Eĉ Nerono forgesas sian
diecon kaj enstomakigas terurajn amasojn da brasiko, kremtorto kaj
ĉampano. Ankaŭ la plendinta Vitellius malgraŭ la maloportuna
sidado englutas kvantegojn. Mi admiras sincere la antikvajn
stomakojn...

Dume Tabakaĉ ĉirkaŭiradas kiel policisto. Li ne toleras, ke la
karaj gastoj enpoŝigus ĉiuspecajn malgrandaĵojn ekz. salujojn,
tranĉilbenketojn, kulerojn aŭ likvorajn glasetojn. Sed por malhelpi
la ŝtelemon de la gastoj, ne sufiĉas eĉ liaj argusaj okuloj kaj
lia severa mieno. Jen, la maljuna Seneca ĵus prenaĉas belan
arĝentan tortotranĉilon...

Sinjoro Sovaĝi sidas apud Nerono. Li levas sin kaj havas grandan
paroladon en latina lingvo, bone preparitan. Li akcentas la gravecon
de l’ momento, en kiu unuafoje antikvaj homoj estas gastoj de l’
dudeka jarcento. Ke la hodiaŭa tago estas okazaĵo unika en la
historio de la mondo... Lia parolado tamen ŝajnas esti tre malklara
por la antikvaj cerboj. Nur kiam li komencas laŭdan himnon je
Nerono, ĉiuj laŭte aplaŭdas. Kaj Nerono mem estas tre kontenta.
Post tio respondas la poeto Lucanus en versoj, kiuj bedaŭrinde estas
por mi tute ne kompreneblaj.

Ankaŭ Karolo estas plene okupita. Li prenis sur sin specialan
taskon. Li starigis sur la galerio en kaŝita punkto filman aparaton,
por fotografi la bildojn kaj konservi ilian vivon por eterne.

„Ha, tio estos filmo!...“ li diras al mi kaj langoklaklas.
„Tian filmon certe la mondo ankoraŭ ne posedas!“

„Hm“, mi respondas, „vi fariĝos certe plej fama reĝisoro.“

„Kompreneble, kompreneble“, li murmuras, dum liaj okuloj ekbrilas
pro ĝojo kaj fiero. „Estas nur bedaŭrinde, ke oni devas filmi
kaŝe...“

Kaj li denove turnas kun fervoro je sia aparato.

Post la manĝo, kiam ĉiuj satiĝis, Fromaĝi aranĝas kinematografan
prezentadon. Pri tio nepre insistis Sovaĝi dirante, ke oni nepre
devas prezenti al la antikvuloj en bildoj la kulturon de l’ dudeka
jarcento.

Fromaĝi do kurigas diversajn filmojn, kiuj montras la vivon en
grandaj urboj kiel Londono, Parizo, Berlino, Vieno ktp.

La gastoj rigidiĝas pro mirego kaj timo, kiam ili vidas la vivantajn
bildojn. Kelkaj laŭte ekkrias. Ĉiuj opinias, ke novaj teruraj
sorĉaĵoj montriĝas antaŭ iliaj okuloj...

Tiam okazas stranga sceno. En Berlino montriĝas sur strato subite
aŭtomobilo. Ĝi kuregas kun venta rapideco kontraŭ la publikon, t.
e. kontraŭ nin. Nerono eksaltas kun sovaĝa krio kaj la kuraĝaj
korteganoj rifuĝas rapide. Kelkaj falas de la seĝoj kaj rampegas
sub la tablon. Nur Petronius saltas rapide antaŭ Nerono-n, kovras
lin per sia korpo kaj krias kun laŭta voĉo: „Protektu la dian
Cezaro-n!“ Kaj tiel okazas, ke la saĝa Petronius, kiu malamikas
konstante kun Tigellinus pro la imperiestra favoro, akiras
sukcesegon. Tigellinus rifuĝinte unua sub la tablon, tuj perdis la
favoron. Li koleregas nun al ni...

Poste oni kondukas la gastojn en la parkon antaŭ la domon. Ĉi tie
Karolo instalis mirindan elektran lamparon, kiu vekas ĝeneralan
admiron.

Karolo estas admirata ankoraŭ pli, kiam li prezentas sian arton en
celtabula pafado. Nerono entuziasmiĝas tiom, ke li mem volas pafi.
Ĉiuj ni nepre malkonsilas al li. Fromaĝi krias „arogantegaĵo“ kaj ne
permesas, ke oni donus pistolon al li. Nerono koleriĝas. La situacio
fariĝas minaca. Fromaĝi insistas. La romanoj maltrankviliĝas...

Tiam feliĉe la danĝeran situacion savas Tabakaĉ. Li grandanime
pruntedonas sian revolveron.

Estas aspekto mizera kaj ridinda, kiel Nerono timtreme tenas la
infanludilon kaj kiel li celas fermpremante konvulsie la okulojn. La
pafo ekkrakas. Kompreneble li ne trafis. Unue tio ja estis neebla kaj
due li pafis kun fermitaj okuloj. Sed liaj korteganoj kriegas
aplaŭde kaj parolas al li kredige, ke li trafis kaj ke li estas
majstro en la pafado. Tabakaĉ preteme „ŝargas“ la revolveron.

Sed subite Nerono ricevas atakon de cezara frenezo. Hazarde
Tigellinus staras izolita de aliaj. Nerono strabe rigardas lin kun
malica kontento, poste levas rapide la revolveron kaj pafas sur lin.
Tigellinus tuj falegas teren, kvankam li ja ne povas esti iel
trafita. Sed Nerono volas nun pafi sur ĉiujn korteganojn, kiuj
timigite diskuras. Sed Fromaĝi malpermesas al Tabakaĉ ŝargi
denove. Nerono pro tio furioziĝas. Li kriegas, ke li aranĝos en la
areno teruran pafadon sur homojn. Inter la korteganoj regas paniko...

Feliĉe la brasiko de l’ dudeka jarcento savas nin. En la stomako
de l’ dia Cezaro ĝi komencas efiki. Li volas tuj veturi hejmen.
Rapide mi puŝas lin en aŭtomobilon kaj veturigas lin al la
Palatino. Sed la kompatinda imperiestro fariĝas tiel stomakmizera
kaj ĝemegas tiel terure, ke mi rapide devas reveturi kaj venigi
kelkajn kuracilojn. Mi donas al la ĝemanto malavaran dozon da natro
kaj _nux vomica_, sed ne atendas la rezulton. Mi malaperas plej
rapide kaj esperas, ke miaj kuraciloj efikis bone...

Tiel mizere finiĝis la granda festeno.

Sinjorino Kamilo laŭte dankas Dion, ke la tuta gastaro forlasis nian
domon. Ni estas ĉiuj iom seniluziigitaj. Fromaĝi koleras, ke oni
permesis al Nerono manĝi tiom da brasiko. Ke el tio povas rezulti
granda malamikeco...

Plej seniluziigitaj estas la kuiristino Sabino kaj ĉambristino Cili.
Ili koleregas kaj rakontas verŝante larmojn de kolero, ke neniu
gasto donis trinkmonon, kvankam ili staris antaŭ la pordego kiel
admonantinoj kun etendita mano! Kaj kia aroganteco -- la poeto
Lucanus adiaŭe kisis Cili-n kaj dum la kiso ŝtelaĉis al ŝi
testudŝelan pinglon el la hararo...

Ni estas en granda embaraso. La stranga konduto de niaj gastoj
kontraŭ Sabino kaj Cili, kiuj ja havis plej multe da laboro, estas
vere hontinda. Kion fari?

Ni konsolas ambaŭ per riĉa mondonaco en la valuto de l’ dudeka
jarcento...




46.


Lydia, la bela junulino, kun kiu mi konatiĝis dum la lasta festeno
ĉe la imperia kortego, ofte vizitas min. Ŝia patro, la impertinenta
skribisto Menenius Piso, estas tiom malica, ke li sendas ŝin al mi.
Kun larmoj ŝi konfesis al mi, ke li volas vipigi ŝin, se ŝi ne
loge sciiĝos de mi, en kio konsistas nia forto. Mi fariĝis tre
suspektema. Kaj mi vere timas, ke la romanoj povus sciiĝi pri niaj
„kontaktiloj“, kies forpreno kaŭzus neatenditajn komplikaĵojn...

La romana junulino sentas grandan simpation por mia persono. Ŝi
estas pli saĝa kaj klera ol ŝia patro, kaj ofte ni promenas tra la
vasta parko de Sabellius Rufus kaj parolas pri seriozaj problemoj. Mi
mem perfektiĝas pli kaj pli en la latina lingvo kaj antaŭvidas, ke
mi parolos pli bonan latinon ol la plej klera scienculo de l’
dudeka jarcento.

Ofte ni ripozas sur ŝtona benketo sub pinio kaj rigardas en la bluan
spegulon de la lago, kiun bordas marmoraj rokoj.

En tiaj momentoj ni ofte silentas enpense, ĝis kiam vekas nin la
cinikulo, kiu spione rampas tra la parko. Li rikanas malbele kaj
ĵaluze, kiam li preterpasas. Aŭ li kutimas stari ĉe la laga bordo
kaj per viandopecoj nutri siajn amatajn murenojn...

La antikva idilio, kiu komenciĝas tie ĉi, estas kiel fantazia
kuriozaĵo. Kial mi ne havu amatinon de l’ antikva tempo? Mia koro
batas pli vigle, kiam mi rigardas la klasikan belon, pri kiu kantas
poetoj de antikvaj tempoj, kaj kiu viviĝis por mi en karno kaj
sango, en floranta knabina korpo. Kaj ia varmega febro skuas min,
kiam ŝia vizaĝo proksimiĝas al la mia, kiam ŝia varmega spiro
tuŝas miajn vangojn, kiam en ŝiaj okuloj kreskas ... kreskas io ...
iaj pasiaj revoj, kiujn mi neniam legis en okuloj de knabinoj
niatempaj...

Sendube en antikvaj tempoj oni amis alie ol hodiaŭ. Pli pasie ...
pli nature ... sen modernaj iaj incitiloj... ĉu mi scias?




47.


Menenius Piso notas:

  2 tagojn antaŭ la kalendoj de junio.

Hieraŭ la dia Cezaro iris en granda procesio al la kapitolo en la
templon de Jupiter por konfidencii al la estro de l’ dioj en
patreca protekto sian vivon, kiu ŝajnas minacita per la ĉeesto de
la fremdaj barbaroj. Kiam la pompobrila procesio transpaŝis la
forumon, eksonis terura muĝegado en la aero, kiu pli kaj pli
proksimiĝis. La procesio ekhaltis, kaj ĉiuj rigardis timeme en la
ĉielon, sur kiu aperis grandega birdo, kiu almuĝegis kaj rondflugis
super la forumo; sed la monstro ne estis birdo, kiel baldaŭ
evidentiĝis, sed terura maŝino, sur kiu sidis du el la fremdaj
potencaj barbaroj kaj kun sovaĝa bruego ĵetigis en la aeron sian
fajron kun tondra kaj alispeca timegiga muĝego. La dia Cezaro
komence staris kiel lia ĉirkaŭularo rigidega, sed poste li vualis
sian kapon kaj ricevis svenatakon. La popolo ĵetis sin teren en
sovaĝa timo kaj kriegis, ke proksimiĝas dia punjuĝo. La terura
maŝino ĉirkaŭflugis la forumon, jen ĝi malleviĝis, jen leviĝis
kaj ĉio ĉi okazis kun tondro, fulmo kaj bruego.

Kion Ikarus iam vane akirpenadis por moko de Apollo, pri tio nun
sukcesis ĉi tiuj timigaj barbaroj, kiuj kvankam nur malmultaj, tenas
sian manon super ni kaj ĉi tiu mondregno de l’ romanoj.

Do ilin servas ankaŭ la aero, kiel servas ilin la fajro kaj lumo;
ili entimigis la romanojn per neviditaj sorĉaĵoj kaj trompebriigas
ilin dum siaj festenaj manĝoj per ŝaŭmantaj trinkaĵoj kaj mieldolĉa
malhela fluaĵo, kiu verŝajne estas de greka deveno, ĉar ili nomas
ĝin _kafeos_ aŭ tiel simile. Kaj kelkaj el niaj sinjorinoj estas
tiel avidaj je ĉi tiu aĉa, malhela trinkaĵo, ke ili ofte vizitas
posttagmeze la domon de la barbaroj, por esti regalataj per ĉi tiu
trinkaĵo de la barbarestra edzino.

Kaj ĉi tiu virino evidente venis nur pro la celo inciti la
kristanojn, tiujn malamikojn de l’ ŝtato, al atako, ĉar la cinika
filozofo, kiu apartenas al la familio de Sabellius Rufus,
esplorsciiĝis, ke ŝi ekinterrilatis kun la kristanoj kaŝloĝantaj
en netroveblaj kavernoj de Romo. La kuraĝa viro proponis al
Tigellinus siajn servojn kaj ĉar Tigellinus, kiu en sia konstanta
batalo kun Petronius pro la favoro de l’ dia Cezaro denove
malvenkis, estas malamiko de la kristanoj, oni povas esperi, ke li
rapidos entrepreni energiajn rimedojn kontraŭ la ŝtatsubfosanta
kristana bandaĉo kaj kontraŭ la potencaj barbaroj.

Ĉi tiuj kuraĝis kontraŭstarigi siajn malbenitajn kutimojn al la
niaj. Ili ne kontentiĝas, ke iliaj du veturiloj, movataj per mistera
forto rapidegante sen ĉevaloj, ĉiutage trakuregas niajn stratojn,
ke iliaj armiloj, el kiuj fajro tondras kaj fulmas, miloble superas
niajn armilojn; ja, ili eĉ vendis siajn porteblajn kaj kunemeteblajn
tegmentojn, sub kiuj ili ŝirmas sin kontraŭ la pluvo, al niaj
nobluloj kontraŭ multega mono, kaj kiam pluvas, oni povas vidi, kiel
konsuloj, senatoroj kaj aliaj altrangaj sinjoroj, kiuj metis sur la
kapojn la naŭzigajn altajn, nigrajn tuboformajn ĉapelojn,
promenadas kaj mokas pri la dia pluvo sub sia portebla tegmento.

Hieraŭ paroladis sur la forumo la oratoro Tullius Glabrio kontraŭ
la fremduloj, sed kiam ekpluvis, li malfermis sian porteblan
tegmenton kaj daŭris paroladi. Kia indigniga aspekto! Pri tia
krimego certe la Manes de l’ dia Cicerono estas profunde
kolerekscititaj.

Kaj niaj sinjorinoj estas kvazaŭ frenezaj kaj provas simie laŭfari
la abomenindajn vestaĵojn kaj kapkovraĵojn de la barbaraj virinoj.
Ili igas mortigi en siaj ĝardenoj la valorajn birdojn kaj ornamas
sian kapon per la plumoj l’ papagoj, pavoj kaj flamingoj.

Kaj ni ĉiuj samopinias, ke estas nun plej urĝa tempo, ekagi
ĉiuforte kontraŭ la fremdaj pereigantoj de niaj moroj kaj
minacantoj de l’ ŝtato; por tio Tigellinus estas taŭga viro...




48.


_Madame Lenormand rediviva!_

Ŝi reviviĝis en mia propra korpo. Kaj ŝiaj profetaj kaj aŭguraj
kapabloj loĝas ankaŭ en mia cerbo...

Iutage ni renkontis ĉe Petronius diversajn korteganojn de Nerono.
Tiam mi tiras flanken Vespasiano-n, kaj diras kun misterplena mieno:

„Nobla Flaviano. Sciu, ke al mi estas donita la alta donaco de
profeta kapablo. Aŭskultu do: vi fariĝos imperiestro de ĉi tiu
mondregno de l’ romanoj.“

Vespasiano rigidiĝas dum momento. Li paliĝas kaj ĉirkaŭrigardante
kun suspektemo li petas pli detalajn informojn. Mi enpoŝigis
hazarde kelkajn monerojn, kiuj devenas el la malsukcesinta aĉeto
de profesoro Sovaĝi. Ni kompreneble ne povas ilin elspezi en la
Romo de Nerono. Kun rideto mi elpoŝigas Aŭreus-on.

„Rigardu, jen estas via cezara kronita kapo. Kaj jen vi povas legi:
_Imperator Caesar Vespasianus Augustus, Pontifex maximus_ -- kaj
konsulo vi estas sur ĉi tiu monero jam en la kvara jaro. Kaj jen
estas ankaŭ viaj filoj, kiuj regos post vi, jen Titus, jen
Domitianus, ambaŭ kiel imperiestroj...“

Tion dirante, mi montras la koncernajn monerojn. La kompatinda
Vespasiano komencas pantalontremeti kiel maljuna virino. Avido kaj
freneza timo alternas en liaj trajtoj.

„Viro ... viro...“ li balbutas senkomprene, „de kie vi scias
tion?“

Sed mi daŭrigas kun kontenta rideto:

„Ne pasos longa tempo, kaj vi estos imperiestro. Kaj vi estos
feliĉa regnestro. Via filo Titus detruos Jerusalemo-n kaj vi ambaŭ
festos neviditajn triumfojn. Unue Nerono estos juĝate je morto...“

Tiam ekbrilas pasie la okuloj de Vespasiano kaj li murmuras:

„Nerono, Nerono mortos, tiu bestaĉo, tiu bestaĉo...“

Sed subite li ektimegas. Liaj okuloj ĉirkaŭkuras singardeme. Kaj
paŝante pli proksimen, li siblas:

„Ha, vin iniciatas Nerono, ke vi tiel parolu. Li stampobatigis ĉi
tiujn monerojn por ... por kapti min...“

Mi ŝajnigas egan ofendiĝon.

„Mi volis diri al vi ion agrablan“, mi respondas, „kaj nun vi
suspektas min en fia maniero, ho Vespasiano. Mi do preferas forlasi
vin...“

„Ne!“ rekrias la Flaviano, „ĉu vi povas ĵuri, ke via scienco
estas ĝusta kaj devenas de via mistera potenco?“

Mi ĵuras kun trankvila konscienco. Post tio li almozpetas:

„Donu al mi la monerojn ... mi aĉetos ilin ... mi donacas ĉi tion
al vi!“

Li ŝiras de sia brusto belegan ornamaĵon kun briletantaj ŝtonoj
kaj enmanigas ĝin al mi. Volonte mi donas al li la monerojn kaj
estas tre ĝoja kaj kontenta pri tiu ĉi interŝanĝo. Li forrapidas
kaj post nelonga tempo mi vidas, ke li parolas ekscitite kun Titus,
dum iliaj kapoj ardegas pro la sensaciaj novaĵoj...

      *       *       *       *       *

Bedaŭrinde la ŝerco, kiun mi permesis al mi, havas terurajn
sekvojn.

Depost hieraŭ homoj svarmegas ĉirkaŭ nia domo. Ĉiu el ili volas
scii sian estontan sorton. La flavianoj iel diskonigis, ke ni konas
la estontecon -- kio ja fakte estas vera...

La maljuna Seneca nepre volas informiĝi, kiel longan tempon li
ankoraŭ ĝuos la vivon. Kaj li tute ne scias, kiel baldaŭ jam la
morto sidos sur lia nuko.

Du precipe interesaj sinjoroj ĵus konsultas nin. La unu estas
Amenhotep, la pastrestro de la Isis-kulto en Romo, la alia la glora
astronomo kaj matematikisto Manilius Carinus. La Isispastroj faras
tre bonajn negocojn per aŭgurado. Tial ilia ĉefpastro klopodas
ekscii de ni certajn sekretojn, por utiligi ilin poste.

„Adorindega patro“, mi respondas al liaj sennombraj demandoj.
„La afero estas por ni tute simpla, sed bedaŭrinde ne por vi. Kiel
vi jam aŭdis certe, ni venas el la lando de la estonteco. Estas do
nature, ke ni konas vian estontecon, kiu por ni estas pasinteco.“

„Noblaj fremduloj“, rediras la blankhara maljunulo, „pri tio ni
aŭdis jam, sed ni kiel saĝaj viroj devis opinii, ke tiu ĉi famo
estas infana rakonto transmonta. Sed mi petas vin, ke vi indulgu
klarigi viajn asertojn pli detale...“

Sovaĝi, kiu skribe kompilis en latina lingvo la necesajn klarigojn,
laŭtlegas patose pri la esenco de l’ Co, de la aerooptikaj
plataĵoj kaj de la merkatoraj montriloj. Ambaŭ romanaj saĝuloj
aŭskultas kun granda atento. Sed ŝajne ankaŭ ili komprenas
malmulton. Nur la astronomo, kiu ŝajnas koncepti eron de niaj
klarigoj, ekscitiĝas treege. Sed la ĉefpastro, kutimigita pri
diversaj ruzaĵoj, opinias, ke nia klarigo estas bonege elpensita
trompaĵo. Kaj li tuj demandas tute logike:

„Se vi do venkis la leĝojn de l’ dioj kaj de la tempoj per pli
altaj potencoj, kiuj servas al vi, estas evidente, ke vi konas nian
estontecon precize. Vendu do al mi vian sciencon!“

Mi konsente klinas la kapon.

„Ni povas bezoni nerona-n monon“, mi diras al Sovaĝi, kiu,
estante bonega konanto de la romana historio, afable helpas min.

Kaj poste ni vendas tutan kvanton da nia estonteca scio kontraŭ
valora antikva mono. Ni rakontas tiom pri la estonteco de la romana
imperio, ke ambaŭ romanoj turnadas la okulojn pro mirego kaj
elbuŝigas ravokriojn. Ili forlasas nin kun feliĉegaj mienoj kaj
ridetas ruze kiel aŭguristoj. Dume la profesoro ungoskrapas avide la
antikvajn monerojn...

Ankaŭ Nerono-n atingas la famo pri nia aŭgura kaj profeta arto.
Ankaŭ li deziras sciiĝi de ni ion estontan. Ni estas en granda
embaraso. Fromaĝi konsilas simple rifuzi. Sed mi trovas la solan
solvon: mensogi!

Kaj mi mensogas al Nerono belegaĵojn. Mi fantazias grandiozaĵojn.
Nerono estas speciale scivola pri la pli postaj grandaj regnestroj de
Eŭropo. Mi saĝe silentas pri la romanaj imperiestroj kaj mencias
nur la pli modernajn imperiestrojn i. a. Napoleono-n. Mi rakontas, ke
li estas potenca militisto, kiu kapablis almiliti multajn popolojn.
Nerono tre ĝojas pri miaj rakontoj kaj estas tre kontenta. Precipe
plaĉas al li Napoleono...

Sed Nerono scias danki en maniero, kiu vere konvenas al imperiestro.
Per palaca oficisto li sendas al mi grandan oran moneron, kiu similas
medalionon. Unu flanko montras la trafan portreton de Nerono kun la
okulvitroj kaj subskribo: _Imperator Caesar Nero Augustus_, la
dorsa flanko fantazian portreton de Napoleono kun laŭra krono kaj
subskribo: _Magnus Rex Barbarorum Napoleonus_.

Per tia belsenca donacaĵo dankas min Nerono.

Mi treege ĝojas. Tiu medaliono estas numismata kuriozaĵo! Ĝi estas
unika kaj valorega. Mi estas nun subite homo riĉega kaj senzorga.

Pro tiu ĉi raregaĵo akirbatalos la moneraj muzeoj de la tuta
mondo!...




49.


Nokto venis.

En mia ĉambro brilas ruĝa amplo, kiu pendas de plafono. Silento
fluas el ĝia ruĝa flamo. Nur tra fenestro malfermita mallaŭte
enĉambriĝas nekutimita duonlaŭta bruo de l’ urbego dormiĝanta.
Strange, strange ... tio ĉi ne estas la kutimaj sonoj de
tramveturiloj kaj aŭtomobiloj. Tio estas silenta sed potenca voĉo
de l’ antikva urbo... Kaj dolĉa bonodoro leviĝas el la plantejoj
de la granda parko ... kaj kun la bonodoro miksiĝas la varmego de la
suda nokto...

Mi sidas antaŭ mia skribotablo kaj premas miajn ardegantajn
tempiojn. Mia koro batas en tiaj noktoj pli vigle kaj mia spiro
haltas. La sorĉo de l’ antikva tempo ĉirkaŭfluas min per magia
forto ... mi fermas la okulojn kaj mute aŭskultas en la roman
nokton...

Kio? Mi ektremas.

Ŝajnas al mi, ke iu movis la portieron ĉe la pordo. Aŭ ĉu estas
iluzio? Mi turnas malrapide miajn okulojn. Mi leviĝas kaj iras al la
pordo. Mi flanken tiras la portieron. Sed mirigite mi ekhaltas.

„Lydia, vi?“ mi flustras.

Mute ridetas la juna romanino. Mi repaŝas por admiri ŝin. Ankoraŭ
mi ne vidis tian mirindan vizaĝon. Ŝajnas, ke tiu ĉi virino
hodiaŭ ne estas homo, sed fantazia imagaĵo de virgino, kiun kreis
la genio de dia artisto...

Mi ekprenas ŝian manon kaj tiras ŝin en la ruĝan brilon de la
amplo.

„Vi estas bela“, mi diras simple.

Sed post momento mi aldonas kun tremanta voĉo:

„Kial vi venis al mi en tiu nokta horo?“

„Mi venis por ami vin, fremdulo“, ŝi diras varme.

„Ami min?“ mi ripetas kaj fikse rigardas ŝin.

Mi staras mute kaj senmove. En mia kapo renversiĝas ĉio kaj la
realo ŝajnas fariĝi fabela rava sonĝo. Malrapide ... malrapide ...
kiel belega febro leviĝas en mia brusto amo ... ĝi kreskas pli kaj
pli kaj ŝanĝiĝas en maron de pasiaj flamoj, kiu muĝas kaj kantas
ĉirkaŭ mi...

Lydia demetas siajn vestaĵojn. Ŝi faras tion malrapide kaj
senĝene, dum mi rampe paŝas en angulon de la ĉambro. Kaj kiam ŝi
senhonte staras senmove en virgina pureco, mi kredas, ke staras
antaŭ mi statuo mirinde skulptita.

Mi krietas:

„Diru al mi, Lydia, ĉu vi estas virino ... nura virino?...“

Longa malhela hararo disligiĝis kaj kovras ŝiajn ŝultrojn kaj
lumbojn kiel vestaĵo kaj vualas ŝiajn fortikajn ruĝetajn mamojn.
La brakoj estas harmonie kaj belege konstruitaj. La larĝaj koksoj
disvolviĝas en riĉa abundo. Kaj en ŝia ruĝeta vizaĝo ardas
malhelaj okuloj kvazaŭ speguloj, kiuj elsendas misteran fajron.
Inter purpuraj lipoj ekbrilas blankega dentaro...

Neniam mi renkontis tian virinon ... mi ebrias ... mi etendas la
brakojn reveme, kvazaŭ mi volas kapti la belegan fantomaĵon, kiu
korpiĝis subite antaŭ miaj okuloj ... mia sango pulsadas en miaj
tempioj ... mi volas krii pro raveco, sed mi ne trovas vortojn por
esprimi miajn sentojn en latina lingvo...

Lydia kuŝiĝis sur molan divanon. Ŝia longe etendita knabina korpo
ŝajnas skulptita el marmoro. Kaj la lumo de la amplo spiretas sur
ŝian korpon delikatan rozkoloran vualon. La ruĝeta brilo ŝajnas
kisi delikate ŝiajn purajn mamojn kaj karesi lude ŝiajn abundajn
femurojn kaj klasikajn krurojn ... kaj ŝiajn genuojn, kiujn ŝi
kunepremas en virgina ebria timemo...

„Fremdulo ... fremdulo...“ ŝi flustras sindone „... vi, kiu
disponas pri senlima potenco, akceptu min, vian sindonan
sklavinon...“

Rigide mi staras. Ruĝaj ombroj dancas sur tapetoj. Ĉirkaŭ mi
leviĝas kanto de amo en murmuraj plendoj ... en jubilantaj ĝojegoj
... mia kapo bolas ... mia karno ekbruliĝis kaj suferas kaj plendas
... la ampla flamo fariĝas ruĝa suno ... iluzioj ŝvebas ĉirkaŭ
ĝi ... la pasia frenezo balancas min...

„Ĉu ... ĉu ... estas vere“, mi balbutas, „ke vi amas min,
Lydia?...“

„Mi amas vin, fremdulo. En mia tremanta korpo furiozas la potenco
de la amo. Mia brusto leviĝadas pro la dezirego kaj krevos, se vi ne
trankviligos ĝin...“

Mi ŝanceliĝas al la fenestro. Ĉu mi komprenas, kion volas tiu ĉi
knabino? Ĉu mi komprenas la antikvajn opiniojn pri la amo? Kio? Ĉu
estas eble, ke tiu ĉi knabino povas pasie ami homon de l’ dudeka
jarcento?... Mallaŭte atingas miajn orelojn ŝia malgaja voĉo:

„Ĉu vi ne volas ... ne volas akcepti mian amon, kiun mi oferas kun
humilo? Ĉu mia korpo, kiun vipas amaj pasioj, ne trovis plaĉon en
viaj diaj okuloj? Diru ... diru, fremdulo!...“

Ŝia voĉo ŝajnas skui miajn ŝultrojn kaj ŝiri min reen en la
ejon. Mi repaŝas kun palpantaj manoj kaj ŝanceliĝas inter la
dancantajn ruĝajn ombrojn. Kun grandaj frenezaj gestoj mi volas
paŝi al ŝi, sed mi haltas meze en la ejo kaj balbute krias:

„Vi!... Do estas vere, ke vi amas min ... kaj mi?...“

Ĉu mi indas forrabi kaj posedi la belon, kiun elspiras via mirinda
korpo?... Ĉu vi estas bildo, imagaĵo, fantazikreaĵo, kiun iluzias
mia cerbo?... Mi vidas viajn delikatajn formojn, vian knabinan
freŝan korpon, kiu vokegas aman kontentigon ... mi aŭdas la
murmurajn sonojn de via arĝenta voĉo ... mi vidas la infanan
rideton... Ĉu mi prenu ĉion?... Ĉu mi trinku la ruĝetan brilon de
via karno kaj delikatecon de via rozkolora haŭto? ... ĉu mi karesu
mian frunton je la bruetanta silko de via hararo? ... ĉu mi soife
premu miajn lipojn al via ŝveliĝanta brusto?...

Ruĝa krepusko disvastiĝas tra la spaco. En la ĉambro regas
atmosfero de revegoj, kiuj ĉirkaŭas min ... eniĝas tra buŝo,
nazo, okuloj kaj oreloj kiel ebriiga vino...

Ĉi tie en la ejo, en ĉi tiu nokta horo du mondoj skuiĝas unu
kontraŭ la alian. La praa sento de l’ homaro venkas ĉiujn barojn,
kiujn starigis kulturoj kaj epokoj! La praa sento de l’ homaro, kiu
eterne vivas, dum ekzistas homa vivo, ne konas interspacojn tempajn
aŭ ideajn. Ĝi marŝas kvazaŭ potencego tra la mondo. Ĝi vivas plu
tra generacioj kaj neniam mortas. Kaj dum kadavroj fariĝas cindro
kaj revenas en terecan staton, ĝi kreas el la homruinoj novan vivon.
Per ĝi ekfloras novaj homaj korpoj...

Mi falas sur miajn genuojn. Pli kaj pli proksimen mi ŝoviĝas sur la
mola tapiŝo al la knabina tremanta korpo. Mi sentas, ke larmoj
plenigas miajn okulojn. Mi volas halti, mi volas reiri, sed mi ne
kapablas kontraŭstari tiun potencegon, kiu senkompate vipas min
antaŭen...

Miaj lipoj moviĝas kvazaŭ preĝe:

„Lydia ... nenion timu ... mi ne tuŝos vian senkulpon ...
sanktaĵo vi estas por mi...“

Sed nun mi genuas tute proksime apud ŝi. Mia nazo flaras la
bonodoron, kiu fluas de ŝia floranta korpo kvazaŭ sveniga nubo...
Mi klinas mian kapon. Miaj lipoj tuŝetas la silkomolan haŭton de
ŝia ŝultro...

Kaj miaj lipoj flustras vortojn, kiujn sufokas singultoj:

„Mi ne komprenas la misteron, kiu kuŝas en via bela korpo ... mi
sentas nur, ke estas tiu praa potencego, kiu nin forĝas unu al alia
... kaj mi ne povas ... ne povas kontraŭstari tiun forton, kiu
frakasas mian propran volon...“

Ŝi kovras mian vizaĝon per siaj haroj kaj diras mallaŭte:

„Fine ... fine ... vi venis...“

Kaj dum kiam la brila amplo trempiĝas pendole en ruĝan krepuskon,
dum kiam mute kliniĝas ĉirkaŭ ni la ruĝtapetaj muroj, dum kiam
la purpuraj teksaĵoj vualmoviĝas antaŭ la fenestro kaj revemaj
amgravedaj ombroj flugetas fantazie tra la ejo kvazaŭ grandaj
papilioj -- varmega brako plektas mian nukon kaj trans purpuraj lipoj
venas dolĉaj ĝemoj...

Senforte miaj lipoj kispremiĝas en la ondantan bruston de l’
knabino...




50.


Grizaj zorgoj pezas super mia kapo. En la aero ŝvebas minaca
malsano. La cezara frenezo infektis nin ĉiujn. La frenezo etendas
kiel grandega vesperto siajn nigrajn venenajn flugilojn kaj, kiun ĝi
tuŝas, tiu jam estas perdita por ĉiam. Kaj la mistera malsano
kvazaŭ anima pesto ekmordas kaj korodas la menson.

Kaj mi mem ekprenas mian kapon, en kiu la pensoj jam delonge dancas
konfuze kaj malorde, kaj demandas min: ĉu ne estus bone, forlasi
Romo-n kaj reveni en nuntempon? Ha, mi timas, ke ni freneziĝos fakte
ĉiuj, kiam ni restos pli longe...

Miaj okuloj rigardas ofte fikse tra mia fenestro. Mi vidas la
marmorajn kolonojn de romanaj temploj, super kiuj etendiĝas pinioj.
Mi vidas homojn, kiuj paŝas tra la parko, vestitaj karnavale. Mi
aŭdas stratajn bubojn, kiuj kriaĉas nekompreneblajn latinajn
insultvortojn...

Mi rigardas kaj aŭskultas la strangaĵojn kvazaŭ en konstanta
sonĝo. Kaj mia menso estas nebulita. Nenion mi plu pensas. Kaj mi
sentas de tago al tago pli, ke mia estado en ĉi tiu domo, en ĉi tiu
sonĝa urbo estas vaga kaj fantoma...

En stranga stato mi troviĝas. Mi ne scias, kio estas realo, kio
sonĝo. Mi jam ne povas diferenci. Ĉu la antikva nokto, kiun mi
travivis kun Lydia, okazis fakte? Aŭ estis halucina ravo? Ĉu mi
fakte mortis por la dudeka jarcento kaj plu vivaĉas kiel Co-kreaĵo?
Frenezo kaptas min, dum mi pensas tion...

Teruro paŝas tra la stratoj. Ni disvastigas ĝin per niaj
senpripensaj agoj. Malutilis nin la aeroplano, per kiu Fromaĝi kaj
Karolo amuzveturis super la forumo. Fromaĝi volis fari ŝercan
surprizaĵon, sed la sekvoj kaj efikoj estas aliaj. La romanoj
komencas eviti nin timeme. Ili metas kaŝe siajn kapojn unu al alia
kaj preparas insidaĵojn. Jam delonge ili konvinkiĝis, ke ni estas
ribelontaj potenculoj...

Teruro paŝas tra la stratoj. Ĝi ĉirkaŭiradas en la urbo kvazaŭ
antikva fantomo kaj en granda rondo denove revenas al ni. Ĝi
ĉirkaŭas nian domon kaj demandegas: kio estos? kio estos?...

Revojaĝi! Revojaĝi plej rapide! Sed mi staras izolita. Ĉiuj aliaj
volas resti escepte Tabakaĉ. Ĉu ili estas jam perditaj por la
dudeka jarcento?

Ha, infektis ilin la cezara frenezo ... ilin ĉiujn! Kaj ne ekzistas
kuracilo por tiu ĉi malsano. Kaj mi? Mi mem febras kaj sentas la
rampan proksimiĝon de l’ frenezo...




51.


Fromaĝi malaperis en siajn laborejojn. Li estas nevidebla jam depost
tagoj. Kion li preparas? Ĉu ne funkcias eble?...

Fulmotondro!... Mi ekscitiĝas ... mi ŝanceliĝas ... ĉu? ... ĉu
eble ni ne povos revojaĝi?... Dio kompatema gardu nin!...

Mi frapas kun batanta koro al la pordo de Fromaĝi.

Neniu respondas. Mi metas mian orelon al la pordo.

Tik-tik, tik-tik-tik.

Diable, kio? Iu ŝajnas telegrafi laŭ signaloj de Morse. Kion
signifas tio?

Mi eniras. En unu angulo staras Fromaĝi. Li tenas en la mano
malgrandan elektran sendaparaton kaj senĉese donas signalojn. Tion
farante, li fikse rigardas al kontraŭa angulo, kie staras malgranda
akceptaparato kun antena kadro.

Dum kelkaj minutoj mi observas la telegrafadon. Poste mi rompas la
silenton.

„Mi venis pro gravaj aferoj“, mi diras.

Li silentas.

„Pardonu, mi volis demandi vin...“

Silento.

La konduto de Fromaĝi maltrankviligas min. Ŝajnas, ke li nek vidas,
nek aŭdas min. Li paŝas al la akceptaparato kaj eltiras telegrafan
rubandeton, rigardas ĝin fikse kaj fine levante kolere siajn
pugnojn, li krias:

„Eĉ ne unu streketo!“

Poste li returnas sin kaj sovaĝe fingrokombas sian longan hirtan
hararon. Lia vizaĝo montras embarasegon kaj malesperon.

„Kio estas?“ mi demandas delikate.

„Kio? Hahaha! Ja estas la stranga fakto, ke estas nenio,
_komplete nenio_!“

„Sed mi ne komprenas, kion vi volas. Mi venis por konsulti vin pri
gravega afero. Ni nepre devas eliĝi el la Co...“

„Ne!“ li rediras ekscitite kaj aldonas kun decida voĉo: „Provizore
ni restos ĉi tie, ĉu vi komprenas?“

„Sed ĉu vi ne vidas la pli kaj pli kreskantan danĝeron, kiu
minacas al ni flanke de la romanoj? Mi opinias, ke jam venis tempo
plej urĝa por forveturi...“

„Ni restos!“

„Bone“, mi diras ekscitite, „sed mi mem ne plu volas resti. Kaj
mi opinias, ke mi tre simple revenos en nuntempon. Per mia
aŭtomobilo mi simple transveturos la limojn de via Co-emana erikejo
kaj revenos tuj en la vivon de l’ dudeka jarcento“.

Fromaĝi rigardas min tra siaj grandaj okulvitroj kun moko.

„Haha! Vi do opinias simple veni en la dudekan jarcenton, kiam vi
transpaŝos la limojn de mia erikejo, kiu por ni estas Romo?“

„Kompreneble mi faros tion...“

Tiam Fromaĝi furioziĝas kaj krias:

„Vi estas granda azenaĉo, la plej granda de l’ Nerona epoko!
Evidentiĝas, ke mi foruzis mian arton je malinda malsaĝulo. Mi ja
elektis la erikejon por ne esti malhelpata per ĉiaspecaj objektoj de
nia tempo. Sed la Co-vivo etendiĝas ankaŭ transe de ĉi tiuj limoj
por ni, kiuj estas per niaj ‚kontaktiloj‘ en konstanta rilato al
la Z-radioj. Se vi transpaŝos ĉi tiujn limojn, vi venos ien alien
en la antikvan Italujon, sed certe vi puŝiĝos kontraŭ ĉiaj por vi
nevideblaj malmolaj objektoj el nia tempo. Rezultos teruraj
komplikaĵoj, do -- -- viaj pensoj estas sensencaj...“

Sed mi kontraŭdiras triumfe:

„Mi simple demetos ĉe la limo mian kontaktilon kaj tuj reiĝos en
la dudekan jarcenton.“

Fromaĝi skuas sian hirtan hararon:

„Sensencaĵo! Ha, ĉu vi scias, kian saltegon devos fari via
organismo por elteni tion! Estas ridinde: ovo volas esti pli ruza ol
kokino. Mi tre petas vin, ke vi konservu viajn idiotajn proponojn por
vi kaj ne ĝenu prudentajn homojn!“

„Fromaĝi!?“ mi ekkrias.

„Ne ĝenu min!“ li ĵetegas en mian vizaĝon.

Post tio li paŝas kurete en la ĉambro el angulo al angulo.
Embarasite li rigardas la aparatojn, per kiuj li eksperimentadis kaj
malespere gestas per siaj trolongaj brakoj. Poste li haltas antaŭ
mi.

„Ni devas resti en la Co.“

„Kio?“ mi kriaĉas kaj reŝanceliĝas.

Li rigardas min kun rideto.

„Ne por ĉiam“, li trankviligas. „Nur tiel longe, ĝis kiam mi
sukcesis solvi la radioproblemon.“

„Kion?“

„La radioproblemon. Ha, vi ĉiuj kompreneble ne rimarkis tion, kion
mi rimarkis. Vi estis tro okupitaj per la novaĵoj, kiuj impresegis
vin en la antikva Romo. Sed mi tion rimarkis kun vunda koro. Kiam mi
volis foje antaŭ Sabellius Rufus funkciigi niajn radiofonojn, ili
silentis! Jes, ili silentas depost la unua tago de nia eniro en la
Co-sferon. Ni estas fortranĉitaj tute de la dudeka jarcento. Ni ne
scias, kio okazas hodiaŭ en la moderna mondo. Mi tuj rimarkis, ke
tiu malfunkcia eraro konsistas en la Z-radioj. Ili estas malhelpaĵo
por la elektraj ondoj. Kaj eĉ plej fortaj ondoj ne kapablas
trapenetri la Z-radiojn. Tiu ĉi malperfektaĵo kaŭzas al mi
kompreneble grandajn zorgojn. Jam depost multaj tagoj mi
eksperimentadas por provi, ĉu ne estos eble konduki pere de
neŭtrala tavolozono la elektrajn ondojn el la dudeka jarcento en la
antikvan tempon.“

„Sed tio ĉi ja estas malgravaĵoj...“

„Tute ne! Estas vere, ke ni alvenis en Romo. Sed samtempe ĉesis
ĉiu kontakto kun la nuntempa mondo. Kaj ke tio ja estas nur duona
sukceso, vi certe konfesos.“

„Hm, sed mi opinias, ke ni kontentiĝu pri la sukceso ĝis nun
atingita kaj prefere forlasu Romo-n!“

„Ne! Ne! Neniam! Ni restos. Mi devos fini la verkon, kiun mi
komencis tiel sukcese...“

Kaj subite li mallaŭtigas sian voĉon. Li alpaŝas piedpinte kaj
kvazaŭ sekrete enoreligas al mi:

„Cetere, jam estas tro malfrue ŝanĝi miajn decidojn. Mi promesis
al Nerono, ke li aŭdos la dudekan jarcenton. Kaj sciu plu: _li
aŭdos la Londona-n operon_! Fraŭlino Snob petegis min kaj ŝi jam
disrakontis al ĉiuj korteganoj, ke ili aŭdos la Londona-n operon.
Jes, mi ne laciĝos en mia laboro scienca. Ni devos atingi la plej
altan ŝtupon de l’ teknika ŝtuparo, t. e. la rektan interrilaton
ekzemple inter Romo antikva kaj Romo moderna! Nerono aŭdos Londona-n
operon. Li aŭdos ĝin ne per simpla gramofono, sed per unu el miaj
radiofonoj, kiu libere trasaltos la tempan interspacegon. Tiam ni
vere povos festi teknikan triumfon!“

Mi ektremas.

„Sed ... sed ... mi pensas, ke ni rezignu pri tiu triumfo
provizore...“

„Neniam!“

„Sed nia situacio estas danĝera...“

„Ne ĝenu min!“

„La romanoj preparas ion...“

„Ne ĝenu min!!“

„Pro Dio, mi petegas vin...“

„Ne ĝenu min!!!“

Fromaĝi kriegas. Ostentacie li malfermegas la pordon. Mi
ŝanceliĝas el la ĉambro...

Zorgon kaŭzas al mi la kompatinda Fromaĝi, tre grandan zorgon. Mi
ektrovis ĵus ĉe li klarajn simptomojn de iuspeca frenezo...




52.


La cezara frenezo pli kaj pli infektas nin, homojn de l’ dudeka
jarcento. Kaj strange estas, ke ĝi evidentiĝas ĉe ĉiu en alia
formo. La silento, kiu regis en la domo de Fromaĝi, jam delonge
pasis. Bruo, malkonsento, familiaj scenoj anstataŭas ĝin.

Sinjorino Kamilo ploras. Kiel bonkora kristanino ŝi ame ardas por la
kristanaro kaj ŝi ekinterrilatis kun la kristanoj malgraŭ miaj
insistaj avertoj. Ĉiuspecaj suspektaj ĉifonuloj ĉirkaŭvagas nian
domon. Sinjorino Kamilo forlasas vualita la domon je nekutimaj tempoj
kaj sidiĝas en la aŭtomobilon, kiun la kuraĝa Karolo veturigas al
iu kaŝa loko, kiun ni ne konas. Mi supozas, ke ŝi kaŝe rampas kun
la kristanoj en kavernoj kaj katakomboj kaj tie faras ĉiaspecajn
kontraŭŝtatajn danĝeraĵojn. Kaj mi rimarkis, ke ĉiam kiam ŝi
forveturas, la cinikulo de Sabellius Rufus vojstaras. Evidente li
estas spiono. Pro lia impertinento kaj avidego ni elĵetis lin el nia
domo; eble li volas nun venĝi sin.

Sinjorino Kamilo ploras. Ŝi sidas apud la fenestro de la
legoĉambro, dum kiam Fromaĝi, la manojn sur la dorso, maltrankvile
iras tien kaj reen.

„Mateo, mi petegas vin...“

„Ne!“ li diras nervoze. „Ne, mi ne povas plu permesi, ke vi
faras tiajn danĝerajn eksperimentojn. Ni ne pli incitu ankoraŭ la
koleron de Nerono ... sed li sciiĝos pri viaj kaŝaj manovroj...“

„Sed diru, kara Mateo“, ŝi singultas, „ĉu vi tute ne sentas
eron de kompato pri tiuj bedaŭrindaj kristanoj? Pri tiuj mizeruloj,
kiuj vivas kiel timigitaj ŝafoj, ĉiam pretaj morti por sia
kredo...“

Per gesto li fortranĉas ŝian frazon.

„La kristanoj, la kristanoj!...“ li krias ekscitite kaj furioze
kuras tien kaj reen, „ĉiam kaj ĉie la kristanoj ... kion ni havas
komuna kun tiuj ĉi homoj?...“

„Sed ni povas helpi ilin.“

„Helpi ... sensencaĵo ... kian utilon ili havus de nia helpo?“
diras Fromaĝi kaj kun grandega embaraso rigardas sian edzinon, kiu
mallaŭte ploras malantaŭ sia naztuko.

„Mateo, mi petegas vin...“ ŝi insistas. „Vi scias, ke en
venonta jaro brulos Romo. La kristanoj suferos kruelajn persekutojn.
La sango de miloj de martiroj fluos. Mateo, vi povas eviti ĉion ...
ni povas malebligi tiajn kruelaĵojn...“

Dum momento Fromaĝi ekhaltas kaj fikse rigardas. Sed tuj poste lia
mieno kolere trajtiĝas kaj li krias kun mokega rido:

„Ŝanĝi la historion vi volas, he? Ne ĝenu min per tiaj infanaj
stultaĵoj!“

„Mateo, nur eviti la teruraĵojn...“

Tiam Fromaĝi sovaĝe kombas sian hararon:

„Arogantegaĵo! Arogantegaĵo!...“

Tondre fermiĝas malantaŭ li la pordo.

Mi ne trovas vortojn de konsolo. Subita terure-frosta febro skuas
min, kiam mi mallaŭte forlasas la ĉambron...




53.


Nokto!

Mi sidas rekta kaj rigida en la lito. Mi baniĝas en ŝvito kaj --
tamen frostas. Mia hararo gluiĝas sur mia kapo. Miaj okuloj
vastiĝas ... mi tremas tutkorpe...

Mi rigardegas en la mallumon:

El angulo de la ejo rampas nigra besto. Simila al fantoma monstro ĝi
ŝoviĝas pli kaj pli proksimen. Kun okuloj ruĝe-flamaj kvazaŭ
laternegoj. Kaj avide ĝi malfermas sian faŭkon kaj elsputas fajran
fumon...

Ha, fantoma besto! Diru, kiu estas vi? Ĉu kreaĵo, kiun elkraĉegis
praepoko. Ĉu fantomombraĵo, kiun halucinas mia propra nervekscito?

Sed responde ridas mokaj voĉoj de koboldoj:

Hihi! Ĉu ni ne antaŭdiris? La Co konfuzas vin! Vi agas en la Co-a
mondo kaj jam ne scias, ĉu estas efektivo ĉu fantoma sonĝo, kio
vin ĉirkaŭas. Hihihi! La Co englutis vin en sian nigran faŭkon kaj
ne revomos vin en la estantan tempon...

Kaj ombruloj ĉirkaŭsaltas min. Ĉiu el ili havas alian vizaĝon.
Ŝajnas, ke ĉiuj korteganoj de l’ antikva Romo aperas subite
antaŭ mi...

Fromaĝi metas sian kapon en la ĉambron. Lia malgranda figuro
ŝvebas tra la spaco. Dum kiam li ŝovetas siajn okulvitrojn, li
ridas kun freneza voĉo:

„Hometo! Vi volas jam forlasi nian Co-an mondon? Vi serĉas, mia
kara! Ĉar gigantajn planojn mi preparas. Vi travivos tion, kion
travivis neniu vivanto. Sciu, ke mi plenumos la dezirojn de Kamilo!
Ha, ni venkos kun la potenco de l’ dudeka jarcento! Ni metos niajn
manojn en la evoluon de la tempoj. Ni haltigos la radaron de l’
eterna temphorloĝo. Por ni ne ekzistas historio, _ĉar ni kreos
ĝin_! Ni, homoj armitaj per la potenco de l’ dudeka jarcento,
detronigos Nerono-n! Ni imperiestrigos la noblan Titus-on, baptigos
lin kaj kondukos la kristanojn al grandioza triumfo!...“

„Ne! Ne!“ mi krias, dum miaj haroj hirte stariĝas sur mia kapo.

Sed Fromaĝi rigardas min sovaĝe. Li metas siajn manojn al mia
gorĝo. Li genuas sur mia brusto kaj krias konstante: „Vi devas! Vi
devas!“

Mi sentas, ke mia spiro mankas jam. Freneze mi baraktas kaj penas
vane forŝiri la manojn de Fromaĝi, kiuj premegas mian gorĝon...

Dume el la ombra angulo silente kaj mute rampas la fantoma monstrego
kaj malrapide englutas nin en sian nigran grandegan faŭkon...




54.


Profesoro Sovaĝi „ĝuas“ Romo-n. Li ĵetas sin en la pulsantan
vivon kaj vizitadas vindrinkejojn, gladiatorajn luktojn, termojn,
gimnastikajn lernejojn, flutistinojn kaj siriajn dancistinojn. Kaj li
asertas fiere, ke li estas sola konanto de l’ antikva Romo kaj ni
ĉiuj devas lerni de li.

Sed hodiaŭ li festas specon de renaskiĝo. Karolo rakontis al mi, ke
hieraŭ vespere li ie forte „elreliĝis“. Li venis hejmen sen
surtuto, kun iu malnova flikita tuniko, kun pajla krono sur la
dezerta kapo, kiu interne estis same dezerta. Kiel pafvundita apro li
venis de tie hejmen. Kion oni tie faris al li, mi ne scias; mi nur
scias, ke li hejme ŝiris de sia korpo la vestaĵon por bani. Oni
unkte ŝmiris lin tiel abunde, ke lia tolaĵo algluiĝis al lia
haŭto. Kompreneble tio ne estas agrabla stato.

Puriginte sin, li nun staras kun bruplena kapo kaj fikse rigardas nin
kun brakoj kruce metitaj surbruste. Poste li paŝas antaŭ nin, skuas
sian kapan globon tien kaj reen kaj ekparolas per tomba voĉo:

„Kunvojaĝintoj! Mi estis homo, kiu vagis erare, nun mi revenas
denove hejmen al la dudeka jarcento kiel perdita filo, kiu retrovis
la hejmenan vojon. Ha, mi esperis, ke mi trovos ĉi tie la veran
klasikon kaj malfideliĝis al mia klasika filologio. Trioblan
‚fi!‘ pri tio! La bildon de l’ klasika tempo, kiun mi portis
en mia brusto, oni ŝmire malpurigis ĉi tie al mi -- kaj el ĝi
restis makulaĉaro. Mi do rifuĝas al la sanktigita bildo, kian
pentris en mia koro mia klasika sento kaj publike deklaras, ke la ĉi
tiea Romo estas frenezulejo! Ha, mi forgesis min tiom, ke mi parolis
ilian mizeraĉan lingvon kaj forgesis, ke estas mi sola, kiu alte
tenas la standardon de la klasika filologio. En la Romo de Kezaro kaj
Kikerono ne devas ekzisti iu serpenta siblado de frenezula
parolmaniero. Kunvojaĝintoj, ĝojegu kun mi! Ree mi estas la malnova
Sovaĝi, la vojtrovinto de Odyssevs en la filologia konfuzego!...“

Li faras paŭzon, por atendi la efikon de sia parolado. Sed ĝi estas
tre mizera kaj ĉiuj senvorte rigardas la parolanton.

„Kunvojaĝintoj!“ denove krias la profesoro. „Mi konstatas kun granda
ĝojo, ke mia hodiaŭa surprizo tiom emocias vin, ke vi ne kapablas
paroli. Via silento estas por mi riĉa aplaŭdo kaj samtempe forta
instigo, iri plu la komencitan vojon. Jes, mi surpaŝis la vojon, kiu
kondukas el la filologia konfuzego, sed _mi ne iros ĝin sola_!
Sciu, ke mi havas grandiozan planon. Ni estas elsenditoj de l’
dudeka jarcento, kiuj devas plenumi sanktan kulturan mision. Tial
mi kondukos ankaŭ aliajn sur tiun ĉi vojon. La Romo-n de l’ Nerona
epoko eltiri el la filologia ŝlimo, tio estas nia nobla tasko, kiun
ni devas plenumi! Kiel ni ebligos tion? _Mi fondos por romanoj
universitaton de l’ dudeka jarcento_, en kiu ĉiu romano havos
okazon lerni la latinan kaj grekan lingvon ĝuste kaj klasike, en
kiu ĉiu povos profiti de niaj sciencoj, en kiu fine ĉiu fariĝos
disĉiplo inda ne nur je antikva Romo sed eĉ je nia jarcento! Ha,
kaj tiam oni enskribos en la grandan libron de l’ historio per oraj
literoj ne nur mian nomon, sed ankaŭ la nomon de vi ĉiuj, kiuj
afable helpos min _efektivigi la grandiozan kulturan mision de l’
dudeka jarcento_!!!“

Post tio, la profesoro rapideme forlasas nian ĉambron; evidente li
ne volas perdi tempon kaj tuj komenci la bezonajn preparojn...




55.


Maria ploras. Ŝi sidas supre en sia ĉambro kaj verŝas larmojn ...
amarajn larmojn.

Kviete mi karesas ŝian nigran hararon. Mi estas konfuzita; ĉar
unuafoje mi vidas ŝin ploranta.

„Maria“, mi diras mallaŭte, „kial vi ploras?“

„Lasu min!...“ ŝi rediras ofendite.

„Kial vi koleras al mi?“ mi demandas konfuzite.

„Vi demandas ... ah...“ ŝi riproĉas singulte, „vi demandas
min ... ah, ke mi tiom eraris! Mi konfidis vin, kiam vi flustris al
mi amon kaj fidelon ... kaj nun? Nun vi forlasas min kaj serĉas en
la brakoj de antikva junulino tion, kion mi ne donis al vi...“

Mi estas konfuzita kaj serĉas vortojn por senkulpigi min.

„Maria ... ĉu vere vi estas ĵaluza pro tiu knabino, kiu ja estas
nur fantomo de nia Co-a ekzisto?“

„Ha!“ ŝi krias laŭte, „ne senkulpigu vin! Ĉiutage mi povis observi
la ludon, kiun vi frivole aranĝis antaŭ miaj okuloj. Ĉu vi scias,
kiom mi suferis? Sed vi ne estas inda, ke mi ankoraŭ pensu pri vi.
Vin mi forstrekas el mia memoro. Vi ŝatis miajn karesojn nur tiel
longe, ĝis kiam vi trovis alian virinon. Kaj tiam vi formetis min
flanken kiel ludilon, kiu jam enuigas, kaj senkompate forlasis min.
Kaj eble nun, kiam ankaŭ ŝi jam enuigas vin, vi serĉas denove min...“

Mi estas kortuŝita de la larmoj, kiujn verŝas trompita knabino.

„Maria...“ mi balbutas, „vi ĉion rigardas kiel tragedion. Ĉu
estas mia kulpo, ke la romana knabino amas min? Sed mia amo ja restas
ĉe vi, Maria ... nur ĉe vi...“

Kaj denove mi karesas ŝian hararon.

„Ni forlasos Romo-n ... eble baldaŭ... Kaj ni denove estos hejme
feliĉaj naturinfanoj, kiaj ni estis antaŭ la vojaĝo. Mi ne
supozis, ke vi koleros al mi...“

„Ĉu vi postulas, ke mi rigardu kun ridantaj okuloj, kiel mia amato
kisas fremdan knabinon? Ne, vi trompis mian amon. Vi rompis mian
koron por ĉiam. Mi kredis, ke vi estas homo nobla kaj bona, sed mi
terure eraris. Per krudaj manoj vi detruis mian feliĉon ... ĉion,
ĉion vi detruis...“

Novaj larmoj fluas el ŝiaj belaj malhelaj okuloj. Ŝiaj ŝultroj
tremas pro la singultoj, kiuj ŝiriĝas el ŝia brusto. Kaj ŝi
ploras tiel kortuŝe, ke mi subite sentas penton en mia koro. Mi
volas ŝin konsoli, sed mi ne scias kiel. Ĉar mi ekkonas nun, ke mia
kulpo estas granda kaj ke la peko, kiun mi faris kontraŭ tiu ĉi
knabino, estas malbela kaj jam ne korektebla. En tiu ĉi horo mi
sentas, ke la amo de tiu ĉi knabino estis granda kaj pura. Kaj mi
paŝdetruis ĝin kiel belegan floron...

„Maria...“ mi diras pente, „ĉu mi ne povos akiri pardonon? Mia
amo al vi ja flamas pli hele ol fajro...“

Mi provas delikate depreni ŝiajn manojn, kiujn ŝi metis antaŭ la
vizaĝon, kaj klinas malsupren mian kapon.

„Ne ploru ... ne ploru!“ mi petas.

Sed ŝi forskuas miajn manojn, kiujn mi karese metis ĉirkaŭ ŝiajn
ŝultrojn kaj kun malame flamantaj okuloj ŝi ĵetegas en mian
vizaĝon:

„For! Mi ne volas vidi vin ... senhonta homo, vi!...“

Mute mi ŝanceliĝas al la pordo. Lastan rigardon mi resendas al la
knabino kaj silente kaj rezigne fermas la pordon. Mi ne konscias nun,
kion mi faris ... sed mi sentas, ke mi estas malgaja ... tiel
malgaja...




56.


Homoj bruas en nia domo. Ili plenigas la vastan vitran halon, kiu
subite fariĝis homa abelejo. Ĉiuj ili volas viziti la lernejon de
l’ fremduloj, pri kiu Sovaĝi fanfarone anoncis en Romo per grandaj
afiŝaj alvokoj en latina lingvo. Plej diversaj homoj venis:
grizharaj maljunuloj, knaboj, soldatoj, filozofoj, laboristoj... Ili
estas sciavidaj pri la novaĵoj, kiujn ili aŭdos kaj pri la
sorĉaĵoj, kiujn ili lernos.

Sovaĝi disvolvis vastan programon. Li opinias, ke li bonege sukcesos
kaj ke li vere enkondukos tute novan kulturon en Romo-n. Li konfiskis
ĉiujn lernolibrojn de latina lingvo, kiujn ni aĉetis, por enkapigi
al siaj lernantoj „klasikan“ latinon. Tio ĉi ŝajnas al li plej
urĝe plenumota tasko.

Krome li dungis fraŭlinon Snob kiel docentinon. Ŝi prelegos
historion kaj natursciencon! Tondre! Mi eksvenetas, kiam mi rememoras
ŝian cervohipotezon kaj la „biblian“ aferon. Kiam mi atentigis
profesoron -- pardonu! -- universitatestron Sovaĝi pri tio, li
kviete ridetis kaj diris, ke tiel precize ŝi ne bezonas praktiki la
aferon. Sed preskaŭ okazis, ke ili ambaŭ ne interkonsentis pri la
salajro. Sovaĝi proponis al ŝi monate 1000 sestercojn, ŝi postulis
pli, akcentante siajn „universitatajn studojn“. Krome ŝi nepre
volis scii, kiom da dolaroj estas 1000 sestercoj, ĉar „ŝi
kutimas labori nur laŭ tarifo“.

Specialan fakon en sia universitato Sovaĝi volas dediĉi al la kuira
arto kaj aranĝi kursojn de kuirado kaj mastrumo. Por tiu ĉi celo li
volis gajni sinjorinon Kamilo-n, sed tiu rifuzis sian helpon, ĉar la
kompatindaj kristanoj ŝin tute okupas. Profesoro Sovaĝi do turnis
sin al Sabino, la kuiristino, kaj promesis pagi al ŝi konvenan
salajron. Sabino tre volonte konsentis, sed estas ankoraŭ en ioma
embaraso, ĉar ŝi ne scias ankoraŭ eĉ unu vorton latinan.

Kiam Tabakaĉ sciiĝis, ke „oni povas fari kapitalon“, li tuj
ekrilatis kun profesoro Sovaĝi. La profesoro komence rifuzis lian
helpon, sed fine dungis lin kiel ordigiston kaj kontroliston.

Ankaŭ min profesoro Sovaĝi volis „svati“ por sia universitato.
Ke mi prelegu pri moderna literaturo de l’ dudeka jarcento. Sed
ĉar li proponis al mi nur 500 sestercojn, mi rifuzis. Tiam li tre
koleris kaj diris, ke mi estas homo postularoganta, ke mi ja tute ne
havas universitatan kvalifikon kiel fraŭlino Snob, kaj ke mi havas
nenian komprenon pri la granda kulturmisio de l’ dudeka jarcento.
Mi ofendite respondis, ke mi kraĉas sur liajn 500 sestercojn, sur
lian Kikeronon kaj sur lian tutan universitataĉon! Kiam li aŭdis
tion, li tuj kuris al la juĝejo, poste al la pretoro, por akuzi min
pri „personaj kalumnioj“. Mi efektive estas scivola pri la
proceso, gvidota laŭ antikve-romaj leĝoj...

Cetere, la universitato kaŭzas grandan deficiton malgraŭ la avaraj
kaj ridindaj salajroj kaj la enspezataj, proporcie altaj, studopagoj.
Kvankam Tabakaĉ atentegas, ke nenio malaperu el nia domo, la
lernantaro prenaĉas kaj ŝtelas ĉion, kio estas nefiksa kaj
forportebla. Unu grizharulo eĉ forŝtelis nian plej belan ursofelon
el la vitra halo, portante ĝin surŝultre kvazaŭ togon...

La lernantoj treege bruas. Ne mankas inter ili eĉ tiu speco de
friponoj, kiuj venis nur por amuzi sin, ĉagrenante la profesoron per
diversaj petolaĵoj...

Mia frunto zorge sulkiĝas, kiam mi vidas ĉion ĉi. Mi estas jam nun
konvinkita, ke la projekto de Sovaĝi estos mizera malsukceso kaj --
kio estas plej terura -- ridindiga kompromito de l’ dudeka
jarcento!

Bone, ke mi tenas miajn fingrojn for de tia aferaĉo!...




57.


La cezara frenezo infektis ankaŭ fraŭlinon Snob kaj montras
katastrofajn sekvojn.

Ŝi elspeze forĵetis sian monon kaj havaĵon por havigi al si
antikvajn toaletojn kaj ornamaĵojn, ĉar ŝi volas esti tute
„antikve-moderna“ romanino. Ŝi prunteprenis de Sabellius Rufus
sklavinon, kiu scias frizi, kaj ŝi nun portas sian hararon jen
milbukle alten turigita jen laŭgreke ĉirkaŭtenita de oraj ringoj.
Kaj ĉar ŝia mono elĉerpiĝas pli kaj pli, ankaŭ la salajra
antaŭspezo, kiun ŝi ricevis de Sovaĝi, ŝi steletas, kion ajn ŝi
povas, por sin fordoni al antikva lukso. Kaŝe ŝi vendas la
figuraĵetojn kaj malgrandajn objektojn el sia ĉambro. Per
aŭtomobilo ŝi jam ne volas veturi kaj deklaras, ke la sola inda
maniero de veturado por romana sinjorino estas la palankeno, kaj ke
la palankenon devas porti nubiaj sklavoj.

Sed ŝia antikva frenezo montras de tago al tago pli terurajn
sekvojn. Ŝia ĉambro estas tute malplena, la muroj nudaj. Nur
surplanke kuŝas matraco kaj litaĵo, sur kiu ŝi dormas. Dio kara!
Mi ekprenas mian kapon pro kompato kaj zorgo, kiam mi vidas tion. La
meblojn, bildojn, tapiŝojn ... ĉion ŝi vendas al entreprenemaj
romanoj. Kaj kion ŝi faras per la enspezita mono? Ŝi aĉetas
antikvajn vestaĵojn, antikvan ornamaĵaron, antikvan frizistinon,
antikvan palankenon kaj kvar antikvajn nubianojn, kiuj portas la
palankenon.

Kaj plej amuze estas, ke fraŭlino Snob simple ŝtelis la venditajn
aĵojn, ĉar ili ja apartenas al gesinjoroj Fromaĝi. Sed tiuj estas
blindaj kaj ne volas aŭdi min. Sinjorino Kamilo ploras kaj
preĝas pro kaj kun la kristanoj, Fromaĝi mem estas okupata per
eksperimentado kaj nenion volas scii pri la sensencaĵegoj, kiujn
faras fraŭlino Snob. Ankaŭ Maria tute retiriĝis en sian ĉambron
kaj jam interesiĝas pri nenio. Kaj fraŭlino Snob gaje daŭrigas la
ŝteladon kaj entreprenas siajn rabekskursojn ankaŭ en aliajn ejojn.
Neniam ŝi havas sufiĉe da mono kaj pruntadas ĉie kaj ĉiam. Ankaŭ
mian Nerona-n monon, kiun mi ŝparis al mi kun granda peno, ŝi jam
prunte rabis al mi...

      *       *       *       *       *

Ofte mi sola vagas tra la stratoj de Romo sencele kaj maltrankvile...

Mi vidas la Jupiter-on de la kapitolo. Mi vidas, kiel li movas la
olimpajn brovojn kaj kiel la ambroziaj bukloj kovras liajn ŝultrojn.
Kiu vivanto povus same aserti, ke li vidis la kapitolan Jupiter?
Ankoraŭ hodiaŭ la homoj disputas, kiamaniere li malaperis el la
mondo. Ĉu dispecigita, je sonorilegoj fandita, aŭ transformita je
la statuo de l’ sankta Petro? Neniu sciiĝos la veron -- sed ni
povas ekscii ĝin. Ni ja bezonas nur plu paŝi tra Co-ujo...

Enpense mi iras trans la forumon.

„He! Bonan tagon, sinjoro Kovalo!“ vokas min konata voĉo.

Estas fraŭlino Snob, kiu promene veturas en sia palankeno, portata
de kvar nubianoj. La verdaj kurtenoj estas tiritaj malferme, kaj sur
la ŝvelaj remburaĵoj en romana vestaĵaro, kun sandaloj kaj alta
bukla harkonstruaĵo, kun pendanta valorega ornamaĵo ŝi kuŝas kaj
rikanas. Kaj apud ŝi -- fulmotondro! -- ripozas ŝia favorato, la
aktoro Glaŭkus, kiu estas adorata karulo de la roma sinjorinaro kaj
kiu ŝajnas esti Apollo kaj Herkules en unu persono.

„Ankaŭ en Romo?“ ŝi diras kaj kun indulga rideto etendas al mi
sian ringornamitan manon.

Plej volonte mi detirus de ŝiaj fingroj ĉiujn valorajn ringojn,
kiuj estas belegaj antikvaĵoj. Sed kiam mi ektuŝas ilin, mi
ektremas. Mi timegas superstiĉe, ke ankaŭ mi eble infektiĝos de
tiu frenezo, kaj rapide adiaŭas...

Enpense mi daŭrigas mian vojon. Pluveroj falas de la griza ĉielo.
La malvarmeto estas tre agrabla, ĉar la lastaj tagoj estis tre
varmegaj. Mi bedaŭras nur, ke mi forgesis kunpreni mian pluvombrelon.
Sed la nobluloj de Romo estas malpli forgesemaj. Ili disstreĉas la
pluvombrelojn, kiujn ili aĉetis de ni. La pluvombrelo estas nun
plej nova modo en Romo kaj treege moderna.

Mi renkontas Domitius Afer, la konsulon Licinus, la senatoron Flavius
Scevirus, la prefekton Flavius Sabinus, Sulpicius Afer -- ĉiuj
paŝadas fiere sub malfermitaj pluvombreloj, dum kiam la popolaĉo
postkrias ilin...

Mi rapidiĝas, ĉar la pluvo plifortiĝas. Distrite mi serĉas
kafejon, sed kompreneble ne trovas iun kaj ĝishaŭte malsekiĝas,
ĝis kiam mi alvenas hejme...




58.


_Circenses!_

La okazantaĵoj vetrapidiĝas. Hodiaŭ cirko, postmorgaŭ areno.
Nerono komencas aranĝi festojn, festenojn kaj invitas nin. Supozeble
li timas nian koleron kaj li volas ŝajnigi al ni sian bonvolon kaj
favoron. Sed ni scias, ke la interrilatoj inter ni kaj la kortego
akriĝas de tago al tago, ke la aero estas saturita de dinamito kaj
ke sufiĉas radiero por eksplodigi ĝin...

Mirinda estas tiu cirko kun siaj moviĝantaj homamasoj, kun
sennombraj alten ĵetataj brakoj, kun la svarmantaj kapoj kaj
kriegantaj voĉoj.

Ni sidas apud la imperiestra loĝio. Malantaŭ Nerono staras
gramofono, kiu ludas gajan operetan melodion. Ni rigardas mute la
unikan spektaklon, kiu nun prezentiĝas antaŭ niaj okuloj, unika en
la tuthomara historio: vetkuro inter aŭtomobilo de nia tempo kaj
kvadrigo de l’ antikva epoko!

Karolo direktas la aŭtomobilon. Ridete li mansignas al nia loĝio.
La majstroveturigisto Myrtillus, homo kiel Herkules, starigas apude
la kvarĉevalan veturilon. Kaj jen, la tradiciaj fiŝoj kaj globoj
atendas por esti forprenataj. Ĉiuj rigardantoj estas plene
ekscititaj.

Ektrumpetas signalo -- huj! ekkuras ambaŭ veturiloj...

Ekbolas antaŭ kaj post ni la homaro ... miksiĝas polvo, benzinodoro
kaj kriegoj ... frenezas aplaŭdoj ... bruas la popolo ... baraktas
brakoj, kapoj, korpoj ... kaj tra la ĥaosego fajfegas la
signalsireno de Karolo...

Karolo preterpasas unuafoje la Meta ... la bruo plilaŭtiĝas ...
haha!... la kvadrigo restas jam malproksime post la aŭtomobilo ...
moke kriegas la popolo kaj insultas la vere ja senkulpan Myrtillus-on
... Karolo fine haltas ĉe la celo ... li fiere klinas sin, dum oni
ŝutegas lin per aplaŭda muĝego ... la kompatinda kvarĉevala
veturilo kuŝas disrompita ie en la cirko ... la kompatinda Myrtillus
inter la ruinaĵoj kaj la kvar belegaj ĉevalviroj kuŝas surdorse
kiel skarabegoj kaj batadas per piedoj...

Karolo ricevas la oran palmon. Nerono eĉ ordonas, ke oni starigu
honore al li statuon apud la Meta.

Fromaĝi furiozas pro kolero: al li ankoraŭ neniu starigis
statuon!...




59.


„Tabakaĉ malaperis!“ krias Karolo kaj saltas el la haltanta
aŭtomobilo.

Sinjorinoj Kamilo verŝante riveron da larmoj kaj tordante la manojn,
rakontas:

„Li akompanis nin en aŭtomobilo al kolektiĝa loko de la kristanoj.
Sed oni malkovris ilin kaj tuj kaptis. Karolo kun levita revolvero
savis min kaj kondukis min al la aŭtomobilo, sed Tabakaĉ kun la
ceteraj kristanoj malaperis malantaŭ armita falango...“

„Arogantegaĵo!“ krias Fromaĝi. „Ĉu mi ne malpermesis interrilati
kun la kristanoj? Nun la bombo eksplodis kaj kio nun? Mi demandas:
kio nun? kio nun?...“

Ekscitite li kombas sian hararon kaj daŭras krii:

„Ha, ke tiel okazis ... mi estas responda pri la sorto kaj vivo de
ĉiu el ni! Nerono jam delonge ne estas favora al ni. Li retenos tiun
homon kiel garantiulon.“

„Sed eble li mem revenos“, mi kvietigas, „oni ne supozu tuj
teruraĵojn!“

Fromaĝi estas furiozega. Li alkriegas Karolo-n, alkrias sian
edzinon, ke ŝi kompromitis lin per la kristanoj kaj fine kolerege
krias:

„Tiu malbenita homaĉo -- kiel li nomiĝas ja? -- li nur tedigas la
tutan Co-ekziston! Mi rifuzas entrepreni iajn paŝojn por lia
savo!“

„Sed se li kuŝas profunde en mamertina malliberejo?“ mi diras.

„Li kuŝu tie kaj putriĝu!“

Kaj kolerfurioze li forlasas la ĉambron.

Vespero venis, kaj Tabakaĉ ne aperas. Malgraŭ la malfrua horo mi
iras sur la Palatino-n, por eble sciiĝi ion pri nia nenionfaristo.
Singarde mi metis en ĉiun poŝon revolveron. Sed la Palatino ŝajnas
senkulpa pri la afero. Oni scias nepre nenion aŭ ŝajnigas scii
nenion. Ĝentila senkulpigado, malicservema bedaŭrado, promesado
entrepreni esplorojn. Nerono ne estas videbla, sed Tigellinus ĵure
certigas en lia nomo...

Kion fari? Sciante el „Quo vadis“, ke Petronius intervenis en
simila afero, mi iras al li, kiu ĉiam montris al ni amikecon.
Petronius estas mirigita, sed ankaŭ scias nenion. Mi petas lian
helpon kaj li promesas ĝin. Por intensigi mian peton, mi transdonas
al li originalan donacaĵon, ilustritan luksan eldonon de „Quo
vadis“.

„Nobla Petronius“, mi diras, „glora poeto de nia tempo provis
priskribi vin kaj vian bonegan menson en ĉi tiu libro. Akceptu ĝin
kiel antaŭdankan donacon“.

Petronius surprizite malfermas la libron, sed malica hazardo volas,
ke li ekrigardas la bildon, kie li „vivadiaŭas“ -- kaj la
bravulo aspektas iom deprimita...




60.


„Yes! We have no bananas ... bananas...“

La gramofono koncertas senĉese, starigite malantaŭ Nerono en la
imperiestra loĝio. Apud li sur honoraj lokoj ni sidas ĉiuj kaj
rigardas en la arenon.

Por honorigi nin, la dia Cezaro aranĝas grandan prezentadon en la
areno. Ĉiuj honoruloj de Romo kunevenis ĉi tie. Sinjorino Kamilo
unue ne volis viziti la prezentadon. Ŝi ploris kaj preĝis, ĉar
Tabakaĉ ankoraŭ ne reaperis. Sed fine ŝi decidiĝis veturi kun ni
kaj nun demandas ĉiun pri la sorto de Tabakaĉ.

Nerono ŝajnas esti en bona humoro. Li ritme movas sian kapon tien
kaj reen laŭ la gaja takto de la „bananas“.

Sed mi sentas, ke io pezas en la aero kaj ke nia situacio estas
eksplode streĉita. Ŝajnas al mi, ke ĉiuj korteganoj lippremas
mokan rideton, kiam ili rigardaĉas nin. Kun kontento miaj okuloj
glitas super la arsenalon da pafarmiloj, kiujn singarde Karolo kaj mi
kunprenis.

Fromaĝi estas same ekscitita kaj nervoza. Ostentacie li metis antaŭ
sin du ŝargitajn revolverojn. Fraŭlino Snob estas vestita per
belega romana tualeto kaj intime kuŝapogiĝas al Glaŭkus. Ankaŭ la
ĉambristino Cili, kiu cetere ne malpli infektiĝis je ama frenezo,
havas apud si sian karulon. Profesoro Sovaĝi, kiu en lastaj tagoj
treege fieriĝis pro sia universitato, ankaŭ nun fiere kaj malestime
sulkigas la frunton kaj kruce metis siajn brakojn sur la bruston.

Karolo festas novajn triumfegojn. En sportvestaĵo li marŝas kiel
estro de la _morituri_ en la arenon. Kompreneble li ne estas
_moriturus_, sed prezentas sin kiel pafartiston. Li pafas sur
lignajn figurojn, ĉar li rifuzas pafi vivantajn figurojn, kiel
Nerono deziras. La publiko muĝege aplaŭdas lin, kaj li ricevas
novan oran palmon. Li estas ruĝa pro fiero. Tiajn triumfojn li
ankoraŭ ne akiris.

Kiam li kunpreninte siajn pafilojn sidiĝas apud mi, mi diras:

„Ŝargu tuj la pafilojn -- ni ne antaŭvidas, kio okazos.“

Karolo rigardas min kun miro, sed enmetas novan kartoĉaron.

Mi iom timis la sangajn ludojn kaj buĉadojn en la areno. Mi supozis,
ke la nervoj de la dudekjarcentuloj ne eltenos tiajn prezentaĵojn.
Sed strange, ĉiu terursento subite malaperis. Agrabla pikpikado
kuras tra miaj vejnoj kaj tute sen teruro mi rimarkas, kiel la
bestaĉo eliĝas el atavaj profundoj.

Ha! Ni mem fariĝis bestaĉoj. Ni ŝanĝiĝis je sovaĝaj estaĵoj.
Ni kriegas, piedfrapas kaj bruegas kun la ekscitita popolo.

Malsupre kuŝas sanga gladiatoro apud sia triforko kaj baraktas. La
venkinto, lia kirasita kontraŭulo metas sur lin sian pezan piedon
kaj rigardas atendeme supren.

„Morton! Morton!“ krias la popolo, dum kiam ĉiuj dikfingroj
estas turnataj malsupren.

„Morton!“ kriegas ankaŭ ni, Fromaĝi kun hirte flirtanta hararo,
la profesoro kun ŝaŭmanta buŝo, fraŭlino Snob kun histeriaj
kriaĉoj. Kaj ni turnas la dikfingrojn malsupren. La dudeka jarcento
estas kuntirata en la sangan ĥaosan tumultegon. Disŝiriĝas
la standardo de l’ humaneco kaj kulturo. Ĉio fariĝas sanga
malefektivo, kalejdoskope rondumas, turnas niajn kapojn, forprenas la
konscion, spirsufokas nin kaj vipas sangavidon...

La lasta numero de l’ programo proksimiĝas. Ni estas jam lacaj kaj
elĉerpitaj kaj deziras foriri. Jen ni aŭdas, ke la lasta numero
montros la kulminacion de l’ programo: lukton kun sovaĝaj bestoj!

Ni restas kaj rigardegas kun vastiĝantaj okuloj. Ni aŭdas la
blekegon de la bestoj, kiu sonas el la kaĝegoj.

Sed kia bildo prezentiĝas? Nia sango glaciiĝas en niaj vejnoj. Mi
ne volas fidi miajn okulojn. Groteska bildo malgraŭ la tragika
ĉirkaŭaĵo: en la arenon oni trenas homaĵon malobeeman kaj forte
obstinantan -- la tuta areno ĝojkriegas -- la homo baraktanta --
Tabakaĉ! -- ha! -- Tabakaĉ, kiu perdiĝis kaj nun reaperas --
malice kaj mistere retenita por ĉi tiu programnumero -- Tabakaĉ,
starigota kiel antikva martiro kontraŭ sovaĝaj bestoj. --

La pensoj ekradias en mia cerbo kiel elektraj onderoj ... jen tute
supre ŝoviĝas leono kun mallevita kapo laŭlonge de la muro ...
tigro sekvas ĝin ... malsupre luktas Tabakaĉ, kroĉiĝas je
muskolaj brakoj kaj kriegas ... ni eksaltas...

„Pafilojn!“ mi krias ordone, „ekprenu la revolverojn!“

Karolo rapidas al la balustrado ... ekcelas ... pafoj tondras tra
areno ... la leono falas ... la tigro renversiĝas...

Fromaĝi kun pala vizaĝo alkriegas la imperiestron:

„Mi postulas tujan liberigon de mia sklavo kaj kontentigon!“

Sovaĝi ekscitite kreas novan latinan vorton:

„Satisfactionem peto! Satisfactionem peto!“

Sed la gramofono respondas moke:

„Bananas ... bananas...“

Moke rikanas ĉiuj romanoj. La maskoj estas deĵetitaj. Kaj nin
ĉirkaŭas nur malamo. Nerono deprenas la okulvitrojn, purigas ilin
detale, ree surnazigas ilin kaj rigardas la ekscititan Fromaĝi-n kun
okuloj palpebrumantaj pro plezuro. Poste li turnas al li ostentacie
la dorson. La publiko aplaŭdas per novaj ĝojkriegoj.

Dume Sovaĝi renversas la gramofonon kaj krias per ĉiuj voĉkapabloj:

„For la Kezaro-n!“

Oni devas savi Tabakaĉ. Karolo kuregas malsupren. De la balustrado
mi pafas pafon post pafo en la arenon. Ankaŭ Sovaĝi kaj Fromaĝi
pafas ... krako ... polva vaporo ... paniko ĝenerala ... timaj
vokoj ... rifuĝo de l’ gardistoj ... Karolo liberigas Tabakaĉ ...
trenas la martiron al ni...

„En la aŭtomobilon!“ mi ordonas kaj ni kuregas malsupren. Malantaŭ
ni la sinjorinoj. Ni premegas nin en la veturilon. La motoro
ekkrakas. Fromaĝi ankoraŭ pafas el sia revolvero. Jen vidiĝas
fraŭlino Snob, duone mortanta pro timo, sed ŝi ĉirkaŭprenas
Glaŭkuso-n per fortaj brakoj.

„Eniru! Eniru!“ ni vokas ĉiuj.

Sed fraŭlino Snob ne volas. Ŝi volas havi sian Glaŭkuso-n kaj sian
palankenon kun la kvar nigraj nubianoj. Ŝajnas, ke ŝi nenion volas
plu scii pri la dudeka jarcento.

Eksaltegas la aŭtomobilo -- ni intermikse faletas -- ni forrapidegas
-- diablo kaptu fraŭlinon Snob! -- kurantaj pretorianoj -- kriaĉanta
popolaĉo for! -- ĉio rapide malantaŭiĝas -- Tabakaĉ estas redonita
al ni! -- li sidas sur la planko de la aŭtomobilo, tenas sian
dolorplenan kapon kaj terure ĝemas -- haltu! -- eliru en la domon
-- komuna premeto -- ekfunkcias la aera muro -- ni estas savitaj!

Sed kie restis fraŭlino Snob?

„Kaptu ŝin diablo!“ koleregas Fromaĝi, „ni solaj forvojaĝos!
Ŝi restu en la Co!“

Fromaĝi preparas ĉion por la forvojaĝo. La merkatoraj montriloj
estas konformigataj. La funkciigilo por la aerooptikaj plataĵoj
estas kontrolata. En ordo ĉio!

Ekstere la persekutantoj kolektiĝas. Ili kribruegas, ĵetas
ŝtonojn, kiuj resaltegas de la nevidebla muro... Fromaĝi decidiĝis
forveturi. Sinjorino Kamilo verŝas larmajn riverojn pro fraŭlino
Snob kaj elpetas indulgan prokraston. Bone, kvin minutojn! Fromaĝi
paŝas sur la sojlon antaŭ la domon, tenas la horloĝon en la mano.
Ni apude staras kun nove ŝargitaj pafiloj. La aera muro estas
malfunciigata por ne malhelpi fraŭlinon Snob.

La homamaso ĵetiĝas antaŭen -- pafoj -- krioj -- kvar minutoj! --
nova atako -- pafoj -- kelkaj falas teren -- paniko -- tri minutoj!
-- nova kriegado -- aperas palankeno en fono -- ventmoviĝas strutaj
plumoj sur tegmento palankena -- homamaso baras vojon -- ni ekpafas
kiel frenezuloj en la homan bulon -- unu minuto! -- la nubianoj
alkuregas -- kvin minutoj!

Ni elŝiras fraŭlinon Snob -- ŝiaj brakoj kuntiregas Glaŭkuso-n
duone sufokitan -- Karolo energie puŝas ĉiujn en la domon -- ni
kuregas al la sofoj -- Karolo premas Glaŭkuso-n sur la remburaĵojn
apud fraŭlino Snob -- ekstere kriaĉas la popolo en freneza tumulto
-- aŭdiĝas en la ĉambro susuranta delikata bruo -- ekbrilas Co-a
lumo -- moviĝas la plataĵoj aerooptikaj -- kurege preterpasas la
jarcentoj -- rapidegas -- rapidegas -- en dudekan jarcenton -- dum ni
malleviĝas en dorman profundon. -- -- --




FINO




La domo dormegas kvazaŭ sorĉita kastelo.

Malrapide kaj mallaŭte mi paŝas de la galerio malsupren. Mi
ŝanceliĝas tra la granda vitra halo. Mi miras: kia malordo regas
tie ĉi! Seĝoj renversitaj, tapiŝoj malpurigitaj, vazoj kaj boteloj
disrompitaj, ĉio kuŝas intermikse ĥaose sur skrapita pargeto...

La matena aero akceptas min per eksterordinara freŝeco. Roso pendas
je folioj de arbetaĵoj vekiĝantaj. Birdoj kantas...

Mi ĉirkaŭrigardas kun miro: jen kuŝas mebloj renversitaj sur la
korto, kiujn disvendis fraŭlino Snob. Kaj jen mi vidas niajn pluv-
kaj sunombrelojn en terura stato. Tie kaj ĉi tie dissemitaj estas
ĉapeloj, vestaĵoj niatempaj, meblopartoj, plejmulte detruitaj kaj
eluzitaj. Sur sterkejo kuŝas gramofonfunelo ... kaj ĉio, kion ni
kunprenis en la Co-an vivon, retroviĝas, same kiel malaperis ĉio
antikva, escepte la raportoj de Menenius Piso, kiujn mi tradukis sur
papero per krajono niatempa...

Finiĝis do nia glora Co-a aventuro. Forvaporiĝis el mia kapo la
cezara frenezo. Mi spiras plenpulme la aeron de l’ dudeka
jarcento...

Sur la korto paŝas sinjorece la kokviro ... paceme migras anasaro al
lageto, sur kiu naĝas silka ĉapelo...

Mi ŝanceliĝas trans la korton. Iu magia magneto tiras miajn piedojn
al la aŭtomobilejo. Mallaŭte mi malfermas la pordegon. Mi karesas
mian veturilon. Kontrolas la benzinan rezervujon, la pneŭmatikojn,
la motoron ... en ordo ĉio!

Ekzumas la motoro. Ekruliĝas pneŭmatikoj trans la korton. En granda
duonrondo mi ĉirkaŭveturas la arbareton.

Mi levas la okulojn. Lastan fojon mi turnas mian kapon al la blanka
vilao, sur kies tegmento mute staras la arĝentkolonoj...

Kaj poste ... antaŭen! Ektondras la motoro. La pneŭmatikoj rotacias
kun freneza rapideco. Kaj kiel sago pafita de arko mi flugas trans la
vastan erikejan maron...

Kaj elakviĝas ruĝa globo. Duonronde ĝi leviĝis antaŭ mi kaj
sendas purpurajn longajn radiorelojn, kiujn mi surglitas.

Mi flugas. Mi flugas al la suno ... levite per la freŝa vento de la
juna tago! Mi flugas al la ruĝa globo, kiu leviĝas pli kaj pli ...
kreskante al mirinda fajro...

Kaj jen! Ĉu ne aperas en lumo suna turoj de urbego?

Hejmen! Hejmen!

Reen al homaro!

En la bruan dudekan jarcenton!

Adiaŭ revoparadizo!

Adiaŭ loĝantoj de rava sonĝa oazo!

A--di--aŭ--! A--di--aŭ--!




Notoj de transskribinto:

Ankoraŭ restas diversaj malkutimaj vortoj, kiel en la originala
teksto. Provizon de mankaj citiloj kaj aliajn interpunkciajn
ŝanĝetojn mi faris senrimarke. Mi registris aliajn ŝanĝojn per
html-aj komentoj. Ankaŭ originalajn paĝkomencojn mi simile registris.


*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK SALTEGO TRANS JARMILOJ ***

Updated editions will replace the previous one--the old editions will
be renamed.

Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
law means that no one owns a United States copyright in these works,
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the
United States without permission and without paying copyright
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
of this license, apply to copying and distributing Project
Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
and may not be used if you charge for an eBook, except by following
the terms of the trademark license, including paying royalties for use
of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
copies of this eBook, complying with the trademark license is very
easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation
of derivative works, reports, performances and research. Project
Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away--you may
do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected
by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark
license, especially commercial redistribution.

START: FULL LICENSE

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full
Project Gutenberg-tm License available with this file or online at
www.gutenberg.org/license.

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project
Gutenberg-tm electronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or
destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the
person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph
1.E.8.

1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm
electronic works. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the
Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual
works in the collection are in the public domain in the United
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
United States and you are located in the United States, we do not
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
displaying or creating derivative works based on the work as long as
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when
you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
in a constant state of change. If you are outside the United States,
check the laws of your country in addition to the terms of this
agreement before downloading, copying, displaying, performing,
distributing or creating derivative works based on this work or any
other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no
representations concerning the copyright status of any work in any
country other than the United States.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work
on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the
phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed,
performed, viewed, copied or distributed:

  This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and
  most other parts of the world at no cost and with almost no
  restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it
  under the terms of the Project Gutenberg License included with this
  eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the
  United States, you will have to check the laws of the country where
  you are located before using this eBook.

1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
contain a notice indicating that it is posted with permission of the
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
the United States without paying any fees or charges. If you are
redistributing or providing access to a work with the phrase "Project
Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works
posted with the permission of the copyright holder found at the
beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
any word processing or hypertext form. However, if you provide access
to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format
other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official
version posted on the official Project Gutenberg-tm website
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain
Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the
full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works
provided that:

* You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
  the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
  you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
  to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has
  agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
  Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
  within 60 days following each date on which you prepare (or are
  legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
  payments should be clearly marked as such and sent to the Project
  Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
  Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg
  Literary Archive Foundation."

* You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
  you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
  does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
  License. You must require such a user to return or destroy all
  copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
  all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm
  works.

* You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
  any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
  electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
  receipt of the work.

* You comply with all other terms of this agreement for free
  distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of
the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the Foundation as set
forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm
electronic works, and the medium on which they may be stored, may
contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
cannot be read by your equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium
with your written explanation. The person or entity that provided you
with the defective work may elect to provide a replacement copy in
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
or entity providing it to you may choose to give you a second
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
without further opportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
violates the law of the state applicable to this agreement, the
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or
additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any
Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
from people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at
www.gutenberg.org

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's business office is located at 809 North 1500 West,
Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up
to date contact information can be found at the Foundation's website
and official page at www.gutenberg.org/contact

Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without
widespread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine-readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular
state visit www.gutenberg.org/donate

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations. To
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate

Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be
freely shared with anyone. For forty years, he produced and
distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of
volunteer support.

Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
edition.

Most people start at our website which has the main PG search
facility: www.gutenberg.org

This website includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.